Vrygemaak tot vreugde

Bonhoeffer, het jy op 11 Maart 2011 aangeteken,  skryf die volgende:

O God, vroeg in die oggend roep ek na U. 

Help my om te bid en my gedagtes op U te rig; ek kan dit nie self doen nie.

Daar is duisternis in my, maar by U is daar lig; 

ek is eensaam, maar U laat my nie alleen nie; 

ek is swak, maar U kan my help; 

ek is rusteloos, maar by U is daar vrede. 

In my is daar bitterheid, maar by U kry ek geduld; 

ek verstaan nie u weë nie, maar U ken die pad wat ek moet volg …

Maak my vry en laat my toe om nou so te lewe 

dat ek voor U en voor mense kan staan. 

Here, wat hierdie dag ook al mag bring, laat U Naam geprys word.

Amen.

Daar is 'n oorvloed van donkerte om 'n mens; Alleen-wees. lusteloosheid, verwyte, radeloosheid - soos in Bonhoeffer se eerste 8 bedes. 

Op elkeen hiervan is daar egter 'n alternatief: Saam met God wees, krag van Bo kry, vrede ervaar, rigting vind.

Die besef van die alternatief op die donkerte kom nie sommer net uit niks op nie. 

Dit kom tot hulle wat daarna verlang. As 'n gawe - van buite jouself. 

Die diepe verlange is die beginpunt van die reis:  om na God te roep, sommer vroeg reeds in die dag, nog voordat die donker dinge oor mens kom. 

Die wete kom nie natuurlik nie. Dit word nie ontdek nie. Dit word geskenk. 

Aan hulle wat roep daarna, aan hulle wat toelaat dat God met hulle praat ("ek kan dit nie self doen nie").  Hulle wat afhankelik is. 

En dit word 'n daaglikse versugting van die geestelike reis wat mens lewenslank bybly - hierdie versugting na vryheid: dan is dit die tyd om te kan regop staan. Opstaan uit die verslaentheid. Ongebonde deur eie ingekeerdheid. 

Vryheid is die pad wat vir 'n mens gegee word.

Dan raak mens vry van 'n self-ingekeerdheid, 'n donkerte, die onrus. 

Die belangrikste: waar mens vry word, volg die vreugde:  laat U Naam geprys word. Baie dinge wat oor mens se pad kom kan  uiteindelik nie die helder lig wat op mens skyn verdoof nie. 

Dit is: solank ons gedagtes op die Goedheid van ons lewe gerig is.  Wie soek, sal vind. Wie smag, sal staande bly.  

Ek-loos

Die gelykenis van die verlore seun in Lukas 15 vertel hoe beide die oudste en jongste seuns van die vader graag oor hulleself praat wanneer hulle by die vader is. 

 

Die oudste seun vertel: “ek dien u baie jare..” en “ek het nooit u gebod oortree nie…”  Hy roem graag oor sy voorbeeldige lewe. 

 

Selfs die jongste seun se berouvolle houding teenoor sy pa gaan oor wat hy verkeerd gedoen het. “Ek het gesondig” en “ek is nie werd nie…” Hy praat graag oor wat hy verkeerd gedoen het. 

 

Elke keer moet die vader die twee dieper in ‘n lewe van vreugde inlei. Hulle begryp nog nie werklik wat dit beteken om by hulle pa te kan wees  nie. 

 

Die oudste seun moet leer watter vreugde daar kan wees in ‘n familie wat met mekaar na jare van verskeurdheid weer kan saamwees. 

 

Die pa antwoord nie eers die jongste seun nie. Hy laat die werkers regmaak vir die vrolike feesviering oor die merkwaardige terugkeer.

 

‘n Mens word eers werklik vry wanneer jy verby jou ek-beheptheid kan kyk. In albei gevalle – die jongste se berou en die oudste se gehoorsaamheid is daar ‘n dieper verhouding wat hulle kan beleef. 

 

Wat saak maak is die herstel van verhoudinge. Bymekaar-wees na al die ellende, bring egte vreugde. 

 

Nie vashou aan alles wat mens fout gedoen het nie. Nie te veel vashou aan jou eie voortreflike geestelike lewe nie. Mens moet dit alles kan prysgee om eenvoudig net die volle vreugde van die vader se liefdesbetoning te ervaar. 

 

Die “ek”, hoe sleg ook al of hoe vroom ook al, maak nie regtig saak nie – wat saak maak is om alleen maar vas te hou aan daardie liefde wat alle verstand te bowe gaan. Om teen alle slegte en goeie dinge, vas te hou aan dit wat bly. 

 

Op ‘n nog dieper vlak: die groot verlies wat ons ervaar, die erge onreg wat ons aangedoen word, kan die Liefde wat aan mens gegee word, nie ongedaan maak nie. Hoe nietig lyk ons verliese, ons goeie lewe tog in die gloed van hierdie Liefdeslig.

 

Die vermindering van self-gerigtheid maak ruimte vir die oorvloedige liefde wat altyd daar is vir wie daarna verlang.

 

Dit is tog die Verborgene: die dieper waarheid van die bevrydende prysgawe van die Ek. 

 

Wie sy lewe verloor…  Dit inspireer tot ‘n reis van volharding en heiligmaking. 

 

 

 

 

 

 

 

  

Hoe lyk omgee: om te laat gaan

Die vertelling van die ryk jongman wat na Jesus kom met sy vraag oor die ewige lewe (Markus 10) is nogal lank. 

Die gesprek tussen die man en Jesus (17-22) word gevolg deur Jesus se gesprek met die dissipels oor hoe rykdom 'n mens blind kan maak vir wat werklik saak maak (23-31). Mens sluk waar aan 'n lewe van diensbaarheid, van omgee.

Die gesprek oor die kosbare prysgawe volg nadat die ryk man intussen van die toneel verdwyn, bedroefd omdat Jesus se antwoord aan hom nie vir hom werk nie. 

Dit is te veel gevra. 

Die dissipels verstaan nie veel daarvan nie. Hulle is ook maar uit die veld geslaan. Die antwoord van Jesus aan die ryk man lyk vir hulle ook maar erg. Hulle staan verbysterd (vers 24). 

Jesus onderstreep met hierdie lang antwoord dat wie in God se wil leef, om 'n lewe van omgee te jaag, 'n lewe van vervulling sal vind. Dit bring onvoorstelbare vervulling. 

Mens sien dit dikwels:  daar is niks wat 'n mens so inspireer as om te sien hoe mense mekaar in hul armoede en swaarkry bystaan nie. Dit is die opofferende liefde van 'n ouer, kind, vriend, vreemdeling wat mens telkens verwonderd laat. 

Dis nie mooipraatjies nie. Die lewe kan veeleisend wees: by die omgee en in die liefdesgemeenskap met ander is daar ook vervolgings (vers 30).

Die lewe van omgee is duś nie sonder teleurstellings nie. 

Die verhaal van die ryk man eindig met sy vertrek - hy verdwyn van die toeneel. 

Die verborgene van die verhaal is die opmerking dat Jesus die man aangekyk en lief gekry het. Hy wil  hom deel maak van sy volgelinge. Dit maak sy vertrek soveel treuriger. 

Die verhaal eindig sonder dat daar iets oor die ryk man verder geskryf word.

Die vreemde is nou: Jesus laat hom gaan. Sonder verwyte of dwang. 

Die liefde kan soms ook net laat gaan. Soos die pa van die verlore seun wat nie in die pad van sy kind staan nie.  

En, die verbysterde dissipels wat trots vertel hoe hulle alles vir Hom opgeoffer het (vers 28), sonder begrip vir Jesus se liefdesaanbod en nog steeds self-gerigd, het Hy in sy binnekring gehou. 

Ten minste het hulle nie van hom weggedraai nie.  Hy het geweet hulle moet nog 'n lang, steil pad saam stap. 

Liefdevol het hy in hierdie reis (sien die volgende gedeelte, (32-34), hulle vrese besweer deur met hulle te praat oor sy self-prysgawe. Nie patologies as 'n self-vernietigende opoffering nie. Maar wel in liefde as 'n gawe van diensbaarheid (vers 45).  Hy loop 'n pad waarin hy homself gee as 'n omgee vir hulle, al is dit 'n lydenspad. 

Om te dien, met al jou besittings, maar ook met jou lewe: dit bring 'n lewe van verwondering. Dit is die kenmerkend van die lewe tot in ewigheid. 

Ongedwonge en totale omgee

Die verhaal van die soekende ryk mens in Markus 10 het 'n ook einde. 

Die man soek Jesus op met 'n vraag wat lank al aan hom knaag. 

Hy weet al so baie van God, geleer in die Wet wat aan mense gegee is as die volmaakte wil van God: dit is 'n lewe van goedheid: om nie te moor, steel, te lieg, eg te breuk, korrup te wees en om eerbied te betoon. 

Hy luister hoe Jesus vir hom die volle konsekwensies van goedheid uitspel. Om goed te wees, beteken om alles wat jou hart sluit vir hulle wat jou liefde nodig het, op te gee. 

Die hoogste goed, die diepste waarheid, die kosbaarste besitting, die eenvoudigste van alle dinge is om om te gee, veral teenoor hulle wat jou liefde nodig het. 

Dis so eenvoudig soos dit. 

Moenie dat iets tussen jou en ander mense kom nie. 

Gee jouself. Nie net vir God en God se wet nie, maar ook vir God se skepsels. 

Wees, soos God, lief vir alle mense, ook die geringstes, die armes. 

Ontferming is die hart van die evangelie. So het God liefgehad. 

Dit is 'n peiler van spiritualiteit. Die sagte hart vir ander maak 'n ewige verskil. 

 Sonder hierdie omgee is 'n mens se lewe droewig, hol, leeg. 

Droewige rykdom of die hemelse skat.

Watts se skildery van die ryk jongman. (Tate galery). 

Droewige rykdom, 

 

Al drie evangelies vertel die verhaal van iemand wat na Jesus kom en vra hoe om die ewige lewe te beërwe (Lukas 18; Matteus 19 en Markus 10): 

Net Markus vertel hoe Jesus gereageer het toe die man vir hom sê dat hy van kindsbeen af ‘n wetsgehoorsame lewe gehad het. Hy lei'n lewe van getrouheid aan God se wil van sy vroegste lewensjare  

Markus skryf dan dat Jesus hom aangekyk het en hom liefgekry het. (Ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐμβλέψας αὐτῷ ἠγάπησεν αὐτὸν).  Jesus, sê Markus, bewonder ook die rykes wat tog God se wil gehoorsaam. 

Die ontmoeting met die jongman begin op ‘n opvallende manier: die jongman "hardloop" na Jesus toe. Hy is gretig en haastig om by Jesus uit te kom. Hierdie eenvoudige opmerking wys op die man se dringende verlange om so gou as moontlik by Jesus uit te kom en om sy raad te kry oor hoe om 'n sinvolle lewe te kan vind. Hy het 'n openheid vir Jesus: hy vra die vraag wat alle mense een of ander tyd besig hou: hoe vind 'n mens 'n lewe van volkome rus. Hoe kan die ewigheid in 'n mens se hart inwoon?   

Die jongman se positiewe houding word heel koekreet verder onderstreep as hy voor Jesus "kniel" (vers 17). Die gekniel is 'n besondere gelaaide gebaar: In Markus evangelie is kniel ‘n simbool vir verwondering en ontsag. Die ryk man weet hy is in die teenwoordigheid van Wysheid, van 'n mens wat die geheim van die lewe uitleef.  

Sy vraag oor die vind van die “ewige lewe” word in vers 21 verduidelik: as ‘n mens Jesus volg deur selfs ook jou aardse skatte in sy diens te stel, het jy “’n skat in die hemel.” Want as jy ook jou skatte kan prysgee, “volg” jy Jesus en ontvang jy 'n skat groter as alle aardse dinge. 

In vers 30 word die hemelse skat verder verduidelik: dit is nie 'n vreemde, onaardse belofte nie. Trouens, die hemels skat is merkwaardig "aards": dit is 'n skat van baie huise, broers en susters, ma’s en kinders, en grond. 

Die diepste geheim van die lewe in om in die kring van mense opgeneem te word.  - wat tot in ewigheid strek. :Volg My, sê Jesus: dit is 'n gemeenskap wat in Hom gewortel is. Wie leef soos Hy en met Hom, word deel van wat nooit vergaan nie. 

Mens word deel van en opgeneem in ‘n familie, die huisgesin van God wat saamgebind is deur 'n band van omgee.  As mens in jou aardse bestaan rus, vrede in die volmaakte veiligheid "in hierdie tyd" (vers 30) in die liefdeskring van jou geliefdes vind - hoeveel te meer, honderdvoudig meer, in die kring van geliefdes wat in God altyd bly "leef" (30).

As die lewe hier nog "vervolging" insluit, maar reeds 'n mens se lewe met goedheid vul, des te meer wanneer 'n mens verby vervolging kan kyk na die lewe wat net in liefdevolle self-prysgawe te vinde is.  

Om by Jesus te wees, skryf Markus dus, is lewensvervullend - dit oortref enige iets wat jy mag weet of het.  "Volg my", op die weg van "weg-gee", van om-gee.

Dit is genoeg. Dit is waarom die lewe gaan.  

Daarsonder, as 'n mens kies vir wat "joune" is, vasgevang is in jou diepste vasklou aan verganklikheid, aan koue muntstukke en stomme aardse besittings, aan jouself en jou eie dinge, neem jy jouself op in droefheid. Jy word arm aan vreugde, 'n gevangene van dit wat nie liefde gee nie.  

Die verhaal vertel tog die droewe verwerping van Jesus se liefdes-aanbod. Terwyl Jesus vir die jongman liefkry, is sy reaksie om bedroefd en treurig “weg” te gaan van Jesus.  Hy sien nie kans om te volg nie. 

Hy het  met sy indrukwekkende verlede van uiterste wetgetrouheid nog steeds soekend na Jesus aangehardloop gekom. Sy lang lewe van getrouheid het aan die wet hom onvervuld gelaat het. 

Iets, het hy besef, kort en iets skort. 

Vol afwagting, selfs verwonderd en opgewonde - in die hoop dat die hongerte in sy hart uiteindelik gestil sal word. 

Die droewige verhaal van die soekende man is ‘n verhaal van deformasie: die droewige uiteinde van ‘n vlak verhouding met God wat self-gerig is. Terwyl Jesus hom stip aankyk, draai hy weg.  

Watts se skildery hierbo van die man, uitgedos in sy blink, indrukwekkende gewaad, vat die hart van die verhaal vas: Kop onderstebo, treurig, nog altyd in die donker, eenkant, op sy eie, met sy gesig weggedraai van die "Goeie Meester."  Hy, die getroue wetsgehoorsame, die nuuskierige luisteraar na Jesus, is uiteindelik nog  alleen, eensaam, eenkant, sonder die kring van liefde om hom. 

Hier staan die Soeker, rug gekeer op die Een wat liefdevol verlang dat hy by Hom moet wees. 

Maar daar is meer aan die verhaal.