Dit was twee weke van hoge gesprekke oor spiritualiteit en die mistiek. Dit was groot name wat aan die woord was en ons het dinge mooi uitgepluis en bedink.
Die tweede week het alles in idillies omstandighede plaasgevind: iewers in afsondering, op ‘n stil plaas, met die stilte wat soos ‘n swaar sak oor ons geskuif het om ons af te grens van die woeligheid van die daagse lewe by die huis. Hier kon ‘n mens tot rus kom, as dit nie was vir al die besige gepraat nie.
Almal is aan die worstel met die moeilik stof – die denkers op die gebied van spiritualiteit oor eeue heen. Die groot name: Dionusios die Areopagiet, Meester Eckhart, Thomas a Kempis, Sint Willem van Thierry, Hammerskjold. Ons lees hulle tekste en bedink die mistiek van ‘n kant af. Dit is vir die meeste van ons nuwe terrein. Vars, boeiend, maar ook vreemd en anders. Nie juis deel van ons gewone dieet in die kerk nie.
Ek loop na so ‘n lang dag van dink, dink en dink, vroegaand om kollegas by hul woonplek te gaan haal vir ete en sommer ‘n lekker wandeling te neem – oefening na al die sit en vars plaaslug om in te asem na die kamer-lug van die dag. Die huis van die kollegas is ongeveer 15 minute van my plek. Die dag lê tam agter my. Ek kom tot rus soos die besige tye soos sand in ‘n uurglas uitloop uit my gemoed en die stilte rondom my in die plek van al die baie geklink en geklank in my binneste nestel. Ek is dankbaar dat ek ‘n paar oomblikke alleen kan loop, al is dit donker en my flitsie nie juis ‘n groot gids teen die donkertes om my nie.
Die rus verdamp gou. Ek begin wonder of ek nie die pad kwyt is nie – die pad lyk verder as wat ek gedink het. Ek wil-wil ongedurig raak. Dit is nie nou die tyd om te verdwaal nie.
Ek hoor iemand aankom en ‘n ongerustheid sak half oor my. Dis donker plaas om my. En die terrein is onbekend. Niemand weet waar ek is nie.
Dis Erik. Hy het ‘n bruin werkersuniform aan en beduie vir my dat die plaashuis wat ek soek net om die draai is. Onseker volg ek hom. Ons praat onderwegs oor hom, oor sy werk (hy is nog net 2 jaar daar), oor sy vrou (sy woon 40 kilometer verder in die stad), oor die diere op die plaas. Hy moet gou iemand by die huis gaan sien en kan my gaan wys waar dit is. Ek verstom my as ons om die draai kom en die plaashuis voor my lê – enkele meters van waar ek omgedraai het omdat ek gedink het ek is die pad kwyt. Wat is die duisternis tog ‘n gevaarlike plek om in te wees.....
Ek ry met my kollegas terug na die hoofkamp vir aandete. Erik in die pad terug na sy slaapplek. Erik loop sonder lig in die donker. Dit is laataand en nog ‘n ent na sy plek toe.
Jamie hou stil, draai die ruit stadig af en vra hom vriendelik of hy wil saamry. Ek verwonder my oor die eenvoud van hierdie vriendelike daad: ‘n venster oopdraai, omgee vir die werker op die plaas, ‘n geleentheid aanbied. ‘n Enkele daad van menslikheid.
Later, aan die einde van die twee weke, op pad lughawe toe, sit ek in die motor en gesels. Riaan vertel: vir ons braai van die vorige aand het ons ekstra hout nodig gehad. Almal was lus vir die lekker uitspan na die vol program van die dag. Hulle organiseer ywerig die nodige en ry ‘n paar kilometers om ‘n sak hout te gaan haal. Daarvoor kry hulle die hulp van die ander plaaswerker. Hy gaan saam met hulle om die hout te gaan haal en dra dit met hul terugkeer ook nog geduldig van die motor na die braaiplek. Die manne sak op die sak toe. Die vuur moet gepak word, die drinkgoedjies uitgehaal word en die braai op die rooster kom. Dit is die lieflike ritueel van samesyn, grappies maak en heerlik uitspan.
Die arbeider sonder naam, sy plig gedaan, draai om om die paar kilometers in die donker terug huis toe te stap, terwyl die manne hulle vleispakkies oopmaak en die hope hout pak. Hy het ‘n lang dag agter die rug. Op die groot plaas is daar nie rygoed nie en dit is meestal voetslaan. Daar is nie kinders, vrou, familie, vriende met wie hy kan terugsit en braai nie. Vroeg gaan slaap en douvoordag weer opstaan vir die nuwe dag se werk.
Riaan laat hom egter nie gaan nie. Hy laai hom in die motor en vat hom terug tot by sy huis.
Ons het oor groot dinge gepraat in die twee weke wat verby is. Groot sake. Diep sake.
En al die tyd was daar om ons mense wat stilweg en ongesiend met hulle gewone lewe aangegaan het. Onaangeraak deur die diep debatte wat nuuskieriges met mekaar en met die groot geeste van die verlede aangeknoop het.
Erik en die naamlose houtdraer. Die geringes. In soverre as wat julle....
Thursday, April 30, 2009
Monday, April 20, 2009
Contemplatio
Daar is die oomblikke in jou lewe dat jy weet jy word deur God aangeraak. Dit is soos ‘n vonk van herkenning wat vir ‘n oomblik in jou brand – die brandende hart van die Emmausgangers.
Hoe praat ‘n mens daaroor? Die onuitspreeklike ervaring, verby woorde, te persoonlik en te intiem vir die markplein.
Dit is die oomblik van verrukking, die oomblikke dat ‘n mens opgetel word – soos Paulus in die derde hemel.
Maar dit is ook die oomblik dat alles wat jy aan die doen was, in jou hart ingesak het en deel van jou innerlike geword het.
Hulle kom nie baie nie. Sulke oomblikke is skaars en oases in die woesten van jou geloofsreis. Maar hulle brand God se beeld in jou in. God se voetspoor lê ingemessel op jou hart. Jy dra ‘n goddelike spoor in jou rond. Jy het God se gelaat gesien.
Dit is oomblikke wat jy met eerbied noem, terughoudend. Want dit is ‘n verterende vuur wat in jou lewe kom en jou konsumeer met verlange na die Een wat suiwer liefde is en wat jou dryf met ‘n vurige begeerte om vir altyd daar te wees waar die Liefde in volheid woon.
In die teenwoordigheid van hierdie Een pas dit jou om nederig te wees. Want as jy maar te gou wil vertel van hoe lieflik jy geseën word deur God se teenwoordigheid, ontdek jy met ontnugtering dit is maar net ‘n voetspoor. God se inwoning word verduister deur jou beperktheid, jou skuld, jou duister weë.
Jy wil nie daaroor praat nie. Want dieselfde God wat jou aanraak, is ook die God wat jy telkens weer verraai. Jy faal die Liefde. En al die spoggerighede oor die Teenwoordigheid word sy krag ontneem deur die verraad.
Om by God te kan wees in ewige stilte en liefde. Trek die skoene uit. Dit is heilige grond. Moenie te maklik praat nie. Te veel woorde wis die spore uit. ‘n Mens staan hier voor die Verborgene, die Onuitspreeklike, die Ewige.
Hoe praat ‘n mens daaroor? Die onuitspreeklike ervaring, verby woorde, te persoonlik en te intiem vir die markplein.
Dit is die oomblik van verrukking, die oomblikke dat ‘n mens opgetel word – soos Paulus in die derde hemel.
Maar dit is ook die oomblik dat alles wat jy aan die doen was, in jou hart ingesak het en deel van jou innerlike geword het.
Hulle kom nie baie nie. Sulke oomblikke is skaars en oases in die woesten van jou geloofsreis. Maar hulle brand God se beeld in jou in. God se voetspoor lê ingemessel op jou hart. Jy dra ‘n goddelike spoor in jou rond. Jy het God se gelaat gesien.
Dit is oomblikke wat jy met eerbied noem, terughoudend. Want dit is ‘n verterende vuur wat in jou lewe kom en jou konsumeer met verlange na die Een wat suiwer liefde is en wat jou dryf met ‘n vurige begeerte om vir altyd daar te wees waar die Liefde in volheid woon.
In die teenwoordigheid van hierdie Een pas dit jou om nederig te wees. Want as jy maar te gou wil vertel van hoe lieflik jy geseën word deur God se teenwoordigheid, ontdek jy met ontnugtering dit is maar net ‘n voetspoor. God se inwoning word verduister deur jou beperktheid, jou skuld, jou duister weë.
Jy wil nie daaroor praat nie. Want dieselfde God wat jou aanraak, is ook die God wat jy telkens weer verraai. Jy faal die Liefde. En al die spoggerighede oor die Teenwoordigheid word sy krag ontneem deur die verraad.
Om by God te kan wees in ewige stilte en liefde. Trek die skoene uit. Dit is heilige grond. Moenie te maklik praat nie. Te veel woorde wis die spore uit. ‘n Mens staan hier voor die Verborgene, die Onuitspreeklike, die Ewige.
Tuesday, April 14, 2009
Liefde in 'n maalkolk van lyding en ellende. Oor die spiritualiteit van omgee
Ek lees nou ook Ds Luckhoff se dagboek wat hy as predikant in Bethulie se konsentrasie-kamp geskryf het. Dit is ‘n merkwaardige boek om te lees langs Rensche van der Walt se dagboek (sien vorige blogs).
Luckhoff was maar 27 jaar oud toe hy, vars en geleerd van sy oorsese studies, in die kamp as predikant aangestel is. Hy was as ‘n onervare proponent daar in die diepkant ingegooi vanaf 21 Augustus 1901 tot 24 Oktober 1901 - juis in die tyd dat die sterftes hul hoogtepunt bereik het. Na sy kort tydjie in die kamp (skaars twee maande) het hy ‘n senu-instorting gekry. Hy moes toe na sy ouerhuis terugkeer. Luckhoff , wat later as Sekretaris in die Diens van Barhartigheid onoortreflike werk in die kerk sou doen om armes op te hef, het in 1943 ‘n eredoktorsgraad vir sy werk gekry. Hy verdien meer as dit vir hierdie dagboek – wat hy, soos hy in die voorwoord skryf – vir ‘n jaar lank nadat hy dit klaar geskryf het, nie weer moed kon vind om dit te lees nie.
Destyds toe ek Bonhoeffer se briewe in die gevangenis gelees het, het dit my lank gekos om weer perspektief te kry. Hierdie dagboek is erger: dit is die verhaal van ‘n man wat in die modderbad van grenslose lyding van die mees verwondbare deel van die samelewing – vroue en jong kinders – moet preek oor God.
Bladsy 109 (in Raath en Louw se “Die Konsentrasiekamp te Bethulie gedurende die Anglo-Boere-oorlog 1899-1902) val my op omdat dit in hierdie kookpot van ellende die plek van liefde uitspel. Hy skryf op Woensdag 4 September as volg:
Dit was ‘n baie besige middag.
Daar was begrafnisse om 4.00 nm. Agtien lyke. “En God sal al die trane van hulle oë afvee.
Hoe kan ‘n mens se hart verhard bly? Kan ‘n mens onbewoë wees wanneer jy wenende, swaar beproefde moeders in foltering, knielende, langs hul suigelinge se grafte sien?
Liefde is, na dit alles, die grootste en geheimsinnigste van alle dinge!
Verklaar dit dat ‘n moeder kan vasklou aan ‘n hulpelose, idiotiese, msvormde seun van veertien jaar en hom mond tot mond voer! Verklaar dat ‘n moeder nag en dag, dag en nag met ‘n siek kind kan wakkerbly! Kyk na daardie diep gesonke oë, droefheid-gesonke, hulle sorg – vermoeidheid, en vertel aan my wat is hierdie liefde wat alles verduur!
Gedurende die afgelope veertien dae het ek twee dinge geleer wat tot nou toe vir my alles “verbeelding was” – die betekenis van die liefde en dit wat Godsdiens genoem word.
En dit is die goeie dele van die dagboek.
Luckhoff was maar 27 jaar oud toe hy, vars en geleerd van sy oorsese studies, in die kamp as predikant aangestel is. Hy was as ‘n onervare proponent daar in die diepkant ingegooi vanaf 21 Augustus 1901 tot 24 Oktober 1901 - juis in die tyd dat die sterftes hul hoogtepunt bereik het. Na sy kort tydjie in die kamp (skaars twee maande) het hy ‘n senu-instorting gekry. Hy moes toe na sy ouerhuis terugkeer. Luckhoff , wat later as Sekretaris in die Diens van Barhartigheid onoortreflike werk in die kerk sou doen om armes op te hef, het in 1943 ‘n eredoktorsgraad vir sy werk gekry. Hy verdien meer as dit vir hierdie dagboek – wat hy, soos hy in die voorwoord skryf – vir ‘n jaar lank nadat hy dit klaar geskryf het, nie weer moed kon vind om dit te lees nie.
Destyds toe ek Bonhoeffer se briewe in die gevangenis gelees het, het dit my lank gekos om weer perspektief te kry. Hierdie dagboek is erger: dit is die verhaal van ‘n man wat in die modderbad van grenslose lyding van die mees verwondbare deel van die samelewing – vroue en jong kinders – moet preek oor God.
Bladsy 109 (in Raath en Louw se “Die Konsentrasiekamp te Bethulie gedurende die Anglo-Boere-oorlog 1899-1902) val my op omdat dit in hierdie kookpot van ellende die plek van liefde uitspel. Hy skryf op Woensdag 4 September as volg:
Dit was ‘n baie besige middag.
Daar was begrafnisse om 4.00 nm. Agtien lyke. “En God sal al die trane van hulle oë afvee.
Hoe kan ‘n mens se hart verhard bly? Kan ‘n mens onbewoë wees wanneer jy wenende, swaar beproefde moeders in foltering, knielende, langs hul suigelinge se grafte sien?
Liefde is, na dit alles, die grootste en geheimsinnigste van alle dinge!
Verklaar dit dat ‘n moeder kan vasklou aan ‘n hulpelose, idiotiese, msvormde seun van veertien jaar en hom mond tot mond voer! Verklaar dat ‘n moeder nag en dag, dag en nag met ‘n siek kind kan wakkerbly! Kyk na daardie diep gesonke oë, droefheid-gesonke, hulle sorg – vermoeidheid, en vertel aan my wat is hierdie liefde wat alles verduur!
Gedurende die afgelope veertien dae het ek twee dinge geleer wat tot nou toe vir my alles “verbeelding was” – die betekenis van die liefde en dit wat Godsdiens genoem word.
En dit is die goeie dele van die dagboek.
Monday, April 13, 2009
Oor 'n spiritualiteit van vrede: Emily Hobhouse, A.D. Luckhoff en die Oorlog
As iemand my sou vra na ‘n top tien boek, sou ek ongetwyfeld Rykie van Reenen se “Heldin uit die Vreemde” baie naby aan een plaas. Ek was deur die jare heen ‘n groot bewonderaar van Rykie se skryfwerk. Behalwe vir haar loslywige Afrikaans, is haar humor altyd bevrydend en haar sensitiwiteit vir mense oorrompelend. Sy skryf oor Emily Hobhouse se besoek aan die kampe en haar desperate pogings om die mense in hul nood te help. Emily, sê Rykie, se sonde in haar landgenote se oë was nie dat sy die Boervroue gaan help het nie, maar dat sy haar met hul nood vereenselwig het en vir hulle jammer was (bl.60). Sy het, skryf Rykie op dieselfde bladsy, vir ‘n bejaarde tante, bewend van die koue (‘n tante van Pres.Kruger) haar eie onderrok uitgetrek en gegee.
‘n Paar ander gedagtes wat my aan die dink gesit het terwyl ek die referaat oor Rensche se dagboek skryf:
Die vernietiging van plase deur die Britse leër om die ondersteuning van die soldate op die front deur hul familie tuis op die plase te voorkom:
Giliomee (2004:210) notes that almost the whole of the Free State was scorched, evoking the following comments from the later General Smuts, “[Wherever] the enemy appeared, he carries out indescribable destruction. All houses are burned down, all fields and gardens are utterly destroyed, all cattle and foodstuffs are carried off and all males taken prisoner”. A year latter he visited the location again and wrote, “The horror passes description... Surely such outrages on man and nature will lead to certain doom.”
Die voorstelling van Boere deur sommige Engelse skrywers:
The innocent women and children were, in the words of a British author, seen as an “savage being(s)... hideous in form, unkempt and unwashed, violent, hypocritical, a persecutor and an assassin of the English” (Giliomee 2004:210).
En uit Dolf Britz se hoogs interessante artikel met die naam: ‘Now, what has become of our prayers and supplications?’ Faith in an Anglo-Boer War concentration camp of 1901 in Acta Academica 39 (2007) die volgende verhaal oor die dagboek van die latere bekende Ds. Adriaan Luckhoff. Luckhoff het tydens sy bediening in die Bethulie kamp totaal ingegee oor die ellende en lyding wat hy daar beleef het. Hy skryf oor die vreemde pre-okkupasie van mense met doodsbed-tonele en “verwyt” homself amper as hy self die volgende toneel beskryf (Luckhoff skryf sy hele dagboek in Engels):
From there called by Mrs. Van den Berg to new ward, to come quickly, as Lenie was dying.109 I went, and when I entered saw that God was going to take her away. Let me not attempt to describe her angelic little face of marble white, her beautifully chiselled nose, and her sweet little mouth! Silently we knelt around her bedside — mother, nurse and I. Of her beautiful blue eyes I have said nothing, for they were closed — the lids gently drawn, and the lashes trying hard to kiss the soft smooth cheeks. ‘O God, come and help us! O Saviour, come and take Thy place beside her bed — hold her hand — take her in Thy tender arms and press her against Thy bosom! Bear her, Saviour, where Thou wilt, for with Thee she is safe. Comfort our hearts and give us to bend our heads in humble resignation — Thy will be done. Amen!’ ‘Lenie, Lenie, Lenie, mij kind, jou mammie is hier bij jou, en Jezus ook is hier om jou hand te hou — moenie bang wees nie, mij kind.’ Under her weary eyelids she looked at us, and a large tear gathered in her left eye. It glistened like a diamond for a moment, and then became the possession of the sorrow-stricken mother. Then we were silent and watched. Slowly and gently the lids opened — now again we could look into those clear blue orbs. Wider — wider — and still wider they grow — uplifted, right away beyond the three forms of clay before her. See how the pupils dilate — they seem to swamp the blue! And so for a few short moments they remain. It was a gaze right beyond us to — what! Will it be old-fashioned to suggest ‘Angels’, perhaps! Until I grow wiser I shall hold fast to Angels. O, the mystery of the Unknown! And slowly, gently, those lids sink once more to rest — to rest indeed — for her spirit has fled — perfect peace! How passing strange, how majestic in its simplicity, how weird in its strange stillness — the passing of a Soul — the disunion of Body and Spirit! Is this Death? Then may I never fear its shadow! Sunset and Evening Star!
Oorlog is walglik. En om te dink dat die Boere oorlog vandag deur sommige beskryf word as een van die onnodigste oorloe ooit (is dit nie wat baie deesdae van die grensoorlog skryf nie?).
‘n Paar ander gedagtes wat my aan die dink gesit het terwyl ek die referaat oor Rensche se dagboek skryf:
Die vernietiging van plase deur die Britse leër om die ondersteuning van die soldate op die front deur hul familie tuis op die plase te voorkom:
Giliomee (2004:210) notes that almost the whole of the Free State was scorched, evoking the following comments from the later General Smuts, “[Wherever] the enemy appeared, he carries out indescribable destruction. All houses are burned down, all fields and gardens are utterly destroyed, all cattle and foodstuffs are carried off and all males taken prisoner”. A year latter he visited the location again and wrote, “The horror passes description... Surely such outrages on man and nature will lead to certain doom.”
Die voorstelling van Boere deur sommige Engelse skrywers:
The innocent women and children were, in the words of a British author, seen as an “savage being(s)... hideous in form, unkempt and unwashed, violent, hypocritical, a persecutor and an assassin of the English” (Giliomee 2004:210).
En uit Dolf Britz se hoogs interessante artikel met die naam: ‘Now, what has become of our prayers and supplications?’ Faith in an Anglo-Boer War concentration camp of 1901 in Acta Academica 39 (2007) die volgende verhaal oor die dagboek van die latere bekende Ds. Adriaan Luckhoff. Luckhoff het tydens sy bediening in die Bethulie kamp totaal ingegee oor die ellende en lyding wat hy daar beleef het. Hy skryf oor die vreemde pre-okkupasie van mense met doodsbed-tonele en “verwyt” homself amper as hy self die volgende toneel beskryf (Luckhoff skryf sy hele dagboek in Engels):
From there called by Mrs. Van den Berg to new ward, to come quickly, as Lenie was dying.109 I went, and when I entered saw that God was going to take her away. Let me not attempt to describe her angelic little face of marble white, her beautifully chiselled nose, and her sweet little mouth! Silently we knelt around her bedside — mother, nurse and I. Of her beautiful blue eyes I have said nothing, for they were closed — the lids gently drawn, and the lashes trying hard to kiss the soft smooth cheeks. ‘O God, come and help us! O Saviour, come and take Thy place beside her bed — hold her hand — take her in Thy tender arms and press her against Thy bosom! Bear her, Saviour, where Thou wilt, for with Thee she is safe. Comfort our hearts and give us to bend our heads in humble resignation — Thy will be done. Amen!’ ‘Lenie, Lenie, Lenie, mij kind, jou mammie is hier bij jou, en Jezus ook is hier om jou hand te hou — moenie bang wees nie, mij kind.’ Under her weary eyelids she looked at us, and a large tear gathered in her left eye. It glistened like a diamond for a moment, and then became the possession of the sorrow-stricken mother. Then we were silent and watched. Slowly and gently the lids opened — now again we could look into those clear blue orbs. Wider — wider — and still wider they grow — uplifted, right away beyond the three forms of clay before her. See how the pupils dilate — they seem to swamp the blue! And so for a few short moments they remain. It was a gaze right beyond us to — what! Will it be old-fashioned to suggest ‘Angels’, perhaps! Until I grow wiser I shall hold fast to Angels. O, the mystery of the Unknown! And slowly, gently, those lids sink once more to rest — to rest indeed — for her spirit has fled — perfect peace! How passing strange, how majestic in its simplicity, how weird in its strange stillness — the passing of a Soul — the disunion of Body and Spirit! Is this Death? Then may I never fear its shadow! Sunset and Evening Star!
Oorlog is walglik. En om te dink dat die Boere oorlog vandag deur sommige beskryf word as een van die onnodigste oorloe ooit (is dit nie wat baie deesdae van die grensoorlog skryf nie?).
Sunday, April 12, 2009
Die mistiek van Jan van Ruusbroec
Jan van Ruusbroec
Die vlaam, Jan van Ruusbroec, leef in die dertiende eeu (1293-1381) in Brussel en vertrek later na Groenendaal waar die klooster waarin hy woon ‘n besondere bloeitydperk beleef. Hy wou wegkom uit die drukte en besige lewe in Brussel met die baie mense om te gaan stilte soek. Maar hy wou nie ‘n klooster begin nie omdat hy nie veel gedink het van die kloosterlewe van sy tyd nie. Die priesters was vir hom te wêreldgelyk.
Hierdie beroemde skrywer het ‘n groot invloed op die geskiedenis van die mistiek gehad en word gereken as een van die grootste mistici in die wêreldgeskiedenis. Hy het volgens oorlewering in die eensaamheid eers versigtig die “fluisteringe” van die Gees op ‘n wastablet neergeskryf om dit later meer sistematies te verwerk. Later het hy so bekend geraak dat selfs gesiene en magtige figure hom gaan besoek het en raad gevra het.
Hy skryf dat die ontmoeting tussen God en mens altyd weer dieper en dieper word. Die mens groei in sy mistieke lewe. Die mens kan juis as beeld van God in hierdie mistieke ontmoeting groei. Elke mens dra God se beeld en die herwinning van hierdie beeld was die hart van die mistieke lewe. In sy kern, sou ‘n mens dus kon sê, is die mens God. ‘n Mens groei in gelykenis aan God in die mens se aktiewe leef vir God (die werkende lewe – of die via pugativa), deur die innige, verlangende lewe (die via unitiva) wat die vriendskap met God versorg en wannneer ‘n mens deel word van God in ‘n lewe van liefde (die godskouende lewe, die kontemplatiewe lewe). Dit is veral die derde aspek wat die hoogste vorm van sy mistiek verteenwoordig. In dit alles is Christus die model en die inspirasie.
Ruusbroec is veral bekend vir sy werk: Die gheestelike bruloch. Hy is deur sommige veroordeel omdat sy mistiek as synsmistiek of as panteïsties beoordeel is. Ruusbroec self het ontken dat sy leer dat die mens God word panteïsties is. Dit word bevestig deur sy herhaalde beklemtoning dat God anders as mense is en transendent bly. Sommige dink dat sy mistiek iewers so geformuleerd is dat dit die grense tussen God en mens ophef – hoewel hulle nie juis baie voorbeelde kan opnoem nie.
Hier is ‘n voorbeeld van hoe hy skryf:
All the richness which is in God by nature we possess in God by love, and God in us, by means of the incommensurable love which is the Holy Spirit. For in this love one tastes everything which one can desire. And therefore, by means of this love we are dead to ourselves and have gone out in loving transport into waylessness and obscurity. There the spirit, in an embrace of the Holy Trinity, is eternally indwelling in the superessential unity, in rest and in enjoyment. And in the same unity, according to the way of fruitfulness, the Father is in the Son and the Son in the Father, and all creatures are in them both. And this is above distinction of persons, for here, by reason alone, we understand fatherhood and sonhood in living fruitfulness of God’s nature.
Vir ‘n volledige vertaling in Vlaams en Engels, van die derde faset (die kontemplatiewe lewe), sien:
http://www.sofiatopia.org/equiaeon/3thlife.htm#2
Die vlaam, Jan van Ruusbroec, leef in die dertiende eeu (1293-1381) in Brussel en vertrek later na Groenendaal waar die klooster waarin hy woon ‘n besondere bloeitydperk beleef. Hy wou wegkom uit die drukte en besige lewe in Brussel met die baie mense om te gaan stilte soek. Maar hy wou nie ‘n klooster begin nie omdat hy nie veel gedink het van die kloosterlewe van sy tyd nie. Die priesters was vir hom te wêreldgelyk.
Hierdie beroemde skrywer het ‘n groot invloed op die geskiedenis van die mistiek gehad en word gereken as een van die grootste mistici in die wêreldgeskiedenis. Hy het volgens oorlewering in die eensaamheid eers versigtig die “fluisteringe” van die Gees op ‘n wastablet neergeskryf om dit later meer sistematies te verwerk. Later het hy so bekend geraak dat selfs gesiene en magtige figure hom gaan besoek het en raad gevra het.
Hy skryf dat die ontmoeting tussen God en mens altyd weer dieper en dieper word. Die mens groei in sy mistieke lewe. Die mens kan juis as beeld van God in hierdie mistieke ontmoeting groei. Elke mens dra God se beeld en die herwinning van hierdie beeld was die hart van die mistieke lewe. In sy kern, sou ‘n mens dus kon sê, is die mens God. ‘n Mens groei in gelykenis aan God in die mens se aktiewe leef vir God (die werkende lewe – of die via pugativa), deur die innige, verlangende lewe (die via unitiva) wat die vriendskap met God versorg en wannneer ‘n mens deel word van God in ‘n lewe van liefde (die godskouende lewe, die kontemplatiewe lewe). Dit is veral die derde aspek wat die hoogste vorm van sy mistiek verteenwoordig. In dit alles is Christus die model en die inspirasie.
Ruusbroec is veral bekend vir sy werk: Die gheestelike bruloch. Hy is deur sommige veroordeel omdat sy mistiek as synsmistiek of as panteïsties beoordeel is. Ruusbroec self het ontken dat sy leer dat die mens God word panteïsties is. Dit word bevestig deur sy herhaalde beklemtoning dat God anders as mense is en transendent bly. Sommige dink dat sy mistiek iewers so geformuleerd is dat dit die grense tussen God en mens ophef – hoewel hulle nie juis baie voorbeelde kan opnoem nie.
Hier is ‘n voorbeeld van hoe hy skryf:
All the richness which is in God by nature we possess in God by love, and God in us, by means of the incommensurable love which is the Holy Spirit. For in this love one tastes everything which one can desire. And therefore, by means of this love we are dead to ourselves and have gone out in loving transport into waylessness and obscurity. There the spirit, in an embrace of the Holy Trinity, is eternally indwelling in the superessential unity, in rest and in enjoyment. And in the same unity, according to the way of fruitfulness, the Father is in the Son and the Son in the Father, and all creatures are in them both. And this is above distinction of persons, for here, by reason alone, we understand fatherhood and sonhood in living fruitfulness of God’s nature.
Vir ‘n volledige vertaling in Vlaams en Engels, van die derde faset (die kontemplatiewe lewe), sien:
http://www.sofiatopia.org/equiaeon/3thlife.htm#2
Friday, April 10, 2009
Bernard van Clairvaux: die mistikus van die Christus-liefde
Bernard van Clairvaux leef in die twaalfde eeu (1090-1153). Hy is nou ‘n uitstekende voorbeeld van hoe ‘n mens tegelykertyd die mooiste van mooi dinge kan skryf en tog weer op ander punte weer onverstaanbaar kru en selfs gewelddadige kan wees.
Hy is seker een van die belangrikste mistieke figure in Europa wat ‘n groot invloed op van die bekendste wêreldfigure in latere eeu sou uitoefen.
Reeds as jong man van 21 jaar oud neem hy sy godsdiens ernstig op en gaan in ‘n klooster woon. Hy neem al hoe sterker die inisiatief en slaag hy daarin om in Clarivaux ‘n klooster te begin wat later meer as 700 lede sou hê. Iewers het hy die regte dinge gesê en kon hy mense inspireer om in die stil kloosters ‘n lewe by God te vind – iets wat in daardie tyd nie so gewild was nie. Hy was dus bekend as ‘n groot hervormer van die kloosterlewe en vir die ommekeer wat hy in die godsdienstige lewe gebrin het.
Hy is veral bekend vir sy preke oor Hooglied waarin hy op ‘n aangrypende manier die verhouding met Christus in terme van liefde uitbeeld. Bernard voel sterker vir die mistieke ervaring van God as vir die filosofiese, rasionele teologie (o.a. soos deur sy groot teenstander, Abelardus beoefen). Die verhouding met Christus laat in die mens ‘n liefde losbrand wat haar of hom innerlik totaal verander en omvorm. Hy soek die volledige mistieke eenwording met Christus en skryf van sy innige begeerte dat die warm gevoel wat hy kry as hy aan Jesus dink, nog intenser ervaar kan word sodat hy in Christus rus kan vind. Bernard is een van die grootste verteenwoordigers van ‘n intieme Christusmistiek.
Tog is daar ook die skadukante aan sy lewe – veral as ‘n mens hom vanuit ‘n moderne hoek bekyk. Hy is bekend as iemand wat groot invloed op die politieke toneel uitgeoefen het. Onder andere het hy tydens die kruistogte die Christen-leiers aangespoor om hul veroweringe sonder genade teenoor die Moslems voort te sit. Hy was ook ‘n sterk, uitgesproke teenstander van sy teologiese teenstander, Abelardus – soveel so dat party hom as ‘n ketterjagter beskou. In die sin was hy ‘n kind van sy tyd wat die stryd vir Christus as ‘n stryd teen andersdenkendes en ander gelowiges gesien het.
Hoe moeilik is dit tog om die beperkinge van ‘n mens se tyd te ontglip! ‘n Mens kan so naby aan God leef, soveel groot kragte wakker maak deur alles wat jy oor God skryf en dan tog terselfdertyd so gebroke menslik, selfs onmenslik praat en leef.
Hy is seker een van die belangrikste mistieke figure in Europa wat ‘n groot invloed op van die bekendste wêreldfigure in latere eeu sou uitoefen.
Reeds as jong man van 21 jaar oud neem hy sy godsdiens ernstig op en gaan in ‘n klooster woon. Hy neem al hoe sterker die inisiatief en slaag hy daarin om in Clarivaux ‘n klooster te begin wat later meer as 700 lede sou hê. Iewers het hy die regte dinge gesê en kon hy mense inspireer om in die stil kloosters ‘n lewe by God te vind – iets wat in daardie tyd nie so gewild was nie. Hy was dus bekend as ‘n groot hervormer van die kloosterlewe en vir die ommekeer wat hy in die godsdienstige lewe gebrin het.
Hy is veral bekend vir sy preke oor Hooglied waarin hy op ‘n aangrypende manier die verhouding met Christus in terme van liefde uitbeeld. Bernard voel sterker vir die mistieke ervaring van God as vir die filosofiese, rasionele teologie (o.a. soos deur sy groot teenstander, Abelardus beoefen). Die verhouding met Christus laat in die mens ‘n liefde losbrand wat haar of hom innerlik totaal verander en omvorm. Hy soek die volledige mistieke eenwording met Christus en skryf van sy innige begeerte dat die warm gevoel wat hy kry as hy aan Jesus dink, nog intenser ervaar kan word sodat hy in Christus rus kan vind. Bernard is een van die grootste verteenwoordigers van ‘n intieme Christusmistiek.
Tog is daar ook die skadukante aan sy lewe – veral as ‘n mens hom vanuit ‘n moderne hoek bekyk. Hy is bekend as iemand wat groot invloed op die politieke toneel uitgeoefen het. Onder andere het hy tydens die kruistogte die Christen-leiers aangespoor om hul veroweringe sonder genade teenoor die Moslems voort te sit. Hy was ook ‘n sterk, uitgesproke teenstander van sy teologiese teenstander, Abelardus – soveel so dat party hom as ‘n ketterjagter beskou. In die sin was hy ‘n kind van sy tyd wat die stryd vir Christus as ‘n stryd teen andersdenkendes en ander gelowiges gesien het.
Hoe moeilik is dit tog om die beperkinge van ‘n mens se tyd te ontglip! ‘n Mens kan so naby aan God leef, soveel groot kragte wakker maak deur alles wat jy oor God skryf en dan tog terselfdertyd so gebroke menslik, selfs onmenslik praat en leef.
Wednesday, April 08, 2009
Rensche wan der Walt se geloofservaring in die konsentrasiekamp
Hoe reageer 'n mens as daar daagliks rondom jou tien tot twintig mense aan siekte en honger doodgaan? Rensche van der Walt reageer in die konsentrasiekamp oor die ekstreme lyding rondom haar deur feitlik in elke paragraaf oor God te praat. As huisgesinne om haar feitlik totaal uitgewis word, as sy vriende en familie die een na die ander sien sterf, is haar konstant refrein: in hulle dood is God aan die werk.
Sy besweer die dood en sy verskrikking op ‘n heel eenvoudige manier. Vir haar is die dood nie ‘n mag wat teenoor God staan nie. As iemand sterf, is dit die Here wat hom of haar wegneem. Sy kan selfs skryf dit is God wat gee dat ‘n koeël iemand tref en dood maak. God se toelatende wil staan oor mense se lewens geskryf. Niks gebeur sonder dat God daar teenwoordig is nie. Trouens dit gebeur alleen maar omdat God dit laat gebeur. God wil dit laat gebeur.
Maar God is meer as net teenwoordig. God is ook die een wat mense die krag gee om hul sterwenslyding te dra. Op ‘n stadium beskryf sy hoe die vrou van Floris Coetzee hoor van haar man se dood net na sy in die kamp aankom. Dan sterf haar seun ook. Rensche vertel dat dat die Here vir haar krag gegee het om haar lyding te dra totdat haar oomblik aangebreek het dat sy gesterf het.
Omdat mense hierdie onwrikbare vertroue in God se plan en krag het, kan hulle in hul lyding self vir God liefdevol nader. Hierdie God wat so met mense werk, is 'n God wat 'n mens in liefde kan omhels. Sy gebruik intieme liefdestaal of die menslike reaksie op die Goddelike insiatief te beskryf.
Rensche skryf oor die vrou van Adriaan Venter wat drie kinders in nege dae sien sterf het, dat sy die kastynende hand van die Here gekus het ten spyte van haar bitter verlies. En nog aangrypender is haar reaksie, nadat sy al tientalle, selfs honderde mense sien sterf het, op 3 November 1901. Sy hoor van haar oom Dirk Venter se dood. Van sy hele familie is daar net een dogter van 12 jaar oud wat oorleef. Nooit hoor jy die dogter kla nie, skryf sy. Sy voeg dan by: “wat die Here aan ons doen, is goed.” En, terwyl sy hieroor skryf, in daardie donker nag van grenslose lyding vervolg sy met ‘n aanhaling uit die Psalms: “Want die Heer is groot, ‘n heerlike God. ‘n Koning van die saligste lot. Alles wat op aarde leef, beef onder die wil en beskemende hand van die Heer. Wat die Here doen is sy welbehae. Die diepste van die aardse ingewante, die hoogste berg is in sy hand.” Hoe nader die dood aan 'n mens kom, hoe inniger en liefdevoller die aanbidding van God.
Sy besweer die dood en sy verskrikking op ‘n heel eenvoudige manier. Vir haar is die dood nie ‘n mag wat teenoor God staan nie. As iemand sterf, is dit die Here wat hom of haar wegneem. Sy kan selfs skryf dit is God wat gee dat ‘n koeël iemand tref en dood maak. God se toelatende wil staan oor mense se lewens geskryf. Niks gebeur sonder dat God daar teenwoordig is nie. Trouens dit gebeur alleen maar omdat God dit laat gebeur. God wil dit laat gebeur.
Maar God is meer as net teenwoordig. God is ook die een wat mense die krag gee om hul sterwenslyding te dra. Op ‘n stadium beskryf sy hoe die vrou van Floris Coetzee hoor van haar man se dood net na sy in die kamp aankom. Dan sterf haar seun ook. Rensche vertel dat dat die Here vir haar krag gegee het om haar lyding te dra totdat haar oomblik aangebreek het dat sy gesterf het.
Omdat mense hierdie onwrikbare vertroue in God se plan en krag het, kan hulle in hul lyding self vir God liefdevol nader. Hierdie God wat so met mense werk, is 'n God wat 'n mens in liefde kan omhels. Sy gebruik intieme liefdestaal of die menslike reaksie op die Goddelike insiatief te beskryf.
Rensche skryf oor die vrou van Adriaan Venter wat drie kinders in nege dae sien sterf het, dat sy die kastynende hand van die Here gekus het ten spyte van haar bitter verlies. En nog aangrypender is haar reaksie, nadat sy al tientalle, selfs honderde mense sien sterf het, op 3 November 1901. Sy hoor van haar oom Dirk Venter se dood. Van sy hele familie is daar net een dogter van 12 jaar oud wat oorleef. Nooit hoor jy die dogter kla nie, skryf sy. Sy voeg dan by: “wat die Here aan ons doen, is goed.” En, terwyl sy hieroor skryf, in daardie donker nag van grenslose lyding vervolg sy met ‘n aanhaling uit die Psalms: “Want die Heer is groot, ‘n heerlike God. ‘n Koning van die saligste lot. Alles wat op aarde leef, beef onder die wil en beskemende hand van die Heer. Wat die Here doen is sy welbehae. Die diepste van die aardse ingewante, die hoogste berg is in sy hand.” Hoe nader die dood aan 'n mens kom, hoe inniger en liefdevoller die aanbidding van God.
Sunday, April 05, 2009
Rensche van der Walt. Gereformeerde spiritualiteit?
Sober gereformeerd: oor ‘n Godsbeeld in ekstreme nood
Die referaat wat ek besig is om te skryf oor Rensche van der Walt se dagboek, lewer vir my boeiende stof op. Die foto’s (sien die vorige blog) van die kinders gee vir mens net ‘n beperkte blik op die lyding wat mense in daardie oorlog meegemaak het.
Rensche se dagboek is ‘n sober vertelling. Daar is niks sentimenteels aan haar storie nie – terwyl 461 mense binne vyf maande in ‘n kamp van 2 200 inwoners sterf aan masels, koors, honger, onhigiëniese toestande, koue, hitte en ekstreme toestande, praat sy oor God op ‘n boeiende manier. Rensche is geen pushover nie. Sy het ‘n hekel aan die joiners, die verraaiers en die meelopers van die Engelse (hulle is “’n spyker in my oog”) en sy sit die Engelse sonder omhaal van woorde op hulle plek (hoekom moet ek vrot vleis eet as julle honderd van my vet hamels gevat het. Julle het ons opgesluit en nou moet julle vir ons sorg....). En sy laat twee keer haar ontsteltenis blyk oor die jong meisies wat met die kakies te vriendelik is (“Veral Miss Mere en een Miss De Wed... met ‘n Khaki tussen hulle op ‘n kar, terwyl Rensche en haar vriende in die spruit wasgoed was: “Liewer ‘n spruitsitter as om op so ‘n manier op ‘n kar te ry....”).
Maar sy vertel in haar dagboek van die baie kinders wat maer en uitgeteer gesterf het (22 000 kinders [uit 28 000 sterftes] onder 16 het in die 43 konsentrasie-kampe gesterf). Hele gesinne is uitgewis. Soms het net ‘n jong kind oorgebly sonder enige familie.
Hoe dink ‘n mens oor God as dit oor jou pad kom?
Om bietjie van die antwoord te verstaan, moet ‘n mens na die foto hieronder kyk. Dit is geneem van ‘n groep lidmate van die Gereformeerde Kerk in Reddersburg, waarvan Rensche ‘n lidmaat was.
Ek loop dit op die internet met die volgende berig raak:
Ook in die Vrystaat is in 1909 fees gevier. Dit is op 12 en 13 Mei te Reddersburg gehou. Die plaaslike predikant, Ds L.J. du Plessis het die feesrede gelewer. Al die Vrystaatse predikante (5 in getal) was teenwoordig, met Ds. Hamersma uit die Kaapkolonie en Ds. M. Postma uit Transvaal.
Tydens hierdie byeenkoms is £ 30 gekollekteer. Saam met die voorafkollekte van £ 70, kon die kerk in die Vrystaat Gereformeerde leesstof vir kinders voorsien.
Tydens die byeenkoms is ‘n foto geneem van al die broers en susters wat 50 jaar vantevore, in 1859, by die stigting van die Gereformeerde kerk teenwoordig was. En dan die opmerking: “... en op het portret uitmunten door eenvoudigheid en zedigheid van kleederdracht en houding.” http://www.gksa.org.za/150/1909.html
Dit is die “eenvoudigheid en sedigheid” van die kleredrag en houding wat ek onthou (maar die “leesstof vir kinders” vertel tog ook iets van ‘n gemeente se fokus). Mense wat só aantrek om hul gemeente se 50 jaar te vier, sê iets oor hul godsdiens. En dit is ook inderdaad soos ek die “Dagboek van ‘n Bethulie kampdogter” (uitgegee deur Kezia Hamman in 1965) ervaar.
Rensche was toe maar 23 jaar oud, maar ook haar dagboek vertel ‘n merkwaardige verhaal van iemand wat in haglike toestande waar mense soos vlieë afgemaai word, haar geloof sober uitleef. In die eenvoud van haar dagboek, is ‘n geloofservaring te merk wat ‘n mens verwonderd laat. Daaroor later meer. Maar hier net voorlopig my eie gevoel oor die foto: terwyl ek daarna gekyk het, my verwonder het oor die donkerte, die swart klere, die baarde, die gender skeiding, die gekappiede vroue, het ek by myselwers gedink ‘n mens sou vanuit die 21e eeu tog ‘n harde parodie daarop kon lewer. Maar van nader gesien, is hier leeftye van meelewing, winters en winters van getoë geloof, dekades van wysheid en verder net rustigheid van die ouderdom te lees. Moenie met die omies en die tannies (veral die met die kieries) lol nie. Daar is inbors. Maar dis nie ‘n foto van narigheid, skynheiligheid of pretensies hierdie nie.
Rensche se dagboek, geskryf deur ‘n 23jarige vrou, in 1901 (sy was met die eeufees 31 jaar oud), sit ‘n bril op my oë wanneer ek na hierdie foto kyk. En iewers is daar ‘n mistigheid op die brilglase – oor vervloë tye toe geloofservaring skynbaar so kinderlik eenvoudig en sober kon wees, sonder dat dit ooit pateties of sentimenteel of skynheilig was. Die foto en die dagboek saam vorm met die foto’s van die uitgemergelde kinderlyfies (vorige blog) ‘n raamwerk waarbinne my eie spiritualiteit weer skuif. Ek besef, terwyl ek daarna kyk en dit lees, hoe geloof dikwels die enigste bron van oorlewing is. Wat sou tog van ons word as ons nie meer na God kan uitreik nie?
Ten slotte: baie is oor die oorlog geskryf vanuit ‘n historiese hoek. Wat weet ons eintlik van die geloof waarmee mense in hierdie oorlog in is? Watter geloofservaring, ervaringsrealiteit, het mense gehad? En hoe skuif dit my in my spiritualiteit?
Saturday, April 04, 2009
Spiritualiteit van vrede: oorlog, vroue, lyding,
Ek het pas die dagboek van Rensche van der Walt deurgelees oor haar ervaring in die Boere-oorlog. Ek is nou besig om dit te verwerk vir 'n Spirasa aanbieding op 16 April. In my navorsing het ek op die volgende foto's afgekom.
Dit is nie 'n goeie begin vir my navorsing nie. Ek gaan spesifiek skryf oor die spiritualiteit wat vroue in sulke omstandighede aan die gang gehou het. Noudat ek die foto's gesien het, lees ek die dagboek nie weer dieselfde nie.
Wat my laat besef hoe belangrik dit is om ons te kan "inleef" in sulke omstandighede voordat 'n mens oor spiritualiteit kan praat. Die totale prentjie wat ek ook moet bedink is: 28,000 sterf in die kampe. 22 000 was kinders onder 16. Die totale bevolking was 200 000. Ongeveer 14 % van die Afrikaanssprekendes. In vandag se getalle sal dit in Suid-Afrika ongeveer 6 miljoen mense wees.
Maar stel jou voor: jy beleef hierdie gesig in die foto's en dan gaan sit jy in die aand by jou dagboek en skryf jou "ervaring" neer. Wat skryf jy? Hoe dink jy oor God as jy wil bid?
Hieroor sal my aanbieding gaan.
Ek het so pas ook Roth se Indignation gelees. Dit is 'n boek wat die lelike gesig van godsdiens sonder genade afruk. Maar wat my nog sterker geraak het, is die verskriklike beelde van geweld wat die boek oproep.
Opnuut weer, besef ek, hoe belangrik 'n spirtualiteit van vrede is.
"...(O)ne had to make little fireplaces in front of the tents - tents that must serve as sitting room, pantry, bedroom and dining room in one, and they were of a size that were but one small bed and a table therein, there was no room to turn; and then there were a number of children as well! Most of the poor women had not even brought a bedstead with them because they were seized in such haste."
"When we came, the women received eatables three times a week. Tuesday, meat; Wednesday, meal, sugar coffee, salt; and on Saturday, again meat. The food stores were not near the camp, quite ten minutes walk, and they had to carry it all. For each person there was 7lbs of meal a week, no green food and no variety; the sugar was that black stuff we would have given our horses on the farm to stop worms . . . the coffee was some mixture, no-one could rightly say what coffee it was, some said acorns, others dried peas - but it was all a very sore trial for us to bear, we, who were so used to good food, vegetables, milk and mealies." (Alida Badenhorst, translated E. Hobhouse, "Tant Alie of Transvaal: Her Diary 1880-1902", George Allen and Unwin, London, 1923).
"Worst of all, because of the poor food, and having only one kind of food without vegetables, there came a sort of scurvy amongst our people. They got a sore mouth, and a dreadful smell with it; in some cases the palate fell out and the teeth, and some of the children were full of holes or sores in the mouth. And then they died . . . the mothers could never get them anything . . . there were vegetables to be bought outside, but the head of the camp was strict and did not allow them to go out of the camp . . . For it was this day, the 1st December, that old Tant Hannie died . . . I never thought with my eyes to see such misery . . . tents emptied by death.
"I went one day to the hospital and there lay a child of nine years to wrestle alone with death. I asked where could I find the child's mother. The answer was that the mother died a week before, and the father is in Ceylon (a prisoner of war) and that very morning her sister of 11 died. I pitied the poor little sufferer as I looked upon her . . . there was not even a tear in my own eyes, for weep I could no more. I stood beside her and watched until a stupefying grief overwhelmed my soul . . . O God, be merciful and wipe us not from the face of the earth." (Alida Badenhorst, translated E. Hobhouse, "Tant Alie of Transvaal: Her Diary 1880-1902", George Allen and Unwin, London, 1923).
Dit is nie 'n goeie begin vir my navorsing nie. Ek gaan spesifiek skryf oor die spiritualiteit wat vroue in sulke omstandighede aan die gang gehou het. Noudat ek die foto's gesien het, lees ek die dagboek nie weer dieselfde nie.
Wat my laat besef hoe belangrik dit is om ons te kan "inleef" in sulke omstandighede voordat 'n mens oor spiritualiteit kan praat. Die totale prentjie wat ek ook moet bedink is: 28,000 sterf in die kampe. 22 000 was kinders onder 16. Die totale bevolking was 200 000. Ongeveer 14 % van die Afrikaanssprekendes. In vandag se getalle sal dit in Suid-Afrika ongeveer 6 miljoen mense wees.
Maar stel jou voor: jy beleef hierdie gesig in die foto's en dan gaan sit jy in die aand by jou dagboek en skryf jou "ervaring" neer. Wat skryf jy? Hoe dink jy oor God as jy wil bid?
Hieroor sal my aanbieding gaan.
Ek het so pas ook Roth se Indignation gelees. Dit is 'n boek wat die lelike gesig van godsdiens sonder genade afruk. Maar wat my nog sterker geraak het, is die verskriklike beelde van geweld wat die boek oproep.
Opnuut weer, besef ek, hoe belangrik 'n spirtualiteit van vrede is.
"...(O)ne had to make little fireplaces in front of the tents - tents that must serve as sitting room, pantry, bedroom and dining room in one, and they were of a size that were but one small bed and a table therein, there was no room to turn; and then there were a number of children as well! Most of the poor women had not even brought a bedstead with them because they were seized in such haste."
"When we came, the women received eatables three times a week. Tuesday, meat; Wednesday, meal, sugar coffee, salt; and on Saturday, again meat. The food stores were not near the camp, quite ten minutes walk, and they had to carry it all. For each person there was 7lbs of meal a week, no green food and no variety; the sugar was that black stuff we would have given our horses on the farm to stop worms . . . the coffee was some mixture, no-one could rightly say what coffee it was, some said acorns, others dried peas - but it was all a very sore trial for us to bear, we, who were so used to good food, vegetables, milk and mealies." (Alida Badenhorst, translated E. Hobhouse, "Tant Alie of Transvaal: Her Diary 1880-1902", George Allen and Unwin, London, 1923).
"Worst of all, because of the poor food, and having only one kind of food without vegetables, there came a sort of scurvy amongst our people. They got a sore mouth, and a dreadful smell with it; in some cases the palate fell out and the teeth, and some of the children were full of holes or sores in the mouth. And then they died . . . the mothers could never get them anything . . . there were vegetables to be bought outside, but the head of the camp was strict and did not allow them to go out of the camp . . . For it was this day, the 1st December, that old Tant Hannie died . . . I never thought with my eyes to see such misery . . . tents emptied by death.
"I went one day to the hospital and there lay a child of nine years to wrestle alone with death. I asked where could I find the child's mother. The answer was that the mother died a week before, and the father is in Ceylon (a prisoner of war) and that very morning her sister of 11 died. I pitied the poor little sufferer as I looked upon her . . . there was not even a tear in my own eyes, for weep I could no more. I stood beside her and watched until a stupefying grief overwhelmed my soul . . . O God, be merciful and wipe us not from the face of the earth." (Alida Badenhorst, translated E. Hobhouse, "Tant Alie of Transvaal: Her Diary 1880-1902", George Allen and Unwin, London, 1923).
'n Spiritualiteit van omgee: oor besorgdheid, sorgsaamheid en sorg
Henri Nouwen het bekend geword omdat hy gaan werk het in ‘n plek van versorging onder mense met ‘n gestremdheid. Hy het sy boek “Adam” daaroor geskryf. Twee dinge het my van sy boek opgeval: aan die een kant die onvoorwaardelike liefde wat hy, skryf hy, van die inwoners ontvang het. Hulle het nie aan hom gedink as ‘n bekende professor van Harvard nie. Hy was by hulle net nog ‘n mens wat na hulle omgesien het. En as mens, het hulle hom liefde gewys wat hy andersins nie altyd so spontaan voorheen ervaar het nie. Die ander ding wat my opgeval het was hoedat hy sy versorging gerelativeer het: hy het, meer uit sy sorg vir ander gekry as wat hy gegee het.
‘n Mens het jou “professionele” versorgers in elke dorp of stad: mense wat sensitief is vir ander se behoeftes en dit raaksien. Hulle is die outydse “altruïste” – mense wat ingestel is op ander en om ander te help. Sommige van hulle kan dit oordoen. Hulle het nie ‘n lewe van hul eie nie. Hulle word partykeer uitgebuit deur die mense wat hulle versorg. Ander, weer, wil hul idee van wat ander mense nodig het op daardie mense afdwing. Dan draai hul versorging naby aan inmenging.
Daarom is versorging nie vanself ‘n goeie saak nie. Dit is hoe jy ander versorg wat tel: is jy besorgd oor hulle as mense met hul eie behoeftes, voorkeure en gewoontes? Wil jy graag vir hulle help om te kry wat hulle nodig het? Of dink jy aan hulle as mense wat behoort te doen en te kry wat jy dink hulle nodig het? Draai jy jou rug op hulle as hulle nie na jou sin presteer en dankbaar is nie?
Mense leef langs mekaar, dikwels in ontbering en nood, sonder dat hulle vir mekaar omgee of sorg. Mense leef by mekaar – getroud, in ‘n familie in ‘n vriendekring – en hulle loop rond met ‘n troebel gemoed sonder dat iemand anders dit raaksien of besorgd daaroor is. Soms doen hulle dit onnadenkend. Soms wil mense met opset “nie betrokke raak nie.” Elkeen moet immers verantwoordelikheid vir sy of haar dade en lewe neem, redeneer hulle.
Maar dit is gewoonlik eers wanneer mense self in ‘n krisis kom dat hulle besef hoe hulpeloos hulle soms is om uit hul nood te kom en hoe nodig hulle ander het. Ons sien dit wanneer mense kinders het wat met gestremdheid gebore word en ouers te staan kom voor ‘n samelewing waarin hulle kinders nie ‘n plek het om na te gaan nie of ‘n onseker toekoms het. In so ‘n kwesbare konteks het sommige van sulke ouers die motivering om te begin werk om ‘n plek of skool of inrigting vir hul kinders en ander sulke kinders te kry. Maar vir elkeen wat so is, is daar ‘n klomp wat dit nie kan doen nie en hulp nodig het.
In sulke gevalle het ons ‘n unieke situasie: mense word feitlik in die rol van versorgers “ingedwing” omdat hulle kinders met ‘n gebrek gebore is. Maar die groot meerderheid kry dit nie reg nie. Hulle weet nie hoe om hul eie nood te hanteer nie. Vir hulle gee mense nie regtig om nie.
Daarom moet ‘n mens aanleer om besorgd te wees. Ek loop ‘n ruk terug by die strand verby ‘n bus van mense wat vir die dag daar kom uitspan het. Sommige van hulle het bierbottels stukkend gegooi en die stukke lê langs die bus waar die groep se eie kinders rondspeel. Ek buk om die glasstukke op te tel. Terwyl die groep my meewarig aankyk, kom twee of drie van die vroue skielik nader om te help. Hulle het verstaan. Iewers sal daardie groep in die toekoms ‘n bietjie meer bewus word van watter skade hulle doen. Hulle “leer” – dalk baie voorlopig en oppervlakkig – dat ‘n stukkende bottelstuk ‘n kind kan skade aandoen.
Ekstrapoleer dit nou. Ons moet so leef verby ons eie belang dat ons vir die enkeling in nood omgee. Maar ons moet iewers dit so doen dat ons ook ‘n getuienis lewer. Dit hoef nie noodwendig “doelbewus” te wees nie. Maar in die dinge wat ons (onbewustelik dikwels) eenvoudig doen omdat ons besorgd is, moet ons ‘n gees van omgee kweek en ander bring om na te dink oor hul gebrek van omgee.
Wat my opval van Jesus is sy aandag op die nood van ander mense. Hy het gesien die mense is honger en sal nie die huis haal na al sy preke nie. Toe vermeerder hy die brode. Sy dissipels het neergeskryf dat hy dit gedoen het omdat hy innig jammer vir hulle gevoel het. Jesus sensitiwiteit lei tot daadwerklike optrede – tot iets wat hy doen om mense se lewens te verander. En dan doen hy dit boonop ook op ‘n doodgewone vlak van hongerpyne stil. Later sou sy dissipels, na sy voorbeeld, dieselfde besorgdheid onder mekaar uitoefen en teenoor ander wys. Een mens kan ‘n gemeenskap inspireer tot ‘n lewe van besorgdheid en omgee.
Henri Nouwen het ‘n troebel lewe gehad. Sy boeke vertel van sy innerlike angstigheid en onsekerheid. Hy, die Harvard professor, kon in al sy slim roetine-takies by die hooggeroemde universiteit nie die vervulling vind wat hy gesoek het nie. Hy skryf dat hy daardie vervulling in die liefde van mense gekry het toe hy vir hulle gaan sorg het. Nie juis dat hulle hom self so besonder liefgehad het nie. Hulle het hom wel die drukkies gegee. Maar iewers het hy herken dat hierdie mense gelukkig was in ‘n tuiste waar hulle goed versorg was. En hulle heelheid, hulle spontane lewe van vreugde het oor hom oorgespoel. Hy kon ‘n ruimte van sorgsaamheid ervaar en deel. Die diepste geheim van sorgsaamheid is dat dit van jou, die versorger, ‘n ryk mens maak. Nie omdat hulle vir wie jy versorg soveel hande klap vir jou of so baie dankies vir jou kom sê nie, maar omdat hulle gelukkig is. Ons weet dit tog: daar waar ons by heel mense woon, het ons niks nodig om self gelukkig te wees nie.
Daarom is ons besorgdheid altyd ingestel op mense. Hulle moet nie soos ons noodwendig word nie (asseblief nie – sal sommige van ons boonop dink). Hulle moet deur ons sorg versorgd word en van lyding gespaar bly. Wat tel is ook nie of hulle noodwendig so dankbaar teenoor ons is nie. Die belangrikste is dat hulle as mense bevestig word, dat hulle op hulle beurt na ander kan uitreik. Miskien is die heel belangrikste dat hulle nie ons raaksien nie, maar vir God wat deur ons na hulle uitreik. As dit gebeur, ontdek hulle dat God verlang van ons om ander lief te hê, vir hulle om te gee en na hulle uit te reik.
Daar is iets mistieks aan ons omgee vir ander: deur na hulle uit te reik, ontdek hulle miskien dat ons dit doen omdat ons ook spesiaal deur God bemin word en nie omdat ons self so spesiaal is nie. Om besorgd oor ander te wees, is ‘n teken dat ‘n mens dankbaar is omdat God so oor ons besorgd was.
Sien ook: http://meer.trouw.nl/filosofie/heeft-zij-zorg-nodig-en-moet-ik-die-geven
‘n Mens het jou “professionele” versorgers in elke dorp of stad: mense wat sensitief is vir ander se behoeftes en dit raaksien. Hulle is die outydse “altruïste” – mense wat ingestel is op ander en om ander te help. Sommige van hulle kan dit oordoen. Hulle het nie ‘n lewe van hul eie nie. Hulle word partykeer uitgebuit deur die mense wat hulle versorg. Ander, weer, wil hul idee van wat ander mense nodig het op daardie mense afdwing. Dan draai hul versorging naby aan inmenging.
Daarom is versorging nie vanself ‘n goeie saak nie. Dit is hoe jy ander versorg wat tel: is jy besorgd oor hulle as mense met hul eie behoeftes, voorkeure en gewoontes? Wil jy graag vir hulle help om te kry wat hulle nodig het? Of dink jy aan hulle as mense wat behoort te doen en te kry wat jy dink hulle nodig het? Draai jy jou rug op hulle as hulle nie na jou sin presteer en dankbaar is nie?
Mense leef langs mekaar, dikwels in ontbering en nood, sonder dat hulle vir mekaar omgee of sorg. Mense leef by mekaar – getroud, in ‘n familie in ‘n vriendekring – en hulle loop rond met ‘n troebel gemoed sonder dat iemand anders dit raaksien of besorgd daaroor is. Soms doen hulle dit onnadenkend. Soms wil mense met opset “nie betrokke raak nie.” Elkeen moet immers verantwoordelikheid vir sy of haar dade en lewe neem, redeneer hulle.
Maar dit is gewoonlik eers wanneer mense self in ‘n krisis kom dat hulle besef hoe hulpeloos hulle soms is om uit hul nood te kom en hoe nodig hulle ander het. Ons sien dit wanneer mense kinders het wat met gestremdheid gebore word en ouers te staan kom voor ‘n samelewing waarin hulle kinders nie ‘n plek het om na te gaan nie of ‘n onseker toekoms het. In so ‘n kwesbare konteks het sommige van sulke ouers die motivering om te begin werk om ‘n plek of skool of inrigting vir hul kinders en ander sulke kinders te kry. Maar vir elkeen wat so is, is daar ‘n klomp wat dit nie kan doen nie en hulp nodig het.
In sulke gevalle het ons ‘n unieke situasie: mense word feitlik in die rol van versorgers “ingedwing” omdat hulle kinders met ‘n gebrek gebore is. Maar die groot meerderheid kry dit nie reg nie. Hulle weet nie hoe om hul eie nood te hanteer nie. Vir hulle gee mense nie regtig om nie.
Daarom moet ‘n mens aanleer om besorgd te wees. Ek loop ‘n ruk terug by die strand verby ‘n bus van mense wat vir die dag daar kom uitspan het. Sommige van hulle het bierbottels stukkend gegooi en die stukke lê langs die bus waar die groep se eie kinders rondspeel. Ek buk om die glasstukke op te tel. Terwyl die groep my meewarig aankyk, kom twee of drie van die vroue skielik nader om te help. Hulle het verstaan. Iewers sal daardie groep in die toekoms ‘n bietjie meer bewus word van watter skade hulle doen. Hulle “leer” – dalk baie voorlopig en oppervlakkig – dat ‘n stukkende bottelstuk ‘n kind kan skade aandoen.
Ekstrapoleer dit nou. Ons moet so leef verby ons eie belang dat ons vir die enkeling in nood omgee. Maar ons moet iewers dit so doen dat ons ook ‘n getuienis lewer. Dit hoef nie noodwendig “doelbewus” te wees nie. Maar in die dinge wat ons (onbewustelik dikwels) eenvoudig doen omdat ons besorgd is, moet ons ‘n gees van omgee kweek en ander bring om na te dink oor hul gebrek van omgee.
Wat my opval van Jesus is sy aandag op die nood van ander mense. Hy het gesien die mense is honger en sal nie die huis haal na al sy preke nie. Toe vermeerder hy die brode. Sy dissipels het neergeskryf dat hy dit gedoen het omdat hy innig jammer vir hulle gevoel het. Jesus sensitiwiteit lei tot daadwerklike optrede – tot iets wat hy doen om mense se lewens te verander. En dan doen hy dit boonop ook op ‘n doodgewone vlak van hongerpyne stil. Later sou sy dissipels, na sy voorbeeld, dieselfde besorgdheid onder mekaar uitoefen en teenoor ander wys. Een mens kan ‘n gemeenskap inspireer tot ‘n lewe van besorgdheid en omgee.
Henri Nouwen het ‘n troebel lewe gehad. Sy boeke vertel van sy innerlike angstigheid en onsekerheid. Hy, die Harvard professor, kon in al sy slim roetine-takies by die hooggeroemde universiteit nie die vervulling vind wat hy gesoek het nie. Hy skryf dat hy daardie vervulling in die liefde van mense gekry het toe hy vir hulle gaan sorg het. Nie juis dat hulle hom self so besonder liefgehad het nie. Hulle het hom wel die drukkies gegee. Maar iewers het hy herken dat hierdie mense gelukkig was in ‘n tuiste waar hulle goed versorg was. En hulle heelheid, hulle spontane lewe van vreugde het oor hom oorgespoel. Hy kon ‘n ruimte van sorgsaamheid ervaar en deel. Die diepste geheim van sorgsaamheid is dat dit van jou, die versorger, ‘n ryk mens maak. Nie omdat hulle vir wie jy versorg soveel hande klap vir jou of so baie dankies vir jou kom sê nie, maar omdat hulle gelukkig is. Ons weet dit tog: daar waar ons by heel mense woon, het ons niks nodig om self gelukkig te wees nie.
Daarom is ons besorgdheid altyd ingestel op mense. Hulle moet nie soos ons noodwendig word nie (asseblief nie – sal sommige van ons boonop dink). Hulle moet deur ons sorg versorgd word en van lyding gespaar bly. Wat tel is ook nie of hulle noodwendig so dankbaar teenoor ons is nie. Die belangrikste is dat hulle as mense bevestig word, dat hulle op hulle beurt na ander kan uitreik. Miskien is die heel belangrikste dat hulle nie ons raaksien nie, maar vir God wat deur ons na hulle uitreik. As dit gebeur, ontdek hulle dat God verlang van ons om ander lief te hê, vir hulle om te gee en na hulle uit te reik.
Daar is iets mistieks aan ons omgee vir ander: deur na hulle uit te reik, ontdek hulle miskien dat ons dit doen omdat ons ook spesiaal deur God bemin word en nie omdat ons self so spesiaal is nie. Om besorgd oor ander te wees, is ‘n teken dat ‘n mens dankbaar is omdat God so oor ons besorgd was.
Sien ook: http://meer.trouw.nl/filosofie/heeft-zij-zorg-nodig-en-moet-ik-die-geven
Subscribe to:
Posts (Atom)