Wanneer die morele landskap totaal verander. Oor nuwe tye vir die kerk...

Hier is 'n veelseggende artikel uit vandag se NYT. 

Vir my is die kern-oomblik in die artikel te vind in die opmerking dat die hele morele landskap verander het. 

Wie oop oë in die wêreld leef, kan nie anders as om diep na te dink oor die transformasie wat in gemeenskappe aan die gang is nie en die uitdagings aan die kerk om in sulke tye wyse woorde te spreek.

Dit sal nie die eerste keer wees dat die kerk agterkom dat sy lidmate op 'n ander plek is as wat die kerk voorskryf nie.  En dit sal ook nie die eerste keer wees dat die kerk nuut sal moet nadink op watter maniere die evangelie kan bly meepraat in sulke tye van groot omwentelinge. 

Dit is tyd om te vra: wat maak werklik saak wanneer dit by die evangelie kom? Die geskiedenis het hieroor opvallende antwoorde gegee.

Hier is die artikel:

Christian Right Failed to Sway Voters on Issues

By LAURIE GOODSTEIN

Christian conservatives, for more than two decades a pivotal force in American politics, are grappling with Election Day results that repudiated their influence and suggested that the cultural tide — especially on gay issues — has shifted against them.

 “Those voters turned out, and they voted overwhelmingly against Obama,” said Ralph Reed, founder and chairman of the Faith and Freedom Coalition, of evangelical Christians.

 “The entire moral landscape has changed,” said R. Albert Mohler Jr., president of the Southern Baptist Theological Seminary.

“We’re not going away, we just need to recalibrate,” said Bob Vander Plaats, president of the Iowa-based Family Leader.

They are reeling not only from the loss of the presidency, but from what many of them see as a rejection of their agenda. They lost fights against same-sex marriage in all four states where it was on the ballot, and saw anti-abortion-rights Senate candidates defeated and two states vote to legalize marjuana for recreational use.

It is not as though they did not put up a fight; they went all out as never before: The Rev. Billy Graham dropped any pretense of nonpartisanship and all but endorsed Mitt Romney for president. Roman Catholic bishops denounced President Obama’s policies as a threat to life, religious liberty and the traditional nuclear family. Ralph Reed’s Faith and Freedom Coalition distributed more voter guides in churches and contacted more homes by mail and phone than ever before.

“Millions of American evangelicals are absolutely shocked by not just the presidential election, but by the entire avalanche of results that came in,” R. Albert Mohler Jr., president of the Southern Baptist Theological Seminary, in Louisville, Ky., said in an interview. “It’s not that our message — we think abortion is wrong, we think same-sex marriage is wrong — didn’t get out. It did get out.

“It’s that the entire moral landscape has changed,” he said. “An increasingly secularized America understands our positions, and has rejected them.”

Conservative Christian leaders said that they would intensify their efforts to make their case, but were just beginning to discuss how to proceed. “We’re not going away, we just need to recalibrate,” said Bob Vander Plaats, president and chief executive of The Family Leaders, an evangelical organization in Iowa.

The election results are just one indication of larger trends in American religion that Christian conservatives are still digesting, political analysts say. Americans who have no religious affiliation — pollsters call them the “nones” — are now about one-fifth of the population over all, according to a study released last month by the Pew Forum on Religion and Public Life.

The younger generation is even less religious: about one-third of Americans ages 18 to 22 say they are either atheists, agnostics or nothing in particular. Americans who are secular are far more likely to vote for liberal candidates and for same-sex marriage. Seventy percent of those who said they had no religion voted for Mr. Obama, according to exit polls conducted by Edison Research.

“This election signaled the last where a white Christian strategy is workable,” said Robert P. Jones, chief executive of the Public Religion Religion Research Institute, a nonprofit, nonpartisan research and education organization based in Washington.

“Barack Obama’s coalition was less than 4 in 10 white Christian,” Dr. Jones said. “He made up for that with not only overwhelming support from the African-American and Latino community, but also with the support of the religiously unaffiliated.”

In interviews, conservative Christian leaders pointed to other factors that may have blunted their impact in this election: they were outspent by gay rights advocates in the states where marriage was on the ballot; comments on rape by the Senate candidates Todd Akin in Missouri and Richard E. Mourdock in Indiana were ridiculed nationwide and alienated women; and they never trusted Mr. Romney as a reliably conservative voice on social issues.

However, they acknowledge that they are losing ground. The evangelical share of the population is both declining and graying, studies show. Large churches like the Southern Baptist Convention and the Assemblies of God, which have provided an organizing base for the Christian right, are losing members.

“In the long run, this means that the Republican constituency is going to be shrinking on the religious end as well as the ethnic end,” said James L. Guth, a professor of political science at Furman University in Greenville, S.C.

Meanwhile, religious liberals are gradually becoming more visible. Liberal clergy members spoke out in support of same-sex marriage, and one group ran ads praising Mr. Obama’s health care plan for insuring the poor and the sick. In a development that highlighted the diversity within the Catholic Church, the “Nuns on the Bus” drove through the Midwest warning that the budget proposed by Representative Paul D. Ryan, the Republican vice-presidential nominee, would cut the social safety net.

For the Christian right in this election, fervor and turnout were not the problem, many organizers said in interviews. White evangelicals made up 26 percent of the electorate — 3 percent more than in 2004, when they helped to propel President George W. Bush to re-election. During the Republican primaries, some commentators said that Mr. Romney’s Mormon faith would drive away evangelicals, many of whom consider his church a heretical cult.

And yet, in the end, evangelicals voted overwhelmingly for Mr. Romney — even matching the presidential vote of Mormons: 78 percent for Mr. Romney and 21 percent for Mr. Obama, according to exit polls by Edison Research.

“We did our job,” said Mr. Reed, who helped pioneer religious voter mobilization with the Christian Coalition in the 1980s and ’90s, and is now founder and chairman of the Faith and Freedom Coalition. He said that his organization outdid itself this year, putting out 30 million voter guides in 117,000 churches, 24 million mailings to voters in battleground states and 26 million phone calls.

“Those voters turned out, and they voted overwhelmingly against Obama,” Mr. Reed said. “But you can’t be driving in the front of the boat and leaking in the back of the boat, and win the election.

“You can’t just overperform among voters of faith,” he continued. “There’s got to be a strategy for younger voters, unmarried voters, women voters — especially single women — and minorities.”

The Christian right should have a natural inroad with Hispanics. The vast majority of Hispanics are evangelical or Catholic, and many of those are religious conservatives opposed to same-sex marriage and abortion. And yet, the pressing issue of immigration trumped religion, and Mr. Obama won the Hispanic vote by 44 percentage points.

“Latino Protestants were almost as inclined to vote for Mr. Obama as their Catholic brethren were,” said Dr. Guth, at Furman, “and that’s certainly a big change, and going the wrong direction as far as Republicans are concerned.”

The election outcome was also sobering news for Catholic bishops, who this year spoke out on politics more forcefully and more explicitly than ever before, some experts said. The bishops and Catholic conservative groups helped lead the fight against same-sex marriage in the four states where that issue was on the ballot. Nationwide, they undertook a campaign that accused Mr. Obama of undermining religious liberty, redoubling their efforts when a provision in the health care overhaul required most employers to provide coverage for contraception.

Despite this, Mr. Obama retained the Catholic vote, 50 to 48 percent, according to exit polls, although his support slipped from four years ago. Also, solid majorities of Catholics supported same-sex marriage, said Dr. Jones, the pollster.

Bishop Jaime Soto of Sacramento, who serves on the bishops’ domestic policy committee, said that the bishops spoke out on many issues, including immigration and poverty, but got news media attention only when they talked about abortion, same-sex marriage and religious liberty. Voters who identify as Catholic but do not attend Mass on Sunday may not have been listening, he said, but Catholics who attend Mass probably “weigh what the church has to say.”

“I think good Catholics can be found across the political spectrum,” Bishop Soto said, “but I do think they wrestle with what the church teaches.”

Geloof is om raak te sien dat ons lewensverhaal eintlik God se storie is.

Gedurig vra ‘n mens die dieper vraag oor wie jy eintlik is en waarheen jy met jou lewe op pad is.

Die antwoord hierop kan op verskillende manier bedink word. Wie jy is, hang ten nouste saam die verhouding wat jy met jouself het, wat vir jou belangrik is en wat vir jou sin uitmaak. Ons vertel hierdie dinge in verhale oor wie ons is. Ons praat oor waar ons werk en woon, ons vertel wat ons graag doen en nie doen nie. Ons verduidelik wat ons in ons omgewing en werk insit en belê. Daardeur onthul ons ons identiteit – wie ons werklik is en hoe ons onsself sien.  

Ons leef ook nou en intiem saam met ander mense. Hulle lewens raak ons en gee sin aan ons bestaan. Ons praat dikwels oor hoe ons omgee vir ander, wat ons vir hulle doen en hoe hulle welsyn vir ons belangrik is. Ook hierin gee ‘n mens iets van jou identiteit weg.

Maar dan leef ons ook in ‘n verhouding met God en hierdie verhouding gee verder aan ons lewens sin en betekenis. Ons vertel hoe God in ons lewe teenwoordig is, hoe God ons lewens verander en hoe ons in God berusting, hoop en inspirasie vind.

Ons verhouding met onsself, met ander en met God word die inhoud van al die stories wat ons vertel oor wie ons is. Mense praat graag oor al hierdie dinge soos dit in die verlede ervaar is, soos dit in die hede aan die gebeur is en soos hulle dit in die toekoms sien gebeur. Deur hulle stories op die manier te vertel, word hulle lewens ‘n netjiese eenheid en ‘n sinvolle geheel.

Hoe ons oor onsself praat, vertel iets van hoe ons onsself sien en watter identiteit ons aan onsself toeken.

Op die oog af, lyk alles so eenvoudig. In ons lewensverhale is ons aan die woord. Gedurigdeur dink en praat ons “stories.” Ons gee sin aan wie ons is, wie saam met ons reis en wie God vir ons is deur al die verhale wat ons vertel.

En dan ontdek ons, as ons goed oplet, in ons stories ‘n Verborgenheid. Ons dink nog dit is die storie van ons lewe wat ons vertel. Maar dan hoor en begin besef ons dat dit eintlik God se storie is. Ons weet eintlik nie mooi hoe alles gekom het tot die punt waar ons is nie en waar ons storie gaan eindig nie. Ons dink nog een oomblik ons weet wie ons is en waarheen ons op pad is, maar skielik word dinge omgegooi en is ons op ‘n totaal nuwe, ander pad as wat ons voorsien het.

Gedurigdeur moet ons ons lewensverhaal aanpas en oorvertel. Want daar gebeur dinge met ons. Dit, sien ons in, gaan nie meer om dinge wat “ons” doen of laat gebeur nie. Dit is nie meer ons storie wat ons vertel nie. Dit word ‘n storie oor wat God met ons doen.

Soms sal ons sê: wie het nou ooit gedink dat ek vandag hier sal wees en sal doen wat ek nou doen nie. Soos Paulus, na Damaskus. Sy lewensverhaal het ‘n radikale breuk ervaar. Maar wat hom in die duisternis gedompel het, was niks anders as God se werk nie. Ons vertel die storie, ja. Dit is ons storie, beslis. Maar dieper, dieper, is dit eintlik God wat doen.

Ons kan die storie vertel, maar ons kan nie die storie beheer nie. Om elke hoek en draai kan ons lewensverhaal radikaal verander. God wag op ons, in onvoorsiene en onbekende plekke en en op verrassende nuwe maniere loop God met ons ‘n pad. Wanneer ons dus praat oor ons lewe, praat ons oor transformasie. Ons praat oor die Verborgenheid wat gedurig nuut oor ons pad kom en ons buite ons gemaksone neem. Dan word ons in ‘n groter avontuur opgeneem. God neem ons waar ons nooit gedink het ons sal wees nie. 

Wat ewig bly, is hierdie Verborge ingryping in ons lewens. Altyd weer moet ons daarom vra: waar is God, waar is die dieper sin in wat in my lewe aan die gebeur is? Dit is soms pynlik, soms swaar om te moet worstel om te verstaan wat die sin van die lewe is. Die sekerheid is egter dat God, die Verborgene, transformatief aan die werk is.

Dit is waarom geloof gaan: om die onverwagte wendinge in ‘n mens se lewe met vertroue tegemoet te gaan, wetende dat God steeds weer teenwoordig is.

Geloof is om raak te sien dat ons lewensverhaal eintlik God se storie is.

Die grootsheid en die treurighede van ons geskiedenis. Oor Luther se 500 jaar.

In 2017 sal dit 500 jaar wees sedert Luther sy hervormingsaksie begin het. 

Dit was 'n aksie wat die godsdienstige aangesig van die wêreld vir altyd sou verander. 

Duitse Protestante, die nasate en die naaste aan Luther, sal die geleentheid met 'n "jubileum" vier, berig Trouw se artikel (hier onder). 

In Duitsland, het ek dikwels ervaar, is die afstand tussen Protestante en Rooms-Katolieke groot. Die vooroordele loop sterk. Die onmin van eeue terug, sit nog in sekere opsigte en broei net onder die oppervlakte. Die wantroue wat dit opgeroep het, is nog lank nie iets van die verlede nie. Aan albei kante ly nasate van die hervorming en nasate van hul opponente nog onder die verlede. 

Hiervoor moet 'n mens sensitiwiteit hê. En dit beteken dat daardie 500-jarige herdenking 'n kwessie is.

Sommige mense uit Rooms-Katolieke kringe dink die woord "jubileum" het 'n spesifieke kerklike betekenis wat nie in die konteks van 'n Luther-herdenking sou pas nie.

Maar jubileum is inderdaad 'n sterk woord. Hoe "vier" 'n mens jubilerend 'n daad wat die kerk geskeur het en mense vir eeue in kampe sou verdeel? 

Maar dan, hoe onthou 'n mens sonder respek en selfs verwondering Luther se dapper, byna heldhaftige verset teen die korrupte, manipulerende godsdienstige misbruike van sy tyd? En hoe onthou 'n mens nie Luther se sukses om gewone mense die Bybel te laat lees, ook in hul taal? Wat van Luther se bemagtiging van die gewone lidmaat en sy nodige bevraagtekening van 'n kerklike hiërargie?  En, nog sterker, wat van die vele mense wat oor hul gewetenstrou onder die hande van die kerklike magslui gesterf het?

Ons moderne wêreld is eintlik ondenkbaar sonder die invloed van die Reformasie.
 
Des te meer is dit 'n spesiale geleentheid om te bedink - ook omdat vele van Luther se insigte deesdae selfs in Rooms-Katolieke kringe aanvaar word. 
 
In ons tyd, met sy ontkerkliking, maar ook in sy bevraagtekening van ou kerklike strydpunte, is sulke herdenkinge 'n merker van identiteit en 'n getuienis na buite. Immers, ons leef in 'n Europa waar die bondskanselier van Duitsland nog tyd inruim om met die Protestantse kerk in gesprek te tree.

In so 'n moeilike, sekulariserende tyd, sal dit sinvol wees om mooi te hoor wat die bondskanselier aan die kerke vra: bedink dit hoe om saam hierdie historiese geleentheid in gedagtenis te herroep. Sy, self 'n protestant, weet seker beter as almal dat dit 'n moeilike versoek is - vir beide partye. 

Maar dit maak sin. Die geskiedenis is soms die ruimte waarin mense die bande met mekaar breek. Maar die geskiedenis kan ook onthou van tye dat hardgeworde, ou vyandskappe omgekeer kon word.

Daarvoor is 'n geestelike instelling nodig.   Dit vra om oor vele aspekte na te dink:

Kan 'n mens, ook in die oë van buitestaanders, so 'n historiese geleentheid vier op 'n sinvolle, verrykende manier? Op watter maniere kan die herdenking van Luther se werk transformatief op die kerk en samelewing werk? Hoe voed dit 'n mens se verhouding tot God, maar ook tot ander - insluitende Luther se bitter vyande? Hoe vier 'n mens so 'n hoogs verdelende geskiedenis dat 'n mens ook die vroeëre teenstanders se  menslikheid erken en eerbiedig?

Hier is die artikel:

Duitse bondskanselier Angela Merkel maant protestanten en rooms-katholieken om samen toe te werken naar de herdenking van Maarten Luther. Het Reformatie-jubileum, dat plaatsvindt in 2017, zorgde al op voorhand voor verdeelheid.

 
De rooms-katholieke kerk liet onlangs weten weinig behoefte te hebben om de gevolgen van de Reformatie te vieren. In 2017 is het 500 jaar geleden dat de Duitse monnik zijn 95 stellingen op een kerkdeur spijkerde en min of meer de grootste kerkrevolutie uit de geschiedenis inluidde.

Protestanten zijn van plan om feestelijk terug te kijken. Rooms-katholieke bisschoppen beschouwen het jubileum echter vooral als een markering van vijfhonderd jaar kerkscheuring. Een Vaticaans voorstel om beide kerken een schuldbekentenis te laten opstellen kon in protestantse kring op weinig sympathie rekenen.

'Er is sindsdien veel veranderd'
Bij een bezoek aan de synode van de luthers-evangelische kerk (het grootse Duitse protestantse kerkverband) stelde Merkel deze week dat kerken moeten benadrukken wat hen verbindt.

'Ik heb geleerd dat in combinatie met de Reformatie zelfs het woord 'jubileum' voer voor discussie kan zijn', tekende Reuters uit haar mond op. Rooms-katholieken vermijden de term 'jubileum' liever, omdat het in kerkelijk jargon een andere connotatie heeft.

De Hamburgse bisschop Werner Thissen sprak in een reactie de hoop uit dat de kerken tot een oplossing kunnen komen. Volgens Thissen is er 'sinds Luther bijzonder veel veranderd'. Het Tweede Vaticaanse Concilie, een reeks kerkvernieuwingen die vijftig jaar geleden zijn doorgevoerd, zou daarvan getuigen.

Wanneer 'n mens se liggaam gebreek word. Oor vas.

Jesus het in die bergrede vir sy dissipels aangesê om te vas – maar om dit te doen sonder om ‘n openbare vertoon daarvan te maak (Mt.6:16-18). Al wat nodig is, is dat die Vader die een wat vas, moet sien. “Jou Vader wat sien wat verborge is, sal jou beloon.” 

Wanneer ‘n mens vas, is dit nie iets wat aan ander “afgewys” moet word nie. Vas is dus nie ‘n saak wat ‘n mens as ‘n prestasie uitstal nie. Dit word nie gedoen om deur ander gesien te word nie.

Vas het dus te doen met ‘n mens se eie geestelike vorming. Dit is self-gerig, na binne gekeer.

Maar dit is lank nie selfsugtig nie of self-gesentreerd nie.

Vas het te doen, volgens Matteus, met ‘n mens se verhouding met God: dit is iets wat ‘n mens doen om vir God te wys. Vas gebeur in die verborgene, weg van alles en almal terwyl die hart na Bo beur.

‘n Mens vas om God te sien en deur God gesien te word. Daarom is gebed en vas nou aan mekaar verbonde. Of mymering oor die Woord van God.  Deur vas word hierdie verhouding versterk en verdiep.

Vandaar dat dinge wat op  hierdie verhouding inbreuk kan maak, opsy geskuif word. Alles waarop ‘n mens altyd so vinnig wil vertrou, word geweeg en, waar nodig, opgegee. Alles wat altyd raserig jou aandag opeis – selfs daardie broodjie, die koppie tee – alles word vir die oomblik eenkant gesit.

Daarom skep ‘n mens deur vas in jou innerlike ‘n ruimte vir die binnekoms van God sodat God meer kan word…

Behalwe dat dit ‘n saak vir die verborgene is, vir die stilte, vir afsondering om die hart na Bo te rig, is vas ook ‘n doodgewone saak. Vas beteken maar net dat ‘n mens minder eet. Dit is die onthouding van voedsel.

Deur hierdie eenvoudige aksie, word ons gewone lewe nietemin, paradoksaal, juis ‘n sakramentagtige handeling. Hierdie keer eet ‘n mens nie die brood nie. Maar onthou ‘n mens juis daarvan. En in die onthouding, vind daar wyding plaas. Jou liggaam, leer jy biddend, is God s’n en God s’n alleen. Jou liggaam, voel jy akuut, word vir God gebreek, om sodoende plek te skep waar God kan woon in Verborge Teenwoordigheid, as ‘n mens se enigste troos in lewe en sterwe.

Om om te gee selfs verby die dood... Oor die vaevuur en spiritualiteit

Die vaevuur is vir die meeste Protestantse gelowiges besonder vreemd. 

Dit was ‘n belangrike motief in die Middeleeuse Rooms-Katolieke kerk waarvolgens sommige gelowiges wat nie direk hemel toe is nie, in ‘n tussentoestand verkeer. Daar word hulle vir die hemel voorberei deur van hul sondes gereinig te word. 

Later, veral in die tyd van Luther, kon 'n mens deur sekere betalings vir mense verlossing uit die vaevuur koop. Daar het 'n fyn uitgewerkte sisteem van aflate ontwikkel waarvolgens vergewing vir sekere sondes deur 'n vasgestelde geldelike betaling gekoop kon word.

Sommige Protestante aanvaar sekere variasies op die tema: Iemand soos John Wesley het geglo dat mense na hul dood in ‘n tussentoestand verkeer waarin hulle in heiligheid kan groei.

Dit was egter die uitsondering. Meestal vind Protestante die gedagte nog vreemd. Luther se sterk invloed is duidelik te sien in die algemene opvatting dat aflate en die vaevuur niks anders was as 'n sisteem van gierigheid en korrupsie in die kerk nie.

'n Mens wonder soms hoe sulke praktyk ooit in die kerk ontstaan het. En in die geval van die vaevuur word dit 'n verrassing om die wortels daarvan na te gaan. Die gedagte van ‘n reinigende vuur na ‘n mens se dood is een van die oudste gedagtes in die vroeë Christendom. 

Daar was selfs vir sommige 'n duidelike Skrifbasis daarin. Kerkvaders verwys veral na 1 Korintiërs 3:10-15 waar daar sprake is van iemand wat deur vuur heen gered sal word. Groot name soos Augustinus, Origines en Gregorius van Nissa het in hierdie rigting beweeg.

Die eintlike ontwikkeling van die vaevuur het later gekom toe sekere Bybellesers op grond van die apokriewe boek van 2 Makkabeërs 12:42-46 gedink het mens kan iemand se lot na die dood verbeter deur vir hulle te bid. Deur vir hulle te bid, kan ‘n mens sulke dooies se lyding, waardeur hulle gesuiwer word, verkort.Vir die Protestantse gelowiges was dit nie so 'n oortuigende argument nie omdat 2 Makkabeërs nie as 'n kanonieke boek beskou is nie. Tog was dit vir die Rooms-Katolieke kerk wel gesaghebbend.

Ander aksies om vir die dooies in te tree het mettertyd bygekom: Priesters het vir die dooies spesiale misse gesing. Mense het vir hulle gebid, aalmoese gegee en gevas. 

Sommige het selfs lyding op hulle geneem om die dooies se lyding in die vaevuur te verkort.  

Newman skryf dat agter hierdie intrede vir die dooies, wat later sulke korrupte vorme aangeneem het, was daar eintlik 'n spirituele dimensie. Die intrede vir die dooies is byvoorbeeld bepaal deur die gedagte dat ‘n mens omgee vir ander, dat jy jou inleef in hulle situasie en lot en dat ‘n mens jouself opoffer vir hulle.

Daar is ook 'n sterk sin vir gemeenskaplikheid in hierdie vaevuur-gedagte: Mense het hulle geliefdes as deel van die Liggaam van Christus gesien. Deur vir ander te ly, deel jy met hulle hul lot as mense wat steeds deel van die Liggaam van Christus is. Jou lyding het as te ware vergoed vir die lyding van ander wat deel is van die Christus-gemeenskap.
 
Daar is egter ook 'n ander boeiende dimensie: mense wat deur hulle lyding een geword het met die dooies in die vaevuur, het daardeur sin in hulle eie, dikwels baie swaar lyding gevind. In die Middeleeue was siek mense meestal in uiterste wanhoop, want genesing was nie altyd so maklik te vind nie. 'n Mens se lyding word dan vir jou 'n manier om ander te help. Jou ellende word skielik iets goeds waardeur ander baat. Jou swaarkry wat jou andersins sou oorweldig het en waardeur jy jou eie menslikheid heeltemal sou kon verloor, kry skielik 'n altruïstiese karakter. Jy ly tot voordeel van ander. 

Luther het gereageer teen 'n korrupte sisteem van aflate wat hierdie geestelike dimensies totaal geruniëer het. Daar was niks meelewends en opofferends aan die latere sisteem van aflate koop nie. Tog bly dit 'n uitdaging om te verstaan waar hierdie sisteem vandaan gekom het en waarom dit so 'n vaste deel van die kerk se erfgoed geword het. Deur te soek na die spirituele dimensies daarvan in die tyd voordat dit verwring en bespotlik gemaak is, ontdek 'n mens watter geestelike waardes vir die kerk altyd belangrik was, al stem 'n mens nie altyd saam met die manier waarop hulle hierdie waardes uitgedruk het nie. 

Het mense hul morele en geestelike kompas verloor?

Van tyd tot tyd lees ‘n mens artikels waarin hard begrafnis gehou word oor die kerk se kwynende rol in die samelewing. Soos die een in vandag se Trouw wat ek aan die einde hiervan byvoeg.

Dit is waar dat sommige kerke invloed-loos geword het en die geestelike lewe wat hulle vir hul lidmate bied, bloed-loos en sonder impak geraak het. Dan is daar ook ‘n werklikheid dat ander kerke massief groot geword het en ‘n mega-pakket van vermaak, vinnige antwoorde en emosionele aansprake saamgestel het. ‘n Mens moet siende blind wees as jy beweer dat “die kerk” nie ‘n houvas op mense het nie. Dit sien ‘n mens byvoorbeeld raak wanneer kerke sekere openbare groot aksies lei wat massiewe publisiteit geniet.

Wat waar is van die kerk, is ook waar van individue: Het mense, soos die onderstaande artikel beweer, hul morele kompas kwytgeraak? ‘n Klomp het, sekerlik. ‘n Mens staan soms verslae voor die diepe goddeloosheid waartoe mense in staat is.  

Maar as ‘n mens die blaaie van geskiedenis-boeke oopslaan, is dit duidelik dat die verlede nie juis uitgeblink het aan mense wat ingestel was op die aanwysings van hul morele kompas nie. Die skelms, moordenaars, diewe, verkragters, leuenaars, ontroues en al die ander kategorieë van “sondaars” was altyd stewig teenwoordig onder ons. Dit is nie verniet dat in die erediens, vroeër, die tien gebooie graag voorgelees is om mense te herinner daaraan dat hul lewens nie in lyn is met wat God wil nie.

Maar ‘n mens sou nog meer kon sê. Daar is nog steeds in ons omgewings mense wat werklik streef na ‘n lewe wat anders is en wat ‘n verskil maak.

Dit is altyd interessant om die kommentaar op sulke artikels te lees. Vir my was die vonds onderaan die artikel ‘n stukkie kommentaar van iemand wat vertel van die morele bewussyn wat sy in haar omgewing raaksien. Ek voeg dit aan die einde van die artikel by.

Ek dink dus nie mense het hul morele kompas kwytgeraak nie. Daar is woede onder baie ordentlike mense oor die korrupsie in ons land en in ons wêreld. Daar is opstand oor wat verkeerd loop. Daar is mense wat ‘n reguit pad loop en met hul hart en siel werk vir ‘n beter wêreld. Daar is pa’s en ma’s wat alles feil het vir hulle kinders. Daar is predikante wat moedig en dapper die taai eise van die bediening bly konfronteer en wie se geestelike bydrae tot die lewe van hul gemeentes nooit voldoende gewaardeer word nie. Daar is mense wat teen armoede stry, wat kos-kombuise onderhou, wat fietsry om geld in te samel vir siek mense. ‘n Mens moet siende blind wees om nie die goeie in mense van ons tyd te herken nie.

Ek dink nie mense het hul spirituele kompas verloor nie. Maar tog is dit ook werklik die geval dat mense verlang na dieper sin wat hulle nie altyd in kerke se wysheid ontdek nie. Terwyl hulle woeker en werk, of, juis omdat hulle woeker en werk, vra hulle die dieper vrae wat te doen het met ervarings wat dieper as bloot die doen van goeie dinge behels. Hulle wil nie net die regte dinge doen nie, of goed wees nie. Hulle wil tuis voel by God. Hulle wil in ‘n liefdesverhouding leef. Maar hulle kry dit nie en dan leef hulle op ‘n hongerdieet van goedkoop massa-godsdiens.

Soos te verwagte is, vra die rasendsnelle veranderings in ons globale samelewing dat die kerk nie nuwe wyn in ou sakke moet gooi nie. 

Daarom moet die kerk vernuwe, keer op keer, soos dit drasties en dramatiese gedoen het toe dit in die geskiedenis nodig was.  Maar die vernuwing beteken nog lank nie dat die kerk met die vermaak-industrie moet kompeteer nie, of sentimentaliteit aanbied vir spesiale ervaring nie.

Een manier om hierdie verandering te soek, is om die groot vrae van ons tyd ernstig op te neem. Gelowiges is sat vir ‘n wêreld wat verskeur is deur hatigheid en wedersydse aftakeling. Hulle wil dit nie in die kerk ook beleef nie. Mense wil op hulle geestelike reis in ‘n sinvolle verhouding met God, wat groter as hulle self is, leef. As die kerk bloot vermaak, goedkoop sentimente en vlak praatjies aanbied, gaan mense hul wegraak. 

Daar is dus ‘n behoefte om te weet wat beteken dit om in ‘n liefdevolle verhouding met God te leef, wat beteken dit om deur daardie liefde geraak en verander te word nie. Dit is sake wat wysheid vra en die wysheid word nie sommer by die mou uitgeskud nie.

Hier is die artikel, gevolg deur een leser se kommentaar:

'Mensen zijn hun morele kompas kwijtgeraakt'

Top of Form

‘Iedereen heeft het over de economische crisis, maar eigenlijk zitten we in een veel diepere, maatschappelijke crisis. Ook op het gebied van milieu, politiek, samenleven en spiritualiteit zijn we vastgelopen. Het ontbreekt aan visie en leiderschap in dit land en vooral aan binding tussen mensen. De individualisering begint ons zo langzamerhand op te breken: mensen zijn eilandjes geworden, met hun oordopjes in en smartphones voor de neus.

De 50-Plussers hebben massaal gebroken met de kerk, geloven niet meer in één politiek verhaal en hebben dat aan hun kinderen voorgeleefd. Die vrijheid is mooi - ik pleit niet voor een nieuwe verzuiling - maar het probleem is wel dat er niets voor de verbindende verhalen in de plaats is gekomen. Mensen zijn hun kompas kwijt en beginnen een leegte te ervaren. We moeten op zoek gaan naar een samenhang die zuilen overstijgt.

Ik hoop dat mensen het antwoord in 2030 opnieuw vinden in religie en politieke ideologie. Maar de kerk en de partijpolitiek zoals we die nu kennen, zijn ten dode opgeschreven. Jongeren associëren de kerk met 450 jaar verstikkend calvinisme en de politiek met opportunisme en een gebrek aan visie. Er is een grote koersverandering nodig. Geen compleet nieuw verhaal, maar een zoektocht naar de kern van het geloof en de kern van politiek idealisme.

Om de kerk als voorbeeld te nemen: ik denk dat in 2030 een progressief, maatschappijbewust en ruimdenkend christendom veel mensen kan samenbrengen. Kerken zijn de afgelopen decennia te veel bezig geweest met 'kerk zijn' en te weinig met de band tussen God en mens.

Er wordt wel over de kerk gesproken als de Titanic die op de ijsschots afstevent. Maar dan denk ik: als de kerk echt van God is, dan is Hij de stuurman en gaan we niet ten onder. Het leeglopen van de kerken zie ik als een teken dat het er niet echt om God gaat en dat ze het contact met de samenleving zijn verloren.

Ik geloof dat het christendom in 2030 een antwoord op de spirituele crisis kan zijn, als het terugkeert naar drie basisprincipes: God heeft ons gemaakt en is met ons, Hij heeft een doel met jouw leven - zoek naar dat doel, en wij zijn hier om elkaar lief te hebben. Op die drie punten kun je ontzettend veel mensen verenigen. Zo kan het christendom een inclusieve godsdienst worden, waar veel mensen zich bij thuis voelen. Een kerk die preekt dat we elkaar moeten liefhebben en vervolgens homorelaties veroordeelt of vrouwen niet geschikt acht voor een politieke functie, is uit de tijd. Op een star, intolerant geloof zit niemand meer te wachten.

Ik denk trouwens niet dat het christendom in 2030 andere religies of het atheïsme heeft verdreven. Ik verwacht zelfs nog een opmars van de islam. Maar je ziet nu al dat de jonge generatie moslims in Nederland seculariseert. Een klein deel wordt conservatiever - daar horen we natuurlijk veel over - maar de meerderheid zal de moderne maatschappij omarmen. Ik vermoed dat veel jonge moslima's nog voor 2030 hun hoofddoek zullen afdoen. In Marokko en Turkije worden in de jongere generaties nu al minder hoofddoeken gedragen dan hier. De nieuwe christen, die ik christen 2.0 noem, en de liberale moslim zullen respectvol met elkaar kunnen samenleven.

Om alle veranderingen in ons land voor elkaar te krijgen, moeten er wel inspirerende politieke en spirituele leiders opstaan. Nederland sluimert nu, we wachten af tot de crisis voorbij trekt. Maar zo werkt dat niet, je slaapt er niet even doorheen. In dat opzicht kan mijn generatie, die in 2030 dit land zal besturen, een voorbeeld nemen aan jongeren in Azië of het Midden-Oosten. Daar bruist het van de nieuwe ideeën, staan jongeren met één been in de toekomst en voelen ze de noodzaak om iets te doen.

Jong talent wordt daar ook gestimuleerd, krijgt de kans om zich te ontwikkelen. Jongeren hier zijn lui en stuurloos geraakt. Onze ouders weten niet meer waarin ze geloven, laat staan de kinderen. De overheid investeert ook niet in jongeren, maar beknibbelt op onderwijs. Kortom, we zitten vast.

Eén van mijn favoriete uitspraken komt van Thomas Jefferson: 'Every generation needs a new revolution'. In andere delen van de wereld is mijn generatie al aan die revolutie begonnen, hier moeten jongeren nog wakker worden. Je ziet wel voorzichtige beweging, neem bijvoorbeeld het G500-initiatief van Sywert van Lienden. Die jongeren zijn al bezig op een andere manier naar politiek te kijken. Zelf hoop ik met mijn nieuwe boek, 'Dagboek van een zoekend christen', en lezingen in het land de discussie over het nieuwe christendom los te maken.

Ik word soms een naïef meisje genoemd, omdat realisme in Nederland gelijkstaat aan cynisme. Ik ben niet alleen maar optimistisch, maar als mensen van mijn leeftijd al denken dat het nooit wat wordt met de toekomst, wat moet je dan nog? De geschiedenis heeft uitgewezen dat niet alleen populisten massa's op de been kunnen brengen, maar idealisten ook. Als dat de komende jaren lukt, dan zijn we in 2030 weer een wakker, creatief en bruisend land."

Hier is die kommentaar:

patrick 2

Ik zie alleen hard werkende jonge mensen om mij heen met visie. In mijn directe omgeving is iedereen bloeddonor, orgaandonor en laten de meisjes hun haren groeien om af te staan voor pruiken voor zieken. Ouders die op schoolhelpen, met oversteken, met projecten voor de derde wereld en zelf mensen en kinderen opvangen. Zelf bakken, Kinderen die zelf het huis mee verven, allemaal voor en met elkaar. Waar leeft deze schrijfster? In Nederland?

Om jou liggaam weg te gee. 'n Uitsonderlike daad van heiligheid...

Is dit altruïsme, of is dit ‘n vorm van masogisme? Dit is die vrae wat sommige mense vra wanneer hulle hoor dat ander hulle organe vir siek mense skenk.

In haar artikel in Spiritus oor orgaan-oorplantings en spiritualiteit, skryf Barbara Newman oor al die implikasies van sulke skenkings vir mense wat dit ontvang en wat dit gee. Ek lees die artikel eers met verbasing, en toe, al hoe meer, met geboeidheid oor ‘n onderwerp waaraan ek nie regtig voorheen aandag gegee het nie.

Daar sit iets aangrypends onselfsugtig in orgaan-skenkings. Tog is dit nie ‘n eenvoudige saak nie.

Enige een kan dit verstaan wanneer ‘n mens ‘n nier vir ‘n familielid of goeie vriend wil skenk. Dit is egter moeiliker om te verstaan as ‘n mens ‘n orgaan vir ‘n wildvreemde persoon wil skenk.

Des te meer omdat ‘n ontvanger gedurig bewus is daarvan dat hy of sy ‘n deel van ‘n ander persoon se liggaam dra. Dit is bekend dat sekere mense selfs sielkundige probleme hieroor ontwikkel.

Sy haal ‘n verhaal uit die New Yorker aan van ‘n Metodiste predikant wat ‘n bediening onder die armes gehad het en wat gehoor het dat ‘n siek persoon dringend ‘n nier nodig gehad het. Sy het dadelik aangebied om een van haar niere te skenk.

Die vrou het dit nie maklik gehad nie. Sy het nie veel besit nie. Boonop het sy twee weeskinders aangeneem en daarna ‘n baie moeilike tyd met vele ontberings in ‘n sendingveld gehad.

Die oggend met die operasie het sy vroeg en stilletjies uit die bed gekruip en hospitaal toe gery. Sy wou nie haar man wakker maak nie, want, het sy gesê, hy het ‘n moeilike dag agter die rug gehad en was moeg. 

Sy het nooit die man wat haar nier ontvang het, ontmoet nie. Hy het ook nie vir haar probeer opsoek nie. Sy het na die operasie ook nie pynpille gedrink nie en was ‘n week later weer terug by haar werk.

Sy het, anders as ander skenkers, nie vir ander mense gewaarsku dat slegs sekere mense organe kan skenk nie. “Waarom sal jy nie skenk nie,” het sy opgemerk, “probeer dit. Ons kan meer doen as wat ons dink. As jy ‘n nier het wat goed werk, maar jy het dit nie nodig nie, waarom kan iemand anders dit nie kry nie? My aarde, ek het verkoues gehad wat my slegter laat voel het.”

Agter sulke onbaatsugtige aksies, skryf Newman, herken ‘n mens ‘n baie ou geestelike patroon: dit gaan om opoffering, om mededeelsaamheid, gemeenskaplikheid, ‘n innerlike geestelike eenheid met ander.

Tog, voeg sy by, moet ‘n mens nie die probleme onderskat nie. Om iemand anders se orgaan in jou liggaam om te dra, stel hoë eise. Dit raak aan die mees basiese dimensies van jou mens-wees. Jy is op ‘n intieme manier aan iemand anders gebind – en dit terwyl dit so diep in ‘n mens ingebed is om jou eie persoon te wees, onderskei van ander. Terselfdertyd worstel ‘n mens met die wete dat jy, die lewende, die orgaan van ‘n dooie persoon in jou omdra.

Ook die skenker loop met ‘n merk: hul liggaam dra die letsels van ‘n operasie. Of hulle weet dat die organe van ‘n geliefde leef in iemand ander se liggaam.

Diep, diep is die implikasies van ‘n orgaanskenking. Newman skryf: ons moet besef, dit bly iewers ‘n heilige handeling – nie net vir die skenker nie, maar ook vir die ontvanger.

  

Die verlore hart en die hart van lig. Oor die gee van jou hart aan ander...

Een van die beroemdste verhale oor Katariena van Siena gaan oor die bekende destydse gebruik van “harte-omruiling.”

Sy het in 1370 ‘n besondere ervaring gehad toe sy die woorde van Psalm 50 (Skep in my ‘n rein hart, o God) aan die bid was.

Op ‘n gegewe moment het sy ‘n visioen gehad waarin Christus aan haar verskyn, haar linkersy oopgemaak het en haar hart uitgehaal het.

Sy het dit so sterk en werklik aangevoel dat sy vir haar geestelike begeleier vertel het dat sy geen hart meer in haar oor het nie. Hy het hieroor gelag, want, het hy geantwoord, niemand kan sonder ‘n hart leef nie.

Maar sy het bly sê dat haar liggaam leeg sonder haar hart was.

‘n Paar dae later, na ‘n mistieke ervaring in ‘n kerk in Siena, ervaar sy, op pad huis toe, hoedat die Here na haar kom terwyl ‘n helder lig oor haar skyn, met ‘n helderrooi hart in sy hand. Hy het die hart deur die opening aan haar linkersy in haar liggaam geplaas.

So werklik was die ervaring dat sommige van haar tydgenote vertel het dat hulle die merk aan haar sy gesien het.

Katariena het dikwels daarna opgemerk dat sy nie haar hart aan Christus kan gee nie, want hy het dit reeds besit.

Hierdie verhaal was nie uniek nie en is ook nie verbasend nie. In die Middeleeue kom dit dikwels in lewenverhale van vroue wat as heiliges beskou is, voor. 

Dit was ‘n godsdienstige manier van praat wat ook in nie-godsdienstige verhale gevind is. Chaucer se verhaal, Troilus en Criseyde, vertel van die heldin wat in ‘n droom ervaar hoedat ‘n arend haar hart met sy kloue uithaal en dit met haar geliefde se hart vervang.

Dit was die manier waarop mense in die Middeleeue uitdrukking kon gee aan die liefde tussen twee partye.

Die verhaal van Katariena, wat so buitengewoon invloedryk was en selfs aan pouse kon voorskryf, is ook ‘n simboliese vertelling van wedersydse liefde.

Mens kan daaroor jou wenkbroue oplig. Jy kan sinies daaroor wees. ‘n Mens kan ook vir jouself ver distansieer van sulke ekstatiese oomblikke.

Maar, as ‘n mens die boom aan sy vrugte ken, kry ‘n mens ‘n ander perspektief op hierdie omruiling van harte.

Of soos Waaijman sê: die mistieke ervaring het steeds weer ‘n bepaalde uitwerking waaraan ‘n mens die aard daarvan kan beoordeel.

Sy self skryf oor die vrug, die gevolge van die mistieke ervaring:

“Kan u sien,” sê sy vir haar geestelike begeleier, “dat ek nie meer dieselfde persoon is nie, maar ‘n totale metamorfose ondergaan het. Daar is soveel vreugde en lof wat my siel oorweldig het. ‘n Intense vuur brand in my. Dit is so intens dat ‘n gewone vlam soos ‘n koue, doodse ding voel. Die vuur brand in my en gee aan my innerlike self nuwe lewe. Ek voel so skoon en gering asof ek ‘n kind van ‘n jaar of vier, vyf is. Dit bring in my ‘n grenslose liefde vir ander – soveel so dat ek selfs bereid is om met vreugde en blydskap te sterf vir ander.”

Die uitruil van harte, wat Katariena so werklik ervaar het, was die bron van inspirasie vir haar geestelike werk. So sterk is die liefde van Christus in haar ingeplant dat sy bereid was om, soos Hy, alles vir ander te gee.

Hoe anders haar mistieke ervaring ook al was, kan ‘n mens aan die uitwerking daarvan veel van die Bybel herken. Self-prysgawe was immers die hart van Jesus se woorde en werk.

Om jouself te vind - in die ander... Oor 'n liefdesgedig.

Dit is lekker om die onderstaande liefdesgedig van I.D. du Plessis te lees sonder om te veel kritiese vrae te vra.

Dit is ‘n liefdesgedig. Tydloos. Roerend. Liries.

Terwyl ek die gedig lees, besef ek tog ook dat dit ‘n mistieke karakter het.

Hoe dan anders? As dit oor die liefde gaan?

Die gedig praat van innige verlange na die ander. Die digter praat intiem, verlangend met die een sonder wie hy nie meer kan bestaan nie. Die gedig is ‘n roep, ‘n uitgestrekte hand na die ander een…

Die digter se belewenis skuif weg van homself en fokus op die geliefde. Die ervaringskern is anders as voorheen. Vroeër kon hy baie ander dinge hoor as hy na wind en water luister. Maar nou, hoor hy in hulle net een ding: die geliefde wat in wind tot hom praat. Alles is ingestel op die geliefde. Hy tob nie oor homself nie, bedink nie sy eie dinge nie. Die kern van sy ervaringswêreld is nou buite hom.

Daar is ekstase – die digter wat homself “oorgee” aan die geliefde en dit gebeur “onvoorwaardelik.” Daar is die heel intense belewenis: die “verheerlik deur my drome.” So mooi, so spesiaal is die geliefde – ‘n mens verloor jou in haar.

Daar is die niks-wees van jouself sonder die ander. So kompleet vind die oorgawe plaas dat dit die digter selfs laat vrees dat die "nietiging", die niks-heid in vergelyking met die grootsheid van die ander, “vernietiging”  sal word. Sy siel, dig hy, het selfs sy krag verloor as hy nie by die geliefde kan wees nie.

Die digter is passief, die geliefde werk direk op hom in: Voorheen het hy hom oorgegee – nou is dit “jy wat tot my fluister, wat aangesweef kom.” Hy het uitgereik, maar nou kom die geliefde na hom. Hy word deur die geliefde geraak. Die geliefde kom in sy innerlike binne.

Daar is eenwording wat kontinu gebeur: die digter vind homself in die geliefde – “slegs in jou” vind ek my.  

Die geliefde se inwoning is duidelik: jy fluister tot my, kom aangesweef. Die geliefde is altyd daar, ‘n ewige teenwoordigheid, ‘n nabye gespreksgenoot. So sterk en blywend is die geliefde teenwoordig, dat die innerlike lewe van die digter ondenkbaar geword het daarsonder.

Daar is ook die vereniging en wedersydsheid met die ander: in die geliefde vind die digter homself weer. Oor en weer vorm hulle ‘n eenheid, vind hulle ‘n rusplek in mekaar.

Ek kyk na die rympatroon: daar is drie groepe van vier strofe’s. Die eerste en derde, tweede en vierde strofe’s rym. Maar in die eerste groep van vier ry, die derde reël gebeur dit nie. Die rym is daar tot niet. Die “vernietiging” waarvan die reël praat kom dus selfs in die vernietigde rympatroon na vore. Die vorm van die gedig sluit op die manier aan by sy inhoud.

En terwyl die eerste twee groepe stomp eindig (met “vir my kan wees” en “sy krag verloor”), is die slotstrofe ‘n sonore: “Kan ek myself weer vind.” Weer is die vorm van die gedig meesleurend, betowerend.

Hoe vervullend, betekenisvol, is die liefde uiteindelik tog.

Sonder die liefde is daar net vernietiging en kragteloosheid. In die liefde vind ons ons egte self. Dis ironies: juis deur jouself vir die ander te gee en in die ander te verloor, kom jy tot jou volle bestemming.

 

Hier is die gedig:

Ek het my aan jou oorgegee

So onvoorwaardelik dat ek soms vrees

Vernietiging is al wat daar uiteindelik

vir my kan wees;

Want voorheen kon ek in die fluistering

Van wind en water ander dinge hoor:

Nou het my siel in stille mymering

Sy krag verloor.

Dis jy wat tot my fluister in die bome

En aangesweef kom op die wind;

En slegs in jou, verheerlik deur my drome,

Kan ek myself weer vind.