Wanneer mense 'n moordaanval vier.

Hier brand die huis van Osama:

In Indie vier hulle dit groot:

Ook in Amerika juig mense:

Die gesprek hier in Amerika oor die die eliminering van Osama bin Laden duur voort. ‘n Belangrike fokus is die oënskynlike wraakgierigheid van mense wat met die bekendmaking van die nuus uitbundig op die strate gesing, gedans en slagspreuke geskree het. 

Onderliggend aan die baie artikels merk ek ‘n wydverspreide onsekerheid oor die gebeurtenis, wat iewers gesublimeer word in die herhaalde vraag na hoe ‘n mens op sulke nuus behoort te reageer. Dit gaan vir sommige mense wat ‘n bietjie dieper dink immers om die doodskiet van ‘n ongewapende man sonder dat hy verhoor is, om nog ‘n tragedie in ‘n bose kringloop van omstandighede.

Ek dink aan iemand wat iewers in die tyd in kommentaar skryf  dat sy juis as gelowige, as ‘n Christen, nie bly kan wees oor die dood van die man nie – hoe veel hy ook al anders was as sy, skuldig was aan sulke buitensporige hatighede. Dit is ‘n teken van die diepte van ‘n mens se verhouding met God wanneer ‘n mens die dieper vrae begin vra.

In hierdie artikel in vandag se New York Times argumenteer Haidt dat Amerikaners nie uit weerwraak of ongevoeligheid gereageer het toe hulle uitbundig die strate ingevaar nie. Hul viering is eerder ‘n goeie teken van eenheid in die gemeenskap waarin hulle uiting gee aan hul gevoel dat Amerika die geweldige uitdagings wat die terroriste aanvalle kan en wil aanpak. Hy dink ook nie hulle vreugde moet gesien word as ‘n eksklusiewe, nasionalistiese viering waarin ‘n negatiewe gevoel oor ander groepe uitgebeeld word nie, maar eerder as ‘n gesonde stuk patriotisme waarin die oorwinning oor die bedreiginge vir die land gevier word. Amerikaners het vir ‘n slag hulle eie, selfsugtige klein bestaan deurbreek en as ‘n groep bymekaar gekom om hul gemeenskaplike ideale te vier.

Dit is natuurlik ‘n vraag of sy idealistiese siening van die situasie klop met die werklikheid. Daar is genoeg artikels, koerantberigte en video’s wat wys dat mense nie regtig so ingetoë en trots gereageer nie. Tipies van hierdie soort reaksies was die vulgêre koerantopskrif die dag na die dood van Osama bin Laden op die voortse bladsy : “Rot in hell.”

Ek hou van die artikel omdat ek duidelik daarin raaksien hoe ongemaklik die skrywer is met mense wat roekeloos oor geweld en die eliminering van mense kan skryf. Ek hou ook van die manier waarop geregtigheid uitgelig word as ‘n belangrike oorweging by enige optrede teenoor gewelddadige, psigopatiese kriminele soos Osama bin Laden. Dit is duidelik dat die skrywer van die artikel erns neem met die argument van ontstelde Amerikaners dat ‘n mens nie weerwraak moet neem nie, maar geregtigheid moet soek.

Ek het egter my vrae oor die groot argument van die skrywer dat ons nie van ‘n gemeenskap dieselfde reaksies kan verwag as van gewone mens in ‘n kriminele saak nie. ‘n Gemeenskap het volgens hom die reg om met waardigheid hulle suksesse teen die slegste van bedreigings te vier. Sekerlik. Die vraag is eerder hoe hulle dit doen.

En baie dun is sy opmerking dat ‘n mens die goeie, gesonde en altruïstiese kante van die eliminering van Osama bin Laden sal mis as ‘n mens die gebeure te individualisties lees. Jy kan nie Bin Laden se dood vergelyk met die moord van jou kind en jou innerlike bydskap wanneer sy moordenaar gestraf word nie, redeneer hy.

‘n Gemeenskap het die reg om die dood van ‘n terroris te vier, sê die opskrif by die artikel. Asof ‘n gemeenskap nooit selfsugtig, self-gerig  en wraakgierig kan wees nie.  

Terwyl ek die berig lees, bedink ek die verskriklike verlies wat 3000 families en groepe en die hele Amerika gely het toe die Wêreldhandel-sentrum vernietig is en probeer hierdie debat van binne uit verstan. Ek het in daardie tyd na die aanval op 11 September  baie onderhoude en berigte met families gelees wat tot vandag toe by my bly oor die groot verdriet en lyding wat mense ervaar het.

Maar ek dink ook terselfdertyd terug aan ‘n berig van die week oor die seun wat sy ma Maandagoggend in New York van die skool gebel het. Hy was vyf jaar toe sy pa in die aanval dood is. Die jare sedertdien was vir hom traumaties. Hy bel sy ma, vertel die berig, dat sy hom moet kom haal, want hy kan nie by die skool uithou nie. Sy maats en onderwysers vier al die hele oggend uitbundig die dood van Osama bin Laden. Dit, sê hy vir sy ma, maak die pyn waarmee hy leef net erger.

Die seun weet, besef ek uit die koerantberig, wat baie ander onnadenkendes nie begryp nie. Die dood van mense, hoe skuldig ook al, hoe wreed en psigopaties ook al, kan nooit anders as ‘n tragedie wees nie. Sulke tye pas dit ‘n mens om stil te raak en om diep na te dink oor die kwaad wat so ‘n houvas op ons wêreld het. Dit is nie ‘n tyd om te vier nie.

Later vandag, sien ek dat koerante verslag doen van wat predikante in hul preke oor die gebeure verkondig. Ook in die kerke, gelukkig, kom die oproep: hierdie is nie 'n saak waaroor 'n mens jou verbly nie.

Why We Celebrate a Killing

By JONATHAN HAIDT; Published: May 7, 2011

Top of Form

A  MAN is shot in the head, and joyous celebrations break out 7,000 miles away. Although Americans are in full agreement that the demise of Osama bin Laden is a good thing, many are disturbed by the revelry. We should seek justice, not vengeance, they urge. Doesn’t this lower us to “their” level? Didn’t the Rev. Dr. Martin Luther King Jr. say, “I will mourn the loss of thousands of precious lives, but I will not rejoice in the death of one, not even an enemy”? (No, he did not, but the Twitter users who popularized that misattributed quotation last week found it inspiring nonetheless.)

Why are so many Americans reluctant to join the party? As a social psychologist I believe that one major reason is that some people are thinking about this national event using the same moral intuitions they’d use for a standard criminal case. For example, they ask us to imagine whether it would be appropriate for two parents to celebrate the execution, by lethal injection, of the man who murdered their daughter.

Of course the parents would be entitled to feel relief and perhaps even private joy. But if they threw a party at the prison gates, popping Champagne corks as the syringe went in, that would be a celebration of death and vengeance, not justice. And is that not what we saw last Sunday night when young revelers, some drinking beer, converged on Times Square and the White House?

No, it is not. You can’t just scale up your ideas about morality at the individual level and apply them to groups and nations. If you do, you’ll miss all that was good, healthy and even altruistic about last week’s celebrations.

Here’s why. For the last 50 years, many evolutionary biologists have told us that we are little different from other primates — we’re selfish creatures, able to act altruistically only when it will benefit our kin or our future selves. But in the last few years there’s been a growing recognition that humans, far more than other primates, were shaped by natural selection acting at two different levels simultaneously. There’s the lower level at which individuals compete relentlessly with other individuals within their own groups. This competition rewards selfishness.

But there’s also a higher level at which groups compete with other groups. This competition favors groups that can best come together and act as one. Only a few species have found a way to do this. Bees, ants and termites are the best examples. Their brains and bodies are specialized for working as a team to accomplish nearly miraculous feats of cooperation like hive construction and group defense.

Early humans found ways to come together as well, but for us unity is a fragile and temporary state. We have all the old selfish programming of other primates, but we also have a more recent overlay that makes us able to become, briefly, hive creatures like bees. Just think of the long lines to give blood after 9/11. Most of us wanted to do something — anything — to help.

This two-layer psychology is the key to understanding religion, warfare, team sports and last week’s celebrations. The great sociologist Émile Durkheim even went so far as to call our species Homo duplex, or “two-level man.” Durkheim was writing a century ago, as organized religion was weakening across Europe. He wanted to know how nations and civil institutions could bind people into moral communities without the aid of religion. He thought the most powerful glue came from the emotions.

He contrasted two sets of “social sentiments,” one for each level. At the lower level, sentiments like respect and affection help individuals forge relationships with other individuals. But Durkheim was most interested in the sentiments that bind people into groups — the collective emotions. These emotions dissolve the petty, small-minded self. They make people feel that they are a part of something larger and more important than themselves.

One such emotion he called “collective effervescence”: the passion and ecstasy that is found in tribal religious rituals when communities come together to sing, dance around a fire and dissolve the boundaries that separate them from each other. The spontaneous celebrations of last week were straight out of Durkheim.

So is collective effervescence a good thing, or an ugly psychological relic from tribal times?

Some of those who were disturbed by the celebrations fear that this kind of unity is dangerous because it makes America more warlike and prejudiced against outsiders. When celebrants chanted “U.S.A.! U.S.A.!” and sang “God Bless America,” were they not displaying a hateful “us versus them” mindset?

Once again, no. Many social psychologists distinguish patriotism — a love of one’s own country — from nationalism, which is the view that one’s own country is superior to other countries and should therefore be dominant. Nationalism is generally found to be correlated with racism and with hostility toward other countries, but patriotism by itself is not.

The psychologist Linda Skitka studied the psychological traits that predicted which people displayed American flags in the weeks after 9/11. She found that the urge to display the flag “reflected patriotism and a desire to show solidarity with fellow citizens, rather than a desire to express out-group hostility.”

This is why I believe that last week’s celebrations were good and healthy. America achieved its goal — bravely and decisively — after 10 painful years. People who love their country sought out one another to share collective effervescence. They stepped out of their petty and partisan selves and became, briefly, just Americans rejoicing together.

This hive-ish moment won’t last long. But in the communal joy of last week, many of us felt, for an instant, that Americans might still be capable of working together to meet threats and challenges far greater than Osama bin Laden.

Jonathan Haidt, a professor of psychology at the University of Virginia, is the author of the forthcoming book “The Righteous Mind: Why Good People Are Divided by Politics and Religion.”

Om die afstootlike te omhels, is om vry en bly te word.

In ons godsdiens het ons ‘n “dapper” siening van pynlike dinge wat oor ons pad kom. Ons sal nie daaroor kla nie. As gelowiges verduur ons dit heldhaftig. 

Minder dapper is ons siening van dinge wat ons nie aanstaan nie, wat vir ons sleg en afskuwelik is, wat ons afsit omdat dit so gruwelik is. Ons weet daarvan, vermy dit en sal miskien aandag daaraan gee solank dit nie te veel eise aan ons stel nie.

Die mistici het ‘n ander, heel opvallende verhouding tot die pynlike en afskuwelike gehad. Hulle het pynlike dinge en onsmaaklike verskynsels nie net verdra nie, maar selfs doelbewus opgesoek. Daar is ook mistici wat worstel met pyn en afskuwelike dinge op ‘n meer geestelike vlak. Hulle sien eensaamheid, verwerping en mishandeling as geleentheid om geestelik te groei. Hulle omarm hierdie gevoelens as bakens en hulpmiddels om in hul verhouding met God te sterf aan hulle eie gevoelens.

Om dit te verstaan moet ‘n mens iets begryp van die persoonlikheid van mistici. Mistici is mense wat ‘n sterk gevoel vir geestelike skoonheid het, skryf Underhill in haar beroemde boek oor die Mistiek. Hulle het ‘n fyn aanvoeling vir die volmaakte harmonie van God. In God ontdek ‘n mens perfekte skoonheid. Teenoor hierdie skoonheid en volmaaktheid staan die gebrokenheid van ellende en afstootlike. Die skoonheid van die goddelike verborgenhede word deur mistici daarom verbind met ‘n instinktiewe afkeer vir die lelike en afgryslike. As ‘n mens naby aan die wondere van die goddelike leef, is ‘n mens soveel meer bewus van alles wat daarteenoor staan. Mistici raak daarom ook intens bewus van ‘n alternatiewe toestand wat geen ordentlike mense sal kan verdra of wil ervaar nie.  Maar wat vir gewone mense skandalig, skokkend en afstootlik is, is juis vir hulle ‘n uitdaging en ‘n kans om daardeur verander te word. Hulle raak gewalg deur die lelike en skandalige, maar steek nie vas in hierdie walging nie. Hulle neem die walging op in hul geestelike reis.

Wanneer mistici bewus word van hierdie inherente afkeer aan die onuitstaanbare, begin hulle onmiddellik kreatief daarmee omgaan. Hulle sien dit as ‘n geleentheid waardeur hulle geestelike dissipline kan aanleer en kan werk aan dit wat hulle nog van die dinge van God skei. Die bewussyn van die afgryslikhede om hulle, laat hulle dieper dink oor die liefde en bring hulle tot die besef dat die liefde stuit nêrens. Niks is te nederig, te afgryslik om lief te hê nie.

Dit klink pragtig, hierdie manier om oor “liefde” te praat as dit wat nie grense het nie en juis ook vir die afstootlike moet geld. Daar is sefs ‘n toon van heroïek daarin.

Terwyl ek die opmerkings van Underhill lees, besef ek, Bybels: Het Christus dan nie geleer dat ‘n mens jou vyand moet liefhê nie en het Christus dan nie juis die kruisweg en die moordenaar aan die kruis liefdevol toegeëien nie? (Vandag sal jy saam met my in die paradys wees!). Maar meer nog – is dit nie juis Christus wat die melaatses aangeraak het, gesalf het en in die diens van God opgeneem het nie. Ander mense het die melaatses uitgedryf na kolonies buite die stad waar hulle moes krepeer. Christus het nie die walging geken nie. Hy het hulle gaan opsoek en genees.

Vir die mistici was daar niks heroïes aan hierdie liefde vir die veragtelike nie. Hulle, sou ‘n mens kon skryf, het uiteindelik bloot net besef: “Daar is niks wat te veragtelik is nie”.

Dit is tog merkwaardig: om doodeenvoudig net  te kan sê: niks is te veragtelik nie.  Om dit te kan sê, vra ‘n diepe, volwasse en integere lewenshouding. Dit reflekteer ‘n intieme band met God. Uiteindelik daag hierdie besef ‘n mens uit om ook die veragtelike uit te daag vanuit die Godsverhouding.

Aldus gestel, besef ‘n mens, is die mistieke immersie in dit wat mense gewoonlik verag en waarop hulle neersien en wat hulle ten alle koste vermy, geen heldhaftige of romantiese saak nie. Daar is niks moois omtrent die uitreik na die veragtes nie. Dit doen ‘n mens bloot net omdat jy weet "daar is niks te veragtelik" nie.

Die oomblik wanneer die mens die goddelike aanraking ervaar, wanneer ‘n mens besef dat die lewe om veel meer as jouself gaan, volg onvermydelik die wete: jy word geroep en gesuiwer en getoets tot diens aan dit waarvoor niemand anders kans sien nie

Maar daar is ook meer: Wanneer ‘n mens deur God aangeraak is, word alle verganklike dinge boeie wat ‘n mens gevange hou. Daar is die gevoel waarvan Paulus gepraat het toe hy vertel het van sy verlange om heen te gaan en by God te wees. Die boeie is dit wat ‘n mens van God weghou – en dit sluit goeie dinge sowel as die slegte dinge in. Ook die dinge wat ‘n mens verag en afstootlik vind, kan ‘n mens van God skei.

Om God te dien, neem die aandag weg van die mens self. Om God lief te hê en te dien, bring dus mee dat die mens jouself prysgee. Self-prysgawe word die bron van die mistieke lewe, skryf Underhill. Om God op die mees uitdagende manier, die moeilikste denkbare manier te dien – ook in die afskuwelike, beteken juis minder beheptheid met jouself, minder verslaafdheid aan al ‘n mens se selfgesentreerde en estetiese insigte. Dan kom die groter ideaal sterker in die prentjie: die grootste werklikheid waarna ‘n mens kan uitreik is die liefde. Alles wat so afskuwelik en afstootlik lyk, word deur hierdie liefde oorwin en oormeester. Die ewige lewe, die wêreld-omvattende en genadige liefde deurtrek en oorwin aakligheid en slegtheid.

Underhill illustreer dit met ‘n verwysing na Fransiskus van Assissi wat homself gedwing het om melaatse mense te besoek vir wie hy soveel weersin gehad het. Hy het hulle bedien en selfs gesoen! Daarmee het hy al die norme en konvensies van sy tyd oorskry en bevraagteken.

Maar kyk nou wat is die gevolge: Daar word vertel dat, nadat hy van hulle weg is, sy gevoelens van negatiwiteit teenoor melaatses, sy teensin om hulle te sien of selfs te besoek, verander in ‘n gevoel van voldoening en soetheid. Hy wat sy neus toegedruk het vir melaatses, het deur sy diens aan hulle ‘n totaal nuwe ervaring van innerlike vervulling gehad.

Deur Franciskus se dissipline tot  self-prysgawe het hy dus ‘n reiniging ondergaan. Hy het vry geword van alles wat sy sintuie altyd vir hom gedikteer het, van trots, vooroordele, voorkeure en afkeure. Hy het vry van die self geword. Maar hy was nie net van toe af bloot onverskillig of apaties teenoor alles wat voorheen vir hom so belangrik was nie. Die afsterwe aan die ou dinge het vir hom vreugde gebring.

Om die afstootlike te omhels, is om vry en bly te word.

Underhill noem naas Franciskus ‘n hele paar ander soortgelyke voorbeelde – van Margery Kempe, Madame Guyon en Elizabeth van Hongarye. Hulle het die armstes van armes, die mees veragtes, die mees weersinwekkendes, opgesoek. Katariena van Genoa het elke keer as sy agtergekom het dat sy iets begeer, juis daarvan afstand gedoen. Sy het nie vleis of vrugte geëet nie, sy het ander mense se wil gevolg en het altyd gesoek om dinge te doen wat teen haar eie wil was. Toe mense haar gevra het waarom sy dit doen, het sy geantwoord sy weet nie, maar sy voel haarself aangetrokke om dit te doen en dat sy dink dit is God se wil.

Daar is in moderne tye ook sulke mense: Dink maar aan Vader Damiaan wat in ‘n melaatse-kolonie loop bly het en self melaats geraak en daaraan gesterf het. Dink aan Moeder Teresa en haar spesifieke missie onder die armstes van armes.  Maar daar is vele ander mense, anoniem, ongerekend, wat in hul geestelike reis dag vir dag soortgelyke werk doen. Hulle besef: ‘n mens is vry, werklik vry, as ‘n mens nie meer gebind is deur jou afkeure nie. ‘n Mens is vry as

Kwaad met kwaad. By die dood van die moordenaar....

Osama bin Laden verteenwoordig alles wat indruis teen die waardes van ‘n ordentlike, beskaafde samelewing.  Sy geskiedenis is ook deurtrek met kenmerke wat direk in stryd is met godsdienstige waardes – al het hy, ironies, aanspraak gemaak daarop dat hy gemotiveer is deur godsdiens.

Die televisie saai na die bekendmaking van die sluipmoord op hom beelde uit van mense wat vlae swaai, wat ronddans van vreugde en wat uitbundig sy dood vier.

Daar is in koerante van naam 'n artikel waarin reguit gesê word dat sy eliminering ‘n daad van weerwraak is vir sy veragtelike aanval op 11 September 2001. Weerwraak en vergelding word aangeprys as aanvaarbare, gepaste houdings. Hoekom, vra die artikel, moet 'n mens oneerlik wees oor ons inherente behoefte om terug te slaan? Laat ons dit nou maar herken en erken. Duidelik verteenwoordig dit heelwat mense se gevoelens.

Afsluiting vir hulle wat met die aanvalle geliefdes verloor het, is blykbaar vir vele mense nou eers moontlik nadat Osama bin Laden uitgewis is. En hier in Amerika is nog baie ondersteuners van die doodstraf. By hulle is geen twyfel dat hy tog nie ongestraf kan bly vir ‘n daad wat hy openlik as syne beskryf het en dat hy dus net die straf kry wat enige hof hom sou oplê. Oog om oog, slegs die dood van die moordenaar kan mense innerlik tot rus bring.

‘n Klomp ander sake kom ook ter sprake. Dit blyk nou president Obama wat aanvanklik gelyk het of hy sy voorganger se beleid van hardhandige ondervraging in Guantanamo Bay wou stopsit, die beleid stilweg voortsit. En, berig die media, dit is hierdie marteling van gevangenes wat uiteindelik die inligting verkry het wat sou lei tot die aanval op Osama bin Laden. Die geweld wat Osama losgelaat het, roep dus weer kontra-geweld op. Op die manier word die spiraal van geweld altyd groter en word die legitimiteit van geweld keer op keer opnuut bevestig en verdedig.

Ek dink terug aan my jeugjare, toe ondersteuners van die Nasionale Party hewig ontsteld was dat mense in die strate gesing en dans het toe Dr. Verwoerd in die parlement vermoor is.

So sou ander mense weer kon vra: hoe sou ‘n mens nie dankbaar kon wees oor die dood van Hitler nie?

Vele sulke gedagtes bly my by en maak dit moeilik om 'n eenvoudige reaksie vir myself uit te werk.

Des te meer omdat nie alle mense ‘n behae skep in die dood van die moordenaar nie.

Oor die wêreld heen is daar ernstige bedenkinge, sien ek in die media – nie soos onder die ondersteuners van Bin Laden nie, maar onder ingeligte, welmenende, dieperdenkende mense. Ek lees die goedgeformuleerde reaksies versigtig, met die hoop dat die gemengde gevoelens in my innerlike helderder uitgespel kan word.

Die man was onbewapen, roep vele mense uit. Selfs in ‘n oorlog is die skiet van ‘n ongewapende ‘n lafhartige daad. Ander is ontnugter omdat hulle Amerikaanse mede-burgers die dood met groot uitgelatenheid gevier het. Dit is, skryf hulle, eerder ‘n tyd vir besinning en nadenke. Ander weer, meen dat groot oorlogsmisdadigers soos Eichmann nie doodgemaak is nie, maar voor die hof gedaag en toe uiteindelik gestraf daarvoor. Selfs die groot kriminele het hul dag in die hof gekry.

Die aartsbiskop van Kantelberg, wat weet van die oneindige leed wat Osama bin Laden se veragtelike dade mense aangedoen het, maar wat ook weet hoe gevaarlik die bose kan wees en hoe die wese van godsdiens deur fanatieke terroriste aangetas word, skryf nietemin dat die doodskiet van ‘n onbewapende mens hom “ongemaklik” laat voel.

Dit, en nog vele dinge, bedink ek, die afgelope paar dae terwyl ek vir myself probeer helderheid kry.

‘n Mens kan maklik en vinnig praat. Maar ‘n mens kan ook te maklik aanvaar dat die doodskiet van kriminele iewers ‘n plek en ‘n tyd het. Hoe praat ‘n mens dan hieroor?

Dit is vir my duidelik uit die emosionele reaksies op die gebeure, dat enige vorm van kritiek nie gewild sal wees nie. “Rot in hel” is die voorblad-opskrif in een Amerikaanse koerant. Die patriotiese ondertoon aan hierdie emosies maak dat mense baie vinnig kritici as verraaiers brandmerk. 

‘n Mens moet ook eerlik wees, soos baie rubriekskrwers inderdaad is, en toegee dat ‘n mens eintlik ook maar bly is dat so ‘n gewelddadige, ongevoelige mens sy verdiende loon gery het.

Jy kan nou ook vroom opmerk: Dit is ‘n tragedie dat godsdiens die vure van woede en van moord aanblaas.

Maar dit is ook weer waar: daar is vele toegewyde mense wat in hierdie dae ook vanuit hul godsdienstige oortuigings worstel om die doodmaak van Osama bin Laden te verstaan.

Hullle waag dit om te dink en te sê dat hulle nie sommer net kan inval by die gejuig nie.

Maar as ek uiteindelik terugsit en dink – met nog vele vrae onbeantwoord, sien ek voor my geestesoog die 12 jarige dogter wie se haar pa voor haar doodgeskiet word en wat die res van haar lewe daarmee moet saamleef. Ek dink aan die groot skare’s van mense waarvan, nogal opmerklik, die grootste deel uit jong mans bestaan het. En ek dink aan hoe hulle vir die kamera’s vertel dat hulle so trots is op Amerika. Nou kan sulke slegte kwaaddoeners sien met wie hulle deurmekaar is, vertel hulle spoggerig. Daar is by hulle geen dieper vrae, niks reserwe's nie, geen blyk van die kompleksiteit van die gebeure nie.

Wie gaan die spiraal van geweld ooit deurbreek? En wanneer gaan ons eendag insien dat geweld nie net die slagoffer vernietig nie, maar ook die dader van geweld?

Wanneer gaan ons die kruis verstaan?

Die langste van al die indrukke wat by my draal is van die opmerkings van mense wat kinders verloor het in die aanval op 11 September: ons is bly dat hy gestraf is, vertel hulle, byna onbetrokke, maar ons gemis om ons kinders word elke dag net erger. Hierdie daad kan daardie gemis nie uitwis nie.

 

Die sagter kant. Oor geestelike tendens in die sake-wereld

Ek lees vandag hierdie veelseggende artikel in die Wall Street Journal. Wat saak maak, besef 'n mens as jy die artikel lees, is verhoudinge tussen mense. In 'n sake-situasie waar winsbejag die sentrale fokus is, is hierdie benadering boeiende nuus. Behalwe as 'n mens kyk na die klein plek wat dit in die kurrikulum inneem. Eendag, eendag, sal mense die woord nog beter verstaan: Wat help dit die mens dat hy ..... 

On the Lesson Plan: Feelings

'Soft Skills' Business Courses Aim to Prepare Students for Management Roles

By MELISSA KORN And JOE LIGHT

Business schools are tapping into their "soft" side.

This fall, students at Columbia Business School will be invited to learn the art of meditation. Emotions will run high in Stanford Graduate School of Business' long-running "Touchy Feely" course. And professors at the University of California at Berkeley's Haas School of Business will try to teach students to rein in their type-A personalities, lest they upset fellow classmates.

It's all part of a continuing push by business schools to teach "soft skills"—such as accepting feedback with grace and speaking respectfully to subordinates—that companies say are most important in molding future business leaders.

Although business schools have traditionally excelled at teaching "hard skills" like finance and accounting, those skills become less relevant as an employee ascends the corporate ladder and moves away from crunching numbers to overseeing employees, companies and experts say.

However, with classes often resembling a group therapy session, it is hard to quantify what students actually learn in the softer classes.

A recent study by DePaul University researchers found that managing workers and decision-making—two subjects that require softer skill sets such as being sensitive when delivering feedback—were most important to acting managers. 

However, those subjects were covered in only 13% and 10% of required classes, respectively, in a study of 373 business schools, said DePaul professor Erich Dierdorff, one of the study's researchers.

"Business schools are falling short where it matters most," Mr. Dierdorff said.

Part of the difficulty might be that soft-skill classes aren't respected as much as "hard" courses, like finance, according to professors and students.

"[They're] very easy to parody," said Michael Morris, director of the Program on Social Intelligence at Columbia University, which started in 2006 and coordinates the business school's soft-skill classes.

Mr. Morris said the Program on Social Intelligence deliberately doesn't brand itself on classes and keeps a low profile to avoid turning students off from the courses.

One such class is a course on "personal leadership," in which students are tasked to set goals, spend time on introspection and even use meditation techniques to alleviate stress, he said.

Columbia also requires students to take a class on determining their leadership style, teamwork and "self-awareness" during their first year. They're also paired with executive coaches to assess their problem areas and how to improve them over the course of the next year.

Part of the restructuring at many top programs is in response to feedback from recruiters, who say that business school students have always been good at technical aspects of managerial jobs but unrefined in leadership areas.

In recent years, BASF Corp., the North American unit of chemical company BASF SE, has trained managers who interview M.B.A. candidates to assess soft qualities like leadership capability, customer focus and creativity, said head of staffing Michael Kannisto.

Previously, the company looked for expertise in functional areas, like engineering and chemistry, but found that job candidates with proficiency in softer skills ended up leading better, no matter their functional background, he said.

When interviewing job candidates, managers from Deloitte LLP assume that M.B.A. candidates have technical prowess and focus almost exclusively on assessing candidates' soft skills, said Kelly Marchese, a principal in Deloitte's strategy practice.

In one round of interviews, for example, Deloitte has candidates work in groups to solve a business problem and monitors how they interact with each other and deal with disagreements.

"Those are tough things for an MBA program to teach," she said. "Some of it you just have to learn through experience."

In response to recruiter feedback, this fall the Marshall School of Business at the University of Southern California plans to double the length of its mandatory Management Communication for Leaders class, which currently lasts eight weeks.

Employers want to see that prospective hires are comfortable presenting to a large group or working one-on-one with peers or subordinates, said James Ellis, the business school's dean.

So far, the redesigned course has paid off, Mr. Ellis said. Recruiters say that the students come across well in interviews, which he thinks is helping them land jobs and internships earlier than in previous years.

The Haas School of Business also has beefed up its course catalog to focus on skills, such as the importance of influencing subordinates, peers and outsiders without pulling what Dean Richard Lyons calls "the authority card."

To be sure, soft-skills training isn't new everywhere. Stanford introduced its optional interpersonal communications class, affectionately nicknamed "Touchy Feely," more than 40 years ago. It is now one of many soft-skill classes at the school.

In the Touchy Feely course, small groups of students learn how to give and receive constructive feedback and control emotional responses to conflict.

Rather than use role-playing activities, Carole Robin, a lecturer in organizational behavior at Stanford, has the students learn from actual interactions. Starting with casual chats on topics of the students' choosing, they get to know one another's strengths and weaknesses, such as who dominates a conversation too aggressively or who comes across as weak for being too deferential.

They are then taught methods for identifying and critiquing those characteristics, and ultimately improving them. Tears are commonplace, and even hugs, as students accept feedback and share their feelings.

Former Touchy Feely student Arnulfo Ventura, who received his M.B.A. from Stanford in 2008, filled his schedule with classes about exerting influence, marketing messaging and leadership development. He said those courses were key to his success in launching Cobá, a Los Angeles-based natural beverage company.

"The real reason why I chose Stanford over other schools was the leadership aspect of it," said Mr. Ventura, 32 years old. "The analytical side, you can get anywhere."

Mr. Ventura said his deeper understanding of interpersonal dynamics helps him connect with prospective customers, distributors and financial backers.

Still, not everyone is enamored of formal soft-skills training.

"Having a professor that's never led an organization teach me leadership out of a book, really doesn't do anything for me," said Mike Marchak, a program manager at Google Inc. and 2008 graduate of Columbia.

Mr. Marchak, 32, said he learned more from interacting with classmates in study groups and leading team projects than in classes intended to teach leadership strategy. "I felt like they were too abstract," Mr. Marchak said.

And perhaps that's because soft skills are some of the hardest to teach.

"At the end of the day, it's relatively easy to teach people how to run financial models," said Eric Hirst, associate dean for graduate programs at the McCombs School of Business at the University of Texas at Austin. "What's challenging is to lead change, to manage."

Om die reis deeglik te beskou. Om God se wil te soek (6).

Ons het gesien hoe die mens wat die geestelike reis aflê, telkens weer moet kies tussen die pad tot die lewe en allerhande afdraaipaadjies wat op die dood uitloop. Die Bybel en die kerk het deur die eeue heen baie verskillende dinge oor hierdie twee weë gesê. As ‘n mens dit nou netjies moet opsom, soos ons in spiritualiteit graag doen, kan ‘n mens die volgende uitspel.

Die geestelike reisiger het die vermoë om te sien dat hy of sy op twee maniere kan lewe. Dit, weer, kan ‘n mens vanuit vyf perspektiewe bedink, skryf Waaijman.

Eerstens kan ‘n mens so bly leef dat ‘n mens God se beeld in jou lewe uitstraal. God skep die mens om soos God in die skepping te leef. Maar daar is ook ander maniere waarop ‘n mens kan leef, maar hierdie bestaanswyses vermink God se beeld. Altyd weer, soek ‘n mens God se wil deur God se beeld uit te straal.

Tweedens  kan ‘n mens ‘n lewenswyse najaag waarin die beeld van God misvorm word en bly. Of ‘n mens kan deur ‘n ommekeer ‘n lewenswyse najaag wat die oorspronklike bedoeling van God met die mens se lewe uitstraal. Altyd weer soek ons om te word wat God van ons vra.

Derdens kan ‘n mens ‘n bestaanswyse soek wat in ooreenstemming is met die goddelike-menslike model van transformasie en ‘n ‘n bestaanswyse wat niks daarmee te doen wil hê nie. Altyd weer soek ons God se wil in ons verlange om getransformeer te word.

Vierdens kan ‘n mens ‘n lewenswyse soek wat deur liefde bepaal word of ‘n bestaanswyse wat gedryf word deur selfgerigtheid. Altyd weer is God se wil die liefde.

‘n Mens kan gefokus wees op ‘n lewe wat die dood sien as transformasie tot heerlikheid, of ‘n mens kan so leef dat jou lewe in ‘n doodsdrif vasval. Altyd weer is God se wil dat ons nuwe lewe bring.

Al hierdie perspektiewe beteken dat ‘n mens heel konkreet kyk na wat praktiese in ‘n mens se lewe gebeur: ‘n mens moet die sigbare dinge beoordeel en onderskei wat in die werklike lewe plaasvind.

Maar om dit te doen moet ‘n mens dieper kan kyk. Jy moet kan sien dat die een manier van lewe verander en transformeer ‘n mens se lewe. Die ander manier van leef sal dit nie doen nie. Dit is dus altyd belangrik om onder die oppervlakte op ‘n dieper manier te kan verstaan. Dit gebeur ook wanneer ‘n mens besluit dat die bestaanswyse wat lewe bring, is ‘n goeie, egte, goddelike manier van leef, terwyl die ander pad sleg, vals, boos en dodelik is. Hoe jy die twee weë beoordeel hang dus ook af van jou dieper verstaan. Maar steeds weer moet ‘n mens prakties bly kyk na hoe lyk elkeen van hierdie lewenswyses. Daarom gaan sit ‘n mens terwyl ‘n mens jou voorstel wat die uiteinde van jou keuses sal wees. Heel konkreet bedink ‘n mens die volle konsekwensies van elke keuse wat jy doen.

Ons kan hierdie dinge bedink, verstaan, oorweeg en toets. Maar hoe dit werklik gaan lyk, sal afhang van die omstandighede van elke dag. Ons kan die koers van ons reis kies, genadiglik geseën deur die Gees. Maar hoe die reis presies lyk, sal afhang van wie ons is, waar ons ons bevind en wie almal oor ons pad kom. Maar tog moet ons ons soveel as moonlik kan inleef in hierdie reis. Tog, moet ‘n mens, as geestelike reisiger, jou liefs so diep as moontlik inleef in die moontlike gesigte van die reis.

‘n Mens moet kan dink aan wat gaan gebeur as ek sekere vriende het, sommige flieks kyk, by party winkels uitkom, na ‘n sekere plek gaan, in ‘n motor klim, ‘n bepaalde boek lees, iemand vriendelik groet – al hierdie dinge en nog baie meer kan die kwaad in die lewe inbring of dit besweer. En al hierdie dinge en nog baie meer kan my uitbring op plekke waar ek nie wil wees nie, of waar ek, as ek reg kies, volmaakte vrede sal vind.

Die reis moet mooi bedink word. Die roete moet deeglik beplan word. Die tonele moet helder in mens se gedagtes ervaar word. Om God se wil te begryp, moet 'n mens jou kan inleef in die roete wat jy loop.

Die keuse by die kruispunt. Onderskeiding van die wil van die Here (3).

Hierdie is 'n moderne weergawe van die smal en wye weg.

In die vorige blog oor hoe ‘n mens God se wil vir jou lewe onderskei, soos Waaijman dit in sy spiritualiteitsboek verduidelik, het dit duidelik geword hoe die Bybel self al vertel hoe ‘n mens van die begin af die rigting van jou geestelike reis kies. Daar is in die Bybel twee moontlikhede: ‘n Mens kan die pad van die lewe of die pad van die dood loop.

Dit is die Here se wil dat ‘n mens die pad van die lewe moet kies.

‘n Mens kan baie maak van die feit dat spiritualiteit oor ‘n geestelike reis gaan. Dit is egter nie die geestelike reis wat tel nie. Heel belangrik is dat ‘n mens op jou geestelike weg die regte koers moet inslaan.

Daarvoor moet jy ingestel wees op die regte koers.

‘n Mens kan baie geestelik wees. Om elke hoek en draai kan jy Bybelversies uitdeel, vroom dinge vertel, heilig lewe. Dit beteken nog nie dat ‘n mens God se pad met jou lewe loop nie. Neem nou maar as voorbeeld die baie kere in die tyd van die profete dat die volk heilig in die tempel aanbid het, tonne offerandes getrou gebring het. Intussen het hulle reg en geregtigheid verkrag. Hulle het duidelik ‘n verkeerde koers met hulle lewe ingeslaan.

Die eerste groot vraag is dus is dus vir die geestelike reisiger om te toets of sy of haar reis tot die lewe lei en of dit dood en verwoesting saai.

Hierdie gerigtheid op die regte koers was in die tye na die Bybel vir die kerk baie belangrik. Trouens, die motief van die twee weë – die goeie en die slegte pad – het baie prominent in die tradisies van die kerk gefunksioneer.

In hierdie blog word nou eers na ‘n paar van hierdie baie voorbeelde in die kerklike tradisie van latere tyd gekyk en dan meer op die inhoud van daardie voorbeeld ingegaan.

Geestelike tradisies oor die geestelike weg.

Die beroemde Qumran-groep in Israel wat in die eerste twee eeue voor en na Christus naby die Dooie See in ‘n eie gemeenskap en in grotte gebly het, het in hulle geskrifte gepraat van ‘n omvattende, wêreldwye stryd tussen goed en kwaad. ‘n Uitspraak in een van hulle geskrifte lui:

Die Prins van die Lig heers oor regverdige kinders van God.  Hulle wandel op paaie van die lig. Die engel van Duisternis het egter totale heerskappy oor die kinders van ongeregtigheid. Hulle wandel op paaie van die duisternis.

Die Herder van Hermas, ‘n bekende en geliefde vroeg-Christelike geskrif uit die tweede eeu n.C. skryf dat mense deur twee engele, ‘n engel van die lig en ‘n engel van die duisternis, begelei word. Hierdie twee engele bepaal die mens se begeertes.

Die bose begeerte is moeilik beheerbaar. Dit is angstig en deur sy wildheid vernietig dit mense. Wanneer ‘n dienskneg van God sy slagoffer word en onwys optree, kan dit groot skade verrig.

Maar, vertel hierdie teks verder, die goeie begeerte bewerk geregtigheid, deug, waarheid, ontsag vir God, geloof, sagmoedigheid en ander sulke kenmerke.

Ons kry dieselfde gedagtes oor die goed en die kwaad by die bekende kerkvader Origines, wat op sy beurt weer die woestynvaders beïnvloed het. Ook die beroemde kerkvader Athanasius het baie geskryf oor die strategieë van die bose geeste om mense tot ‘n val te bring en watter maatreëls nodig is om hulle te beveg. Deur Evagrius van Pontus en Cassianus het hierdie insigte en ervaringe groot invloed op die Westerse monastieke lewe gehad. Bernard van Clairvaux het verder gekryf oor die geestelike stryd tussen goed en kwaad, vryheid en dwang, lewe en dood, materie en gees. Mense, skryf hy, sal net heel en gesond wees as hulle stry teen die kwaad wat gedurig oor hulle pad kom. By Bernard leer ‘n mens dus die groot lewenswaarheid: uiteindelik gaan dit in ons lewe om die een groot keuse wat ‘n mens moet maak : ‘n mens moet vir die goeie en teen die kwaad kies. Ons geestelik reis bestaan uit die daaglikse keuse wat ons vir God of teen God maak.

‘n Mens onderskei God se wil vir jou lewe deur die goeie te kies en die kwaad te verwerp. Die een bring lewe, die ander bring die dood.

Om die bose te ontmasker

Uit Waaijman se bespreking oor die geestelike reis wat telkens voor die kruising van twee weë te staan kom, en dat ‘n mens die goeie rigting moet soek, het baie verskillende kante. Hoe kies ‘n mens nou die goeie rigting?

Waaijman se bespreking is heel prakties, met nuttige insigte. Eerstens word duidelik dat die geestelike reis om elke hoek en draai ‘n afdraaipaadjie het. En die duisende afdraaipaadjies lyk telkens soos die ware jakob. Die uitdaging om te kies, om die wil van die Here te soek, is nie iets wat af en toe op die groot oomblikke van jou lewe oor jou pad kom nie. Daar gaan skaars ‘n oomblik verby voordat ‘n mens opnuut weer by ‘n kruispunt kom en vir die goeie dinge moet kies. Die een weg is God se weg en die ander een is die weg van die bose.

Dit is nie maklik om by hierdie kruispunt te kies nie. Die bose straal ‘n aantrekkingskrag uit wat ‘n mens moeilik kan weerstaan.  Maar ‘n mens moet nou nie dink dat jy hulpeloos is, asof die bose se mag onweerstaanbaar is nie. Die mens laat die bose toe om onweerstaanbaar in sy of haar lewe in te gryp. Die mens verloor nooit sy vermoë om teen de bose te kan kies nie, beklemtoon Waaijman. Cassianus verduidelik dit deur op die Bybel terug te val. Hy skryf byvoorbeeld oor Jesus se opdrag aan die dissipels om die tekens van die tye te herken (Lk.12:57) as volg:  “Jesus sou dit nie vir sy dissipels gesê het as Hy nie gedink het dat hulle deur hulle normale oordeelsvermoë ‘n keuse kon maak nie.”

Deur die mens se oordeelsvermoë kan die bose herken en weerstaan word.

Nogtans bly dit nie maklik nie. Dit is immers ‘n stryd om lewe en dood. Dit is soveel moeiliker omdat die bose ‘n slinkse, verborge houvas op mens kan kry. Die bose bedink vele maniere om die mens se houding, denke en wil te stuur. Die bose is nie altyd op ‘n herkenbare, vaste manier in mens se geestelike reis aan die werk nie. Daar is nie op die geestelike pad sekere dele aan die bose toegesê waar die bose woon en werk nie. Die bose kan enige plek en enige tyd toeslaan, skryf Waaijman.

Dit vra van die geestelike mens ‘n bepaalde instelling van waaksaamheid. ‘n Mens is waaksaam deur te bid, te mediteer en deur handewerk te doen. Maar ook hier moet ‘n mens realisties wees – want die bose kan juis in ‘n mens se waaksaamheid gaan wegkruip. Die bose kan selfs in die goeie dinge toeslaan. Hy steek homself weg – hy doen hom selfs voor as ‘n engel van die lig. Die bose maak sy merk byvoorbeeld wanneer die mens bid. In die kloosterlewe is byvoorbeeld geleer dat ‘n monnik veral moet let op die werk van die bose op die middaguur: wanneer ‘n mens begin lui word, jou aandag begin wankel, want dit is warm, die dag is lank, jy is honger, dan weet jy – dit is tipies van die bose se werking.

Die bose werk op baie ander maniere. Dit skep wanvoorstellings. Dit verteken die realiteit en saai verwarring, bring verminking en verdraai dinge met verskriklike gevolge. Dit verlei mense deur fantastiese beelde, stemme en suggestiewe voorstelle.  

Die bose weet ook presies wat die swak plekke in die mondering van die geestelike reisiger is. Hy maak ‘n appel op die swakste plekke van die mens se denke en sintuie. Waaijman skryf, interessant, dat besluiteloosheid en innerlike verwarring is ‘n gunsteling aanvalspunt vir die bose. Verder is sekere menslike swakhede en feilbaarhede ook ‘n teiken vir slegte invloede. Veral omdat die mens alles vir homself wil toeëien, is hy of sy swak en manipuleerbaar. Self-oorskatting, trots en fanatiekheid veroorsaak die val van die mens en maak hom of haar ‘n slagoffer van die kwaad.

Op die manier moet die geestelike reisiger dus die strategie van die bose herken en gereed wees met ‘n antwoord. Maar terselfdertyd moet die mens gedurig toets of hy/sy wel ‘n goeie antwoord gegee het en wel die goeie weg gekies het.

Hoe weet ‘n mens dat dit ‘n goeie antwoord was, dat die weg reg is? Meestal sal ‘n mens dit herken wanneer dit lei tot die vrug van die Gees in ‘n mens se lewe (Gal. 5:19-24). Só skryf iemand:  “Wanneer die koninkryk van God in ‘n mens is, is dit ‘n koninkryk van geregtigheid vrede, vreugde. Wie hierin bly, is deel van God se koninkryk. Daarteenoor is die mense wat onreg pleeg, twis stig en gedurig kerm in die koninkryk van die bose.” Op die manier kan ‘n mens tussen die wil van God en die wil van die Bose onderskei.

Volgende keer wil ons al hierdie insigte mooi netjies opsom en uitspel.  

Wanneer tye begin uitloop, of oor Life’s declivity.

Die herfs is soos om afskeid te neem. Afskeid kan ‘n tyd van sterf wees, van ontkenning en vermyding, van verdrink in seer:

As Summer into Autumn slips
And yet we sooner say
"The Summer" than "the Autumn," lest
We turn the sun away,

And almost count it an Affront
The presence to concede
Of one however lovely, not
The one that we have loved --

So we evade the charge of Years
On one attempting shy
The Circumvention of the Shaft
Of Life's Declivity.
            -   Emily Dickinson, As Summer Into Autumn Slips

En tog, dan weer, die ander kant:

Afskeid kan die mooiste van tye wees. Tye wanneer mens groet, wanneer alle seerkry vermy word, wanneer 'n mens soek om teer te wees. Dan reik ‘n mens uit, omhels jy, juis wanneer die pyn dag-vir-dag so naby aan jou is. 

Afskeid is die rug-sterkmaak-tyd teen die wintertyd van nie-meer, wat onverbiddellik aan die kom is. Die boodskapper van die koue tye wanneer ‘n mens van herinneringe alleen sal moet leef.

Daarom nou, in die afskeid, die groet-tyd, in die herfs, is daar die blyheid van groter uitreik – die soek na die soet tye van goed-wees, saam onthou, ont-hou van wat donker is, wat die pyn kan voed. Dit is die tye van versigtiger let op die goeie en mooie. Dit is die herfs van kleure waarin die dood hom tooi.

Soos die tyd uitloop, maak dit ons en maak ons dit vriendeliker, sagter – gekweek deur die wete van die uurglas.

Ons koop die tyd uit, diamant-oomblikke, ‘n goue seisoen. Afskeid, die tyd van pyn, is ook die tyd van volheid. Dit is die tyd om na die mooie te soek, om weldadigheid van binne te gee.  

Hail! Journeyer of the Heavens,
Queen of Brightness, King of Beauty
Gifts of gladness richly bringing,
Autumn sheaves and red leaves' fall,
Generous be the heart within us,
Open be our hands to all,
Justice to be in equal measure,
Harvest thankfulness our call.
          -   Caitlin Matthews, Celtic Devotional  

Só laat die herfs my dink, hier in my skryf-kamer waar ek, elke keer as ek trapaf-loop, vaskyk in ‘n boom in ons inheemse tuin,  die mooiste op ons dorpie. 

Dit is ‘n boom wat ek deur die jaar nooit regtig raaksien nie. Hy staan geduldig, gedwee, die hele somer daar, onopsigtelik, netjies, op sy plek.  Een van die geelgroen bome en struike. En dan, met die draai na die herfs, wil hy in my venster indring en wys hy homself onmiskenbaar, wil hy in my oog inbrand, só asof hy nou al die aandag opeis wat hy deur die jaar moes ontbeer. Want die herfs, met sy doodgaan-tyd, het die boom rooi gekleur, in bloed-rooi 'n nuwe, anderse lewe gegee. 

En, daarby kom die bonus op die herfsdae, wanneer die sagte herfsson in harmonie, in versmelte vorms van rooi en lig en geel, in die ligste van lig saamspeel om die kleur nog helderder te verf. 

Dikwels, eintlik elke keer, as ek trap-af loop vul die oomblik van raaksien my met besef, met bewussyn. Ek onthou dan. En die beeld sak in my om vir die dag by my te bly – in sy rykheid en helderheid. My trap-afstap herinner my aan die goedheid van die skepping, aan die mooie ook in die vaal, koue tye.

Dus neem ek my foto’s. Om vir tye en tye nie te hoef te vergeet nie.

Afskeid van die somer, die sorgvrye dae van lewe, jeug, en aanbreek van die herfs. Maar in die afskeid kan daar ook skoonheid wees.

In die koue herfsdae, hierdie jaar so vroeg en fris aangekom in ons beeldskone dorpie, in die tyd waarin ‘n mens oor die uitloop van die tye, oor verganklikheid, oor die gang van die lewensseisoen nadink, is daar die vol oomblikke, die warm momente. Ook die herfs met die kiem van die dood in hom, kan mooi wees. Die herfs kan, ja, die mooiste van tye wees.