Hulle is skaars - hierdie helde wat niks het aan mag nie. En wat nie skroom om dit aan te vat nie.
Jakoenin se dapper verhaal is werd om aan die begin van die jaar gelees te word (soos dit vandag in Trouw verskyn).
Diktature kom en gaan. Hulle megalomanie sal die toets van die waarheid niet oorleef nie. Maar die getuienis van die dapper mense wat diktature terugdryf, klink deur die eeue helder in onmiskenbaar.
Hier is die verhaal:
Jakoenin se dapper verhaal is werd om aan die begin van die jaar gelees te word (soos dit vandag in Trouw verskyn).
Diktature kom en gaan. Hulle megalomanie sal die toets van die waarheid niet oorleef nie. Maar die getuienis van die dapper mense wat diktature terugdryf, klink deur die eeue helder in onmiskenbaar.
Hier is die verhaal:
2014 was het jaar waarin Nederland op hardhandige wijze ondervond wat de gevolgen zijn van de agressieve koers van Vladimir Poetin. Hoe Rusland onder zijn leiding en met hulp van de Russisch-orthodoxe kerk verandert, wordt duidelijk uit het levensverhaal van één man.
Dat 2014 geen gemakkelijk jaar zou zijn voor de relatie tussen Europa en Rusland was van meet af aan duidelijk, maar wie had verwacht dat het zo treurig zou worden? De oorlog in het oosten van Oekraïne kostte al ongeveer 4000 mensen het leven, de 298 passagiers van de MH17 niet inbegrepen, onder wie 196 Nederlanders. Ineens kwam de strijd om Loegansk, Donetsk en Slavjansk heel dichtbij.
Maar de strijd die daarachter schuilgaat, de strijd om het karakter van de Russische staat, is schimmiger, speelt zich af in de coulissen van het Kremlin, en soms in de rechtszaal, als weer een opponent van Vladimir Poetin als misdadiger wordt aangepakt.
Halfwassen dictatuur
De historische terugtocht van Rusland, van een halfwassen democratie naar een halfwassen dictatuur, verloopt geleidelijk. Een toeschouwer kan daarvan niet permanent ondersteboven zijn. Totdat je plotseling weer stuit op de geschiedenis van één man of vrouw, een levensverhaal waarin alles wordt samengevat. Zoals het verhaal van Gleb Jakoenin.
Jakoenin was tachtig jaar oud toen hij afgelopen donderdag, Eerste Kerstdag, in Moskou stierf. Zijn necrologie is één aanklacht tegen het gecorrumpeerde politieke systeem van Rusland en tegen de Russisch-orthodoxe kerk die dat systeem schraagt door er een nationaal-messiaanse glans aan te verlenen.
Let wel: Jakoenin was zelf priester in deze kerk. Zijn verhaal is daarom ook dat van de dwarse eenling, die het geloof - in God, in democratie, in mensenrechten - blijft verdedigen tegen de gevestigde machten van staat en kerk. Rusland is ook het land van dergelijke eenlingen.
Maar de strijd die daarachter schuilgaat, de strijd om het karakter van de Russische staat, is schimmiger, speelt zich af in de coulissen van het Kremlin, en soms in de rechtszaal, als weer een opponent van Vladimir Poetin als misdadiger wordt aangepakt.
Halfwassen dictatuur
De historische terugtocht van Rusland, van een halfwassen democratie naar een halfwassen dictatuur, verloopt geleidelijk. Een toeschouwer kan daarvan niet permanent ondersteboven zijn. Totdat je plotseling weer stuit op de geschiedenis van één man of vrouw, een levensverhaal waarin alles wordt samengevat. Zoals het verhaal van Gleb Jakoenin.
Jakoenin was tachtig jaar oud toen hij afgelopen donderdag, Eerste Kerstdag, in Moskou stierf. Zijn necrologie is één aanklacht tegen het gecorrumpeerde politieke systeem van Rusland en tegen de Russisch-orthodoxe kerk die dat systeem schraagt door er een nationaal-messiaanse glans aan te verlenen.
Let wel: Jakoenin was zelf priester in deze kerk. Zijn verhaal is daarom ook dat van de dwarse eenling, die het geloof - in God, in democratie, in mensenrechten - blijft verdedigen tegen de gevestigde machten van staat en kerk. Rusland is ook het land van dergelijke eenlingen.
Confrontatie
Jakoenin werd priester in de jaren zestig, een periode die werd ingeluid door de voorspelling van partijleider Chroetsjov dat het niet lang meer zou duren voor de laatste priester uitgezwaaid kon worden. In plaats van zich rustig te houden, zoals velen deden, koos Jakoenin voor de confrontatie.
In 1965 publiceerde hij met een collega een open brief om te protesteren tegen de vervolging van gelovigen, van welke soort dan ook. De twee priesters beschuldigden bovendien hun eigen kerk van medeplichtigheid. Ze werden prompt uit hun ambt gezet.
Jakoenin, vader van drie kinderen, ontwikkelde zich tot een prominente mensenrechten-activist, en werd in 1979 wegens 'anti-Sovjet activiteiten' veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en werkkamp, gevolgd door verbanning naar Jakoetsk.
Dankzij de hervormingen van Michail Gorbatsjov kwam hij in 1987 vrij, en werd ook als priester in ere hersteld. Van 1990 tot 1995 was hij lid van het parlement, hetgeen hem toegang verschafte tot geheime documenten, onder meer over de diensten die hoge kerkleiders hadden verleend aan de inlichtingendienst KGB. Jakoenin publiceerde die documenten.
Geëxcommuniceerd
Het leidde ertoe dat hij in 1993 alweer priester-af was en in 1997 zelfs werd geëxcommuniceerd. De kerk van patriarch Kirill, die het regime van Poetin 'een wonder van God' noemt, kon hem niet langer verdragen. Jakoenin ging kerkelijk 'ondergronds' en koos op het politieke front voor de protestbeweging tegen Poetin.
Jakoenin werd priester in de jaren zestig, een periode die werd ingeluid door de voorspelling van partijleider Chroetsjov dat het niet lang meer zou duren voor de laatste priester uitgezwaaid kon worden. In plaats van zich rustig te houden, zoals velen deden, koos Jakoenin voor de confrontatie.
In 1965 publiceerde hij met een collega een open brief om te protesteren tegen de vervolging van gelovigen, van welke soort dan ook. De twee priesters beschuldigden bovendien hun eigen kerk van medeplichtigheid. Ze werden prompt uit hun ambt gezet.
Jakoenin, vader van drie kinderen, ontwikkelde zich tot een prominente mensenrechten-activist, en werd in 1979 wegens 'anti-Sovjet activiteiten' veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en werkkamp, gevolgd door verbanning naar Jakoetsk.
Dankzij de hervormingen van Michail Gorbatsjov kwam hij in 1987 vrij, en werd ook als priester in ere hersteld. Van 1990 tot 1995 was hij lid van het parlement, hetgeen hem toegang verschafte tot geheime documenten, onder meer over de diensten die hoge kerkleiders hadden verleend aan de inlichtingendienst KGB. Jakoenin publiceerde die documenten.
Geëxcommuniceerd
Het leidde ertoe dat hij in 1993 alweer priester-af was en in 1997 zelfs werd geëxcommuniceerd. De kerk van patriarch Kirill, die het regime van Poetin 'een wonder van God' noemt, kon hem niet langer verdragen. Jakoenin ging kerkelijk 'ondergronds' en koos op het politieke front voor de protestbeweging tegen Poetin.
In 2012 omarmde hij nog de actie van de vrouwen van Pussy Riot in de Christus de Verlosser-kathedraal in Moskou; zij keerden zich precies tegen het bolwerk van 'God en vaderland' dat Jakoenin zag als een onheilige alliantie.
De Russisch-Amerikaanse publiciste Cathy Young - geboren in Moskou als Ekaterina Jung - vergelijkt Jakoenin met die andere dwarse eenling: Nobelprijswinnaar Andrej Sacharov. Sacharov overleed deze maand een kwart eeuw geleden, en daarin schuilt 'bittere symboliek', schreef Young deze week. "Toen verloren we een steunpilaar van het seculiere liberalisme, nu een van de belangrijkste stemmen van het religieuze liberalisme."
En daar eindigt de bitterheid niet. Het Sacharov-centrum in Moskou, dat vooral lezingen organiseert, is door de overheid aangemerkt als 'buitenlandse agent', vanwege financiële steun uit andere landen. Nee, het Rusland van nu is niet de Sovjet-Unie uit de dagen van Sacharov. Maar het begint er weer verdacht veel op te lijken.
De Russisch-Amerikaanse publiciste Cathy Young - geboren in Moskou als Ekaterina Jung - vergelijkt Jakoenin met die andere dwarse eenling: Nobelprijswinnaar Andrej Sacharov. Sacharov overleed deze maand een kwart eeuw geleden, en daarin schuilt 'bittere symboliek', schreef Young deze week. "Toen verloren we een steunpilaar van het seculiere liberalisme, nu een van de belangrijkste stemmen van het religieuze liberalisme."
En daar eindigt de bitterheid niet. Het Sacharov-centrum in Moskou, dat vooral lezingen organiseert, is door de overheid aangemerkt als 'buitenlandse agent', vanwege financiële steun uit andere landen. Nee, het Rusland van nu is niet de Sovjet-Unie uit de dagen van Sacharov. Maar het begint er weer verdacht veel op te lijken.
