Die geestelike reis en die goue middeweg: om te onderskei tussen oordrewe uiterstes

Ek het nou al verskeie kere blogs geskryf oor die belangrike saak van die onderskeiding van God se wil. Onderskeiding (discernment) is ‘n sleutelmotief in spiritualiteit.

Om die belangrikheid van onderskeiding te begryp, moet ‘n mens die groter prentjie onthou: Spiritualiteit gaan oor God se verhouding met die mens wat alles verander en wat die mens vir altyd op reis neem.  Die geestelike weg is ‘n steeds voortgaande verdieping in ‘n mens se verhouding met God.

Wanneer ‘n mens hierdie reis begin loop, begin ‘n mens al dadelik met die proses van onderskeiding. Jy onderskei al klaar tussen ‘n goeie en ‘n slegte rigting wat ‘n mens kan inslaan. Die een sal goed wees, die ander gaan net in ellende eindig. ‘n Mens moet dus heel eerstens onderskei of ‘n mens op reis is met God, het ons gesien. Want ‘n mens kan op jou lewensreis dikwels ‘n afdraaipaadjie neem, weg van God af.

Hierdie eerste saak hang saam met die volgende kwessie: as ‘n mens op reis is met God, is ‘n mens gedurig die dieper dinge agter die oppervlakte van jou ervarings te onderskei. ‘n Mens “interpreteer” dan alles wat oor jou pad kom. Jy kyk na jou lewenservaring in die lig van die Skrif en in die lig van God se perspektief. Gedurigdeur kyk ‘n mens na alles wat in jou lewe gebeur om onderskei waarom hulle gaan. Jy doen dit omdat jy weet dat hierdie daaglikse gebeure op baie maniere gelees kan word. Maar vir ‘n gelowige gaan dit daarom dat hierdie dinge ‘n mens by God uitbring en jou van God se werking in jou lewe bewus maak. Dit is die tweede saak.

Maar die groot vraag is nou, derdens: hoe reis ‘n mens saam met God? Hoe weet ‘n mens dat ‘n mens in God se wil leef? En hoe onderskei ‘n mens.

Die antwoord hierop is: ‘n mens reis saam met God in gedurige interaksie met ander oor wat in jou lewe gebeur. Jy kyk na jou lewenservaring saam met hulle wat kan onderskei hoe om hulle te verstaan. ‘n Mens leer uit die geestelike ervaring van ander mense.

As ‘n mens hierdie vraag  begin vra, is ‘n mens besig met die groot kwessie van onderskeiding.

Hierdie laaste bespreking oor die onderskeiding van God se wil het gegaan oor ‘n derde aspek daarvan, naamlik insig: iemand moet leer om God se wil te onderskei.  Om God se wil te onderskei is nie iets wat ‘n mens sommer so uit die lug oorval nie of wat jy maar op jou eie of op enige manier kan doen nie.

As ‘n mens God se wil wil leer ken, gaan ‘n mens “leer” by of word ‘n mens geskool deur mense wat ‘n mens die beste sal kan bystaan. ‘n Mens sit aan die voete van die wyses en jy is gedurig met hulle in gesprek daaroor.

Nou is daar egter ‘n verdere vraag: wat leer ‘n mens wanneer jy besig is om dieper te groei in die onderskeiding van God se wil.

Hiervoor kan ‘n mens gaan kers opsteek by die vroegste spiritualiteitsdenkers.

Die antwoord op die vraag is in die eerste plek ‘n negatiewe een: wat leer ‘n mens om nie te doen nie. Die wyses het byvoorbeeld mettertyd uit hul ervaring geleer om die uiterstes af te wys. Dit is nie God se wil, het hulle agtergekom dat ‘n mens ekstreem moet optree nie.

As voorbeeld kyk Waaijman na die woestynvaders en hulle geestelike oefeninge, soos byvoorbeeld die vas. Sommige van hulle het op ‘n ekstreme manier gevas. Hulle het selfs die minimum gebruik van twee rolletjies brood elke dag geïgnoreer. Daar was onder hulle ‘n gebruik dat ‘n mens se vas nie jou liggaam moet benadeel nie en jou helder moet laat bly – vandaar dat jy ten minste ‘n minimum broodjie moet eet. Hierdie eet van broodjies tydens die vas was hulle manier om ‘n goue middeweg te vind. Daardeur het hulle onderskei tussen ‘n totale prysgawe van voedsel en die normale, daaglikse gebruik van voedsel. Hullle het min geëet, ja. Maar hulle het ook nie heeltemal opgehou met eet nie.

Sommige onder hulle wou groter presteer: In hulle oordadige vas het hulle selfs die twee rolletjies gelos, met die gevolg dat hulle totaal uitgeput geraak het. Hulle het so verswak dat hulle aan rowers of deur wilde diere ten prooi geval.

Maar hierdie liggaamlike gebruik van die vas het ander slegte gevolge gehad. Deurdat hulle matigheid nagelaat het, het hulle, soos Waaijman dit stel, ‘n ongesonde verwaandheid oor hulself ontwikkel. Hulle word onstabiel, lei selfs aan hallusinasies.

Maar dit is nie net vas wat ‘n mens ongebalanseerd kan doen nie.  Die woestynvaders het gevra dat ‘n mens ook met wysheid moes omgaan met gebed, met waak en met die lees van die bybel.  Net soos wat ‘n mens te min kan doen, kan ‘n mens ook te veel doen.

Deur te let op die ekstreme posisies waarin ‘n mens kan verval, leer ‘n mens. ‘n Mens besef dat die geestelike reis nie gedryf word deur oordadigheid nie. Dit stuur altyd weg van te veel, van oordoen, van ongebalanseerdheid.

Die geestelike reis vra dus om gematigdheid, soberheid, die goue middeweg. Oordadigheid aan albei kante kan ‘n mens se geestelike reis verongeluk. Wanneer ‘n mens te veel vas, word jy swak. Wanneer ‘n mens te veel eet, is dit ook ‘n teken van jou swakheid, skryf Cassianus. Dus soek ‘n mens altyd om uiterstes te vermy. ‘n Mens loop jou geestelike reis terwyl jy gedurig onderskei tussen oordrewe uiterstes.

Op die manier onderskei ‘n mens dus gedurig tussen die uiterstes die goue middeweg. Hier is God se wil te vind.

Onverbonde. Om waarlik vry te wees.

Vader Kestell vertel teen die einde van sy boek dat hy tydens die Boere-oorlog op ‘n dag beroof is. Dit het kort voor die einde van die oorlog gebeur.

Hy het teen daardie tyd darem nog  ‘n tas of twee met besittings gehad.  Dit het vir hom in die oorlogsomstandighede darem nog ‘n bietjie gerief gegee.

Al wat hy na hierdie insident oorgehad het, was die klere aan sy lyf en ‘n enkele besitting in sy perd se saalsak. Hy het dus letterlik niks oorgehou nie. Alles is van hom weggeneem.

Hy skryf nie lank oor die insident nie.  Dit kom sommer so terloops uit in sy boek, in ‘n enkele paragraaf. Hierdie oomblik waarin hy van die laaste bietjie aardse sekuriteite gestroop is en waarin hy besef het dat hy niks meer oor het nie, word op ‘n halwe bladsy genoem en vertel en afgehandel.

Hoe kan ‘n mens dan so, bloot terloops, oor so ‘n ramp praat?

Hy self gee die antwoord. Hy besef, skryf hy, dat sy verlies hom vrygemaak het. Hoewel hy van alles gestroop het, het hy nog genoeg oorgehad.

Sy verlies het hom einlik ryker gemaak oor wat dit aan hom gedoen het: dit het hom geleer wat werklik saak maak.

Dit is ‘n mistieke insig en ‘n mens kom dit nogal dikwels teen by mense wat alles verloor het.

Ek herinner my die verhaal van ‘n vrou wat vertel het hoedat hulle alles verloor het. Nadat hulle hul besittings kwytgeraak het, het hulle hul mooiweersvriende wat nie met hulle in hul armoede wou assosieer nie, ook verloor.

Maar dit is toe dat hulle agtergekom het wie was hul egte vriende en watter mense vir hulle lief was ter wille van hulle self en nie ter wille van hul besittings nie. En dit is toe dat hulle ook besef het hoe ryk die liefde hulle maak en hoeveel die omgee van egte vriende vir hulle beteken.

Stroping werk so: dit kan baie erg wees, maar vir die gelowige mens kan die oomblik dat ‘n mens niks sigbaars het om op terug te val nie, soms bevrydend wees. Want dan kan ‘n mens besef hoe kosbaar eenvoudige dinge is – die lug wat ‘n mens inasem, die gesondheid wat ‘n mens kan geniet of die vriendskap van mense wat omgee.

Dit is ‘n spirituele gawe om jou vryheid van die onnodige dinge te behou.  Dit beteken dat 'n mens 'n lewe van onverbondenheid leef. 'n Mens is deur niks gebind nie. Jy is werklik vry van verstrikking.

Dit bring ‘n mens tot die besef hoedat  ‘n mens verskriklik min nodig het. En tog is daardie “verskriklike min” lewensbelangrik. In die grootste armoede, in die gestroopste vorme van bestaan kan ‘n mens nog innerlik vervuld leef. Honger, dors, moegheid en treurigheid  hoef ‘n mens nie te breek nie. Solank ‘n mens in die liefde leef en woon.

Maar dit sou ‘n fout wees om te dink dat ‘n mens bloot gesuiwer moet word van uiterlike dinge, soos besittings, of selfs van mooi dinge soos roem, eer en erkenning. ‘n Mens moet ook van die self gereinig word. Hieroor wil ek meer dink.

‘n Mens moet nie afhanklik wees nie. In Engels word van hierdie onverbondenheid gepraat as detachment – en dit is veral in spiritualiteit ‘n belangrike woord. 

Alleen maar verbind aan die gewer van alle goeie gawes.

Sagtheid en woede

(Cranach en die kroon van woede).





Abba Nilus said, 


"Prayer is the seed of gentleness and the absence of anger."




Abba Nilus sê: 


Deur gebed word sagtheid gesaai en woede uitgewis. 

Toe kinders begin oorlog maak het: oor die dolk in die hart.

Die bekende “Vader” Kestell was die predikant uit die Vrystaat wat die boere-krygers tydens die Anglo-Boere oorlog geestelik bedien het.


Hy word dikwels "die vader van die volk" genoem. Ek onthou die benaming selfs uit my kinderdae.

Hy is saam met President Steyn en Christiaan de Wet by die Vrouemonument in Bloemfontein begrawe.  Ek het al die gedenkplaat vir hom daar gesien en ek het geweet van hom, veral dat hy ‘n legendariese mens was en latere ‘n prominente leier. Maar dit is eers onlangs dat ek hom deur sy geskrif oor die oorlog van nader leer begin ken.

Hy skryf ‘n dagboek, maar nie ‘n persoonlike, vertroulike dagboek soos die van Ds Luckhoff oor wie ek ‘n paar artikels geskryf het nie. Sy boek, getitel, “Met die Boerekommando’s” is bedoel om die gebeure tydens die oorlog vir die nageslag te dokumenteer.

Dit is ‘n insigryke boek wat ‘n mens op allerhande manier inlig oor die situasie waarin mense oorlog gevoer het. Wie sou nou kon dink dat die Boere ‘n hele biblioteek met hulle saamgekarwei het? Kestell, wat maklik Franse en Latynse frase’s in sy vertelling inwerk, vertel dat die tyd soms vinnig verby gegaan het omdat hulle soveel leesstof gehad het. Behalwe vir die Engelse koerante was daar boeke soos Tolstoi se Oorlog en Vrede, Anna Karenina, digbundels, boeke oor fisika, ‘n geskiedenis van die Amerikaanse vryheidsoorlog, ‘n paar godsdienstige boeke, Seneca-uittreksels en ‘n lewensverhaal van Savanrola.

Dit is ‘n ewewigtige boek van Kestell oor die kommando-lewe. Daarin word die mooi en donker kante van hierdie geskiedenis blootlê. Hy skryf oor die oorwinnings en die nederlae van die Boere. Hy lig hulle dapperheid uit, maar vertel ook van die verraaiers, die banges en praat ook van die kere dat hulle wild en hoogs onordelik op vlug slaan.

Dit is nie mooi om te lees hoe sommige Boere op kritieke tye en as hul lewens in gevaar geraak het, hulle self vinnig uit die  voete gemaak het en toe deur hul mede-burgers terug na die slagveld gaan haal is.

Kestell dokumenteer versigtig die heldemoed van vroue, die ontbering wat hulle lei en vertel telkens met afgryse hoe die vyand hulle huise afgebrand het, hulle kos vernietig het, hulle huisware stukkend gebreek het en hulle sonder heenkome op die plase agtergelaat het.

Hy vertel hoe ‘n vrou uitgeroep het dat sy nooit so swaar gehad het as toe haar kinders haar, na ‘n strooptog van die vyand, vir kos gesmeek het en sy niks gehad het om vir hulle te gee nie (212).

Hy beskryf ook hoe kerke se plankvloere uitgekap is vir brandhout (214).

Kestell, die godsman, maak nie van sy hart ‘n moordkuil nie. Hy steek nie sy veragting vir die vyand weg nie. Hy vertel byvoorbeeld hoe hy op ‘n stadium met groot blydskap gehoor het dat krygsgevangenes in Bermuda geweier het dat hulle makkers deur die Engelse met militêre eerbewyse wat gewoonlik vir Britse soldate bewys is, begrawe word. Daarmee wou die Boere “onversoenlik en openbaar hulle bitterheid en vyandskap op allerlei wyses” teenoor die Engelse toon, skryf hy kwaai. Dit was vir hierdie Boere ondenkbaar dat die Union Jack oor ‘n kis van hul mede-burgers gedrapeer wou word of dat drie salvo’s oor die graf afgevuur word.

Kestell voeg by dat sy hart by die lees hiervan “gejubel het van vreugde.”

Maar ‘n mens besef eers werklik sy integriteit wanneer hy elders die Engelse jammer kry nadat die Boere ‘n groot buit van hulle gemaak het.

Hy skryf hierdie woorde:

“Arme Tommie – ja, laat ek met teerheid van hom praat, hoe anders ek my ook sou uitdruk wanneer ek in die abstrakte oor die Engelse volk praat of in die konkrete oor Chamberlain, Milner en talle offisiere van die Britse leer – arme Tommie het sy Kerspoeding, tabak en nuwe uniform (Kersgeskenke) die vorige aand ontvang en hy het ‘n pakkie daarvan gemaak en dit by sy koppenent neergesit met die doel om dit die oggend aan te trek en te geniet. Vir menige Tommie het die môrelig nie gekom nie en vir nie een vreugde of genot nie. “

Om met teerheid oor jou vyand te kan praat….

Die toon van die boek is saaklik en eerlik. Dit is ‘n manne-boek hierdie. Dit gaan oor oorlog wat tot die bittereinde geveg moet word. Die vyand, juis in sy harte- en gewetenloosheid, moet verdryf word. Kestell het nie baie tyd, kom ‘n mens agter, vir Transvaalse vegters wat kort-kort hier teen die einde van die oorlog wou vrede maak nie. En wanneer hy die moed van die Vrystaatse bittereinders en hul vroue beskryf, besef ‘n mens dat hy nie veel simpatie het vir boedel oorgee nie. Al is die lyding groot, is die prys nie te hoog om te betaal nie.

Dit is Vrystaatse heldemoed wat in die boek uitslaan, besef ek skielik vir die eerste keer dieper kante van die Boere-oorlog. En besef skielik waarom Pres. Steyn en Kestell by die Vrouemonument begrawe is.

Maar Kestell is nie ‘n sitkamer-skrywer of stryder nie. Getrou het hy van slagveld tot slagveld saam met die burgers getrek, saam met hulle in die oop veld gebly, ontberings gely en in bitter koue in die nag gemarsjeer of onder die oop hemel geslaap. Hy het vir hulle dienste gehou, vir hulle begrawe en op baie maniere vir hulle geestelike begelei. Hy is nie die kapelaan veilig en ver agter die linies nie. Hy is oral by, ook in die hitte van die stryd.

Geen wonder dat hulle hom as ‘n veggeneraal wou aanstel nie.

Hieruit sou ‘n mens nou maklik wou aflei dat die kerkman ‘n oorlogsugtige mens was.

Dit was hy nie. ‘n Mens sien hoe hy telkens die hoë tol wat die oorlog eis, aanteken en bedink. Hy hou ook nie van die lelike dinge wat mense aanvang as hulle eers begin oorlog maak nie. Dikwels skryf hy met groot afkeer oor die Boere-vegters wat huise en winkels stroop.

Soms sien ‘n mens die ontsetting oor die omvang en gevolge van oorlogvoering deurskemer. Om dit te verstaan moet ‘n mens weer eens die toon van die boek bekyk:

Luckhoff skryf nie baie oor sy interne gevoelens nie. Hy wil gebeurtenisse aanteken. Terwyl hy byvoorbeeld praat oor hul kersdagvieringe, voeg hy heel onverwags by: “Te midde van al die vreugde het ek nie geweet dat my seun reeds elf dae dood was nie!” (206).

Dan vertel hy verder van hulle volgende aksie teen die vyand. Een enkele paragrafie waarin hy noem dat sy seun dood is. Die uitroepteken is al aanduiding van die intensiteit wat hy beleef.

Eers op bladsy 219 vertel hy hoe hy op “n uiters droewige dag” van sy sewentienjarige seun se dood gehoor het toe hy op 8 Februarie 1902 deur Marthinus Snyman daaroor ingelig is. Dan skryf hy weer ‘n kort paragraaf:

“Ag, wat het deur my hart gegaan! Maar hierdie is nie die plek om gewaarwordinge van die aard aan te teken nie.”

Sy persoonlike verlies word in stilte, weg van paper en ink, beleef.

Juis daarom is die volgende paragraaf vir my so insiggewend. In die laaste jaar van die oorlog skryf Kestell van ‘n proklamasie wat die krygsraad uitgevaardig het. Daarin word gewettig dat seuns van 14 jaar opgekommandeer kan word.

Dan skryf hy:

“Ons owerheid het aangedui dat die vaderland nie slegs van ieder man nie, maar ook van elke kind verwag het om sy plig te doen.”

Hy begin sy hoofstuk 22 met hierdie berig. En hy begryp goed tot watter vlak die oorlog die republieke gebring het. Die ondenkbare het begin: selfs kinders is nou soldate…

En duidelik, helder is sy verstaan hiervan wanneer hy skryf:

“Vir my was dit asof ‘n dolk deur my hart gesteek is toe ek van hierdie proklamasie hoor.”

Met hierdie woorde het Kestell sy onsetting oor oorlog helder deurgegee…

Reinheid van hart

Reinheid van hart

In die bergrede is daar ‘n opvallende uitspraak van Jesus:

Geseënd is hulle wat rein is van hart, want hulle sal God sien (Matteus 5:8).

Hier word twee belangrike uitsprake gemaak:

1. Die eerste uitspraak gaan oor reinheid van hart. Reinheid van hart sou ‘n mens miskien kon laat dink aan iemand wat ‘n goeie lewe lei, wat die regte dinge doen en wegbly van oortredinge van God se wil.

Maar hierdie siening moraliseer Jesus se uitspraak, so asof ‘n mens eers ‘n stukkie werkheiligheid moet vertoon voordat ‘n mens vir God kan sien. ‘n Mens, word dan gedink, moet eers 'n klomp goeie dade kan aanbied om God te kan sien.

Maar as dit die geval is, sal niemand God kan sien nie. Dit leer Romeine 1-3 te duidelik, maar dit weet die earlike, self-ondersoekende mens ook.

Reinheid van hart is veel eerder daardie innerlike drif wat die tollenaar gehad het die dag toe hy die heilige plek van God ingegaan het. Hy was daar, in die plek van God se heiligheid, innerlik volledig op God ingestel. Met die gebed dat God hom genadig moet wees, was alles binne in hom op God gefokus. Hy was gereinig van alles wat voorheen tussen hom en God gestaan het en wat hom weggehou het van God se plek. En, het Jesus oor die tollenaar geleer – dit is hy wat geregverdig is. Nie die Fariseër met sy netjiese sondelose bestaan nie.

Dit word in Jakobus 4:8-10 verder duideliker gemaak. “Nader tot God, en Hy sal tot julle nader. Reinig die hande, julle sondaars, en suiwer die harte, julle dubbelhartiges!"  

Sonde word hierdeur verduidelik as alles wat tussen God en die mens staan – alles wat die mens daarvan weerhou om hom of haar oop te stel vir God. ‘n Sondaar is iemand wat dubbelhartig is, wie se hart nie op God alleen gerig is nie. Dit is iemand met dubbele lojaliteite, wat 'n Mammon as 'n ekstra god koester.

Maar van alle tye af, reeds in die eerste testament, is geleer: Wie mag klim op die berg van die Here? En wie mag staan in sy heilige plek? Hy wat rein van hande en suiwer van hart is, wat sy siel nie ophef tot nietigheid en nie vals sweer nie (Ps 24:3-4).

Sonde, dus, is om aan nietige dinge vas te hou, om nie tot God te nader nie. 

Die teendeel hiervan is om tot God te nader, om net op God ingestel te wees, om op pad te wees, berg-op, gedring daardeur om by God se plek uit te kom. Dit is sulke mense, beloof Jesus, wat God wel sal sien.

Jesus wil dus deur hierdie woord ‘n mens leer hoe totaal Liefde moet wees en hoe kompleet 'n mens daarop verlief moet raak.

2. Die tweede deel van Jesus se uitspraak gaan oor die eenvoudige frase dat ‘n mens God sal (en kan) sien.  Dit is die kontemplatiewe kant van geloof: die mens wie se hart totaal op God gerig is, sal nie teleurgestel word nie. God sal God se gelaat tot daardie mens keer en die honger hart tot bedaring bring.

Daar is ‘n rykdom en verborgenheid in die mistieke uitspraak van Jesus: wie rein van hart is, suiwer ingestel op God se dinge, sal God sien. Daarmee kom in hierdie Bergrede-woord die oratiewe – die hart wat volledig op God ingestel is – en die kontemplatiewe dus bymekaar.

Dit is die groot belofte: die een wat verby al die nietige dinge wat sy of haar lewe vol sit, kan kyk en aanbeweeg is die een wat vir God sien. En God, wat die binneste van die hart ken, sal God nie onbetuig laat teenoor hulle wat rein van hart is nie. God kyk met welbehae na hulle wat suiwer op die dinge van die Here ingestel is.

Klink dit alles nou so maklik, maak 'n mens 'n fout. Om rein van hart te wees oorval 'n mens sommer nie net wanneer jy moeg gesondig is nie. In Spiritualiteit word reinheid van hart met geestelike oefeninge verbind, want reinheid van hart, soos Jesus se woord in die Bergrede impliseer, is iets wat 'n mens moet soek! 

Daarom is reinheid van hart 'n komplekse motief. Dit is deel van daardie groot avontuur waarin 'n mens die dinge van God soek en deel maak van 'n mens se lewe. En die soeke na 'n rein hart - soos die Psalmvers ook impliseer - het vele kante. 

Juis daarom is dit nodig om gedurig na te dink oor reinheid van hart. En om 'n mens in te oefen daarin. 

Pessimisties oor Afrika? Die oog van Bol.

Dirk Bol (kan ook net 'n Hollander wees), skryf vandag die onderstaande berig in Trouw wat al die Afrika pessimiste in ons geledere en in die wêreld bietjie regop sal laat sit. 

Daar is heelwat mense in ons land wat in hierdie dae bly is hulle woon nie in Engeland nie. (Iemand skryf in kommentaar: Ons is doodtevrede om met Malema te sit wanneer ons sien hoe al daardie skurke die winkels leegsteel....)

Op die snelweg na Amsterdam, rapporteer die Nederlandse televisie, is die afgelope twee dae 16 motors met koeëls bestook. Die ver-regse politieke beweging (o.l.v. Wilders) polariseer die Nederlandse samelewing.

In Noorweë maak die moorde op jongmense en die bom-ontploffing nog opslae en is die Noorse psige 'n gevoelige hou toegedien. 

Griekeland is bankrot - woedende groot skares betoog dae lank. Italië en Spanje is vinnig op pad daarheen. En in Frankryk wonder mense oor die welstand van groot banke en is mense bekommerd oor die ekonomie.

In Amerika is die land se kredietgradering verminder. Die politici baklei terwyl hulle skuld by die minuut opskiet.

In die suide van Amerika, op die grens na Mexico, skryf die New York Times, is baie polisie-lede korrup.  In sommige gevalle word hele polisie-kantore deur handlangers en omgekooptes van die groot Mexikaanse dwelmbase beman. 

Japan se driedubbele tragedie (aardbewing, tsunami en kernrampe) begin nou die wêreld-ekonomie aantas, terwyl Japanners sielkundig sukkel om die gebeure te verwerk.

Daar is nog baie items wat op hierdie lysie sou kon bykom. 

Hier by ons breek die lente deur. Die eikebome begin bot. Digby Franschoek breek die bloeisels van die eerste vrugteboorde al deur. 

Dit is weer lente...

En, op hierdie lenterige dag, lees 'n mens met dankbaarheid die onderstaande berig oor Afrika geskryf in Nederland.  

As dit so aangaan, sit ons binnekort met 'n instromingsprobleem uit Europa....

Hier is die berig:

Het gaat verder juist zo goed met Afrika

Dirk Bol, consultant bij het adviesbureau voor ontwikkelingssamenwerking CDP Utrecht, voorheen werkzaam in Tanzania − 17/08/11, 08:15

Ruim 10 miljoen traditionele veehouders op marginale gronden in de Hoorn van Oost-Afrika ervaren weer eens een hongersnood. Oorzaken: uitblijvende regens en falend overheidsbeleid.

Hoewel dankzij nieuwe waarschuwingssystemen de alarmbel al lang geklonken had, bleven de autoriteiten in Ethiopië en Kenia Afrikaans doof. Zo werden er onvoldoende voedselbuffers opgebouwd toen het nog kon en is nog steeds geen antwoord gevonden op de traditionele, nomadische leefwijze van veehouders, voor wie het rondtrekken op zoek naar water steeds moeilijker is geworden nu boeren ook neerstrijken op onvruchtbaarder gronden.

Toch gaat het niet zo slecht in Afrika. Het tempo van de bevolkingsgroei neemt al een tijdje af (al is 2,3 procent nog steeds te hoog), de onderwijsdeelname is sterk toegenomen en kindersterfte gedaald. Alleen hiv/aids blijft een gigantisch gezondheidsprobleem.

Achteraf kunnen we vaststellen dat het harde saneren van de Afrikaanse economieën, door grote donoren als Wereldbank en Internationaal Monetair Fonds in de jaren tachtig, zijn vruchten heeft afgeworpen. Niet alleen zijn schulden en inflatie beheersbaar geworden, maar ook werden Afrikaanse landen gedwongen om hun huis zó op orde te brengen dat het marktmechanisme weer een belangrijke rol kon gaan spelen.

Rond 1995 kwam daardoor in veel landen een serieuze economische groei op gang. Boeren en ondernemers zagen het weer zitten om te investeren, nu de overheid hun markt niet meer verpestte vanuit goede of kwade (corruptie) bedoelingen. Prijzen werden weer prikkels. De stroom investeringen vanuit Zuid-Afrika, gevolgd door die uit China en andere Aziatische landen, deden de rest. Steeds meer olie en mineralen worden gevonden en geëxploiteerd, lucratief dankzij de hoge grondstoffenprijzen.

Zo is het leven van ruim 500 miljoen Afrikanen langzaam aan het verbeteren. Het gemiddeld inkomen in ruim 25 landen - waaronder Ethiopië en Kenia - groeit al meer dan 15 jaar met jaarlijks 2 procent, en de inkomensverdeling is wat eerlijker geworden. De financiële crisis heeft dit proces even geremd, maar niet kunnen stoppen. Zo is het percentage echt arme mensen met inkomens beneden de 1,25 dollar per dag aan het dalen, van zo'n 40 naar 30 procent. De ligging van een land, grondstoffenbezit of vruchtbaarheid spelen daarbij een ondergeschikte rol. Slechts een derde van de landen beneden de Sahara deelt niet in dit succes, zoals de staten met enorme binnenlandse conflicten.

Armoedebestrijding is niet alleen een kwestie van marktwerking en groei. Overheden die dankzij ontwikkelingshulp veel in onderwijs en gezondheidszorg investeren, kunnen het verschil maken, zoals is gebleken in Botswana, Ethiopië, Benin, Burkina Faso, Tanzania en Rwanda (dat een voor iedereen toegankelijke gezondheidsverzekering heeft met direct effect op ziekte en sterfte).

Dankzij de economische groei neemt bij succesvolle Afrikaanse landen op termijn de behoefte aan ontwikkelingshulp af. Zover is het nog niet, vooral niet in de rurale gebieden. Er zijn echter maatregelen die nóg beter helpen. Rijke landen moeten de subsidies aan hun eigen boeren verminderen en agrarische importheffingen verlagen. Rijke Afrikanen moeten hun in Zwitserland ondergebracht kapitaal - vaak verdiend met olie en corrupte - herinvesteren in eigen land. De hiermee gemoeide bedragen overstijgen vele malen onze jaarlijkse hulp aan het continent, momenteel zo'n 35 miljard euro.

Oor 'n pypsteeltjie. By die afskeid van 'n vriend

Ek was destyds by ‘n noordelike universiteit toe hy pas aangestel is as piepjong dosent in Nuwe Testament en as ‘n kollega van my.

Ek onthou hom as jonk, ywerig, en, soos ‘n mens van jeug verwag, deurtrek met idealisme. 

Maar hy was ook die sportiewe een onder ons wat gehelp het om ons sportdae en krieketwedstryde te organiseer. Vol lewenslus en met organisatoriese drif vir die departement se sportdag het hy sy esse in die gange gegooi, deure beklop en vinnig oopgegooi om die kantoor-bewoner met sy lysies van spelers, tye, plekke en toerusting te voer. So was hy: lewensdriftig.

Humor het hy nooit in mindere mate gehad nie. Gedurig het die grappies uitgeborrel, met ‘n proes-lag vertel.

Hy wou graag sy proefskrif by my skryf. Ons het nie lank rondgesoek vir ‘n onderwerp nie. En dit het goed en vlytig verloop. Hy was nooit ‘n sukkelaar nie – veral nie as hy akademiese grade moes verwerf nie. En toe kry hy ‘n kleinsielige verslag van een van die eksterne eksaminatore, ‘n ou grompot – al was dit ‘n goeie proefskrif. Ek onthou hoe ek nietemin by hom aangedring het dat hy die inhoud daarvan vir publikasie moes verwerk. Hy wou nie, hoe ek ook al bly vra het.  

Ons paaie het geskei toe ek verhuis het. Maar ons het oor afstande egte vriende gebly en ons het op hoogte van mekaar se doen en late gebly. Hy het die groot oomblikke beleef toe sy kinders gebore is – oor wie hy altyd soos ‘n ware pa gepraat het. Later het hy sy kwota aan krisisse beleef. Maar jaar na jaar, gereeld as ons kon, het ons ‘n aandjie bymekaar gekom, vir mekaar geskryf of, het veral hy, soms net vir my ‘n SMS met ‘n gedagte of ‘n grappie gepos.

Ek was sy Doktorvader, het hy my elke keer weer gegroet of in briewe benoem, en hy was, op sy beurt, het ek die rollespel saamgespeel, my seun in die akademie oor wie ek altoos ‘n ogie van vermaning gehou het.

Hy het sy draaie wyd geloop, met altyd steeds verdere bevordering en met die een akademiese kwalifikasie na die ander. Sy woelige gees het nie gerus nie. Hy het die een projek na die ander met volslae geesdrif aangepak.

Hoe vlymskerp eerlik was hy nie, hierdie woelige mens met sy ondersoekende brein. Hy het die konvensies en die bestaande strukture gou deurgekyk. Met sy pasverworwe akademiese snymessie het hy flink en diep afgeskil aan al die groeisels wat hy gemeen het die boom van die lewe dood wou groei.

Oor die volgende jare het hy besig gebly met dinge wat hom in die kern van sy bestaan geraak het, met vrae en bedenkinge oor die teologie, die kerk en godsdiens. Ons het ook in die tyd vriende gebly en ek wou sy reisgenoot ook in hierdie tyd wees – in die vaste wete dat dit sy reis was en dat hy self daardie reis moes bly loop. Ons kon hierdie dinge bepraat, hulle so bietjie op ‘n afstand hou en bekyk. Ek het my dinge gesê, hy het sy reaksies gegee en ons is as vriende uit mekaar tot die volgende keer dat ons weer ‘n spreekwoordelike pypie voor die wigwam-tentjie kon aansteek en aan hulle steeltjies kou, al pratende, rustig, steeds weer met vertroue wat net tussen vriende kan bestaan, oor die dinge van die lewe.

En toe, ‘n jaar of drie gelede soek hy my op met die nuus dat hy aan ‘n ernstige siekte lei wat hom toenemend sou aantas en sou verswak. Dit was die volgende groot krisis in sy lewe.

Ek het hom nooit ‘n enkele klagte van hom daaroor gehoor nie.

En tog, soos ek vanaand aan hom terugdink, onthou ek die enkele keer of twee hoe ‘n vlugtige skaduwee op sy gesig gewys het as hy oor die simptome gepraat het.

En laas maand, onthou ek nou die byna teruggetrokkenheid waarmee hy my vertel het dat hy op 53 jaar gaan ophou werk omdat sy situasie vir sy kollega’s by die werk te moeilik raak. 

Dit het ons onder andere bepraat – kort gelede, op ‘n lang, rustige Julie-wintersaand in die restaurant oor ‘n stukkie steak en ‘n drinkdingetjie terwyl ek in die Noorde op besoek was.

Hy het darem een biertjie gedrink, al affekteer dit hom sleg, omdat ons nie so baie bymekaar kan wees nie en om darem die geselstydjie te vier, het hy my vertel.

Toe hy huis toe is, later die aand, en hy met moeite in die motor klim en met groter moeite uit die parkeerplek trek, het ek vir die eerste keer besef hoe siek hy eintlik was.

Dit was drie weke voor sy dood.

Maar, nadat ek die skok-nuus verneem het en my gedagtes deurblaai om oor die aanloop tot sy dood en oor sy siekte na te dink, dring dit op ‘n moment tot my deur watter onpeilbare gawe aan my daardie wintersaand geskenk is toe ek en hy vir oulaas van gelaat tot gelaat (Levinas…) kon praat.

Dit was die aand van afronding, van closure, van volmaakte afskeid.

Op hierdie laaste kuieraand, daar in die restaurant, ‘n entjie weg in ons geselstyd, het hy naamlik skielik met my begin praat oor my kursus. Hy wou met my oor spiritualiteit praat. Vir die eerste keer in ons vriendskap het ons aand se praatjies lank en aanhoudend daaroor gegaan.  

As ek nou aan daardie aand terugdink, hoor ek hom met ‘n deurwinterdheid praat van die wending wat daar in die laaste tyd in sy lewe gekom het. Die vrae was verby. Die dors was nou aan die beurt.

Mens weet altyd intuïtief wanneer iemand sy hart oopmaak.

Ek het vir hom vertel van Dorothee Soelle se boek wat ek lees. Sy, die geswore sistematikus wat later ook in haar lewe met verrassing die lig sien val het op ‘n nuwe koers wat die geestelike reis kan inslaan, het die wondere van die mistiek ontdek. Soelle, die deeglike Duitse teoloog, het daarmee juis gekies vir die mees ongewilde wat ‘n mens jou binne die Duitse teologie kan bedink. Sy, met ‘n gerypte, ingeligte en deurdagte teologie agter die blad, het nie daarvoor gekies as ‘n goedkoop, sentimentele ontvlugting nie. Sy het begryp dat die teologie wat sal oorleef, mistiek van aard sal wees. Haar anekdote’s, het ek vir hom vertel, maak haar vertelling oor die mistiek ook vir die oningewyde mens meer toeganklik.

Lank het ek en hy hieroor gepraat.

Op pad huis toe, bly ons gesprek in my gedagtes. Ek kry die volgende dag van hom ‘n SMS waarin hy die boek se gegewens vra. ‘n Week later laat weet hy my onverwags dat hy die boek deur Amazon opgespoor het, elektronies afgelaai het en met genot besig is om dit deur te lees.

Op die manier, op daardie aand, besef ek nou, verwonderd, het ek en hy ons pypsteeltjies gesit en kou, eintlik al pratende sonder soveel woorde en sonder dat ons geweet het dit sou ons laaste gesels wees, oor die Wonder dat ons reis so uitgelê word dat ons op die regte tyd, binne God se wil, opnuut in die ouerhuis tuis word. En dat dit dubbel, meer as ooit, waarde vir ons het – want dit is ‘n tuiskoms van die hart.

Maar ek is nog meer geseënd. Want ‘n week voor sy dood, voor-verlede Vrydag, aan ‘n hartaanval op die ouderdom van 53 jaar, skryf hy vir my dat hy vir die eerste keer ooit weer sy proefskrif gelees het en nou besef dat dit eintlik ‘n goeie stuk werk was!

En terwyl ek hier skryf, op die dag dat hy begrawe word, is ek verdrietig oor sy weggaan, oor my verlies. En tog is daar ook die dankbaarheid oor sy uiteindelike tuiskoms in die Verborgenheid van die volmaakte Liefde – vir ewig vry van die slepende dood wat ons hier met ons saamdra.

Tot siens – tot ons weer kan pypsteeltjies kou, seun.