Wanneer ons gevoel van vergankelikheid 'n seën raak

Rahner skryf oor die duisende dinge van elke dag wat ons moeg en swaarmoedig maak – daardie dinge waaroor ek in gister se blog begin skryf het.

Nie net die daaglikse gesleur bring by ons ‘n Prediker gevoel nie. Selfs ons vreugdes word maar muwwerig:

• ‘n Mens kom agter hoe selfs jou vriende van jou is. Hulle beste woorde van vriendskap en toegeneentheid klink soms vaag en leeg
• Alles wat in die wêreld aangeprys word, word al hoe meer 'n leë gejaag sonder enige werklike waarde
• Die nuwe dinge oor ons pad gaan verby en word ook maar oud en verslete
• Die dae kom en gaan, alles neem onverbiddelijk sy loop
• Al ons kennis maak ons nie vervulde mense nie. 
• Innerlike rykdom ontglip ons
• Gewildheid is ‘n skim wat vir ‘n oomblik sy vreemde gesig vir ons wys en dan vinnig verdwyn
• Ons sintuie stomp af, ons word ongeërgd, selfs ongevoelig
• Die kring van mense naby aan ons dun uit. Ons verloor of neem afskeid van mense naby aan ons.

Dit klink swaarmoedig. Maar dit is nie lank nie alles nie, skryf Rahner.

Ons moet maar besef: Dit is hoe die lewe is. So loop elke mens se bestaan. En dan het ons nog nie eers bedink wat verder bykom nie. Die rampe of teenspoed moet nog alles verreken word: want by hierdie normale lewe kom daar slegte tye wat ons bitter kan maak, vir ons trane kan laat stort.

Dit klink genoeg om ‘n mens depressief vir altyd te maak. Dit moet egter nie so wees nie.

Want, skryf Rahner, hierdie ervaring van nietigheid is eintlik ‘n gawe, ‘n seëning van God. Om jou eie verganklikheid te ervaar en die eindigheid van al die dinge wat ons elke dag beleef, is nie iets wat ‘n mens moet vermy of moet onderdruk of moet vervang met goedkoop gelukkigheid nie. Jy moet dit vierkant in die oë kyk.

Die ervaring van verganklikheid moet nie verdring word nie. Daar is nie goedkoop remedies daarvoor nie. Ons hoef nie te klou aan vae beloftes en ontvlugtingsdrome nie, soos dat ons neerslagtigheid van vandag vervang sal word deur ‘n goeie lewe later nie.

Want, wat gebeur met ons regtig in ons Prediker ervaring?

Die besef van ons verganklikheid is eintlik die buitekant, die gesig van ‘n diep en ongeleste dors van ‘n mens se siel. Orals sien ons hoe dinge tot ‘n einde kom. Hulle kan nie ons harte vol maak nie. Die volgende oomblik sal die vreugdes en die besighede van die dag vervaag en die leegheid sal ons weer oorval.

Want ons hart vra na iets diepers, iets wat onverganklik is.

En hierdie begeerte skep ‘n ruimte waarin God se liefde kan neerdaal.

Net Een kan ons hart tot stilte, tot vervulling, tot rustigheid en tot vrede bring. Net Een is altyd daar. “Jy is altyd by my”, sê die Pa vir die verlore seun as die Pa hom liefdevol omhels.

Net Een, net die liefdevolle Ouer, bly getrou, wagtend op ons terugkeer. Net Een is alles vir ons almal. Net aan Een behoort ons vir altyd.

Ons teleurstelling in die wêreld, ons sinisme oor ons groot gevegte vir geregtigheid pas by die lewe van iemand wat glo. Elke gelowige moet dit kan ervaar. Want dit is dan dat ons begin om God te bemin.

Wanneer ons weet dat net Een waardig is van ons hele bestaan en dat ons ons hele bestaan aan God in liefde wil toevertrou, sommer net toevertrou, dan begin ons God lief hê.

Wanneer ons nie onder ons sinisme beswyk nie, onder ons ontgogeling oor die lewe ingee nie, maar dit verdra sonder om onsself te bedrieg of te mislei, begin ons God te bemin.

Ons verlang na iets, maar ons weet nie wat nie. En tog is ons seker dat dit iets is wat ons nie in ons bestaan en in ons wêreld vind nie. Niks in ons lewe kan vir ons ons hartsbegeerte vervul nie.

Net God kan – God, die onbekende Een, die Een na Wie ons verlang en die Een wat ons liefde waardig is. God se liefde, skryf Rahner, word vanself in ons wakker. Ons verlange is na God wat in ons hart woon en ons begeerte is na ons aandeel in die onverganklikheid wat God met ons deel. As alles inmekaar getuimel het, begin ons vanself soek na die Een wat daar is as alles anders om ons ons gefaal het of vir ons agtergelaat het.

Klink dit alles te goed, dalk selfs wollerig? Rahner skryf nog iets by wat hierdie begeerte na die Liefde vaster in ons bestaan knoop en ons, die meer siniese en minder gelowiges, laat terugsit vir die dieper dink. Meer daaroor later.

Oor die foto hierbo, sien http://www.indiephotobooklibrary.org/2011/12/transitory-space/

Title: Transitory Space
Photographer/s: Leah Oates

Summary: The world thus appears to be a complicated tissue of events in which connections of different kinds alternate, overlap or combine and thereby determine the texture of the whole. All phenomena are processes, connections, all is in flux, and at moments this flux is visible.

The work I create first originates as a response to space that is in a continual state of change. In everyone there is a sense of flux and a familiarity with this type of space.
Transitory spaces have a messy human energy that is always in the present yet constantly changing. I find them endlessly interesting, alive places where there is a great deal of beauty and fragility. They are temporary monuments to the ephemeral nature of existence.

Verganklikheid

Ou bekendes, oor jare heen, loop ons by die kuierplek raak. Dit is lekker om by hulle ‘n aandjie te kan verwyl. Gedeelde verhale, ervarings, strydgesprekke, werkstye, jare van vriendskap smee bande wat 'n mens moeilik na waarde kan peil.

Sommige van hulle het ‘n belangrike bydrae tot die geskiedenis van ons land gemaak. Hulle name staan uit deur besondere bydraes: boeke wat hulle geskryf het, kommissie-verslae wat die rigting van ons land verander het, kunswerke wat hulle geskep het. En die lysie van pluimpjes oor hulle prestasies sou ‘n mens lank kon gemaak het.

Maar hulle is nou al minder aktief. Rustyd begin aanbreek. Hulle stemme word nie meer soveel gehoor nie. Ander neem hulle plekke in.

En, besef ek, daarmee kom die besef van verganklikheid na vore. Tyd is 'n onverbiddelike medereisiger, 'n meedoënlose aftakelaar, 'n wrede vernietiger. 

En die besef van verganklikheid wat die voortsnellende tyd oproep, kan ‘n mens op vele maniere begin kwel, of selfs verniel.

Daar is inderdaad iets moois en boeiende aan 'n aktiewe lewe. 'n Mens het bewondering vir hulle wat die saak van sosiale geregtigheid jaag. Die groot spiritualiteitskrywers beklemtoon daarom dat die intieme verhouding met God steeds weer transformatief inwerk, veral op die mens se verhouding met die wêreld. Iemand wat sensitief is vir die geestelike reis, is daarom iemand wat omgee vir God se aarde en wat hom of haar aktief instel op die koms van 'n beter wêreld vir alle mense, veral hulle wat onreg en gebrek ly.

Daarom is ‘n saak soos sosiale geregtigheid belangrik. Dink maar aan Dorothy Day en Simone Weil se insette vir die werkers en Merton se verset teen oorlog. Om maar ‘n enkele voorbeeld of drie te noem.

Dit is goed so: ‘n mens se geloofservaring is nie bloot net ‘n private doenigheid nie. Wanneer God die hart aanraak, kom die hande en voete in beweging en begin die reis na God en in God se wêreld.

Tog: As die rustyd aanbreek, die jare van stryd verby is, die liggaam begin swakker word, die gedagtes bietjie begin dwaal, wat dan? As die wêreld oënskynlik net boser word en die drome waarvoor ons so hard gestry het in nagmerries waar word, wat dan?

Wanneer 'n mens ouer word en die dinge van vroeër nogal ontstellend onbelangrik begin lyk, waarop steun jy dan? Wat word vir jou belangrik?

Dit val my op: mense wat so aktief was om die wêreld te hervorm, word dikwels ontnugterd, soms selfs sinies, oud. Veral in ons land waar soveel op die spel was en so hard om geregtigheid gestry is en 'n mens die wankelrige uitkomste van daardie stryd beleef kan mense ontgogeld wees.

Dit is 'n eeu-oue verskynsel. Die Bybel vergestalt hierdie gevoel die duidelikste in die boek Prediker: sin ontbreek, alles is sommer net niks. Wat doen 'n mens as jy by die Prediker-ervaring uitkom? Waarop val jy terug? Wat hou jou dan orent?

Dit is dan dat 'n mens op dieper dinge moet kan steun. Die tyd wat ons dikwels genadeloos stroop van ons ywer en drome, bring 'n mens terug by die vraag na die stil plekke, dieper ruimtes, na dinge wat, te midde van al die verval, onverganklik is. En, te dikwels is dit juis dinge wat ons nie altyd hoog geag het nie of tot onbelangrikheid gedegradeerd het. 


Dit is die tyd wanneer hierdie dieper dinge wat ons verwaarloos het, terugkom om by ons te spook.

Ek sien een of twee van die groot Spiritualiteitskrywers het hieroor diep nagedink. Ek wil so bietjie hulle reis daaroor volg. 

By 'n berig... Oor die stil mense in jou lewe.

Ons hoor vandag van iemand na aan ons wat ons verloor het. Nog ‘n lewenshoofstuk in ons eie lewensverhaal wat deur hierdie verlies afgesluit word.

Ek dink aan die baie stil dae oor jare wat ons almal saam deurgebring het, al was dit maar min woorde wat ons met mekaar gewissel het.

Ek dink aan die gerusstelling en aan die konstante teenwoordigheid wat hierdie persoon aan ons geskenk het en wat soveel gerustheid en rustigheid vir ons meegebring het. In ons almal se vinnige leef was dit daardie teenwoordigheid wat, op die keper beskou, juis vir ons ook gehelp het om makliker te leef. Dit het op ‘n klein manier gehelp om alles moontlik en draaglik en goed te maak.

‘n Mens kry met sulke nuus dikwels hierdie gevoel: ek kon meer gedoen het, meer gesê het, meer opgevolg het, meer omgegee het. En tog, aan die ander kant, was daar darem altyd die wete dat die baie ander mense en dinge in jou lewe wat om aandag gevra het, nooit te veel was om te sorg dat daardie persoon ook veilig is en versorg word. Dae en dae se rondhardloop, agter afsprake aan, skrywery wat moet klaar kom, administrasie wat afgehandel moet word, verpligtinge wat om aandag gevra het het dalk nie altyd tyd gegee vir uitvra en gesels nie. Maar altyd was daar die wete, as die nood daar is, moet jy eerste daar wees om te sorg dat dinge regloop en niemand seerkry nie.

En jy weet, uiteindelik, daardie een het dit besef, het dit so ook verstaan en het dit goed gevind. Daardie een het besef hoe nodig dit is om ons in hierdie maalstroom te help, te ondersteun, maar kon ook soms heel direk en eenvoudigweg net vra vir hulp en ondersteunig.

In die wedersydse “daar-wees” was daar iets eg mensliks. 'n Mikro-verhaal, 'n petits-recit wat 'n hele diskoers van menslikheid aan die orde stel.

Die wete dat die wedersydse afhanklikheid ‘n band vorm wat veilige wêrelde tot stand bring, juis daardie wete maak so ‘n nuusberig van die finale weggaan en nooit-weer-sien afskeid ‘n stilword-ervaring.

Dus bly ons hier agter met die wete dit is nou finaal oor. Daar kan nie meer ‘n ontmoeting, ‘n woord te wissel, ‘n besoekie, ‘n geskenkie, ‘n briefie wees nie. En dan, die gevoel van verganklikheid wat deur die kort beriggie onvermydelik sy donker skaduwee agter hom aandra.

In die presiese lees van tekste het ek as eksegeet geleer dat die opvallende woord of gedagte in ‘n teks nie noodwendig die een is wat honderde kere daarin gebruik word nie. Juis die onverwagte alleen-woord, die een enkele keer wat dit voorkom, juis daardie woord val op, bly by jou agter en draal in jou gedagtes. Dit is die weggesteekte woord wat dikwels die opvallendste is. En wat jy onthou omdat dit juis in sy enkelvoudigheid so mooi is en diep weggebêre sal word.

Net so werk dit met mense. Sommige word nie dikwels in jou lewe genoem nie. Hulle staan nie prominent op jou agenda se afsprake-lys ingeskryf nie. En tog is jou lewe op ‘n sekere klein manier sonder hulle onleefbaar, moeiliker, armer. As hulle op 'n dag nie daar is nie, loop dinge nie reg nie. Hulle doen nie groot dinge in jou lewe nie. Hulle bring jou nie tot bekering nie. Hulle kan selfs baie, baie min voorkom. Hulle maak selfs dalk net ‘n motor so af en toe vir jou reg. Of sny jou hare een keer in ‘n paar weke. Of diagnoseer jou geduldig as jy siek is. Of groet jou as jy hulle by geleentheid gereeld iewers raakloop. Maar hulle is daar. En hulle maak jou lewe voller en ryker. Hulle wêreld, dikwels so totaal anders as joune, sny soms diep op jou wêreld in, maak jou bewus van groter dinge, van nood, van jou verpligtinge.

Dikwels, veral, in die groot fasade van mens-wees, in die groot brawade van ons jaag-kultuur, in die ontstellende leegheid van ons uitstal-maniere, is daar soms die een, eenvoudige mens wat in jou lewe leef met ‘n stille opregtheid, sonder om aansprake te maak, sonder om jou tyd op te eis, maar altyd weer dienende. Hulle gee vir jou die kleinste van dinge, die eenvoudigste van hulp. Hulle tel geduldig jou skoene op, spit swoegend in jou tuin. Hulle sit vriendelik of getrou jou telefoonoproepe na jou deur op kantoor. Hulle word dan deur hul stil mee-leef die vensters wat lig inlaat in die digte, selfs stikdigte lewensfasade, die wat eg menslik is in ‘n raas-lewe. Hulle is die rustige ankerplekke, sonder pretensies. Hulle is die tevredenes wat niks wil afwys of uitstal of opeis nie, want hulle is innerlik goed.

Waarom dink ek nou weer eens aan Saggeus – die een wat net een keer in die Bybel genoem word? Die een wat stilweg geleer het om weg te gee. En wat deur sy een-keer-plek in die Bybel iewers diep spore agterlaat. ‘n Mens hoef nie groot en vinnig te leef, om lank en dankbaar in herinnering gehou te word nie.