Alleen God

Ervaar sonder verstaan

Die pelgrimsreis behels vele ervaringe. Dit is ‘n tastende, angstige reis, dikwels voetjie vir voetjie in die donker. Die reis is soms bloot ‘n ronddwaal, sonder rigting, ondeurdag, blindelings.

Maar dit is nie ‘n koerslose reis nie. Want as dit lig word en ek word wakker uit my roes, sien ek die lang, lang streep van my voetspore – al langs die see, al langs die afgrond. Asof Iemand my gestuur het.

Ek wag om te verstaan. Ongeduldig. Maar ek sal wag. In my wag, waak ek.

Kurie eleison.

Lof aan God - ook in tye van dorheid. Praise of God - also in times of darkness

Dit is soos dinge nou maar eenmaal is. Of: ‘n mens kan nie teen jou natuur veg nie. Ons staar nou maar eenmaal die werklikheid in die gesig.

Só redeneer ons dikwels met ons “gesonde” verstand. Maar ons weet eintlik goed dat dinge wel kan verander. Dat ‘n mens teen jou natuur in kan leef. En dat daar agter die werklikheid ‘n dieper werklikheid kan skuil.

In die Psalms is daar ‘n sekere belangrike beginpunt vir alles wat ons oor God kan sê. God het iets gedoen, God het ‘n merkwaardige ommekeer in mense se lewens gebring. Daaroor loop hulle emosies hoog en hul bely hul intense ervaring van God se reddingsdade.

Psalm 9, wat die opskrif het: “By die dood van ‘n seun,” begin met die lof van God. “Met my hele hart wil ek U prys, Here, wil ek van u magtige reddingsdade vertel. Oor U wil ek my verbly en vrolik wees, u Naam wil ek besing, o Allerhoogste.”
Om na te dink oor God en oor God se handelinge in die lewe van ‘n gemeenskap en mense, moet ‘n mens hierdie merkwaardige ervaring bedink. God het aan mense ‘n nuwe perspektief op die werklikheid gegee. Hierdie ervaring werk verbysterend en kan nie beheer word nie. Dit moet gedeel word en openlik gevier word. God het ‘n nuwe werklikheid tot stand gebring. God het lewens op ‘n kragtige manier getransformeer. God laat mense nie in die steek nie (Ps.9:11).

Hierdie ervaring word betuig en geprys. ‘n Mens praat daaroor. ‘n Mens “vertel van God se reddingsdade” (Ps.9:2), besing God se naam (Ps.9:3). Deur só te praat, word die verhouding met God verder versterk. Die mistieke band met God waardeur die teenwoordigheid van God ervaar word, word dieper en sterker. Om te praat, bevestig en onderstreep wat ervaar word. Taal bewerk ‘n dieper verstaan en betrokkenheid by die goddelike alternatief wat vir mense oopgegaan het.

‘n Mens kan nie afsydig of neutraal bly waar hierdie gemeenskaplike en persoonlike omwenteling ervaar word nie. Waar ‘n mens in egte gemeenskap vir God ontmoet, sit dit dus ‘n proses van omkering aan die gang. Die emosies waarmee oor hierdie ervaring getuig word, is intens: ‘n mens wil God “met die hele hart” prys (Ps.9:1). Dit bring by mense wat die ervaring gedeel het, ‘n onwrikbare toewyding tot stand. ‘n God wat só optree en ingryp, is ‘n God by wie ‘n mens wil bly en by wie ‘n mens wil skuil. “Vir die mens wat in gevaar verkeer, is die Here ‘n toevlug, ‘n skuilplek in tye van nood” (Ps.9:10-11). ‘n Mens is nou totaal toegewyd aan die Here. Die hede en toekoms word nou gekleur dur die belydenis: “Die Here is altyd op sy troon; op sy regterstoel sit die Here steeds, gereed vir regspraak. Die Here lewer ‘n regverdige uitspraak oor alle mense” (Ps.9:7-8).

Psalm 9 praat ook oor groot nood (bv vers 14). Daar is tye dat ‘n mens in die donkerte loop. Die proses is nie maklik nie. Die ervaring van God bly maar ‘n alternatiewe werklikheid wat gedurig in konfrontasie met die dominerende realiteit van die dag bots. In sulke tye moet ‘n mens met droë lippe en uitgedorde tong tog miskien meer dikwels ‘n lofsang aan God prewel. Mettertyd kom die hart wel by. Want ons “common sense” kan nooit die dieper wete van God se alternatiewe wêreld afsny nie. Ons het al te dikwels beleef hoe die kwaad oorwin is. Daar is iets anders, iets groters, Iemand anders, Iemand magtiger. En dinge kan ánders wees.


Praising God. Also in difficult times.
"That is reality. You cannot fight nature. You have to face reality."

This is what we like to regard as “common sense.” Yet, at the same time, we are also aware that things can change. One can live a life that questions your nature. Reality is often steered by something deeper.

There is a certain important point of departure in the Psalms for all reflection on who God is. Everything begins with what God has done, with a remarkable transformation that God effected in the life of a community and people.

This is experienced intensely. The response of believers is expressed in strong emotional language. Yahweh has acted decisively. And the people who have experienced this, express their faith in a joyful manner.

Psalm 9 with the heading: To the tune of ‘the death of a son,’” begins with a doxology. “I will praise you, O Lord, with all my heart! I will tell of all your wonders. I will be glad and rejoice in you; I will sing praise to your name, o Most High!”

To begin thinking about who God is and what God does in the lives of a community and a person, one has to reflect on this extraordinary experience. God has given the believer a new perspective on reality. It is something that cannot be contained. It is shared and publicly celebrated. God has created a new reality. God has transformed the lives of people in a powerful manner. The Lord has never forsaken those who trust (Ps.9:11).

Believers witness to this experience, talk about it, praise it. “I will tell all your wonders” (Ps.9:1). One cannot stay silent about God’s deeds. By talking and praising God, the relationship with God deepens and becomes more solid. The praise of God brings the believer closer to the Lord, intensifies the mystical experience of God’s liberating presence. To speak about God, is to affirm and underline what one is experiencing. Language brings about deeper understanding and involvement in the alternative reality of the divine.

It is not possible to remain at a distance or te be neutral where this alternative reality has been experienced. The authentic communion with God changes and involves in an intens ongoing process of renewal. The emotions run high: “I will praise you, o Lord, with all my heart.” As a result, one is totally committed to God. The presence and future now is coloured by the confession: “The Lord reigns forever; he has established his throne for judgment. He will judge the world in righteousness; the Lord will govern the peoples with justice” (Ps 9:7-8).

Psalm 9 also speaks of great suffering (e.g. vers 13). There are times that we travel in darkness. The process is not easy. The experience of God remains an alternative reality which clashes with the dominant reality of our everyday experience. In such time we whisper with a faint heart a song of praise. Gradually the heart becomes lighter. Because we know all the time, almost as “common sense” that there is a deeper reality, God’s alternative world that is given to us. Too often we have experienced how evil is vanquished. There is something else, something more powerful, Someone else, Someone greater. Things cán be different.

Spiritualiteit van Respek

Dikwels dink ons respek het te doen met ons agting vir mense wat in die nuus is, wyd aangehaal word, heldedade doen en hulle self vir ander opoffer. Tog is respek iets wat eintlik baie wyer loop en nog altyd belangrik was. Ons respekteer dominees, onderwysers, doktors, prokureurs en parlementslede. Ons respekteer die privaatheid van ons bure, die gesag van die howe, die opvoeding van ons skole en tersiêre inrigtings.

Deesdae dink ons meer krities: Ons glo respek moet verdien word. Nie jou amp nie, maar of jy jou amp eer aandoen, bepaal respek. Die regter wat met mededoë en met geduld in die hof voorsit, die dokter wat met belangstelling en begrip na pasiënte luister, die dominee wat getrou lidmate besoek en met ywer sy preke voorberei, die skoolhoof wat moeite vir leerders doen is nie net gewild nie, maar word deur ons graag met respek bejeën – en uiteindelik ook liefgekry. Respek is inderdaad in hierdie gevalle verdiend en dit word ‘n belangrike stap tot die liefde, daardie hegte gom wat ons wêreld vashou en ons aanmekaar bind. Respek is ‘n onmisbare bestanddeel van ‘n liefdesgemeenskap.

Vir sommige is respek nie meer so ‘n goeie woord nie en hulle verval in ‘n siniese houding waarvolgens hulle respek as kruiperigheid of minderwaardigheid beskou. Hierteenoor sou baie reageer met die opmerking dat respek niks te doen het met onderdanigheid nie, maar eerder ‘n waarderende houding is teenoor iemand wat bekwaam is om oor die belangrikste aspekte van die lewe leiding te gee. Dit het ook met agting en met eerbied te doen: ons gee aan bewame mense die nodige erkenning vir wat hulle doen.

Maar respek loop ook wyer as 'n waardering vir bekendes of vir toegewyde mense. Ons wys dit ook teenoor ons lewensmaat, ons ouers, ons kinders, vriende en mense wat naby aan ons is. Juis hierdie soort respek wys dat dit ‘n fout is om te dink dat respek verdien moet word of te doen het met mense wat in die nuus is. Ons wys respek in sommige gevalle teenoor mense bloot eenvoudig omdat ons naby aan hulle leef.

Om respek vir mense te hê, vertel nie net iets van hulle nie, maar ook iets van wie 'n mens self is. Dit beteken jy verstaan wat belangrik is, wat jou lewe anders maak. 'n Mens het agting en waardering vir alles wat jou lewe transformeer, makliker en mooier maak.

Ons jaag ook respek omdat ons besef dat respek self ‘n groot verskil aan ons lewe en ons wêreld kan maak. ‘n Mens wil ‘n respekvolle lewensstyl ontwikkel omdat daar soveel op die spel is in die toon van respek. Respek hou ons samelewing aan die gang. Elke keer as ek op ‘n eenvoudige vlak ‘n verkeersreël respekteer, word ons omgewing veiliger, word ek ‘n sensitiewe persoon wat ‘n sisteem van orde en van veiligheid hoog ag. Ek hou my nie net by ‘n verkeersreël as norm nie, maar ek respekteer dit as deel van ‘n sisteem wat ‘n samelewing en baie mense se lewens veilig maak. Ek waardeer die verkeersreëls en beskou hulle nie as ‘n lastige strafmaatreël nie. Respek kring dus wyd uit en raak nie net my persoonlike welsyn nie, maar die welsyn van ‘n hele gemeenskap en ons wêreld.

Soms kan respek merkwaardige gevolge hê. Die knorrige klerk agter die toonbank, die nors pa, die ontevrede werker, die onbeskofte petroljoggie kan deur ‘n klein vorm van respek in hul mens-wees bevestig word. Respek kan hulle verander en kan ook vir hulle hul ervaring van hul werk anders maak. Deur hulle te respekteer, kan ‘n mens hul daaglikse werk vir hulle draagbaarder, selfs goed maak. Respek kan ‘n situasie omkeer en transformeer.

Tog is daar iets diepers aan respek wat niks te doen het met wat jy uit die proses kan kry nie. ‘n Mens gee gewoon net respek, sonder dat jy of die gemeenskap noodwendig daaruit enige voordeel trek. Jy doen dit omdat jy besef dit is die regte ding om te doen. Jy weet die een met wie jy te doen het, is ‘n mens – doodgewoon iemand anders wat verdien om menslik behandel te word. En dít werk uiteindelik ook transformerend om so onselfsugtige teenoor ander mense en teenoor instellings op ‘n eerbiedige manier om te gaan. Elke keer as jy ander se menslikheid agter hulle foute kan raaksien, ook vir hulle feilbaarheid begrip – selfs waardering (!) kan hê, wen jy in jouself. Dan is jou lewe nie vernietigend in sy verwerping en disrespek teenoor ander nie. Dan leef jy jou in in ander mense se situasie, besef jy dat hulle redes het vir hulle optrede – goed of sleg – en dat hulle gerespekteer moet word vir wie hulle is, selfs al kan jy nie met hulle saamgaan of hulle optrede goedkeur nie.

Dit het niks te doen met onverskilligheid teenoor ander nie asof jy hulle maar toelaat om te glo wat hulle wil nie. Jy gee respek juis omdat jy wil hê ander mense moet ook vir jou respekteer in jou mens-wees, of hulle jou lewensstyl nou goedkeur of nie. Daarom sal respek dikwels pynlik wees: vir jou sal die keuses van mense onverstandig en verkeerd lyk. Die mens wat nie kans sien om behandeling teen kanker te ontvang nie en daarom gouer sterf, maak dit vir jou pynlik moeilik. Jou kind wat emigreer omdat hy of , anders as jy, nie meer ‘n lewensruimte in die land sien nie. Jou dogter of suster wat trou met iemand wat jy nie goedkeur nie. Miskien is die mees egte vorm van respek daardie respek wat met pyn gepaard gaan, met die aanvaarding van dít wat ander doen wat volgens jou nie reg of goed is nie.

Respek beteken dat jy mense wat jou liefhet, hoog ag vir wat hulle vir jou is. Maar dit beteken veral ook dat jy mense wat van jou verskil, respekteer vir wie hulle is – selfs al wil hulle nie jou voorskrifte volg nie en selfs al val hulle jou heftig aan.

Respek is nie ‘n vae ding wat jy voel of iets waaraan jy voel jy moet voldoen nie. Dit is ‘n konkrete manier van lewe waardeur jy jou lewe mooi maak. Dit is ‘n deug – wat beteken dat jy streef daarna om al hoe meer respekvol te word. Dit is nogal ‘n hele proses om respekvol te leef. Paulus maan ons dat ons mekaar moet hoog ag – dit is iets waarna ons moet streef. Respek val nie uit die lug nie. Dit is soms bitter moeilik om respekvol te wees. En soms vat dit intense inspanning om jou respek vir ander te behou.

En miskien is die grootste uitdaging van respek om nederig daaroor te bly. 'n Mens kan maklik hoogmoediglik respek toon: ek wil eintlik as jou meerdere, as die een wat so graag respekvol optree, tot jou vlak daal en jou aanvaar. Dalk is die belangrikste kenmerk van egte respek dat dit alleen maar in nederigheid bestaan. Respek het immers te doen met die insig dat 'n mens nie alle wysheid in pag het nie, dat 'n mens nie, soos God, in die harte van ander kan sien nie, en, dalk nog belangriker, dat my mens-wees alleen maar moontlik is as ek respekvol die mens-wees van die ander aanvaar.

Dit vra van jou ‘n volwassenheid om te aanvaar wat jy nie kan verander nie, om nie onverskillig te raak teenoor die onveranderlike nie, om ook nie mense te dwing wat nie wil verander nie. Meer nog, respek vra dat jy jou moet kan verplaas in die harte en brein van ander mense. Deur empatie en deur bewustelike meelewing moet jy kan groei om ander dieper te verstaan. Om hulle te respekteer, is om hulle lewensruimte te gun – en om dus lewe te skenk. Dit beteken dat jy selfs dan nog die volgende stap sal neem: deur respek, deur jou bewustelik in te leef in ander se lot, sal jy dan, selfs teen jou beterwete in, vir hulle bly omgee. Dan skryf jy nie onverskillig af nie, of probeer hulle na jou kan oorhaal nie. Dan bly jy in hulle lewens ‘n teenwoordigheid sodat hul in hul menswees die gevoel sal kry dat hulle in jou ‘n reisgenoot, iemand wat omgee het.

As jy dit kan doen, is jy eintlik soos God, ‘n skepper en ‘n gewer van lewe.

N.a.v. Trouw (http://meer.trouw.nl/filosofie/respect-gaat-met-pijn-gepaard) van 14 November.