Verinnerliking: om te leef van die goddelike waarheid

Vir Thomas a Kempis is gelykvormigheid aan Christus ‘n sleutel-begrip – vandaar die titel van sy werk: “Die navolging van Christus.”

God se lig, glo Thomas, moet in ons lewe beslag vind en deur ons lewe in die wêreld skyn. Dit beteken dat ‘n gelowige mens die koninkryk van God in sy eie, innerlike bestaan soek. Dit is die weg van verinnerliking waarop ons op reis is. Hierdie motief, skryf Inigo Bocken (in “Nuchtere mystiek”), is vandag nog ‘n sleutel-motief in spiritualiteit. Daar loop dus ‘n goue draad van die ervaringswêreld van Thomas na ons moderne situasie.

Maar wat beteken verinnerliking? Thomas sê dat mense op allerhande teoretiese maniere hieroor kan spekuleer. In werklikheid het verinnerliking te doen met gewone, alledaagse dinge (nugtere mistiek!).

Een van die eerste aspekte van verinnerliking by Thomas, skryf Bocken, het te doen met die wegkeer van uiterlike dinge en ‘n inkeer tot ‘n mens se eie innerlike.

Wanneer Christus in ‘n mens se innerlike ‘n teenwoordigheid word en ‘n mens aan die beeld van Christus gelykvormig word, beteken dit heel konkreet en eenvoudig dat ‘n mens se lewe nie langer bepaal word deur verganklike rykdomme, invloedryke posisies en liggaamlike begeertes nie. (Navolging I.1.13-18).

Maar, voeg Thomas by, dit behels ook ‘n afwending van ‘n buitensporige (!) verlange na intellektuele kennis. Op ons kennis-drang moet ons dus ook bedag wees – want deur sulke kennis wil mense soms vir hulself naam opbou en die bewondering van ander afdwing.

Die probleem hiermee is dat ‘n mens se lewe dan deur uiterlike dinge bepaal word. En dit beteken dat ‘n mens afhanklik word van wat ander mense van jou dink of sê. Gedurig is ‘n mens dan uitgelewer aan eindelose praatjies van ander mense oor jouself – ‘n glibberige regressiwiteit waardeur ‘n mens nooit veilig, gerus en in vrede kan leef nie.

Maar, ons moet nie net bedag wees op wat ander sê nie. Ons moet ook maar goed dink voordat ons rondgejaag word deur ons eie opinies oor onsself. Selfs ons eie siening oor onsself, gebaseer op wat ander van ons dink of sê, is maar glibberig en wankelrig. ‘n Mens wat leef uit hierdie dinge, word op dié manier vasgeklem deur die kloue van menslike oordele – of dit nou lof, bewondering, begeertes of aardse maatstawwe is. En daardeur word ‘n mens vervreemd van jouself. Jy leef nie eg nie.

En dit is op hierdie punt dat Thomas iets heel besonders kwyt raak: beter as om gedurig te wil konformeer aan uiterlike, menslike oordele, is dit om “geen vaste opinie oor jouself te hê nie” – iets wat my nogal laat dink aan die Bybelse wysheid dat ‘n mens jouself nie te hoog moet ag nie. Maar, dan voeg Thomas by: “en om oor ander goeie en diepe gevoelens te koester (I,2,17).

Om oor ander goeie en diepe gevoelens te koester!

Dit is so ‘n helder, eenvoudige lewenskuns. Maar so ver van wat ons as ons aldag-ervaring ken. Ons wat geknou word of bedwelm word deur applous of kritiek, wat angstig dophou wat dink ander van ons. En wat dan vir ons verder seermaak met ons eie harde self-kritiek omdat ons nie die wispelturigheid van ander menings kan kontroleer nie. Hoe onvry het ons nie geraak nie, hoe vervreemd van onsself tog nie.

Thomas skryf later hoe meer iemand met hom- of haarself één word en innerlik vereenvoudig raak, hoe meer sal hy of sy besef kry van die groter en dieper dinge wat werklik saak maak (I,3,13). Dis diep: die mens wat nie afhanklik word van ander se menings nie, of selfs van sy eie menings oor hom- of haarself nie, is ‘n mens wat ‘n innerlike ruimte oophou waar God aan die woord kan kom. En om tog by God te kan woon....

Verinnerliking is nie ‘n wegvlug van aardse dinge nie – om ‘n kloosterkoek te word nie. Dit is veel eerder 'n totale transformasie van die plek wat aardse dinge in ons lewe speel. Ons begin besef hoe die oordeel van ander mense en ook ons eie oordele oor onsself, ons vervreem van wie ons werklik is. Ons is onvry mense – gebind deur uiterlike dinge, deur ander mense se immer wisselvallige sê-goed oor ons.

Hoe meer ons van ander se opinies afhanklik raak, hoe minder ruimte is daar vir wat God tot ons sê.

‘n Volwasse mens verlang na ‘n eenvoudige bestaan. ‘n Volgroeide mens is iemand wat in sy innerlike eerder gehoorsaam is aan en senitief is vir die diepste, goddelike lig.

En dít is nou die groot uitdaging: om God se woord in ons innerlike te laat leef. Om God se lig te kan raaksien tussen al die donker skaduwees van wat ons meen belangrik is. Thomas noem hierdie woord die “ewige Woord.” As God se waarheid in ons woon, verenig is met wie ons in die sentrum van ons bestaan is, is ons wonderbaarlik en lig, lig, lig bevry van menslike oordele, lofprysinge, maatstawwe en verwagtinge. Geleerdheid, status en ydelheid het nie meer ‘n houvas op jou nie. Wat tel is die goddelike woord, dat God se liefdestem gehoor word.

Vir Thomas is dit belangrik dat ons nie ons eie insigte, oordeel en waarheid as die goddelike waarheid moet sien nie. Die volwasse gelowige is intens bewus van die menslikheid van sy of haar insigte en oordeel.

Ons leeef juis weg van wat ons dink en oordeel. Op hierdie punt kom die subtiele skuif aan die orde: Daarom soek die gelowige gedurig om die goddelike waarheid konkreet te ervaar.

Ons leef ook al hoe versigtiger en verder weg van ‘n beoordeling van ander. (Moenie oordeel nie.... !). Meer nog: ons groei dankbaar in 'n lewe van diepe, goeie gevoelens vir ander.

En al hoe meer loop ons dus die pad van navolging. Ons wegwyser na die ewige woord is Christus, die Een wat die goddelike waarheid so konkreet en prakties beliggaam het. Hy is die Een wat die goddelike waarheid veral verinnerlik het. Wie Hom sien, ontmoet God. In Hom herken ons hoe goddelike en menslike oordeel volmaak saamval – en besef ons hoe feilbaar ons eie oordeel is. Soos Christus word ons vry van uiterlikhede.

Hierdie navolging van Christus is ‘n oop saak. Daar is nie lekker, presiese reseppies met afgemete hoeveelhede nie wat op almal se lewens pas nie. Het Christus dan nie juis hierdie pad van die goddelike waarheid van dag tot dag opnuut moes stap nie? Was hy dan nie tastend, soekend ‘n pelgrim in die roeping wat God na hom toe laat kom het nie? Selfs nog tot die laaste oomblikke in sy beker-gebed in Getsemane nie?

Waarheen die navolging van Christus ons lei, kan ons nie sommer maar net weet nie. Elkeen loop die pad op sy of haar eie manier. Elkeen reflekteer die beeld van Christus in sy of haar lewe op ‘n unieke manier. Juis daarom oordeel ons nie oor ander nie, herken ons met vreugde hul unieke geestelike reis.

Juis daarom bly ons naby aan die Woord oor die ewige woord. Ons kan nie die reis loop met ons eie insigte en oordeel nie.

Ons weet hoe waar dit is - die nodigheid tot hierdie verinnerliking van die goddelike waarheid. Ons sien hierdie waarheid en ons merk die verinnerliking in die lewens van die mistici en die heiliges – hulle wat innerlik so heel was, so diep ingegroei in God se beeld, dat hulle direk, spontaan, onmiddellik, vanselfsprekend eg gelewe het.

Daar is sulke mense. Jy kry hulle nie altyd op die preekstoele en op die televisie nie. Jy vind hulle in Vryburg, in Kaapstad, in Grahamstad, in die kombuis, die siekeboeg, agter die lessenaar, in ‘n verpleegster uniform, in ‘n hawe-kantoor, op die plaas, in ‘n sinkplaat-huisie in ‘n township, agter die strykplank en in die kombuis. Die navolgers van Christus.

Hulle verstaan die kuns van lewe. Hulle maak daarom van die lewe ‘n kunswerk – ‘n goddelike kunswerk. Hulle lewens is “sieraad.” Sien jy hulle, al die baie mense wat so eg lewe, sien jy ‘n veelkleurige, multi-dimensionele beeld van God. Jy herken hulle as draers van die waarheid, jy weet dit sommer: hier is heiligheid. Die rykheid van God se aangesig breek op baie maniere, reënboogmaniere, in hul lewens deur. Hulle lewe ‘n lewe van eenvoud, ongerekend, maar hulle is gelukkig.

Sondagoggend, op pad terug van Prieska, luister ons oor die Engelse sender na die diens uit die Kongregasionalistiese kerk in Port Elizabeth. Die prediker lewer ‘n ryk getuienis. Hy verwys op ‘n stadium na ‘n gemeentelid van hom wat ‘n kranklike bestaan gehad het. Sy het in ‘n arm-mans-omgewing gewoon in ‘n eenvoudige huis waar sy ‘n paar hoenders en honde as geselskap gehad het. Die hoenders en honde het saans in die huis by haar gebly. Soms het die hoenders hul eiers gelê en het sy daarvan geëet. Een keer per maand moes sy met groot moeite haar karige pensioen gaan afhaal. Sy het aan suikersiekte gely en het ‘n septiese wond aan haar been gehad wat nie altyd lekker geruik het nie. Maar, sê die prediker, wat hom opgeval het was dat hierdie vrou ‘n lewende belangstelling in ander mense en in kerk-sake gehad het. En nog meer – wat hom bybly is hoe gelukkig sy was.

Hy vertel hierdie verhaal met ontroerende bedaardheid, want hy weet die eenvoud daarvan reflekteer die goddelike waarheid van lewensegtheid. Uiterlike dinge gee nie aan jou geluk nie. In lyding, swaarkry, karigheid kan ‘n mens innerlik so ryk wees, so na aan God dat ‘n mens altyddeur bly kan wees – spontaan, eg bly vanweë God se vredevolle teenwoordigheid daar waar jou hart stilweg klop in die sentrum van jou bestaan. Net soos Paulus in sy briewe vra en net soos ook Paulus daar in die Fillipi-tronk, pap-geslaan en toegekerker in stikdonker, blydskap geleef het.

Verinnerliking is 'n sleutel-woord in spiritualiteit.

Verlange na God. Oor oratio.

Ek is nog steeds geïnteresseerd in die wyse waarop meditasie ‘n sekere afstand skep tussen die Bybelleser en die Bybelteks. In die lectio divina model beteken “meditasie” (na lectio) dat ‘n mens ‘n bietjie terug staan en die teks van alle kante bekyk. Baie fasette kom in hierdie faset van die leesproses na vore: ‘n mens kyk na allerhande kontekstuele, historiese, literêre en sosio-kulturele inligting.

Maar hierdie mymerende nadenke het niks te doen met slim analise’s en ontledings nie. Al hierdie aspekte dien ‘n verdere doel. Hulle is almal blote heenwysers: hulle kom ter spreke sodat ‘n mens kan deurdring na die dieper, geestelike, selfs goddelike boodskap van die teks.

In die sin is daar afstand sodat 'n mens as leser kan herken wat groter as jy is. Daar is in die teks Iemand Anders teenwoordig en die teks spreek 'n dieper waarheid as blote mensetaal uit.

Paulus praat in 2 Korintiërs 5:7 van die “skatte in erdekruike.” Dit is waarna ‘n mens op soek is. Meditasie wil dus goddelike skatte in die teks ontsluit – skatte wat nie sommer net gevind word nie. Hulle moet gesoek word, bedink word en uitgespit word. Dit is verborge skatte.

Soos ‘n mens dieper delf na hierdie goddelike kante van die teks, gebeur daar egter iets merkwaardigs. Daar word ‘n transformatiewe proses in die leser aan die gang gesit. Die “lees” van die teks begin as te ware ‘n lewe van sy eie lei. Hierdie lesery, die meditatiewe herkou, begin die leser vasvang. Die mymerende leser wat skatte raakspit, raak emosioneel ingetrek in die lees van die teks. Die verborge skat het ‘n innerlike skoonheid wat betowerend werk. Betowerend begin dit ‘n mens in sy krag vasvang.

Dit is juis goddelik omdat dit ‘n greep op die leser begin kry. Stadig begin hierdie waarheid wat die leser as teks ontdek, sy of haar lewe oorneem en stuur. Terwyl hulle voorheen die Bybel “gelees” het, begin die Bybel hulle nou lees. Iets vat vlam en begin in die mens brand.

Ek het ‘n gedagte dit is hier waar ons ‘n groot leemte ervaar. Omdat ons die Bybel bloot histories, kultureel en kontekstueel lees sonder om reflekterend en gerigd, gefokusd, te vra na die goddelike kern daarvan, mis ons iets. Ons kom nie te staan voor dít wat die verlange na God in ons gebore laat word en ons harte laat ontvlam nie.

Hoe kan ‘n mens tog na God verlang as jy net vaskyk in allerhande interessante inligting?

Daar is iets so betowerends in die raaksien van God se werking in ‘n teks, dat wie dit eenmaal gevoel het en wie dit gedurig weer in meditasie bedink, steeds weer verlang om meer en meer van God te ervaar. Betowerend: “hoe meer ek U leer ken, des te meer verlang ek om U te ken” – soos Guigo dit stel.

Dit is hierdie woord – “verlange” – wat Waaijman uithaal as ‘n grondbeweging van die biddende lees van die Bybel.

Sonder hierdie verlange is die lees van die teks dodelik.

Ek werk vroeër vandag Waaijman se artikel oor intertekstualiteit weer deur en dit tref my hoedat hy uitwys dat die groot mistici se werke op vele maniere met die Bybel verweefd is. Hy noem byvoorbeeld hoe intens beide Thomas a Kempis en Johannes van die Kruis in Bybelse denke en taal geleef het. Johannes van die Kruis het in sy sel net die Bybel gehad. Thomas a Kempis het nie net die Bybel gememoriseer nie, maar ook gesorg dat dit oorgeskryf word en beskikbaar in sy gemeenskap was. Mistici leef naby aan die Bybel. Dit was ‘n deurslaggewende bron van hulle mistieke ervaring: om te kan dink oor God se aanraking, het hulle teruggeval op Bybelse taal. Maar hulle het die Bybel geestelik gelees.

Die Bybel was hulle grondteks. Maar die Bybel was ook baie meer as net ‘n klankbord en ‘n beginpunt. Hulle is in hul mistieke belewenis gedryf deur hulle diepe verlange om meer en meer van God te ervaar.

Dit is ‘n verlange wat ‘n mens soms ongeduldig oor die dood maak. Om by God te wees.

Die mistici se taal waarmee hul praat oor hulle ervaring van die teks, is hoogs intens. Hulle sien iets goddeliks in die teks raak. Dit het soveel skoonheid, maar terselfdertyd is dit verborge. Dit is selfs wat Paulus noem ‘n raaisel soos wanneer ‘n mens in die spieël kyk. Maar jy weet dit wys heen na volmaakte helderheid.

Wanneer die mistici oor verlange na God praat, is dit ‘n verlange wat soos gloeiende kole in hulle brand. Waaijman skryf oor die siel se brandende verlange na God, oor gebed wat aangevuur word deur verlange. Oor gebed wat verlange is.

En dit is ‘n emosionele verlange, voeg hy by: verlange is “gloeiende liefde,” “versugtinge,” “trane,” “dors,” “smartlike gemis.” Die mistikus smag na God. Verlange is om te vra en te soek na die Here, die toegewyde instelling van die hart op God, ‘n totale, volmaakte gerigtheid van die hart op God. Dit smeek verlangend om God te hoor praat.

Intense verlange, smagtende, vraende soeke na God. Alles wat ‘n mens mymerend bedink het, die meditatiewe betrokkenheid by die spreke van God, laat iets gebeur. Dit is ‘n rivier waarin ‘n mens stap vir stap in beweeg en waarin ‘n mens met mag en mening begin swem. Die stroom, egter, neem jou mee.

Maar dan is die eintlike punt wat met die verlangende mens gebeur: wat die soeker smekend vra vanuit sy of haar ontmoeting met die Bybel, is die oorgang na die grotere grootheid, na die diepste ervaring, die kontemplatiewe. Die nadenkende omgang met die teks en die biddende smeke na die diepere is nie die einde nie. Die diepere kom wanneer die bidder uiteindelik die verlange in God se teenwoordigheid versadig voel.

Om te dink dit alles begin wanneer ’n mens die Bybel geestelik lees....

Om die wil van die Here te onderskei.

Ek luister gisteraand na die indrukwekkende onderhoud met Van Zyl Slabbert oor Kyknet.

Een van sy stories bly my by. Hy vertel hoedat hy 'n briefie in die parlement na Pres. P.W. Botha gestuur het om hom te vra vir 'n afspraak.

Die bode lewer die brief af. Hy merk dat die president kort daarna omgekrap die parlement verlaat. 'n Ruk later word hy na die telefoon ontbied en vertel die sekretaris van die president vir hom dat die president met hom wil praat - maar hy wil vir hom waarsku dat hy baie kwaad is.

Toe die oproep deurgeskakel word, vra die woedende president vir hom hoe durf hy 'n briefie vir hom stuur sonder dat dit in 'n koevert gesit is!

Maar dit is van Zyl Slabbert se reaksie op hierdie voorval wat vir my boei: hy vertel dat hy vir die president onmiddellik gesê het: "Man, as jy so erg oor koeverte is, sal ek vir jou een gaan koop en dit vir jou stuur."

Maar dit is nie al nie. So in die verbygaan sê Slabbert: "en ek sit die foon net daar neer."

Hy vertel dit nie met bravado of met arrogansie nie. Eerder met die stem van iemand wat nie glo dat hy hom met so iets moet besig hou nie terwyl hy met 'n ernstige versoek na die president gegaan het nie. Hy het nie tyd vir beuselagtighede nie. En hy wys dit vreesloos.

Terwyl hy en pres.Botha darem vir mekaar gegroet het, was dit heeltemal anders in die geval van Vorster. Hy vertel dat hy vir Vorster in die gange van die parlement raakgeloop het. Dan het hy hom gegroet met "Goeie middag, meneer Eerste Minister." Vorster het hom eenvoudig nie geantwoord nie en net verbygestap.

Van Zyl Slabbert het ek as student leer ken toe hy die inwonende hoof van ons koshuis was. Hierdie vreeslose, maar nie-bakleierige, eerlike reaksie is wat hom toe reeds vir ons as tudente laat uitstaan het. Maar terselfdertyd 'n ordentlike mens wat steeds weer besef het dat jy ander se menslikheid moet erken en eerbiedig.

Hy vertel in die program hoedat hy sy teologiese studies opgegee het, onder andere omdat een van sy professore 'n boek geskryf het - "Apartheid, die wil van die Here." Om te dink, dat iemand so glibweg kan aanspraak maak om die wil van die Here te ken, sê hy.

Tydens Pinkster het ek weer nagedink oor die ontsagwekkendheid van God en ons eerbied wat die onvermydelike korrelaat daarvan is. Eerbied en ontsag pas ons wanneer ons deur God in 'n verhouding opgeneem word. En deel van ons eerbied is dat ons nie te gou moet aanspraak maak daarop dat ons die wil van die Here ken nie. Een van die deurlopende tema's in spiritualiteit is onderskeiding - om met insig en wysheid te peil wat God van ons vra. En, deur al die eeue het die mistici geweet hoe versigtig dit gedoen moet word.

Phillip vertel van 'n kollega wat, as mense vertel wat die Here vir hulle openbaar het, skepties opgemerk het: "Maar ek het dan niks gehoor nie." So bietjie common sense, met so bietjie humor om mense te herinner dat groot aansprake oor 'n mens se insig in wat die Here alles vir ons wil, maar bietjie eers getoets moet word. Eerder maar aanhou luister en luister as te vinnig vertel hoe dinge in die hemel besluit is en word.

Soos die geskiedenis hierdie belangrike les onderstreep - want wie sal nog vandag apartheid as die wil van die Here wou voorhou? En om te dink dat die professor, ook 'n leermeester van my, die professor in teologie was wat menige sinode in die waarheid moes lei...

Eerbied, eerbied....


Maar net 'n terugflits: op pad huis toe, is ons Witsand om. Dit is 70 kilometer suid van Olifantshoek. Ons ry langs 'n rowwe grondpad, maar kom die oggend so teen 12h00 daar aan. Rustig in ons chalet afgepak, om toe sommer dadelik die pad te vat na 'n uitkyk-punt met die wonderlike naam "Brulsand" toe. Die naam kom van die sand wat sekere tye van die jaar glo letterlik brul as jy daaroor loop. Hoewel die gebrul ons nie beskore was nie, was die gesig wat op ons gewag het onvoorstelbaar. In die middel van die Kalahari kry 'n mens hierdie klein stuk wit sandduine, omring deur grasland en kameeldoringbome. Daar is niks of niemand naby nie. Dit is net die skepping en jy - volledige stilte laaf jou waar jy ook al kyk of loop. Die volgende oggend stap ons deur die Botaniese tuin, 3.5 kilometer voetpad met 43 gemerkte spesies.

Die twee dae in Witsand het my op 'n ander manier die totale skoonheid van ons land en van die skepping laat herontdek.Dit was 'n spesiale ervaring wat ons Pinksteryd volmaak afgerond het.

Ons chalet het 'n heerlike stoepie waarop 'n mens kan kyk hoe die voels en die bokkies kom water drink:






Die katoenbossie sprei helder wit kolle in die Kalahari-landskap:





Die pad vanaf Witsand:






Watter kleure! Blou, groen, bossie en rooi grond....





'n Knewel, onntroerend mooi. Hoeveel jare het in sy leeftyd verbygegaan?





Die omgewing by Witsand is 'n betwowerende olyfgroen - bedeesd en sierlik:








My gunsteling foto - hierdie ragfyn, donserige grassprietjie :







Die witsand by Witsand word omring deur die tipiese Kalahari rooisand:


hoe


Toe seuntjie hierdie foto sien, roep hy, diep onder die indruk uit: "Huuuuuuumungus!" En hy sal weet - hy woon immers in Dallas....

'n Week van verryking

Hierdie week met Pinkster by Phillip in Vryburg-Wes was vir my op baie manier 'n retreat, lafenis en leerskool. Maar die meeste van alles was dit so besonders omdat ons vir die eerste keer die Kalahari van naby beleef het.

Die natuur herinner my weer eens aan God se oneindigheid, maar dit is die stilte wat by my bly hang. Ons is uit die pad van groot vragmotors. Die aande is grafstil. 'n Mens word toegedraai in 'n kokon van eenvoud - wat tergelykertyd ook totale skoonheid is. Ek het omtrent 500 foto's geneem.

Estelle neem ons een oggend na die wildtuin, regs langs Vryburg.

Wat 'n landskap! Ons is die enigste mense in die 25 vierkante kilometer natuurpark:



"En wat kan ek vir julle vandag doen?" Ons moes eers uit die motor klim om seker te maak hulle is uit die pad voordat ons kon aanry.





En om die draai, kom ons op die ou grote af. Daar is ses van hulle in die wildtuin. Maar in hierdie pristiene plek is die mens se boosaardigheid ook te merke: Drie van die grotes is onlangs deur professionele stropers bedwelm en hul horings afgesny. Hierdie is een van die drie wat gelukkiger was. Hy het ons met 'n oog bekyk en toe stadig weggesuiker agter 'n bos in.




Op pad van die gradedag-plegtigheid in Bloemfontein, hou ons saam met Phillip en Sanette by die Bloemhof-dam stil. Dit is massa's water. Maar helaas, ook hier is daar 'n stuk teleurstelling: die pragtige blou water-kleur is erg misleidend. Die dam is oortrek met groen slyk, soos mens op die onderste deel van die foto kan sien. Die reis met sulke lekker geselskap was soos blits verby. Ons het na Pinkster vertrek en na 300 kilometer in Bloemfontein om 11 nm aangekom. En toe die volgende dag om 13h00 weer terug.






Pinkster 2010 staan vir my uit omdat ek inhoud kon gee aan my ervaring van my eie land. Ons het vir die eerste keer kante van die Kalahari-natuur gesien wat ons nog nooit beleef het nie. Maar dit was ook uniek en besonders om die gemeente van Phillip te kon meemaak.

Nie te vergeet nie: ek het in hierdie tyd weer sistematies die vier kernwoorde van Waaijman se spiritualiteit-siening deurgewerk. Ek het probeer om die Nuwe-Testamentiese kant daarvan sterker na vore te bring, maar het die heel tyd besef hoeveel werk wag daar om hierdie materiaal nog verder te deurdink. My meer algemene perspektief sal 'n mens moet fokus en verfyn deur hulle in meer detail in die verskillende tekste in die Nuwe Testament na te vors.

Volmaaktheid

Ek het tydens Pinkster gefokus op die vier kernwoorde vir spiritualiteit. As ek nou daaraan terugdink, is dit veral die begrip "volmaaktheid" wat my bybly.

Wees dan volmaak soos julle Vader in die hemel volmaak is - vra Jesus van sy volgelinge in die bergrede (Mt.5).

En Paulus praat oor God wat ons geskep het om sonder gebrek en volmaak te wees - voor die grondlegging van die wereld (Efes.1:4).

Volmaaktheid is eintlik 'n eskatologiese begrip: dit praat oor die einde van die geestelike reis. Ons is op weg na volmaaktheid. Ons lewens raak so volledig ingestel op God dat ons uiteindelik in volkome eenwording met God sal bestaan.

Maar ons moet dit nie moraliseer asof dit beteken dat ons naderhand al wat 'n gebod is netjies sal kan nakom nie.

Eintlik gaan volmaaktheid om ons volkome, totale en onbeperkte liefde vir God, nie oor al ons mooi dade en prestasie nie.

Die ryk jongman kom na Jesus en praat met hom oor volmaaktheid. Hy vertel vir Jesus dat hy al die gebooie nakom. As Jesus hom dan vra om sy besittings te verkoop, sien hy nie kans nie. Sy liefde vir die gebooie is beperk deur sy liefde vir iets anders. Hy doen pragtige dinge, presteer mooi, maar verstaan nie eintlik waarom dit gaan nie.

Verkoop alles - vra Jesus. Gee alles prys. Wees bereid om niks te laat staan tussen jou en God nie.

Dit is tog radikaal.

En tog is dit so normaal: dikwels sal ons met passie alles opoffer om iets te doen wat vir ons belangrik is.

As daar voorbehoude aan die werk is in ons verhouding tot God, probeer ons twee Here dien. En dit werk nie uit nie. Erger as ons nee vir God is die lou-warm response wat nie die een is of die ander nie. Openbaring vertel ons dat ook God dan uiteindelik opgee op die verhouding met ons. Die opmerking is kras: God sal hulle uit sy mond spuug.

Liefde tot God moet so diep loop, dat dit volmaak sal wees.

En eintlik het hierdie volmaaktheid wel 'n etiese kant. Wie God lief het, sal leef om God volmaak te dien. Ons sal uit liefde vir God baie meer doen as wat van ons verwag word. Anders as vir die Fariseers word dit 'n vrywillige, spontane, ywerig soeke na die Woord

Tye van verkwikking

Ons is gisteraand Bloemfontein toe vir die gradedag-plegtigheid wat vanoggend gehou is. Dit was 'n besondere geleentheid in 'n mooi saal en met pragtige musiek. Smaakvol aangebied.

By die gradedag het die studente wat in 2008 ingeskryf het vir ons nuwe kursus, hulle grade verwerf. Dit is die eerste groep studente wat met hierdie gradedag-plegtigheid hulle studie afrond.

Dit was 'n groot uitdaging wat ons destyds aangevat het. Daar was op geen plek elders 'n kursus wat ons as model kon gebruik nie. Alles moes van nuuts, ex nihilo, bedink word.

Daar is allerhande kursusse in Spiritualiteit, maar nie in Bybelse Spiritualiteit nie.

Ek onthou hoe ons reeds 'n jaar of twee voor die eerste inname begin beplan het: daar moes eers 'n kursus goedgekeur word. Daarvoor moes ons 'n jaarboek-inskrywing afhandel. Die vyf modules moes 'n naam kry en die inhoud beskryf word. Francois Tolmie het al hierdie uitgewerkte voorstelle verder geneem en die administratiewe werk vir die goedkeuring daarvan met sy kenmerkende deeglikheid afgehandel, ondersteun deur Hermie van Zyl, wat toe die dekaan was. Sonder hulle sou die kursus nooit 'n werklikheid geword het nie.

En toe die kursus in 2008 sou begin, was ons dankbaar oor die positiewe reaksie. Ons het nie net veel meer studente gekry as wat ons verwag het nie, maar hulle was ook studente met 'n besondere kwaliteit.

En vir hulle moes daar toe inhoude voorberei word. Dit is een ding om 'n kursus breedweg te beplan. Dit is 'n ander ding om die kursus handleiding saam te stel. Daarvoor moes voorgeskrewe werke, leeslyste, bloemlesings, werkstukke, toetse en eksamens uitgewerk word. Daar was nie 'n president nie. Alles moes nuut bedink word. Maar dit is ook gedoen en uiteindelik het alles 'n goeie afloop gehad.

Ons was besonder bevoorreg dat ons vir Waaijman en Schneiders as besoekende dosente aan boord gekry het. Hulle is sekerlik twee van die mees gerekende spesialiste op die veld van Spiritualiteit. En hulle besoeke het 'n diep indruk op ons almal gelaat.

En so het ons oor twee jaar heen deur vyf module's gewerk. En ons het nie met die vlakkige dinge gewerk nie.

Dit was interessante tye, met groot uitdagings.

Ek kyk terug op daardie twee jaar as van die mees vormende jare in my lewe.

En ek hou in herinneringe baie spesiale ervarings wat op baie maniere met hierdie kursus verbind kan word.

Die eerste groep het nou klaar gemaak. Terwyl hulle hul grade op die verhoog afhaal, dink ek aan al die kere dat ek hulle materiaal moes lees, aan al die gesprekke wat ons oor twee jaar gehad het, aan al die eposse, navrae, telefoon-gesprekke, besoeke en selfs vriendskappe wat uit ons ontmoetings gevloei het.

En iewers, terwyl ek hulle so sit en bekyk, het ek 'n spesiale gevoel in my.

Dis nie die kursus wat tel nie, voel ek aan. Of die grade nie. Of al die tye van vorming nie. Ek sien ook die baie ander grade wat toegeken word - die baie ander besige dinge wat mense bedink en nagevors het. Daar is so baie dinge wat ons dink is belangrik.

Vir my was hierdie jare tye waarin ek besef het hoe verganklik al hierdie dinge is. Thomas van Kempis se opmerkings oor die groot manne van net 'n paar jaar terug wat niemand meer onthou sodra hulle van die toneel verdwyn nie, het nogal diep by my kom skuil.

Vanaand met Pinkster, terwyl ek oor die hartsgebed praat, tref dit my hoe Paulus praat van kennis wat sal vergaan. Al ons slimmighede sal ophou bestaan. En dit is asof my ervaring tydens vanoggend se gradedag-plegtigheid profiel kry, vir my helderder word.

Die twee jaar het per slot van sake so vinnig geloop.

En al die werk wat ons in die kursus gesit het?

Wat sal daarvan bly?

Hoe sal ons tog kan bepaal watter saad op die vrugbare aarde geval het?

Alles sal vergaan. Ook ons mooi uitgedinkte kursusse met al hul troppe leeswerk.

Maar die liefde sal nooit vergaan nie. - 1 Kor. 13:8.

En dit is nie sommer liefde nie. Dit is daardie verborge, dieper, mistieke liefde wat geduldig op ons wag, uitnodigend, vriendelik. Die liefde wat ons moet innooi, wat ons moet proe en ervaar, die liefde waarin ons moet kan wegraak. Die liefde wat ons moet gaan soek. Wat deur die eeue in spiritualiteit en mistiek as die diepste ervaring van die verlangende hart uigespel is.

'n Kursus in Bybelse Spiritualiteit?

Die akademiese werk het iewers in die grein van my bestaan ingetrek: Dit was werk wat op akademiese manier oor wesenlike ervaringe gegaan het - oor daardie Liefde wat aanraak, eers met 'n skok, met 'n vuurgloed. Nooit weer kan die een wat geraak is, daarsonder nie. Dan begin 'n unieke lewenslange groei-proses - weg van jouself, om uiteindelik totaal deel te word van die Liefde wat die volmaaktheid sal gee.

Maar die groot en finale vereniging met die goddelike Liefde wag nog op ons. Dit is 'n moeilike reis wat ons intussen moet afhandel, dikwels gevul met ons verraad van die Liefde, dikwels verduister deur die Liefde wat na ons gevoel vir ons wegkruip, wat na ons gevoel skuil agter die gordyn van ontoeganklikheid. Dit is 'n reis met vallei-tye - dikwels veel meer as die piek-tye.

En tog bly 'n mens al reisende op soek na die Liefde. Dit is 'n vreemde liefde - hierdie liefde wat so anders is as alles wat ons gewoonlik as liefde verstaan, hierdie liefde wat so verborge, so uitgelewer, so ongerekend op ons wag.

Die liefde is so vreemd omdat dit nie foute uitwys nie, omdat dit won in 'n hart wat stukkend geskeur word wanneer dit onreg ervaar, omdat dit nie eie-belang soek nie, omdat dit nie al die kwaad wat jou aangedoen is, onthou en weerwraak beplan nie, omdat dit nie onwaardig optree nie. En juis daarom so goddelike en so aantreklik is.

En tog - dit is wat ek vir my in alles waarmee ons besig was oor die twee jaar, vanaand wil oorhou: verby die graad-sertifikaat, die goeie punte, die intense besprekings, is daar die dieper vraag en soeke na wat werklik saak maak. Die akademiese werk is 'n heenwyser hierna.

Ek besef ook weer hoe klinies akademiese studie kan word as dit nie telkens weer in wissel-werking met die ervaringe van mense staan nie. Aan die einde van hierdie Pinkstertyd, is daar een groot indruk wat by my bly uit alles wat ek ervaar: die lewensreis is 'n reis waarin ons telkens weer tot op die been verwond word. Die pyn van mense wat God se pad loop, kan soms ondraaglik groot wees - veral omdat ons hoor van die goddelike liefde en verlangend vra dat ons tog 'n smakie van daardie liefde gegun sal word - en dan gebeur dit vir ons gevoel nie.

Al die kursusse op die aardbol kan hierdie liefde nie vir ons bewerk nie. Maar ons kan tog uit die ervaring van die groot mistici en spiritualiteitskrywers hoor hoe die lewensreis van verwonding 'n geestelike reis kan word.

En telkens weer, telkens weer, vertel hulle vir ons dat ons op pad is na die Liefde. Ons verstaan soms, as ons hulle lees, hoe reg hulle is: die wonde van ons lewensreis kan nie die helder oomblikke verduister nie - daardie oomblikke wanneer ons God se aanraking ervaar. Of ons hoor hulle vertel dat die tye van verwonding en verduistering vir ons laat besef hoe naby ons aan God moet bly. Of dat die wonde ons laat vashou aan die hoop op die tye van verkwikking wat moet kom. Of dat ons wonde uiteindelik ons laat groei...

In Bybelse spiritualiteit is ons op reis met mense wat soos ons deur 'n spieel in 'n raaisel gesien het....

Die broosheid van ons kommunikasie

Hy vertel my hoedat die mense in sy kantoor ingekom het en sommer op die stoel gaan sit het. Om alles te kroon, vou hulle hul arms arrogant en kyk hom nie in die oë nie.

Dikwels het hy hulle sommer net daar gepak en vertel hulle moet opstaan, niemand het hulle die reg gegee om sommer in die stoel plat te val nie. En, sê hy vir hulle, hulle moet nie so skelm hulle oë afslaan nie. Hy wil hê hulle moet hom reguit in die oë kyk. Maar, voeg hy vir oulaas by, as julle dan wel in my stoel gaan sit, moenie so arrogant met toegevoude hande sit nie.

Later, veel later, het hy tot sy ontnugtering ontdek dat hy hulle optrede nie verstaan het nie. In hulle kultuur staan ‘n mens nie regop voor iemand vir wie jy respek het nie. Jy gaan sit en dan sit jy so dat die een vir wie jy respek het, se kop bokant joune is. En uit eerbied vir die persoon kyk jy hom nie in die oë nie. Laastens, vou jy jou hande onder jou arms in om te wys dat jy kom in vrede. Jy wil nie baklei nie. Daarom steek jy jou vuiste onder jou arms weg.

Hy het nie verstaan dat sy besoekers hom presies gegee het waarna hy gesoek het. En terwyl hy gedink het hulle dit nie doen nie, het hulle hom inderdaad op ‘n eerbiedwaardige manier behandel. Terwyl hy geglo het hulle is arrogant en onbeskof, het hulle in werklikheid aan hom respek betoon.

Dis nie so nuut om dit te hoor nie. Maar die persoon wat dit vir my vertel, deel met my ‘n begeerte om beter te kan kommunikeer. Hy sou wou dat die misverstand nooit gebeur het nie. En hy weet hoedat baie van die erge konflik tussen mense ontstaan omdat ons mekaar nie regtig ken nie. In een land, in een gemeenskap leef ons so ver van mekaar dat ons die mees basiese vorme van kommunikasie nie deel nie. En die gebrek aan kommunikasie maak die afsondering, die verwydering en die wantroue net soveel erger.

Ek is geboeid deur die manier waarop hy oor sy eie gedrag praat – die nugtere self-ondersoek, die sensitiwiteit vir sy eie gebreke, die frustrasie oor sy eie onvermoë om kulturele verskille te waardeer. Dié man is groot in die manier waarop hy soek om verby sy beperkthede te groei tot groter volwassenheid.

Maar, besef ek verder nog ook terwyl ek na hom luister en verryk word deur die kennis wat hy opgedoen het, hoe spesiaal is mense tog nie: op watter klein maniere kan ons tog vir mekaar tekens gee wat ons van mekaar dink. Net die manier waarop ons sit en die manier waarop ons na mekaar kyk, kan wêrelde van betekenis ontsluit.

Ons besoek hier oorweldig my aan indrukke. Ek word verryk deur die mense wat ek ontmoet. Ek is geseënd en verras deur die mense-skatte in ons land. En hoe mense elke dag maar weer tog meer kan verander as wat ons dink – en volwasser, sterker mense word.

Om te leef uit God se ontferming

Ek dink vanaand verder oor God se ontferming. Uit my leeswerk loop ek op die spoor van die motief van ontferming in die Bybel. Ek het reeds daaroor geskryf. Maar wat my vanaand tref is dat ontferming niks met jammerte te doen het nie.

En, besef ek, toe ek Nouwen verder hieroor lees, hoedat goddelike ontferming tot gebroke mense kom.

Dit kom nie maklik nie.

Ons maak dikwels aanspraak op God se ontferming asof ons daarop geregtig is weens ons tragiese lot. Dan sien ons onsself as slagoffers van pyn wat ander oor ons bring of wat deur die noodlot oor ons pad gekom het. Ons kla oor alles wat in die wêreld fout gegaan het, oor die verskriklike tye waarin ons lewe en hoe boos ons wêreld is.

Ons steek soms vas in diepe self-bejammering. En God deel ontferming uit, nie simpatie of jammerte nie.

God skenk nie ontferming aan die trotses en self-bejammerendes nie.

As ons wil leef uit God se ontferming, moet ons besef dat wat fout is in ons lewens en in ons wêreld, ons skuld is en dat ons daarvoor verantwoordelikheid moet neem. Ons kan nie op goddelike ontferming aanspraak maak as ons nie ons skuld erken nie en die mens se keuse vir die kwaad miskyk. Ons is skuldig daaraan dat ons God in ons lewens verloor het, maar weet ook die wêreld lyk soos dit lyk omdat mense nee vir God se liefde sê.

Die tollenaar wat uitgeroep het: “Kurie eleison,” “Here, ontferm U oor my,” was ‘n ryk, bevoorregte mens wat ‘n welvaartslewe sonder God gelei het. Op ‘n stadium het hy besef dat God nie in sy lewe het nie. Hy kon die Fariseërs se hardvogtigheid teenoor hom blameer het. Of die Romeine wat hom in diens geneem het. Of allerhande maklike redes.

Maar hy het sy skuld ingesien, ervaar en bely. Hy het verantwoordelik aanvaar vir sy eie pyn. Hy speel nie die blameer-trom nie.

Ons lewe so hard, so genadeloos – net soos wat hierdie wêreld vir God nee gesê het. Ons moet daarom ons verantwoordelikheid aanvaar vir die pyn in die wêreld. Ons doen dit deur ‘n lewe van vergifnis, vrede en liefde te soek. Daarom kyk ons ons gemeenskappe en ons wêreld in die oë en soek in ontferming na God se nuwe wêreld.Ons erken ons eie aandeel in die sondigheid van die wêreld en word dan gereed om God se genade en ontferming te ontvang.

Evagrius van Pontus het reeds in die vierde eeu n.C. vir jongmense wat die geestelike weg begin aangeraai om deur die trane-gebed, die besef van eie gebrokenheid en sondigheid te soek om sodoende te kan roep om God se ontferming. God se ontferming kom tot hulle wat in berou hul aandeel aan sonde erken.

Dit gaan oor self-implikasie. Oor die regte ingesteldheid. Oor die besef dat die verhouding word aangeknoop met hulle wat biddend, verlangend oop is vir die goddelike aanraking en liefde.

Ons geestelike verlamming is dus nie 'n verrassing nie. Dit kom onvermydelik oor die pad van mense wat nie weet wat ontferming is nie.

En as ons nie God se genadige ontferming ervaar nie - hoe kan ons ons dan oor hierdie aarde ontferm? Wie kan ontferming leef as hy of sy nie ontferming ken nie?

Van die wingerde tot afval.

Op pad vanaf Stellenbosch na Vryburg om by Phillip Pinkster te hou, ry ons deur die mooiste dele van ons land. Die geografiese reis word 'n geestelike reis.

By De Doorns is die goud van die rotsformasies en die groen van die wingerde met so 'n rapsie reenboog, sag op 'n mens se oog. Jy wil dit byhou, bedink en saam met jou neem:







Duskant Beaufort-Wes sien ons toe hoe Moedhou toe nie gewerk het nie.....





Die Karoo is ene ruimtes, wyd, uitgestrek, oneindig - wat my herinner aan Kierkegaard se bankie waar hy gaan sit het om uit te kyk oor die see, want, het hy geskryf, dit is dan dat hy bewus word van God se oneindigheid.







Duskant Hopetown hou ons stil om hierdie vet skape af te neem. Wat 'n boer! En skaap se kind is nie net goed gemes nie, hy het ook 'n interessante nuwe skeerstyl. Ek bewonder, soos ons al langs die Oranje-rivier ry, die vernuf van ons boere-gemeenskap. Dit is lekker om te weet hulle kyk goed na die land en na hul diere. So in die ry, bid ek dat die Here hulle sal seën. Dit is vir hulle nie maklike tye nie.








Duskant Vryburg, by Taung, hou ons stil by Tebiso se stalletjie. Hy nooi my uit om African Food te geniet. Dit is afval, met harsings. Hy hou dit in 'n groot emmer, wat hy in die driepoot-pot uitgooi toe ons daar is. Hy doen duidelik goeie besigheid. Die klandisie staan al en wag, al is die vuur pas eers aangesteek. Tebiso vertel vir my trots hy is nou al 7 jaar in die bedryf.

Later vertel Phillip van die dominee wat tydens die afkondigings dat die tannies van die ouetehuis afval verkoop, skalks bevoeg dat hy hoop hy word nooit so honger dat hy afval hoef te eet nie. Die tannies was glo nie met hom tevrede nie.

Ek dink Tebiso was ook maar teleurgesteld in my....











Ek besef met hierdie reis hoe my hart hier woon - in hierdie plek van ons. Ons ontvang mildelik en mildadig.

Wat is kontemplasie?

Kontemplasie word op baie manier verstaan. 'n Mens sou dit breedweg op twee vlakke kan bekyk.

Aan die begin, soos ‘n mens intens verlang na God, fokus jy alle aandag in nadenke en meditasie op ‘n gebed tot God. Alle verwarde gedagtes, afleidings, steurnisse verdwyn. Dit is nie soseer iets wat ‘n mens “bedink” nie. Kontemplasie begin daar waar ‘n mens in intense liefde jou gedagtes op God rig. Die materiële, aardse dinge word onbelangrik. Jy leef daarby verby. ‘n Mens besef ook jy kan nie meer op jou eie bestaan nie. Jy verlang na die goddelike, na dit wat groter as jyself is. Dit is ‘n aandagte houding van liefde teenoor God wat vir jou in ‘n verhouding laat deel en jou geestelike lewe lei.

Teresa van Avila word dikwels aangehaal om die begrip kontemplasie te verduidelik. Volgens haar begin die proses van kontemplasie na die aktiewe, intense en worstelende konsentrasie van ‘n mens se aandag in gebed. Hierdie intense gebedskonsentrasie gaan stadigaan oor in, wat sy noem, “gebed van rus.” Dit is nie ‘n maklike proses nie, want ‘n mens se lewe is vol geraas en jou lewe is sterk verknoop aan aardse dinge. Jy word ingebind deur die lawaai van jou daaglikse behoeftes en begeetes. Dit vra ‘n worsteling om daarvan ontslae te raak, om jou gedagtes en jou ervaring los te kry sodat dit volledig op God gerig is.

Daarom word kontemplasie gewoonlik verbind met ‘n gebed waarin ‘n mens fokus op woorde of ‘n motief of ‘n gedagte wat ‘n mens se aandag totaal op God rig.

Naas hierdie eerste fase is daar ‘n tweede fase wat die “gebed van eenheid” genoem word. Die mens is nie meer bewus van hom- of haarself nie. Jy ervaar dat jy deel is van ‘n groter geheel. Jy word opgeneem in die teenwoordigheid van God. Dan ontwikkel daar uiteindelik by jou ‘n bewussyn van ‘n besonder intieme band met God. ‘n Mens ervaar ‘n eenheid met God. Jy vergeet van jouself, jy leef verby al die gewone, alledaagse dinge. Dit is asof ‘n mens spontaan opgeneem is in ‘n liefdesverhouding wat jou ten volle vul. Die worsteling om van die alledaagse bevry te word, is verby. Die mens “rus” nou in God se volmaakte liefde.

Elders in hierdie blog het ek geskryf oor die “normale” interpretasie van Griffiths van kontemplasie. ‘n Mens moet nie noodwendig kontemplasie met ekstatiese ervarings verbind nie – asof ‘n mens in ‘n trance verval nie.

Kontemplasie is ‘n intense bewussyn van God se teenwoordigheid – van die volheid van God in ‘n mens se lewe. Dit laat ‘n mens van die ewigheid bewus word en daarmee saam van hoe nietig al ons aardse strewes kan wees. Dit maak ons nie wêreldvreemd nie, maar dit laat ons besef hoe alles in hierdie wêreld alleen vir ons sin kan hê as ons God se teenwoordigheid daarin ervaar.

Wat is kontemplasie?

Bede Griffiths skryf in sy outobiografie hoe hy sy geestelike reis geloop het – vanaf sy jeugervaring toe hy op ‘n dag in die natuur was en bewus geraak het van iets diepers en besonders (sien vorige blog). Hy vertel hoe hy gegroei het van iemand wat een of ander spesiale belewenis in sy natuur-ervaring gehad het, maar feitlik niks aan die Christendom en aan geloofsinhoude gehad het nie. Met die tyd het hy begin groei. Hy het byvoorbeeld op ‘n stadium die Bybel begin verslind en die skoonheid daarvan as ‘n deurwinterde, gelouterde heilige boek van die geloof besef. Nog later het hy, wat min gebid het, die spesiale rol van gebed besef. Soveel so, dat hy maklik twee uur op ‘n keer gebid het. Een van die heel spesiale ervarings in sy lewe skryf hy, was toe hy die oggend begin bid het, intens bewus geraak het van God se teenwoordigheid by hom en eers teen vier uur die middag sy gebed voltooi het. En mettertyd het hy ook die spesiale rol van die kerk begin insien en waardeer. Daar was dus konstante groei en verdieping in sy geloof.

Ek is nou besig met hoofstuk nege wat hy skryf oor “die werk van God.” Daar is iets dringends in my gemoed oor wat hy in hierdie hoofstuk skryf wat my besig hou en boei.

Hy skryf naamlik dat die monastieke bestaan (hy het by ‘n klooster aangesluit), normaalweg as ‘n “kontemplatiewe lewe” beskryf is. Kontemplasie is deesdae ‘n sentrale begrip in spiritualiteit en mistiek. En daar is baie mense wat intens daarin geïnteresseerd is – veral in Protestantse kring waar kontemplasie nooit bewustelik as lewenswyse of as geestelike bestaanswyse onder bespreking is nie. Onder Protestante is ons naby aan kontemplasie in dinge soos heiligmaking, maar ons ken nie eintlik begrippe soos kontemplasie nie.

Daar is mense wat kontemplasie as een of ander ekstatiese toestand beskou waar ‘n mens in ‘n trance ingaan. Hulle dink aan kontemplasie in die Oosterse sin as ‘n toestand van volmaakte stil-wees of kalmte. Skryf Griffiths, wat later in Indië ‘n Christelike ashram sou begin (die Engels-Afrikaanse woordeboek het nie eers die woord Ashram nie), die teendeel is waar van kontemplasie: die kontemplatiewe lewe is gelaai met onophoudelike aktiwiteite. In sy klooster was die kontemplatiewe lewe gelaai met duisende dagtake in die huis, die tuin, die werkswinkels, selfs die kerk en ander plekke. En mense wat die film Into Great Silence gesien het, sal onthou dat in daardie uiters streng monastieke orde, die monnikke inderdaad besonder aktief in hul handewerk was, al het hulle dit alles in stilte gedoen.

Dit het hom ‘n rukkie geneem, skryf Griffiths, om die ware aard van kontemplasie te leer ken – al het hy deel geword van ‘n kontemplatiewe leefstyl. Hy skryf:

“Kontemplasie is ‘n dinkgewoonte wat die mens in staat stel om gedurig bewus te bly van God se teenwoordigheid. En die mens is ingestel op hierdie bewussyn van God waar hy of sy ook al werk of is. In hierdie sin is kontemplasie die ware doel van die Christelike lewe.”

Die geestelike reis, dus, is om gedurig oop en ingestel te wees vir God se teenwoordigheid. “Maar,” voeg Griffiths by, dit is duidelik dat ‘n mens dit nie sonder oefening kan doen nie. Die kloosterlewe wil daarom die monnik help hiermee deur die monnik se lewensstyl op ‘n bepaalde manier te organiseer. Alles wat in ‘n klooster gebeur is daarom ingestel daarop om die gelowige by te staan om God voor oë te hou.

En hierdie styl het homself oor en oor bewys: Dit is ‘n eeu-oue leefstyl wat tot in die vroegste tye teruggaan en ‘n baie eenvoudige karakter het.

Griffiths beskryf dan die verskillende godsdienstige geleenthede wat in die klooster georganiseer word om mense in hul kontemplatiewe lewe te ondersteun. Die hele dag word in drie-uur eenhede verdeel met ‘n gebedsdiens wat hierdie eenhede aanmekaar bind en stuur. Ses-uur, nege-uur, twaalf uur, drie-uur, ses-uur en nege-uur word daar sulke dienste gehou. Daarbenewens is daar tussen vier en vyf in die oggende die Waak-diens.

Die dienste is Bybelgerig. Hulle fokus op die Psalms en die hele boek van die Psalms word in ‘n week se tyd deurgewerk.

Die dag van ‘n monnik vloei dus tussen gebedsdiens rondom die Woord en gewone aktiwiteit.

Griffiths skryf: “Die leidende beginsel van die lewe in die klooster is dat daar niks is wat nie heilig is nie. ‘n Mens dien God net soveel wanneer ‘n mens eet, werk of studeer as wanneer ‘n mens aan ‘n gebedsdiens deelneem.” Die eenvoudigste handelinge van eet, drink, was, opwas, loop, sit, gaan rus en opstaan het ‘n sakramentele karakter. Al hierdie handelinge wys heen na iets diepers. ‘n Mens ontwikkel op die manier ‘n harmonie met jou omgewing en met die wette van God wat in die natuur weggelê is.

Terwyl ek hierdie opmerkings van Bede Griffiths lees, bedink ek die begrip van kontemplasie. Dit het duidelik te doen met die belewing van God te midde van alles wat ‘n mens mee te doen kry. Maar – hierdie belewing val nie sommer uit die lug nie. ‘n Mens moet ‘n lewensstyl hê wat ‘n mens aanhelp hiermee. Daar moet ‘n patroon en ‘n ritme wees wat ‘n mens in die gewoonte bring om te soek om elke oomblik te heilig. Dit word dus ‘n meditatiewe, oratiewe lewensstyl. Gedurig dink ‘n mens na oor waarmee ‘n mens besig is, bid ‘n mens terwyl jy besig is. En altyd weer doen ‘n mens dit om oop te wees vir daardie oomblik, kosbare tye, dat God in genade uitreik en ‘n mens aanraak.

Die bekende Jesus-gebed is een van die praktiese maniere waarop, vanuit ‘n oratiewe hoek, die bewussyn en openheid vir God se binnekoms in ‘n mens se lewe gekweek word. Dit is ‘n variasie op die baie ou Kurie eleison-gebed wat gebid word juis te midde van die besigste tye van die dag. ‘n Mens wil in die alledaagse lewe waar ‘n mens nie die ondersteuning van ‘n kloosterlewe het nie, sulke stutpunte inbou wat ‘n mens help om jou bestaan te heilig. Die Jesus-gebed is ‘n baie eenvoudige manier om vir ‘n oomblik vir die kontemplatiewe sfeer oop te word.

En tog, as ek Bede Griffiths lees, veral sy fel kritiek teen ons Westerse lewensstyl waarin die menslike gesig al hoe meer verduister word en alles gemeganiseerd word, wonder ek of die Jesus-gebed nie dalk ook ‘n kits-oplossing word nie. Terwyl dit waar is dat ons te midde van ons gejaagde programme alles moet vashou wat hierdie program kan heilig, is dit ook waar dat ons uiteindelik alleen maar vrede vind wanneer ons dit met al ons kragte najaag. En tyd maak daarvoor. En ons besige programme afskaal. En eenvoudiger leef. En gesonder eet. En nie toe te laat dat ons werk ons lewe bepaal nie, maar dat ons soeke na God ons werk bepaal. En tyd maak vir ons soeke en oop-wees vir God.

Bede Griffiths vertel op ‘n plek hoe hy die waarde van gebed herontdek het, maar voeg dan by dat hy besef het hoe belangrik dit is om te kniel terwyl ‘n mens bid. Terwyl ek dit gelees het, dink ek aan die goedkoop raad wat ‘n mens soms hoor: in ons besige program, word dan gesê, kan ‘n mens net sowel agter die stuur van jou motor bid of wanneer jy skottelgoed was. Daarom gaan dit vir my nie net om hoe lank jy bid nie, maar ook hoe ‘n mens bid – met watter houding, instelling, gerigtheid. Ons kan nooit genoeg doen om ons lewe op God in te stel nie. Trouens, vir die kontemplatiewe mens het die wêreld spesiale betekenis omdat dit aan God behoort.

Volmaaktheid as praksis. Oor die teenwoordigheid van God in 'n polisie-sel in Kaapstad op 'n koue wintersdag

In vanoggend se Burger is daar ‘n artikel van Franklin Sonn oor Aartsbiskop Tutu. Hy reageer op ‘n onlangse onderhoud met Tutu in die koerant. Ons moet krities staan, het die aartsbiskop gesê, oor wat in ons land fout gaan. Maar ons moet ook steeds weer onthou dat nie alles in ons land verkeerd gaan nie. Ons moet steeds weer dankbaar wees oor die goeie dinge. En ons kritiek moet in daardie konteks funksioneer.

Ons leef in ‘n tyd van diepe onvergenoegdheid. Daar is diepe ongelukkigheid, selfs woede en opstandigheid. Die emosies loop hoog.

Ek was nou ‘n week in Engeland. In hierdie kort tydjie het ek agtergekom dat dinge baie skeef loop in Europa. Griekeland is bankrot. Daar is grootskaalse en woedende betogings waarin mens sterf. Spanje en Portugal is in groot moeilikheid. Ierland is ook op ‘n gevaarlys, Europese lande leef ver verby hul vermoë. Daar is kommer oor Engeland se geldsake. Daar is korrupsie selfs tot in die Engelse parlement. In gesprekke vertel mense van die ellende in skole en universiteite. Die kilheid en onverskilligheid van mense in Europa is ‘n herhalende gespreksonderwerp. Xenofobie, groepvorming, opstand teen leiers, gemaksug is aan die orde van die dag. En hierdie lysie kan nog baie langer gemaak word.

En dan dink ons dit gaan sleg met ons.

Ek lees dus die artikel in die koerant met instemming. Ons oë is toe vir ons seëninge. Ons is besig om harde mense met kil harte te word.

Die ou Halleluja kom deesdae dikwels by my op: tel jou seëning, tel hul een vir een. Seëninge jou deur God verleen. Tel hul almal, tel hul een vir een. En jy sal verbaas wees oor wat God jou skenk.

Ons ingesteldheid is fout.

Hoe nou gemaak? In die berig vertel Sonn die volgende anekdote: Aarstbiskop Tutu, vertel Sonn, is in die laat tagtigerjare in ‘n groot, onwettige optog in hegtenis geneem en saam met Sonn opgesluit in die Kaapstadse polisieselle. Op die koue wintersdag trek hy sy jas oor sy kop en begin prewelend te bid.

Skryf Sonn: “Dit was ‘n lang en smartlike dag waarop die polisie hulself klaaglik vergryp het. Bitterheid teenoor ‘n staat wat hom so buitensporig gedra, het soos ‘n donker wolk oor ons gehang.”

Maar, vertel Sonn verby hierdie polisie-vergrype en bitterheid dan: “Ná ‘n lang tyd word met polisieverlof verversings aan ons uitgedeel. Ek tik eerbiedig op die skouer van die steeds prewelende aartsbiskop om hom mee te deel dat daar iets te ete is. Hy kyk op en vra tot my verstomming of die bewaarders en polisie ook bedien is, waarna hy ook sal eet.”

Stel jou voor, hierdie toneel: Die aartsbiskop wat met die Here praat, kop onder sy jas, in polisie-selle, in wintertyd, na ‘n lang dag van geweld, opstand, vergrype en lewensgevaar. Hy moet uit sy gebed gehaal word. Hy praat met die Here in winterkoue wat tot in die harte van mense deurdring.

En, as hy dan opkyk, is die eerste ding wat hy doen, tot “verstomming” van Sonn, om vir die polisie om te gee. Hy is meer ingestel op die polisie as vir homself. Meer bewus van hulle as van sy eie honger en koue. Hy sal nie eet, skryf Sonn, voordat die polisie nie bedien is nie!

Ontferming. Om jouself te vergeet, selfs ter wille van jou vyande. En, dink ek later, watter menslikheid sit daar ook in die optrede van die polisie dat hulle bereid is om kos te laat uitdeel.

Maar Sonn se verhaal is nie klaar nie. Na ‘n lang tyd word Tutu en die ander vrygelaat, maar hy vra om eers met die polisiehoof te praat. “In ‘n bedaarde stem” bedank Tutu hom omdat hy billik in die uitvoering van sy pligte was. Hy het immers toegelaat dat hulle iets te ete kry.

Maar dan volg die sin: nadat hy gepraat het, het Tutu oor die polisiehoof en - nota bene - sy gesin die seën uitgespreek.

Ek hoor in my stilligheid Tutu se stem in die tronk in Kaapstad in die koue wintersdag na ‘n harde dag vol lewensgevaar: “May the Lord bless and keep you....” Terwyl almal seker net huis toe wou gaan... Ek hoor dit, want in my kontak met mense uit die Anglikaanse tradisie, het ek dikwels hierdie ervaring gehad.

Seën hulle wat jou vervolg.

In tye van boosheid, kwaad, woede, opstandigheid moet ons herinner word aan die menslikheid agter al hierdie dinge.

Ek sou graag wou weet wie die polisiehoof was en wat die gebeurtenis aan hom gedoen het.

Maar dit is nie regtig die belangrikste nie. Terwyl ek die berig lees en sien hoe hierdie biddende man al sy eie ellende kan transendeer om die Ander raak te sien, gebeur iets met my.

Die woorde van Jesus: jy moet jou vyande lief hê, kry nuwe betekenis. En heel prakties – jy moet vir hulle bid. Seën dié wat jou vervolg.

Ek sien hoe mense daardie opdrag wél kan uitvoer. Dit is moontlik om volmaak te wees. Soos ons Vader in die Hemel – en ons Leermeester en Here. Vandag nog, eeue nadat die goue woorde uitgespreek is, kan hulle met krag ‘n verskil maak aan mense se lewens.

En hoe merkwaardig - dat 'n leeftyd nadat jy as godsdienstige leier jou Here gehoorsaam deur die Wet van die Here na te kom, die getuienis daarvan in vele huise weerklink. Wat daardie bitter dag in die Kaapstadse polisie-selle gebeur het, is nie meer net Sonn se geestesgoed nie. Dit word 'n inspirasie, maar veral ook 'n teregwysing aan ons as die volmaakte kritikasters. Dit word 'n oproep tot volmaakte liefde. En des te meer omdat ons sien hoe 'n geestelike leier nie net praat nie, maar uitleef - in praktiese gehoorsaamheid. God vra, en ons moet doen. Teen ons beterwete in.

Maar waar so iets gebeur, weet ons, is, op 'n boeiende, mistieke wyse, God teenwoordig in ons lewens en op ons aarde.

Dit is goed om die dag só te begin. Al lesende, in die koerant van alle plekke, van die krag van die Woord oor eeue heen. Ek is geseënd.

Volmaaktheid

Terwyl ek my vir pinkster voorberei, herdink ek begrippe wat tot ‘n groot mate uit ons geestelike lewe verdwyn het, maar wat kernwoorde van Christelike spiritualiteit is.

Een so ‘n woord is volmaaktheid. Ek onthou nog, uit my kinderdae, dat ons bang gemaak is vir die woord “volmaaktheid.” Dit kan nogal ‘n lastigheid word, is ons vertel, en selfs ‘n lasterlikheid, as mense begin dink hulle is “volmaak.” In die proses broei daar ‘n geestelike hoogmoed in en oor hulleself en gaan dit dikwels gepaard met ‘n lelike vingerwysing na ander wat kwansuis minder volmaak is. Paulus het ook hierdie probleem gehad met mense wat allerhande “groot” geestelike gawes ervaar het, maar eintlik kinderagtig in hul geloof was. Terwyl hulle gespog het oor hul eie geestelikheid, het hulle uitgeblink in onvolwassenheid. Daarom skryf hy byvoorbeeld in 1 Kor.14:20 aan die Korintiërs: “Moenie in julle denke kinders wees nie. Wees onvolwasse in die slegte dinge, maar in julle denke volwasse.”

Só ‘n negatiewe houding teenoor volmaaktheid word eintlik aangewakker deur ‘n skuldbewussyn wat soms uitslaan in ‘n vreemde “trotsheid” oor ‘n mens se onvolmaakthede. Een van die gewildste dinge wat ‘n mens deesdae kan sê, veral as ‘n mens nederig wil klink, is dat jy ook maar jou foute en gebreke het. “Niemand,” sê ons so realisties, “kan tog volmaak wees nie.” Ons voel naby aan die sondaar wat in berou sy hand op sy bors geslaan het en uitgeroep het, “Wees my, arme sondaar, genadig.” Die laaste ding wat ons in ons tyd aanspraak op wil maak, sê ons, is dat ons volmaak is.

En tog is volmaaktheid ‘n sleutelbegrip in spiritualiteit. Die geestelike lewe is by uitstek ‘n lewe van volmaaktheid. Die lewe in die Gees is ‘n verlange na die volmaakte, volkome lewe.

Ek onthou hoe ek op ‘n dag, terwyl ek aan die vertaling van Nouwen se Gelykenis van die Verlore Seun gewerk het, geboeid was deur die manier waarop hy elke keer die drie karakters in die gelykenis (pa en 2 seuns) as voorbeelde vir ons geestelike reis opgenoem het. Hy het op allerhande maniere vertel hoe ons geestelik soos die verlore seun en die oudste seun is. Dit was vir my duidelik dat hy, in tipiese lectio divina-styl, die kloof tussen die teks en die leser oorbrug het deur die leser elke keer weer in te trek in die karakters van die gelykenis. ‘n Mens maak die teks jou eie deur jouself in die karakters daarvan in te lees. Ons is “soos” die twee seuns. Ons kan ons vandag nog inleef in hulle situasie van destyds omdat dit so tydloos en ter sake is. Soos die verlore seun moet ons ons vervreemding van die Vader oorkom en anders as die oudste seun moet ons nie te hoog opgee oor ons vroomheid nie. Ons kan maklik vreemdelinge in ons pa se huis wees.

Toe Nouwen by die vader kom en die vader met God in sy onvoorwaardelike liefde vergelyk, was ek verwonderd toe ek sien Nouwen vergelyk eers die pa met God en vra toe van sy lesers dat hulle “soos God” moet word. Soos God?, het ek gewonder. Is dit nie ‘n bietjie arrogant nie?

Immers, uit ontsag vir God, wéét ons van hoe ánders God as die mens is.

En tog - eintlik is Nouwen se vergelyking nie so vreemd nie. In die Bybel lees ons herhaaldelik dat ons na die “beeld van God” gemaak is. Ons lyk na God, selfs al is ons duidelik nie God nie. Die probleem met ons geestelike lewe is net dat ons as gelowiges nie leef soos God nie en dat ons dus die beeld van God in ons lewens verloor het.

Ek het bly kou aan Nouwen se gedagtes en was nog steeds verwonderd oor die manier waarop hy aangedring het daarop dat ons soos God moet wees. Dit is ‘n baie hoë ideaal, het ek gedink – iets wat vir ons amper na heiligskennis lyk. Hoe kan ek, sondige mens, ooit soos God wees, na God lyk?

En tóé, op ‘n stadium, haal Nouwen Matteus 5:48, uit Jesus se bergrede aan: “Wees julle dan volmaak soos julle hemelse Vader volmaak is.” Eenvoudig. Reguit. Helder. Onmiskenbaar. En wat Jesus so klinkklaar aan sy dissipels voorhou, volg onmiddellik nadat Hy van die vyandsliefde praat. Ons moet soos God wees in ons onbegrensde, onvoorwaardelike liefde.

Dit is tog merkwaardig hoe ‘n enkele Skrifwoord skielik vir jou in die gesig soos kou water tref.

Die Griekse woord wat Matteus gebruik, is “tevleioi”. Dit beteken om volwasse, onbesproke, volkome te wees. Iemand beskryf dit as ‘n woord wat “totale goedheid” beteken.

Hieroor wil ek nog verder dink, want volmaaktheid is ‘n kernbegrip in die geestelike lewe. Pinkster is die tyd waarin ons veral met die groot boodskap van volmaaktheid gekonfronteer word. Deur die eeue was die geestelike mens ‘n mens wat verlange na volmaaktheid gehad het. Om soos God, ons Vader in die hemel, te wees – wat Christus in die Bergrede, aan die begin van sy bediening van ons gevra het.

Kyk, en kyk, en kyk en kyk.

Elsje stuur vir my hierdie foto. Dit is uitgestuur onder die opskrif: "There is always someone who ruins the picture."

Dis nie net die kyk wat so plesierig is nie, maar ook die lekker smile.

Dis omtrent soos ek voel terwyl ek my verkneukel aan my oplees werk oor "volmaaktheid" as een van die vier kernwoorde in spiritualiteit.

Maar die foto vertel my ook iets van volmaaktheid as afgerondheid, as volkomenheid. Soms sien 'n mens iets soos hierdie en voel aan dit is spesiaal. Dit maak 'n hele nuwe ervaring jou deel. En as jy daaroor begin nadink, is dit nogal ironies wat jou so onmiddellik intrek in die foto: Die disruptiewe, die stoute loer om die hoek en opdringerige staar in die kamera se oog wat die harmonie van die idilliese pikkewyn-prentjie versteur, skep juis groter harmonie en afgerondheid. Dit wat andesins die foto sou bederf en spoil, word nou juis dit wat die foto vir 'n mens laat werk.

Ons gebrokenheid, die disruptiewe in ons lewe, die sondige wat die harmonie versteur, bied 'n goue geleentheid vir ons om geestelik te groei in groter toewyding aan God. Die evangelie is iets bly juis omdat dit die disruptiewe deur die groter harmonie oorskryf en wegskryf. Daar is iets sterks in 'n boodskap wat vir jou vertel dat dinge wat jou lewe verniel eintlik deur God gebruik word om jou geestelik 'n volwasse mens te word - in jou weggroei en oorwinning daaroor. Maar ook omdat dit jou toewyding aan God toets.

Volmaaktheid, lees ek vanaand, is die weggroei van ons sonde, die dieper ingroei in geestelike volwassenheid, die nader kom aan ons einddoel- om in die goddelike teenwoordigheid te wees. Daar is boeiende tekste hieroor in die Bybel. Meer later.

Mooi.

Ontferming as 'n kernwoord in spiritualiteit

Die woord ontferming is ‘n kernwoord in Christelike spiritualiteit. Ons taal is ryk aan verskillende woorde wat vir ons vertel wat ontferming eintlik beteken. Dit sluit woorde in soos bewoëndheid, medelye, ontferming, barmhartigheid, meegevoel, simpatie, mededoë en vertroosting. Ek is verwonderd dat ons taal so ryk is aan begrippe van ontferming. Dit is die woordeskat van spiritualiteit. In die geestelike ruimte woon ons onder begrippe wat oorloop van ontferming.

Oor elkeen van hierdie woorde sou ‘n mens iets spesiaals kon skryf. Neem maar die woord “medelye” wat al as woord heel besonders is: om ontfermend, vol medelye te wees, beteken om iemand anders se pyn jou pyn te maak. ‘n Mens laat iemand anders nie alleen ly nie. Jy ly saam met hulle, jy is ‘n “medelyer” van iemand in pyn.

Agter hierdie woord skuil daar ‘n spesiale lewenshouding: daar kom tye in jou lewe dat jy jou so kan inleef in die lewe en lot van ander dat hulle pyn jou pyn word en hulle lyding jou laat ly. En dit is wat God van ons vra: ons word uitgedaag om, soos Nouwen skryf, te gaan woon in plekke waar pyn woon, om te gaan deel in mense se gebrokenheid, vrees, verwarring en angs. Ons reik uit na hulle wat hartseer rou, wat eensaam treur en wat trane van seerkry stort. Ontferming beteken dat ons ingaan in die wêreld van die swakstes onder swakkes, dat ons verwond word saam met die verwondes en dat ons magteloos word saam met hulle wat nie mag het nie. Ons leef ons totaal in in die situasie van mens-wees.

Reeds die Ou Testament gee ons insig in ontferming: Psalm 69 vertel van iemand wat intense pyn en verwerping ervaar. “Ek het gehoop op meegevoel, maar tevergeefs, op mense om te troos, maar daar was nie een nie” (vers 21). Daar het in hierdie mens se lewe ‘n tyd gekom dat medelye totaal ontbreek het. Niemand is daar om ‘n bietjie ontferming te wys nie.

En tog, in die Psalm word dinge anders wanneer die Psalmis aan God dink. In vers 30 roep die digter uit: “Ek is ‘n hulpelose mens, vol pyn, maar U, o God, sal my red en my beskerm.” Die mens in pyn bid om medelye van God, want God bly by die lydendes lank nadat almal in die samelewing hul eie paadjie geloop het en van die lyding van ander vergeet het. Die moment van oratio in vers 30 verteenwoordig ‘n smeekbede tot God om die goddelike teenwoordigheid in ‘n tyd van totale, allesoorheersende pyn van verlatenheid.

En die Psalmis word nie teleurgestel nie. Daar volg inderdaad oomblikke waarin God se ontferming ervaar en bly gevier word. Die digter kan dit deel met ander wat ook sulke lyding ervaar en smag na medelye: In vers 33-34 hoor die verdruktes die danklied van die Psalmis en is bly en dankbaar, “want die Here slaan ag op die armes.”

Só ken ons God en so wil God geken word: God slaan ag op die armes.

Daar is baie gedeeltes in die Bybel wat God se ontferming vier. En Jesus is self die verpersoonliking van Goddelike ontferming. Hy wat die Barmhartige Samaritaan se storie vir sy dissipels vertel het, is die Een wat, soos God, die verdruktes opgesoek het en in ontferming ‘n “ligte” las en ‘n “sagte” juk in plaas van die onbarmhartigheid op sy volgelinge gelaai het.

Die laaste beelde in Openbaring hou vir ons God se ontferming voor: die ou dinge, skryf hierdie boek oor die nuwe hemel, het verbygegaan: God sal trane afdroog, die dood sal daar nie wees nie, lyding, smart en pyn sal ook oor wees. En dit gebeur omdat God self by mens sal wees as hulle God (21:4). God woon in mededoë is en in vertroosting onder mense.

God is ondenkbaar sonder ontferming. Wie aan God dink, dink aan medelye. Wie van God hoor, hoor van bewoënheid, meelewing, van omgee en uitreik. God is met ons, vir altyd, in al ons pyn – God laat ons nooit alleen nie. God is bewoë, God dink ontferming, God leef medelye.

Lank nadat ons in die steek gelaat is, ook deur hulle wat naby aan ons is, bly God by ons. Lank nadat mense hulle simpatie met ons betuig het en weer hulle loop gekry het, is God in groot welwillendheid by ons. God is, soos Waaijman skryf, uiters welwillend, ekstreem behulpsaam, onbegrens vergewensgesind, onbeperkt bewoë. God wat in liefde met ons een is, bewys aan ons dag na dag herhaaldelik goddelike dade van barmhartigheid. God is nie maar net “uit ordentlikheid” bewoë oor ons nie. Dit is nie maar net ‘n “goeie gewoonte” van God om vir mense om te gee nie. God is ver bo alle ordentlikheid en gewoontes om ‘n God wat oorvloediglik uitreik na mense.

En, nog merkwaardiger, God doen dit deur ons. Daarom kan ons oorvloediglik ontfermend wees. Daarom kan ons uiters welwillend bly.

In ons houding, gedrag, denke en in ons hele lewe wil God na almal in ontferming uitreik.

Pinkster is 'n tyd van bekragtiging tot 'n nuwe lewe. Die Gees laat die lewe en woorde van Christus, die Ontfermer, ons lewens deurdrenk. Ons leef nou, soos Paulus vra, in die gesindheid van Christus - die gesindheid van ontferming.

Maar vanaand is selfs dit vir my nog te veel gesê: lank voordat ek gaan nadink oor die implikasies van God se ontferming, wil ek my bly verwonder oor hoe konkreet, hoe dikwels en hoe konsekwent die Bybel eenvoudig net praat oor God wat vir ons in ontferming omgee.

Des te meer omdat ons in 'n harde tyd leef, arm aan ontferming en beroof van geloof in 'n God wat met medelye na ons vra en by ons bly.

Ons kan nie genoeg hieraan dink nie. Hoe meer ons die God van ontferming ontdek, hoe meer brand daar in ons eie kil harte 'n vlam van ontferming.

As ons taal ryk is aan ontferming en arm aan kilheid, sal ons lewens vanself volg...

Ontferming: om duwweltjie en glas drie handbreedtes te begrawe

Tydens ons simposium praat ons oor spiritualiteit wat deur sekere kernwoorde belig word. Een so 'n woord is ontferming. In Lukas 1:78 word God se ontferming onderstreep: Johannes sal die boodskap van sonde-vergifnis verkondig "danksy die genadige ontferming van God."

Aldus leer ken ons God vanaf die eerste oomblikke van die Jesus-verhaal as 'n God van ontferming. Wie met God 'n verhouding aanknoop, word opgeneem in teerheid.

Dit is nie 'n nuwe beeld vir God nie. Lukas staan in 'n baie ou tradisie met hierdie klem op God se teerheid. Die Ou Testament loop oor van God se ontferming, God se teerheid of barmhartigheid.

Teerheid hou daarom nie by God op nie. Dit is 'n kern-eienskap van mense wat aan God behoort. Wie God volg, lyk soos God.

In my voorbereiding vir Pinkster lees ek daarom met aandag die opmerking van Waaijman oor die vroegste vromes, of te wel die “chassidim” – mense wat in die vroeë rabbiniese geskrifte beskryf is as uiters toegewyd, welwillend, suiwer en vol berou.

Voordat hulle met gebed begin, stel hulle hul hart vir ‘n uur lank op God in. En as hulle eers in gebed versonke was, het hulle nooit hul gebed onderbreek nie. Nooit.

Maar dan voeg Waaijman by: Hulle het duwweltjies en glasstukke drie handbreedtes in die grond begrawe sodat niemand daardeur vewond sou word nie.

Vroomheid en ontferming gaan hand aan hand.

Later kom daar naas hierdie vroomheid en ontferming ook uiterste geduld by: ‘n Vrome, word vertel, is iemand wat selfs wanneer hy of sy vervloek word, tog swyg.

Sommiges, weet ek, sal sulke vroomheid aflag. Dit is ook nie nuut nie. Die Pinksterdag, toe mense op 'n heel vreemde manier begin praat het oor 'n God wat nuwe dinge doen en die aarde gaan omkeer, was daar ook die wat gelag en gejil het. En hulle was nogal vroom Jode.

Die beeld van die duwweltjie en glas bly hang by my: iemand wat God ken, ontsien niks om ander van seerkry te beskerm nie. Dit is egte teerheid.

Lente in die verborge teenwoordigheid van God

Ons simposium van die afgelope week is gehou in 'n pragtige Regency-styl huis wat aan die Anglikaanse kerk behoort. Dit is 'n rustige plek van afsondering waar mense dikwels vir afsonderingsgeleenthede gaan. Hulle bring dan die tyd in stilte deur, maar daar is ook 'n geestelike mede-reisiger tot hul beskikking indien hulle met so iemand wil praat. Terwyl ons daar is vir ons simposium, hoor ons dat Suid-Afrikaanse groepe ook gereeld daar bymekaar kom.

Die plek se naam is Glenfall House en dit is naby Cheltenham.

Die omgewing is beeldskoon, soos my foto's hieronder bietjie laat wys.

Tydens die simposium het elkeen van ons 'n kans gekry om 'n aanbieding te lewer. Dit is voor die tyd gesirkuleer en dan intensief bespreek. Daar was nie veel tyd om die wondermooie omgewing te bedink terwyl ons soveel gesels het nie. Maar iewers was daar in ons gesprekke vir my 'n belangrike groeiproses aan die ontwikkel. Ek het gevoel dat dit 'n tyd van toetsing was wat aan ons besondere uitdagings gestel het.

Saans het ons ons gesprekke voortgesit, maar hierdie keer in kleiner kring om oor allerhande dinge te gesels, maar ook oor die meer praktiese kante van die toekoms van Bybelse Spiritualiteit. Seker die belangrikste ontwikkeling was om 'n internasionale werkgroep van spesialiste op die been te bring wat ongeveer een keer per semester sal bymekaar kom en met verdrag publikasies sal lewer.

Die meeste van ons kom al 'n entjie saam, daarom dat ons ook in seker opsigte 'n paar sterk treë vorentoe kon gee. Ons kollega's van Nijmegen (Waaijman, Huls) het hul bydrae gelewer en soos gewoonlik het Waaijman met sy rustige en volwasse insig belangrike insette gelewer. Huub Welzen het ook deelgeneem. Hy is 'n Nuwe-Testamentikus wat gesout is in die vakgebied. Hy besoek Suid-Afrika in September wanneer hy in Bloemfontein by die nagraadse M.-kursus optree.

Dit is egter meer as net wetenskaplike bande wat ons aanmekaar bind. Ons groei ook in ons wedersydse verstaan van mekaar, maar ook in ons begrip vir die uitdagings wat op ons wag. Ons is besig om 'n nuwe bedeling binne te gaan waarin ons veral op soek is om die geestelike lees van die Bybel te bedink. Vir baie dekades en eeue het navorsers die Bybel gefynkam vir 'n dieper verstaan. Hulle was gelowige mense wat nie sommer net losweg met die teks wou werk nie. Met toewyding het hulle die Bybel histories, kultureel, sosiologies, narratologies en met vele ander perspektiewe ondersoek. In hulle tyd is die wetenskap deur allerhande vrae uitgedaag om na te dink oor die Bybel as historiese boek: wat is die gebeur wat agter die teks skuil? En hoe het die mense uit latere geslagte die teks verstaan? Wie was Lukas? En in watter konteks moet hy geplaas word? Nog ander vrae het gevolg: hoe lyk die Bybel as boek? Hoe is die teks gevorm? Watter literêre insigte help ons om die boodskap van die boeke te begryp? Hoe is die boeke se argumentering ingeklee? Met watter literêre tegnieke het skrywers hul hoorders oorreed om na die Evangelie te luister? Dit was belangrike vrae wat gevra is oor die Bybel wat as boek soos enige ander boek gelees moet word. Hierdie vrae en ondersoeke was nie altyd so opwindend nie. Maar hulle moes ondersoek word en het in baie opsigte vir ons bevrydend in ons geloof gewerk. Daardie werk moet 'n mens dus nie onderskat of geringskat nie.

Mettertyd het ons nog verder gegroei deurdat ons besef het ons kan nie maar net die Bybel self ondersoek nie. Ons moet ook na die lesers daarvan kyk. In ons wetenskap groei toe die besef dat die Bybel nie maar net 'n boek is wat objektief ondersoek kan word nie. Daar was baie lesersgemeenskappe wat die Bybel in hul tyd ingetrek het en wie se omstandighede in latere tye hul verstaan van die Bybel wesenlik bepaal het. Daarom het ons Protestantse, Anglikaanse, Charismatiese en ander leesgrepe op die Bybel. En ons sien ook deesdae wetenskaplike ondersoeke wat wys hoe mans die Bybel ten koste van vroue gelees het, of rykes ten koste van armes, of magtiges ten koste van die mense aan die rand van die samelewing. Dit is allerhande "kontekstuele" grepe op die teks. Dikwels het hierdie groepe al die "inligting" van vorige eeue se ondersoek voor hulle, maar elkeen van hulle verstaan dit weer verskillend en interpreteer dit anders.

Die rol van die leser in die verstaan van die teks was daarom 'n belangrike ondersoeksveld. Hoe dra die leser van 'n teks by tot die vorming van betekenis?

In elkeen van hierdie fases wou wetenskaplikes die boodskap van die Bybel beter verstaan. Daarom sal ons ook in al hierdie fases iets "spiritueels" raaksien. Daar is soms wonderlike en boeiende geestelike dimensies in die harde wetenskaplike arbeid van baie eeue. Welzen se boeiende bydrae tot ons simposium het dit ook uitgewys. En 'n mens kan heelwat "teologiese" of geleerde tekste uitwys wat geestelik vormend was en groot invloed uitgeoefen het.

Daarom is Bybelse Spiritualiteit nie 'n nuwe ontwikkeling in die sin dat dit iets doen wat nog nooit tevore gedoen is nie. Dit sou arrogant wees om daardie aanspraak te maak of om voor te gee dat eeue van Bybelse navorsing nutteloos en ongeestelik was.

En tog sou 'n mens ook sekere vrae aan die wetenskap van die verlede kon stel - wat tans vanuit Bybelse Spiritualiteit gedoen word. In die pogings van die verlede om baie vrae te beantwoord, is daar dikwels meer geluister na die stemme van latere tyde en navorsers as na die stemme van geloofsgenote in die Bybel. Net so dikwels is die geestelike stem van die Bybel oordonder deur die groot aansprake van latere navorsers. Daarom is byvoorbeeld baie aandag aan historiese vrae gegee sonder dat die geestelike boodskap van die Bybel sy regmatige plek ingeneem het.

Maar Bybelse Spiritualiteit wil nie net wys op sekere problematiese uitgangspunte, metodes en uitkomste van die verlede nie. Dit wil tog ook iets nuuts doen deur op 'n wetenskaplike manier na te dink oor die geestelike karakter en resepsie van die Bybel. Vanuit 'n model vir geestelike lees kan 'n mens die geestelike dimensies in die wetenskaplike werk wat oor die eeue heen gedoen is herken en beskryf. Maar ons word deur hierdie werk in Bybelse Spiritualiteit gehelp om pertinent die geestelike boodskap van die Bybel te bedink. Anders as voorheen is ons werk nie om onder andere die Bybel geestelik te lees nie, maar spesifiek om veral na te dink oor die geestelike lees daarvan. Daarom kyk 'n mens byvoorbeeld na die verhoudinge, die transformasies, die prosesse wat in die historiese gebeure of in die literêre vorme of in die resepsie van tekste plaasvind.


Hoe het, byvoorbeeld, Paulus nagedink oor die verhouding tussen God en mens? Hoe het hy oor God gedink? Wat was sy beeld van die mens? Hoe dink hy na oor die transformasie van mense? Verander God ook in God se verhouding met die mensdom? Op die manier ondersoek 'n mens veral die geestelik reis van die Bybelse gelowiges en van die voorgeslagte wat daardie reis ook geloop het. En ons vra dan wat dit beduie vir 'n mens wanneer 'n mens vandag geestelik op reis gaan?

Meer nog: Bybelse Spiritualiteit wil hierdie keer tog beklemtoon dat 'n mens moet verder gaan: 'n mens lees die Bybel geestelik omdat 'n mens verwag dat jy self deur die geestlike impak van die teks geraak en sal verander word. Alles wat 'n mens raaksien aan verandering in die Bybel en in lesers van latere tye wat die Bybel gelees het, skep 'n raamwerk waarin 'n mens jouself blootstel aan dieselfde omvorming. Dit gebeur nie net sommer nie. 'n Mens moet daarvoor oplet en 'n mens moet bewus gemaak word van hoe hierdie self-implikasie kan werk.

Ek luister juis tydens ons simposium na een van die deelnemers. Hy het gekies om sy bydrae te lewer oor 'n gesprek tussen gelowiges. Vandag, argumenteer hy, is spiritualiteit by uitstek 'n beweging waarin mense met mekaar op weg gaan, bewus van hul eie vooroordele en magsgrepe, maar ingestel daarop om na mekaar te luister en bymekaar te leer. En tog, is hy uiteindelik die een wat heel eerste en heel vinnigste aan die ander groeplede vertel hoe verkeerd hulle die Bybel lees. Dit was 'n stukkie ironie wat goed geillustreer het hoe 'n mens groot aansprake kan maak en tog totaal daarby verby leef.

In 'n sekere sin doen Bybelse Spiritualiteit dus tog iets nuuts: dit beklemtoon, anders as baie van vorige geslagte, dat 'n mens nie die Bybel as enige ander boek lees nie. Dit is die boek van die Gees wat deur die eeue werk, maar wat alle lesers, ook huidige lesers wil aanraak en vernuwe. Daarom "verstaan" 'n mens die Bybel net as jy 'n gelowige mens is. Jy self, in jou eie hart, siel en verstand, moet deurdrenk word van hierdie geestelike waters voordat jy op enige manier kan dink daaraan om dit te laat deurstroom na anders.

Dit is 'n groot storie: hierdie self-implikasie. Jesus het al daaroor met sy Farisese godsdiensgenote geworstel.

Bybelse Spiritualiteit is dus uiteindelik 'n worsteling om jou eie siel.

Juis daarom val dit my deesdae op hoe versekulariseerd so baie mense om ons is dat hulle hul geloof wegsteek wanneer hulle die Bybel optel of toelaat dat hulle deur die tydsgees in hul lees van die Bybel gestuur word. Sekularisering is nie noodwendig sleg nie. Dit kan soms goed wees as slegte magsaansprake oor die Bybel en van die kerk gestroop word. Maar terwyl ons graag afskeid neem van slegte magsgrepe op die Bybel en luister na wat mense van ons tyd vir ons oor die Bybel vertel, lees ons tog nog die Bybel omdat ons dit herken as 'n teks wat mense radikaal kan omvorm. Dit is 'n teks wat nog baie vir ons tyd te vertel het. Al is die Bybel 'n teks van millennia terug, is dit 'n teks wat op 'n spesiale manier vir ons lewenssin ontknoop. As ons nie die teks herken vir sy dinamiese en transformerende werking nie, kan ons nie in die verlengde daarvan geestelik groei nie. Die uitdaging is soveel enormer omdat 'n mens self as toetsteen die ruimte moet word vir hierdie transformasie om te gebeur. Die egte geestelike mens is die mens wie se oog gedurig op sy eie, koue hart ingestel is, biddend om daarvan verlos te word. Esegiel het dit tog duidelik gemaak hoedat die groot toekoms sal kom wanneer God in ons brandende harte van die gees sal gee.

Ons simposium het vir my gewys dat dit geen maklike taak is om na te dink oor Bybelse Spiritualiteit nie. Daar is baie vrae en velerlei uitdagings. En tog het ek die gevoel gekry dat ons deel was van 'n tydlose gesprek oor die verborge werking van God onder ons.


As ek nou aan die simposium terugdink, is dit vir my asof die beelde van die volgende foto's by my die langste sal bly nawerk.

God se liefdevolle hand in die natuur is ook die God wat die liefde in ons harte skryf.... as ons maar daarna verlang en daarvoor sal vra.