Iemand wat altyd daar was..... Spiritualiteit en die ewige lewe

Ek loop ‘n kennis raak wat vir my sê dat sy lewensmaat so siek is aan kanker dat ‘n mens op die punt gekom het dat jy wens die lyding was verby. ‘n Ander kollega van my, nie ‘n gelowige mens nie, het vir my gesê sy pa het kru, soos ‘n hond gesterf: onwaardig, deurmergel met pyn. Sulke woorde teken die verontwaardiging, die pyn, die woede en selfs bitterheid oor die manier waarop Iemand wat altyd daar was, weggaan. Die manier waarop mense sterf, die skok van die nuus, is egter een ding.

Heeltemal anders is die bewussyn, daarna, oor maande, miskien oor jare, al groeiende, dat hulle wat jy verloor het, nooit weer jou pad sal kruis nie. ‘n Mens betrap jou, dekades daarna nog, dat jy foon toe wil loop en gaan bel, asof die besef nog nie finaal deurgedring het nie. Jy droom af ten toe, so realisties, van hulle, so naby, so intens, asof hulle in alle werklikheid gewoonweg nog in jou lewe is – om wakker te word met die skrynende gevoel van die leuen van drome.

Deur die eeue worstel mense met verganklikheid. Dit bring treurigheid, onstemmigheid om te weet wat jy op hierdie manier bly ervaar sal eendag hulle wat joune is, die jongeres, ook ervaar – miskien te laat. Dat jy ook sal word: Iemand wat altyd daar was....

Watter besef beteken dat ‘n mens jou lewe anders leef. ‘n Vriendeliker neiging om te vergewe, omdat jy weet die dieper bande maak werklik saak. ‘n Maklike bereidheid om tyd deur te bring, wetende dat jy spoedig nie meer sal kan saamsit, saam-eet, saamgesels nie. En altyd weer deur durende en selfs donker teenwoordigheid van die wete dat alles, alles verbygaan, dat hulle wat so naby aan ons is, ons ontneem sal word.

Maar selfs hierdie ommekeer, hierdie versigtiger leef is maar ‘n hand wat die stormwind probeer terughou om ‘n klein vuurtjie aan die gang te kry. Selfs dit bly voorlopig, vir ‘n oomblik, vergeefs eintlik, in die lig van die onstuitbare einde, ook van jou bestaan.

Om hierdie rede, oor hierdie verganklikheidsbewussyn was daar nog altyd die groot verlange na ‘n tyd van weer ontmoet en weersien in die godsdienste, by hulle wat dieper dink. Vir sommige vroom bedrog, vir ander ‘n tydelike terapie, vir ander ‘n nuttige oorlewingsstrategie.

En tog, ook dan vir hulle wat kan vertrou, wat iewers die oomblikke van onverganklikheid bly ervaar en herken, is daar 'n wegwyser na wat werklik onverganklik is wat ‘n outentieke geloof in jou lewe inbring. God, wat ewig is, wat die begin was en ook die einde sal wees. En wat ons sal opneem in die rykheid van die goddelike liefde, die groot, vriendelike stilte, die Woord wat ons woordeloos sal bly weer, sonder ophou, teen die kwaad. Die trane sal nie meer vloei nie, die hart nie meer onstuimig klop nie, die seer nie meer pynig nie. Geborge in die groot Verborgenheid sal ons die durende rus ervaar wat ons hart in vroeër tye soms maar net vir ‘n oomblik gegun is, selfs by hulle wat altyd daar was en weg is. Soos ons by hulle wat weg was, tye van goedheid gegee is, so sal ons uiteindelik (saam met hulle!) in die Goedheid self bestaan wanneer alles verby sal wees en die Ewige daar is. Die goeie by hulle wat altyd daar was en na wie ons verlang, word ‘n simbool van die oorvloedigheid wat ons sal ontvang nadat ons ook vertrek het, soos hulle weg is. God is die Een wat altyd daar is. Ons is op pad na God toe.

Die deug van deeglikheid, van lewe: oor bewuswording en spiritualiteit

Ek sit op ‘n keer in St Pietersburg by Rembrandt se skildery van die Verlore Seun. Dit is ‘n reuse skildery wat in ‘n kamer van sy eie hang. Daar is net ‘n enkele stoel of twee in die kamer, verder is dit 'n oop ruimte waarin die skildery tot sy volle reg kom. Ek sit ‘n uur, twee, selfs meer daar. Loop deur die museum en kom weer terug voordat ek finaal teruggaan universiteit toe.

Die vaal Oktober herfslig wat in hierdie beroemde Russiese stad deur die vensters val is goed vir die skildery. Dit bring die ryk kleure in ‘n boeiende ligsspel sterk uit. Dit is boonop nie, soos die nagwag, ‘n besige skildery met baie mense nie. Of soos die skildery oor die afhaal van Christus se liggaam van die kruis, wat in die volgende kamer net om die draai hang. Al daardie mense wat Rembrandt om die kruis geskilder het, is ook al weer ‘n toneel om te aanskou en om op sy eie te bly bedink. Die Verlore Seun skildery is eerder stiller, met eintlik net die pa en sy wonderlike bly-droewe gesig wat die seun, verteerd van bleekheid en moegheid, liefdevol teen sy bors druk en dan, prominent langsaan die stroewe ouer broer met sy stokkerige afstandelikheid. Hier en daar in die agtergrond skadu-karakters, maar weggesteek en vir my meer 'n raam vir die drievoudige middelpaneel van karakters.

Maar dis nie net die skildery wat ek, al sittende, met al die tyd van die wêreld kan bekyk nie. Ek moet ook onvermydelik kort-kort 'n klomp mense bekyk wat op 'n streep deur die kamer tou. Steurend veral is die groot toergroepe wat deur die kamer stap op pad na die groot saal langsaan. Nou en dan sal ‘n groep stilstaan as ‘n gids besluit hulle moet meer van die skildery weet. Maar dit gebeur nie te baie nie. Hulle streep meestal op 'n taamlike vinnige pas verby die skildery.

Die Hermitage is een van die beroemdste onder beroemde wereld-museums. Daar is te veel om te sien. Die grootstes van die groot kunstenaars wag op die besoeker. Net om die draai hang byvoorbeeld Rembrandt se ewe onvergeetlike uitbeelding van die slagting van Isak deur sy pa Abraham. [Ek het dit in 2004 gesien in die Alte Pinakothek in München waar dit langs die Duitse weergawe gehang het, maar dit is ‘n ander verhaal (sien voorlopig http://www.codart.nl/exhibitions/details/668/)]. En dan is daar ook ander klassieke en bekende werke.

‘n Mens moet dus bitter keuses tydens jou besoek maak: eers ‘n spoedbesoek om te sien wat daar alles is, of andersins vooraf besluit wat om te sien, of eenvoudig maar net meer as een keer gaan. En onvermydelik moet jy maar 'n pas handhaaf. Jy kan nie verteer wat jy sien nie.

Maar vanoggend lees ek in Trouw ‘n artikel oor wat die kaaaskoppe "traagheid" noem. Die deug van dinge "stadig" doen. ‘n Nederlandse skilder voel ons jaag deur ons lewe en hy wil doelbewus alles stadiger, deegliker doen. Ons moet “proe”, sê hy, wat ons sien. En rondom hierdie gedagte word dan allerhande goeie dinge uitgewerk.

Wat my aan spiritualiteit laat dink: Dit is waarom lectio divina so ‘n nuttige instrument is: die “geestelike” oftewel, goddelike lees van dinge. Dit sluit in om ordentlik te lees (lectio), om na te dink (meditatio), om te bid (hier is iets groters as ek wat my in beslag neem) en dan om in vervoering te raak (contemplatio – ek raak meegesleur). Dit is 'n berekende lees, reflekterend gedoen. Om in die teks self opgeneem te word, dat jou gees met die gees daarvan eenstemmig word.

‘n Trae, langsamer lewensgang, dus, is wat ons soek. ‘n Nadenkende lewensstyl. Skaal af. Hou terug. Doen dit stadig. Proe wat jy sien. Sien wat jy eet.

Die deug van deeglikheid is 'n lament oor ons tyd. Ons maatskappy met sy vinnige, besige gejaag bedrieg ons op ‘n vernietigende manier. Selfs ons geestelike lewe is quick fix, spoed-georienteerd. Ons spoor mekaar selfs godsdienstig aan: moenie skuldig voel oor jou lewensstyl nie. Sorg net dat jy kwaliteitstyd inbou vir God (‘n uurtjie op ‘n Sondag, nie meer nie, ‘n snelvuur-gebed agter die stuurwiel) en vir jou familie (lekker saameet vir die tien minute saans, huisgodsdiens nie regtig in sons tyd nodig nie, maar sorg darem dat die kinders ‘n gebedjie opsê voordat jy (verlig) die lig afskakel).

Miskien het die tyd gekom dat ons weer skuldig moet voel en moet verander. As ons die dag uitgespoeg word deur die groot kapitaal-masjien, deur die liegfabriek, is hulle weg: ons dierbares, ons kinders, ons vriende. Vir altyd of in verre lande of in ander plekke of net weg sonder dat ons weet waar.

Ons kon nie geestelike begeleiers en vriende maak nie. Ons het nie geeestelike diepgang deur gesprekke met hulle wat nadink of skryf gesoek nie.

En dan slaan die “waarheid” toe: wie alles aan hierdie aarde wen, wie weet, het terselfdertyd sy siel verloor....

Die hardloop na nêrens, die reis na niks moet tot stilstand kom.

Dit raak bewuswording wat in spiritualiteit 'n groot motief is. 'n Mens moet jou kan inleef, jou verplaas in wat jy waarneem. Op die manier word dit vir jou 'n ervaringswerklikheid. En eers dan leer jy werklik, vind verandering plaas, word jy omvom. Maar daarvoor het 'n mens deeglikheid, stilte, tyd nodig.

Ons moet leer kies om in een kamer te sit, een doek te bekyk, die grootheid daarvan te kan inneem. Hier is tyd nodig, spoed oorbodig en selfs gevaarlik.

Om dan baie jare daarna na te bly dink oor dit wat by jou bly draal uit daardie gestolde, gevuld oomblik. Dit word 'n "ervaring" wat op sy eie weer nuwe ervarings skep, vir jou orenthou wanneer die troebel tye kom.

Ek dink na, weer, oor Rembrandt: Die grootsheid van hierdie geniale kunstenaar wat roem en faam verwerf het, bankrot geraak het, as ‘n drifsel deur die vloedwaters van ellende op die wal uitgesmyt is en toe in die stilte van die laaste jare sy pyn op die doek in Bybelse taal uitgeskree het.

En vandag, terwyl ek my inleef in wat ek sien, die besef wat in my groei: laat daardie beker my gespaar bly. Ek proe sy pyn, ek sien die seun se tam, vernielde gesig, ek lees as interteks Rembrandt se verbygeleefde jare. My oë volg die donker lyne van die seun se uitgetrapte skoene (die reis na die Vaderhuis was ver, baie ver). En dan weer terug na die ryk rooi mantel van liefde wat oor die skouer hang van die Pa, die trane nog in sy oë – van blydskap, maar ook van pyn oor gemorste jare, die skouer wat afbuig om die seun te omhels en vas te hou.

Die gelykenis sê die pa het sy kind gesoen en bly soen.

Laat, maar nie te laat nie.

Terwyl die toeriste verby hardloop, ‘n vinnige kyk op ‘n skildery wat iets van die Bybel teken, is daar die enkeling wat moet leer om te gaan stilstaan. Om te proe wat hulle hier sien. Om die liefde te ontdek wat hier verskuild so warm klop in die hart van die Vader. Hierdie liefde wat ons so verbyhardloop op pad na al ons ander afsprake elke dag. Soms is dit regtig te laat.

Spiritualiteit en vreugde; oor God se verhouding met ons

Iemand vertel my vanoggend, terwyl ons oor Markus 1:9vv praat, van buitelandse besoekers wat in Kayalitsha ‘n kerkdiens gaan bywoon het. Toe hulle na die diens terugry, merk die een buitelander verwonderd op dat dit haar opgeval het hoedat die kerkgangers in die misrabele toestand van so ‘n groot township ‘n kerkdiens kan hou waar almal oorloop van vreugde.

Waarmee my gespreksgenoot die belangrike punt maak: vreugde word nie deur ‘n mens se omstandighede bepaal nie. Dit kom van binne uit.

Toe raak ons twee aan die gesels oor die dan nog dieper vraag: waarom kan mense in sulke misrabele omstandighede bly wees? Dis tog nie so nuut en net tipies van Kayalitsha se township-gelowiges nie. Handelinge 16 vertel hoedat Paulus en Silas in Filippi aangerand word, hulle klere van hul lyf afgeskeur word en toe nog “baie geslaan is” (Hand.16:23). Daarna is hulle streng bewaak in die “binneste sel” met hulle voete in die houtblok vasgeklem (Hand.16:24). Gaar en goor gefoeter, in pyn en ellende geboei, vasgeklem in stik donkerte (vers 29!) Dan, teen middernag, is Paulus en Silas besig om te bid en “tot lof van God te sing.” Daarmee word die hart van die saak aangeraak: sulke “gelouterde vreugde” kom uit die binneste van mense wat aan God behoort. Wie in God geanker is, kyk nie angstig in die rondte nie, maar boontoe. Deur die eeue heen, lees ek weer gister iewers, was Christene om een of ander mistieke rede altyd in staat om hul misrabele omstandighede mis te kyk. Daar is ontelbare voorbeelde van hierdie verborge ervaring – dat ‘n mens se verhouding met God iets radikaals aan jou verander.

Dit is dus nie om dowe neute dat Ignatius sy geestelike oefening steeds weer met lof aan God bring nie, of dat ‘n erediens begin met lof van God nie. Mense wat dankbaar God loof, kan die bitter duisternis op ‘n afstand hou. Dit is ‘n grondbelydenis van die Christelike geloof. En hulle kan dit doen omdat 'n vreemde, "bo-menslike" krag hulle vul.

Spiritualiteit het as eerste fokus die verhouding tussen God en mens. Dit is nie 'n gesukkel om allerhande waarhede oor God te weet of te disputeer nie. Gedurigdeur, herinner hierdie fokus ons daaraan dat ons bewus moet bly dat God ‘n verhouding met ons aanknoop. God is by ons soos 'n lewensmaat, 'n ouer, 'n kind, 'n troeteldier. God leef saam met ons. Iewers, op ‘n plek, op ‘n tyd, raak Iemand ons aan, groter as onsself, sterker as onsself en vul of versier ons lewens. Ons word bemin. Dit is ‘n liefdesverhouding wat vrees uitdryf en dus vreugde bring. Terwyl al die ander mooi dinge ook ons lewe vol maak, gebeur dit soms dat ons die unieke ervaring het dat ons lewens in God geanker word. Dan word alles anders. As 'n mens eers eenmaal 'n diamant gesien het, is alle ander klippe maar vaal en verbleik.

Vreugde bestaan dus sommer nie net nie. Dit val nie uit die lug nie. Dit is ook nie aangeplak nie. Dit val ook nie sommer weg nie. En dit is ook nie ons verbeelding nie. Kyk maar net na mense wat in God se ruimte gaan woon.

Vreugde is iets mistieks, gebind aan ‘n mistieke ervaring, ‘n onpeilbare, onbewysbare wete en werklikheid: Iemand, iets groters as ek het na my toe gekom, my aangeraak, omgedraai, in die arms geneem en sê vir my van naby: Jy is myne, my geliefde, jy is soos my eie bloed.

Rublev se Ikoon van die Heilige Triniteit

Ek het kort voor die afsluiting van ‘n belangrike fase in my lewe ‘n tydjie van afsondering deurgebring by die Areuse gemeenskap digby Neuchatel, horlosiestad in Switzerland. Dit was herfs en ek het by die ou, imposante gebou langs die groot, stil meer uitgekom nadat ek verby velde met plate blomme in rooi, geel en wit gestap het. God se tapyt vir die vermoeides.

In sekulêre Switzerland is hierdie gemeenskap se kursus in innerlike genesing vir ‘n jaar al vooruit week na week uitgeboek van mense wat daar vir retreat gaan (nogal selfs uit Suid-Afrika – vlg die besoekersboek). Dit is ‘n sustergemeenskap van die Taize gemeenskap in Frankryk waar jongmense vanoor die hele wêreld letterlik in hul duisende in die somermaande vir spirituele retreats en dienste met meesleurende sang kampeer en waarvan sommige liedere in die Liedboek opgeneem is.

Vier gebedsdienste word elke dag in die eenvoudigste, stilste kapel gehou, waarvan die hoogtepunt vir my a capella sang deur 50 musikale stemme van die inwoners (vroue; helfte is onder 30 jaar oud) was, maar ook die eenvoudige liturgie. Dit is ‘n houtkapel, met ‘n hoë dak wat in die byterige, vroeg-herfskoue ‘n warmte uitgestraal het wat letterlike en geestelik oral in ‘n mens gaan lê het.

Die sel waarin ‘n mens bly het ‘n eenvoudige voorkoms. Bed, stort, ‘n kruis teen die muur en ‘n knielstoeltjie vir gebede. Langs die kamers is daar ‘n gebedskamer met ‘n ry stoele al langs die muur waar ‘n mens in stilte kan gaan bid. Jy kry vir die duur van jou verblyf ‘n geestelike begeleier wat met jou gesels wanneer jy die behoefte daaraan het. Ek het ‘n wyse, horingou Nederlandssprekende (hulle het geweet van Afrikaans!) begeleier gehad.

Tydens een van die kanse wat ek gehad het daarvoor, kon ek rustig, ononderbroke bid vir mense in die gemeente waar ek toe gewerk het. Een vir een, by die naam. Ek onthou hoe Henry Keane, destyds ‘n non en teoloog van Unisa vir my ‘n kaartjie uit Ierland gestuur het. Sy was in ‘n kapelletjie, het sy geskryf, sy het aan my gedink en toe in die kapel vir my gebid. Soos ek in Areuse in die herfs in die bidkamer gesit het, kon ek dink aan almal wat in my lewe gekom het en ook vir hulle onthou in gebed.

Maar wat my ook bybly was die ikoon met die Heilige Triniteit van Rublev. Iemand het oor die ikoon geskryf: Daar bestaan ‘n ikoon met die triniteit wat deur Andrei Rublev gemaak is, daarom bestaan God. Die ikoon was in elke kamer en in die gebedskamer teen die muur. Orals is dit hang gemaak, om ‘n mens gedagtig te hou aan die Een wat oral is, in rykheid as die beskermer, die inspireerder, die brugbouer – Vader/Moeder, Gees en Seun.

Onlangs het ek gevra dat die ikoon gebruik word vir voorblad van die tweede uitgawe van ons Spirasa tydskrif met die titel “The Spirit that Empowers: Perspectives on Spirituality” Lynette Booysen het ‘n pragontwerp gemaak daarvan. In die tydskrif is daar ook ‘n artikel oor Rublev se ikoon. Nou lees ek Gabriel Bunge se The Rublev Trinity (2007), ‘n boeiende boek met wonderlike nuwe insigte oor die tydlose ikoon. Ek het destyds toe ek in St Pietersburg klas gegee het, die ikoon gesien, maar ek sal moet teruggaan, noudat ek die geskiedenis daarvan gelees het – nie net hoedat dit ‘n lang ikoniese tradisie tot ‘n nuwe hoogtepunt gevoer het nie, maar ook hoedat ‘n besonder interpretasie-geskiedenis van die besoek van die drie engele aan Abraham daarin gesien kan word. Daar is ook die boeiende film van die Russiese meester regisseur, Tarkovsky, oor Rublev wat ek weer sal moet gaan kyk.

En dan is my eie groei in spiritualiteit ook ‘n faktor wat maak dat ek anders kyk na die ikoon. Ek gaan boekhou hoe ek dit beleef. Maar op primitiewe vlak, is daar die boeiende kleure: die milde groen en ryk rooibruin kleed van die twee figure aan die regterkant, maar dan ook die amper teer, breekbare geelwit stralekrans (‘n harde woord) om hul koppe – met ‘n spel van skakerings op geel wat die ikoon optel na ‘n vlak van helderheid, ligtheid, skoon-heid.

Watter boeiende boek is Bunge se werk nie. Hopelik weer meer daaroor later.

Idols, Ignatius, Die begin van geestelike oefening. Oor spiritualiteit en die self

Dit is weer ‘n nuwe seisoen van Idols. ‘n Klomp gedrewe, gemaak-skaam, oorywerige, vuil, arm, parmantige, nat-agter-die-ore en oormoedige kinders sleep meestal hul naam skaamteloos en vol misplaaste hoop deur diep modderpoele. Plek-plek weet ‘n mens nie of jy agter die stoel moet gaan wegkruip in die plek van die deelnemers nie. Dis nie eers fun nie, want die beoordelaars het skêr-tonge en is dikwels onregverdig. Boonop is die hartseer van die verslae, verwerpte kandidate , hoe subtiel of weggesteek ook al, wreed. Al daardie drome, ek-wen-tienmiljoen-rand-lotto-drome, limousine’s, jillends skares, tydskrif-voorblaaie is puur in hulle glory in. Al wat oorbly is die swartkraai-hoonroep van die genadelose verwerping.

Ek dink dikwels hieroor: hierdie superster – beeld van onsself wat iewers so totaal wanstaltig uit pas is met die harde werklikheid. Ons sien onsself met soveel ontferming en bewondering as die top-presteerders.

Het een van hierdie ouens in ‘n spieël gaan kyk en gevra: maar kan ek regtig sing?

Hoe gemaak met hierdie self-bedrog? Want ons vergoeliking van onsself kan slegte gevolge hê.

Ek is ‘n paar jaar gelede deel van ‘n groep mense waar iemand genadeloos en by herhaling onder almal rondom hom inklim en teen hulle uitvaar. Hy is ‘n geestelike leier, d.w.s. as jy hom nie na die mond meet nie. Dis knullers en knallers, vloekskote en harde woorde wat soos kartetse op ander reën.

Later kry ek ‘n briefie van hom. Hy het hierdie keer mense wat nie met hom saamstem nie, beet. Wat hom opval, kla hy, is hul onbillikheid en liefdeloosheid.

Dis die idol-mentaliteit van totale gebrek aan insig in 'n mens se eie feile, jou eie onbillikheid en liefdeloosheid. Ek is die dromer, die presteerder, as ander maar net so mooi kan sing soos ek. En al die tyd is daar hierdie totale gebrek aan insig in die self-bedrog.

Self-bedrag kan vernietigend wees. Jesus het daarvan gepraat: die splinter in die ander se oog, maar die balk miskyk.

Ek skrik as ek daaraan dink, want ek weeg myself en besef hoe Idol-gelyk my eie lewe is. As ek maar net nugter die balk kan herken, die eie fale, die inherente onvermoë.

Ek lees in hierdie dae Ignatius se beroemde Geestelike Oefening. Die boek is nou al amper 500 jaar oud en die teologie van die sestiende eeu is duidelik daarin te bespeur (o.a. ‘n grafiese meditasie op die hel). Maar verby dit, is daar ‘n dieper rypheid en insig. Op ‘n stadium val twee dinge my op:

Die geestelike oefeninge begin eerstens steeds weer met ‘n voorbereidingsgebed waarin die gelowige sy of haar aandag op God rig:

Ek smeek God die Here vir genade sodat al
my bedoelings en handelinge en werke gerig sal wees op die lof en diens van sy Goddelike Majesteit.

As tweede punt geld dat ‘n mens genade moet vra om jou sonde te ken en daarvan ontslae te raak.

Albei hierdie punte hou my besig: in plaas van om my wil aan God op te dring, begin my geestelike oefening altyd met ‘n prysgawe van my wil en ‘n soeke na God se wil.

Tweedens moet ek my eie gebreke en mislukkings genadiglik kan raaksien. En dit is duidelik nie maklik nie. Sonder genade van Bo, goddelike ingrype, gebeur dit nie sommer net nie. Ek moet, in afhanklikheid, na binne kan kyk, die inherente swakhede, sonde, kan herken.

Die twee. gerigtheid op God se goedheid en bewussyn van eie onmag, speel op mekaar in. Geestelike oefening beteken ek soek my oriënteringspunt buite myself en kyk na alles in my wat my fokus op God kan verduister.

Dit is lewenswysheid en die geheim tot geestelike groei: insig in wie God is en wat God wil, en begrip van hoe my lewe God se wil dwarsboom.

Dit klink logies. Maar geestelike oefeninge wat hiermee begin, gee te kenne dat dit nie normaal is vir gelowiges om so te wees nie. Ons kom eerder soos Idols by God aan: vol selfvertroue. En as ons drome nie bewaarheid word nie, voel ons bedremmeld.

Asof God se drome vir ons nie soveel meer werd is nie.

God se liefdesdrome vir ons. Prysgawe van ons eie gejaag na sukses en roem - die leegheid van die saal as die applous verby is, die donkerte as die spots gedoof is, die kortstondigheid van ons greep na sukses. Gebou op ‘n besef van ons eie onvermoë en onwilligheid om te laat gaan en by God te wag op wat werklik saak maak.

Wat saak maak is God se droom vir my lewe: om soos God te wees. Tevrede om te gee, bly om lief te he, gewillig om daar te wees, gou om op te tel en te versorg.

Die mistiek is seker maar vir uiteindelik net vir enkeles beskore. ‘n Mens moet baie genade ontvang om te besef dat eenwording met God die begin en einde van alles is. Dat daar maar tog 'n stuk idolatrie in 'n Idol mentaliteit is.