Trots, beskeie, maar veral by God

Trots is 'n tema wat nie baie bedink word nie. 

Maar wie ken nie die onvergeetlike woorde in die Boek nie: 

Kragtens die genade wat aan my gegee is, sê ek vir elkeen van julle: Moenie van jouself meer dink as wat jy behoort te dink nie. Nee, lê jou liewer daarop toe om beskeie te wees in ooreenstemming met die maat van geloof wat God aan elkeen toebedeel het.

C.S. Lewis het 'n indrukwekkende stuk hieroor geskryf, soos hierdie skakel uitwys:

https://erikbuys.wordpress.com/2014/08/14/c-s-lewis-account-of-mimetic-desire/

Ek is altyd katvoet vir moralisering: Té maklik leer die leermeester: Moenie trots wees nie, terwyl trots, ironies genoeg, dikwels fyn in moralisme weggesteek word. 

Die leermeester leer "trots" vir sy leerlinge sy groot wysheid om nie trots te wees nie, maar in daardie leer-aktiwiteit sit dikwels beterweterigheid en gebrek aan die endemiese karakter van trots goed weggesteek.

Trots is die oersonde: hoe kan God dan die kennis van "ons" weerhou - asof "ons" nie goed genoeg is nie, is daar al in die tuin gedink.

En in die tempel het die vroom een met God gepraat oor homself, trots oor sy uistyg bo die tollenaar langs hom.

Daarom is dit miskien nuttig om nie net soos Lewis vanuit 'n morele hoek na trots te kyk nie. 

Daar kan goed nagedink word oor wat die mistiek 'n mens oor trots sê: 'n kernelement van die mistiek is die ervaring van God se teenwoordigheid, wat só oorweldigend inspirerend is in sy volheid, dat dit 'n mens bewus maak van eie beperktheid, selfs feilbaarheid. 

"Ek is 'n man van onrein lippe," roep die beroemde, geseënde profeet, gelees oor baie eeue deur soveel mense, uit (Jes.6:5). Daar is nie sprake van eie wysheid, verdienste om deur 'n visioen so uitsonderlik uitgekies te word met 'n Goddelike wysheid en insig nie. Inteendeel.

Die veiligheid en goedheid om by God te wees, sê die mistiek, bring 'n insig in eie nietigheid, eie kleinheid. 

Dit maak 'n mens beskeie oor wie jy is, 'n skepsel, in die lewe geroep en tot lewe nuugemaak deur die Skepper.

Ek leef nie meer nie, roep Paulus dankbaar, in Galasiërs 2 uit. Christus leef in my. Die Volheid gun, gelukkig, geen plek vir die trotse self nie.

Dus: die jag op trotsheid kan van 'n mens 'n morele dwangmeester maak as dit té maklik en te slim gebeur. 

Die verlange na beskeidenheid is goed, en kan 'n mens op die soektog na 'n volwasser, opofferende lewe laat vertrek. Dit is nie 'n slegte begeerte na 'n goeie lewe nie.

Maar hoe om die beskeidenheid te ervaar, dan? Eg, van binne uit? Spontaan, sonder spog en uithang? Wanneer word dit 'n ervaring wat van binne uit 'n mens se lewe volmaak en nie 'n straftog tot morele blinkerigheid raak nie?

Wees beskeie, skryf Paulus in Romeine 12:3. En roep dadelik sy lesers op: Nee, lê jou liewer daarop toe om beskeie te wees in ooreenstemming met die maat van geloof wat God aan elkeen toebedeel het

Jy is beskeie as jy aan jouself in terme van geloof bedink. Jy het geloof ontvang, geseënde mens. Maar God, ryk aan genade, gee geloof aan alle mense. Niemand het meer en groter aansprake en statusse as ander mense nie.

Wat dus veral saak maak, is God, die Goeie wat bly gee.

Aldus praat Paulus oor beskeidenheid. 

Wie op die manier sy hart en denke op God rig, is beskeie. Hy ontvang maar net dankbaar alles wat goed en mooi is. En dit gebeur saam met alle mense. Een groot, groep van begenadigdes wat hulle status ontvang, van buite af. 

Beskeidenheid begin waar 'n mens jou gedagtes op God rig. Daar begin 'n mens jou trots in jou sak steek.

Die stilte oor die massamoorde op Christene

Daar is in gister se New York times 'n belangrike artikel van 'n prominente Joodse leiersfiguur wat vra waarom mense oor die wêreld niks sê oor die massamoorde wat nou in Naby-Oosterse lande aan die gang is nie.

Dit is skrikwekkend om te sien wat daar gebeur.

Ewe boeiend is sy opmerkings oor die gemeenskaplike band tussen Jode en Christene.

Hier is 'n skakel na die artikel:

http://www.nytimes.com/2014/08/20/opinion/ronald-lauder-who-will-stand-up-for-the-christians.html?emc=edit_th_20140820&nl=todaysheadlines&nlid=55992893&_r=0

Sensitiewe lesers moet hulle staal

Gister se artikel wat ek oorgeneem het, het gegaan oor verdraagsaamheid, geskryf deur Mikkers. Dit wys vooruit na sy nuwe boek oor 'n spiritualiteit van verdraagsaamheid wat binnekort verskyn.

Maar as 'n mens nou wil weet hoe dink mense oor sulke inhoud, moet jy absoluut nie die reaksies op die artikel misloop nie.

Die reaksies wys hoe verdraagsaamheid in Nederland 'n skelwoord geword het in die lig van die hoë emosies rondom buitelanders (allogtone) wat na die land vlug of daar werk.

Uiteindelik besef ek: hoe futiel so 'n artikel ook lyk in die lig van die reaksies, is dit terselfdertyd juis ook 'n teken van hoe nodig so 'n skrywe geword het.

Die parallelle met ons land, deurtrek met xenofobie en tot die dood toe siek aan onderlinge nydigheid van groepe teenoor mekaar, is duidelik.

Die een wat hieroor skryf of hieroor preek, stel hom- of haarself bloot. Maar blootstel lê tog aan die hart van die evangelie: immers word die evangelie tydens 'n kruisweg gepreek. Hier moet die getuie oor weerloosheid voor die tyd weet: die boodskap gaan die vere laat waai.

Hier is die reaksies:  Waarskuwing: sensitiewe lesers moet hulle staal

eVox
Alles overziende zeg ik: laat mij maar begaan. Ik zoek het zelf wel uit en als het zo uitkomt tolereer ik geen tolerantie, maar vertel me niet hoe ik moet leven.

19/08/14 09:21

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Jee Verdraagzaamheid is een schone zaak, maar die moet wel van twee kanten komen, toch?

19/08/14 08:48

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Marc-uit-Delft Twee grote fouten: . 1. Tom houd geen rekening met groepen in de samenleving die zich collectief vinden in een identiteit die strijdt met alle andere, ook individuele, identiteiten. . 2. Tom houd geen rekening met de verantwoordelijken binnen de autochtone samenleving die willens en wetens de eenheid die er was hebben vernietigd. . 3. Geen van beide groepen worden door Tom ter verantwoording geroepen: 1. Waar zijn jullie mee bezig? 2. Wat hebben jullie gedaan?

19/08/14 08:41

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

aureool Het zal NOOIT lukken. Waarom niet? Zo zit de natuur niet in elkaar. Als je met oppervlakkige blik rond je heen kijkt is alles mooi en in balans. Bestudeer je de boel wat intenser dan zie je voornamelijk strijd. Van het kleinste beestje dat je met het blote oog kunt zien tot de grootste haai. Apen strijden en manipuleren de hele dag. Mensen doen precies hetzelfde. Wetenschappers doen ook zo. Bestrijden elkaar met boeken enz. Dominee's leggen hun geloof op individuele manier uit .

19/08/14 08:35

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

jacobse Een opeenstapeling van halfzachte reli-vaagheden. Ik krijg er op de vroege mogen ontzettend veel jeuk van....

19/08/14 08:25

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

svdwal Dit recept werkt alleen als de ander hetzelfde recept volgt, omdat het een typisch Christelijk recept is. Als de ander een heel ander recept volgt loop je rond met een bordje "exploiteer mij".

19/08/14 04:35

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Benedict Broere Ik wil een wereld met minder, minder, minder: onthoofden, genitale verminking, groepsverkrachting, pedoslavernij, vrouwen verminken met zoutzuur, elke dag slaan van vrouwen, vrouwen uitschelden voor Hoerrrr, vrouwen als huisvee, geschreeuw voor afschaffing van democratie en moderne rechtsstaat en mensenrechten, stilzwijgende toestemming bij genociden, enzovoort. Daar wil ik allemaal minder, minder, minder van.

19/08/14 02:48

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Bukko Verdraagzaamheid is erg mooi, maar er gaat ook een element van lafheid achter schuil. Verdraagzaamheid heeft grenzen. Evenals tolerantie, wat veel op verdraagzaamheid lijkt. Ofwel, het is mooi als iemand er principes op na houdt, maar als je dreigt te worden ponthoofd, is het verstandig de principes even te laten rusten.

19/08/14 01:48

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

boris-Haarlem Dit übervage stukje gelezen hebbende begrijp ik nu nog beter dat ik in de huidige christelijke kerken niets te zoeken of te vinden heb.

19/08/14 00:05

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Angélica de Sancé Vervreemding toelaten kan als de vreemden ons accepteren. Daar valt of staat het hele gebeuren mee. Ooit last gehad van Vietnamese bootvluchtelingen, joden, hindoes of boeddhisten in NL? Filippijnse katholieken misschien? Maar zodra de vreemdelingen intolerant zijn, zich superieur achten, zich niet willen aanpassen, discrimineren en allerlei eisen gaan stellen aan de oorspronkelijke bewoners, gaat het heel erg mis! De wereld op zijn kop! De meerderheid moet zich dan aanpassen voor de lieve vrede

18/08/14 22:54

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Poldi Tolerantie en zelfrelativering is totaal doorgeslagen en de wrange vruchten proeven we daarvan. Het is juist tijd dat we onze eigen grenzen (moreel, juridisch, staatsrechtelijk etc.) nog eens goed doornemen en vooral zorgen dat deze nageleefd worden. . Is toch te gek voor woorden dat we tegenwoordig allerlei enclaves hebben in Nederland, waar zelfs de Nederlandse vlag wordt gezien als een "provocatie" en zwarte piet geleidelijk moet worden ontzwart en ontknecht.

18/08/14 22:28

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Sisyphus Lacht De gevolgen van het tolereren van intolerantie, van verdraagzaamheid? Hebben we de laatste tijd kunnen zien tijdens een aantal demonstraties in Den Haag. Lui die menen dat ze met hakenkruizen op spandoelen en 'dood aan de Joden' scanderen slechts hun recht op vrijheid van meningsuiting uitoefenen. En ambtenaren in sleutelposities die menen dat ze via Twitter en persconferenties idiote complottheorien kunnen verspreiden. Met stilzwijgende instemming van een groot deel van hun geestverwanten.

18/08/14 22:19

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

Verdraagsaamheid

Watter leersame artikel wat vandag in Trouw verskyn! Veelseggend dat Mikkers se boektitel heet:  'Het voelt echt goed. Spiritualiteit van de verdraagzaamheid'. 'n Mens kan sien dit is gekontempleerde inhoud wat hier aan die orde is.

Lekker lees!

Tijdens de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart werd in een café in Den Haag 'Minder, minder, minder' gescandeerd, als antwoord op de vraag of men meer of minder Marokkanen in Nederland wilde. Dit voorval zorgde alom voor ophef.

Een dag later werd ik gebeld of ik wilde meedenken over de opzet van een landelijke kerkdienst, waarin de gezamenlijke kerken een lans zouden breken voor verdraagzaamheid. Voor meer, meer, meer, zeg maar. Natuurlijk wilde ik meedenken, maar ik plaatste ook kanttekeningen: Ik vind de sfeer die nu ontstaat - 'met z'n allen tegen een' - net zo griezelig als 'Wij willen minder' scanderen in een café. Ik breng verdraagzaamheid in verband met inclusief denken, bruggen bouwen, niet oordelen, met ruimte voor pluriformiteit zonder je te verschansen in je eigen groep. Durven we elkaar daarop aan te spreken?

Hoe kunnen we onze onverdraagzaamheid aan banden leggen en onszelf op z'n minst openstellen voor de mensheid als geheel? In de loop der jaren ben ik tot een aantal gedachten gekomen die me helpen om mijn eigen onverdraagzaamheid te beteugelen. Het zijn inzichten waarmee ik mezelf soms tot de orde roep.

1: De verbinding aangaan
Verdraagzaamheid gaat over dat wat anders is in het bestaan van een ander, maar ook over dat wat anders is in je eigen leven. Verdraagzaamheid is een kwaliteit die je kan helpen om deze situaties uit te houden. Dat is van levensbelang, want het perfecte leven bestaat niet. Het hoort bij het leven dat we ziek kunnen worden, dat we doodgaan, dat ongeluk ons treft. Het leven is in essentie oneerlijk. De porties geluk en verdriet zijn niet gelijk verdeeld.

Dat is de bittere realiteit, en een volwassen geestelijke levenshouding houdt daar rekening mee. Het andere dringt zich altijd op. Niet alleen in de vorm van de ander die anders is of van het heilige dat ons wil troosten, maar ook in de vorm van gebeurtenissen die je niet wenst, waar je eigenlijk bang voor bent of die je bedreigen. Natuurlijk zijn dit soort gebeurtenissen verstorend. Tegelijkertijd horen ze wel bij het leven. We moeten ons er dus wel toe verhouden. De vraag is alleen: hoe? Vormen ze een uitdaging? Of een bedreiging?

In elk geval dienen we ongelukkige of moeilijke perioden in ons leven niet te zien als lastig oponthoud, als een periode die er eigenlijk niet bij hoort. Het hoort bij ieders levensopdracht om de verbinding tussen moeilijke en gelukkige tijden te blijven maken en beide een plaats toe te kennen in je levensverhaal.

•  

  Ik maak me nu al druk over de vraag hoe ik straks de dood van mijn moeder op Facebook moet melden

2: Zien waarin we gelijk zijn
Onze tijd kenmerkt zich door een afkeer van uniformiteit. Op Koningsdag of tijdens een voetbalkampioenschap willen we allemaal in het oranje, maar verder geldt: 'We're all individuals' (zoals de menigte scandeerde in de film 'Life of Brian'). Al kun je je afvragen of we onszelf niet voor de gek houden als onze uniciteit niet verder gaat dan het customizen van je eigen Ikea-bankstel. In godsdiensten - denk aan een boeddhistisch klooster waar alle monniken er hetzelfde uitzien - gaat het er niet om jezelf te onderscheiden, maar om die zaken te benadrukken waarin wij mensen nu juist gelijk zijn. Daarin zoekt men de verbinding. Verbinding is gebaat bij herkenning. En waarom ook niet? We verlangen allemaal naar een veilige plaats, naar eten en drinken en een zekere mate van comfort. Wij zijn allen gelukzoekers. We delen allemaal de ervaring dat we ooit geboren zijn en dat we ooit zullen sterven.

Niemand vormt daarop de gelukkige uitzondering. En dat is maar goed ook, want we kunnen dus ook van elkaar leren hoe we omgaan met de grenzen van tijd, cultuur en godsdienst. Datgene waarin wij gelijk zijn is geen bedreiging van onze uniciteit, maar helpt ons om ons juist als individu staande te houden.

3: Ervaring toetsen aan geloofsdoctrine
Het is niet zo dat ik persoonlijke ervaringen in de ban wil doen; maar we kunnen een spade dieper graven als we onze ervaringen niet op zichzelf laten staan. We kunnen ons laten troosten en inspireren, als we ontdekken dat er andere mensen zijn geweest en zullen komen die net als wij met hun leven in het reine moesten komen.

Eeuwenlang heeft de godsdienstige doctrine als vindplaats van geloof prima gefunctioneerd. Het getuigt van minachting om die gedachten, die mensen door de eeuwen heen hebben geformuleerd om het lijden te kunnen uithouden, in een ommezwaai af te serveren. Er is volgens mij ook behoefte aan een groter verhaal. In een bijeenkomst over godsdienst in onze tijd verwoordde een twintiger zijn gemis van het grote verhaal heel treffend. Hij zei: 'Ik maak me nu al druk over de vraag hoe ik straks de dood van mijn moeder op Facebook moet melden'.

Wanneer we onze persoonlijke ervaringen - als eigentijdse vindplaats van geloof - verbinden met de uit onze publieke ruimte verbannen geloofsdoctrine, kunnen we onze ervaringen in een groter verband plaatsen. Dit kan ons helpen om ervaringen te begrijpen en te interpreteren.

Dit is ook waar de remonstrantse hoogleraar theologie Christa Anbeek voor pleitte bij haar aantreden in 2013. In plaats van religieuze dogma's af te serveren en ze allemaal te duiden als onderdrukkende bedenkels van theologen, zouden we ook beter kunnen kijken naar de achterliggende ervaringen waar die religieuze formules naar verwijzen. Want een geloofsdoctrine is niets anders dan een geheel aan gestolde ervaringen. We zijn niet de eersten die de raadsels van het leven moeten verduren, die ziek worden, die sterven en die dit willen duiden. Een geloofsdoctrine bevat aanwijzingen om je staande te houden in de toekomst.

•  

  Zelfrelativering houdt allereerst in dat we de wetenschap niet al te snel op een voetstuk plaatsen

4: Onszelf relativeren
We zijn niet het middelpunt van het heelal. Langzaam maar zeker dringt dit tot ons door, ook al doen snelle technologische ontwikkelingen ons soms het tegenovergestelde geloven en leven veel mensen nog vanuit de idee dat de mens de kroon op de schepping is en alles kan doorgronden. Ik waag het te betwijfelen.

Zelfrelativering houdt allereerst in dat we de wetenschap niet al te snel op een voetstuk plaatsen. Juist thema's die in godsdiensten worden uitgewerkt, heeft de wetenschap nog niet kunnen doorgronden. Denk aan het bewustzijn of de betekenis van het leven. Die moeten nog 'ontdekt' worden. Net als godsdienst is ook wetenschap niet van smetten vrij.

De twintigste eeuw heeft laten zien dat wetenschap net als godsdienst kan perverteren en immoreel kan worden - denk maar aan de rassentheorieën en afschuwelijke experimenten op mensen in nazi-Duitsland. Zelfrelativering houdt ook in dat we het onderscheid tussen mens en dier opnieuw doordenken. De mens op de top van de piramide is misschien logisch wanneer je het bijbelboek Genesis als uitgangspunt neemt, maar het is vreemd als je de inzichten van Darwin en latere DNA-ontdekkingen serieus neemt.

Een tegenbeweging is inmiddels in gang gezet. Vanuit een hele andere scheppingsgedachte zijn er ook pleidooien voor dierenrechten te horen. Er zijn ook geluiden te vernemen - bijvoorbeeld bij politici die een groene en duurzame politiek bepleiten - waarin de eenheid van alles wat op aarde leeft en lijdt wordt benadrukt. Maar zelfrelativering is meer dan een herordening van onze gedachten en denkbeelden. Het betekent ook dat we soms geduld moeten leren opbrengen.

Geduld wil zeggen dat je je overgeeft aan krachten buiten jou om en die het werk laat doen. Erop vertrouwen dat wachten soms ook tot een nieuwe vruchtbare situatie kan leiden.

5: De vervreemding toelaten
'Ik ben mezelf niet en al die jaren nooit geweest', zongen kleinkunstenaars Acda en De Munnik getergd. De dichteres Vasalis dichtte ooit: 'Diep van mijn zang en van mijzelf vervreemd hoor ik in twijfel niets dan toon na toon...'. Hoe weet je dat je een vreemde bent in je leven? Vasalis verwijst naar een innerlijke melodie waarmee je niet meer in verbinding staat. Bij Acda en De Munnik is de verbinding met het gezang in jezelf 'niet of nooit geweest'. Ik pleit voor vervreemding, voor luisteren naar woorden die je niet direct raken, voor het uithouden van situaties waarover je geen controle hebt. Waarom? Omdat je zo oog krijgt voor die aspecten van het leven die niet direct je eigen ik bevestigen, maar je op een nieuw spoor zetten. Omgaan met mensen bij wie ik niet mezelf kan zijn, blijven als het gevoel is verdwenen, niet geraakt worden: dit is voor mij soms ook het doorgangsgebied naar vernieuwing.

Theoloog Tom Mikkers (1969) is algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap. Dit is een fragment uit zijn boek 'Het voelt echt goed. Spiritualiteit van de verdraagzaamheid' dat op 10 september verschijnt.