Kontemplasie word op baie manier verstaan. 'n Mens sou dit breedweg op twee vlakke kan bekyk.
Aan die begin, soos ‘n mens intens verlang na God, fokus jy alle aandag in nadenke en meditasie op ‘n gebed tot God. Alle verwarde gedagtes, afleidings, steurnisse verdwyn. Dit is nie soseer iets wat ‘n mens “bedink” nie. Kontemplasie begin daar waar ‘n mens in intense liefde jou gedagtes op God rig. Die materiële, aardse dinge word onbelangrik. Jy leef daarby verby. ‘n Mens besef ook jy kan nie meer op jou eie bestaan nie. Jy verlang na die goddelike, na dit wat groter as jyself is. Dit is ‘n aandagte houding van liefde teenoor God wat vir jou in ‘n verhouding laat deel en jou geestelike lewe lei.
Teresa van Avila word dikwels aangehaal om die begrip kontemplasie te verduidelik. Volgens haar begin die proses van kontemplasie na die aktiewe, intense en worstelende konsentrasie van ‘n mens se aandag in gebed. Hierdie intense gebedskonsentrasie gaan stadigaan oor in, wat sy noem, “gebed van rus.” Dit is nie ‘n maklike proses nie, want ‘n mens se lewe is vol geraas en jou lewe is sterk verknoop aan aardse dinge. Jy word ingebind deur die lawaai van jou daaglikse behoeftes en begeetes. Dit vra ‘n worsteling om daarvan ontslae te raak, om jou gedagtes en jou ervaring los te kry sodat dit volledig op God gerig is.
Daarom word kontemplasie gewoonlik verbind met ‘n gebed waarin ‘n mens fokus op woorde of ‘n motief of ‘n gedagte wat ‘n mens se aandag totaal op God rig.
Naas hierdie eerste fase is daar ‘n tweede fase wat die “gebed van eenheid” genoem word. Die mens is nie meer bewus van hom- of haarself nie. Jy ervaar dat jy deel is van ‘n groter geheel. Jy word opgeneem in die teenwoordigheid van God. Dan ontwikkel daar uiteindelik by jou ‘n bewussyn van ‘n besonder intieme band met God. ‘n Mens ervaar ‘n eenheid met God. Jy vergeet van jouself, jy leef verby al die gewone, alledaagse dinge. Dit is asof ‘n mens spontaan opgeneem is in ‘n liefdesverhouding wat jou ten volle vul. Die worsteling om van die alledaagse bevry te word, is verby. Die mens “rus” nou in God se volmaakte liefde.
Elders in hierdie blog het ek geskryf oor die “normale” interpretasie van Griffiths van kontemplasie. ‘n Mens moet nie noodwendig kontemplasie met ekstatiese ervarings verbind nie – asof ‘n mens in ‘n trance verval nie.
Kontemplasie is ‘n intense bewussyn van God se teenwoordigheid – van die volheid van God in ‘n mens se lewe. Dit laat ‘n mens van die ewigheid bewus word en daarmee saam van hoe nietig al ons aardse strewes kan wees. Dit maak ons nie wêreldvreemd nie, maar dit laat ons besef hoe alles in hierdie wêreld alleen vir ons sin kan hê as ons God se teenwoordigheid daarin ervaar.
Friday, May 14, 2010
Wat is kontemplasie?
Bede Griffiths skryf in sy outobiografie hoe hy sy geestelike reis geloop het – vanaf sy jeugervaring toe hy op ‘n dag in die natuur was en bewus geraak het van iets diepers en besonders (sien vorige blog). Hy vertel hoe hy gegroei het van iemand wat een of ander spesiale belewenis in sy natuur-ervaring gehad het, maar feitlik niks aan die Christendom en aan geloofsinhoude gehad het nie. Met die tyd het hy begin groei. Hy het byvoorbeeld op ‘n stadium die Bybel begin verslind en die skoonheid daarvan as ‘n deurwinterde, gelouterde heilige boek van die geloof besef. Nog later het hy, wat min gebid het, die spesiale rol van gebed besef. Soveel so, dat hy maklik twee uur op ‘n keer gebid het. Een van die heel spesiale ervarings in sy lewe skryf hy, was toe hy die oggend begin bid het, intens bewus geraak het van God se teenwoordigheid by hom en eers teen vier uur die middag sy gebed voltooi het. En mettertyd het hy ook die spesiale rol van die kerk begin insien en waardeer. Daar was dus konstante groei en verdieping in sy geloof.
Ek is nou besig met hoofstuk nege wat hy skryf oor “die werk van God.” Daar is iets dringends in my gemoed oor wat hy in hierdie hoofstuk skryf wat my besig hou en boei.
Hy skryf naamlik dat die monastieke bestaan (hy het by ‘n klooster aangesluit), normaalweg as ‘n “kontemplatiewe lewe” beskryf is. Kontemplasie is deesdae ‘n sentrale begrip in spiritualiteit en mistiek. En daar is baie mense wat intens daarin geïnteresseerd is – veral in Protestantse kring waar kontemplasie nooit bewustelik as lewenswyse of as geestelike bestaanswyse onder bespreking is nie. Onder Protestante is ons naby aan kontemplasie in dinge soos heiligmaking, maar ons ken nie eintlik begrippe soos kontemplasie nie.
Daar is mense wat kontemplasie as een of ander ekstatiese toestand beskou waar ‘n mens in ‘n trance ingaan. Hulle dink aan kontemplasie in die Oosterse sin as ‘n toestand van volmaakte stil-wees of kalmte. Skryf Griffiths, wat later in Indië ‘n Christelike ashram sou begin (die Engels-Afrikaanse woordeboek het nie eers die woord Ashram nie), die teendeel is waar van kontemplasie: die kontemplatiewe lewe is gelaai met onophoudelike aktiwiteite. In sy klooster was die kontemplatiewe lewe gelaai met duisende dagtake in die huis, die tuin, die werkswinkels, selfs die kerk en ander plekke. En mense wat die film Into Great Silence gesien het, sal onthou dat in daardie uiters streng monastieke orde, die monnikke inderdaad besonder aktief in hul handewerk was, al het hulle dit alles in stilte gedoen.
Dit het hom ‘n rukkie geneem, skryf Griffiths, om die ware aard van kontemplasie te leer ken – al het hy deel geword van ‘n kontemplatiewe leefstyl. Hy skryf:
“Kontemplasie is ‘n dinkgewoonte wat die mens in staat stel om gedurig bewus te bly van God se teenwoordigheid. En die mens is ingestel op hierdie bewussyn van God waar hy of sy ook al werk of is. In hierdie sin is kontemplasie die ware doel van die Christelike lewe.”
Die geestelike reis, dus, is om gedurig oop en ingestel te wees vir God se teenwoordigheid. “Maar,” voeg Griffiths by, dit is duidelik dat ‘n mens dit nie sonder oefening kan doen nie. Die kloosterlewe wil daarom die monnik help hiermee deur die monnik se lewensstyl op ‘n bepaalde manier te organiseer. Alles wat in ‘n klooster gebeur is daarom ingestel daarop om die gelowige by te staan om God voor oë te hou.
En hierdie styl het homself oor en oor bewys: Dit is ‘n eeu-oue leefstyl wat tot in die vroegste tye teruggaan en ‘n baie eenvoudige karakter het.
Griffiths beskryf dan die verskillende godsdienstige geleenthede wat in die klooster georganiseer word om mense in hul kontemplatiewe lewe te ondersteun. Die hele dag word in drie-uur eenhede verdeel met ‘n gebedsdiens wat hierdie eenhede aanmekaar bind en stuur. Ses-uur, nege-uur, twaalf uur, drie-uur, ses-uur en nege-uur word daar sulke dienste gehou. Daarbenewens is daar tussen vier en vyf in die oggende die Waak-diens.
Die dienste is Bybelgerig. Hulle fokus op die Psalms en die hele boek van die Psalms word in ‘n week se tyd deurgewerk.
Die dag van ‘n monnik vloei dus tussen gebedsdiens rondom die Woord en gewone aktiwiteit.
Griffiths skryf: “Die leidende beginsel van die lewe in die klooster is dat daar niks is wat nie heilig is nie. ‘n Mens dien God net soveel wanneer ‘n mens eet, werk of studeer as wanneer ‘n mens aan ‘n gebedsdiens deelneem.” Die eenvoudigste handelinge van eet, drink, was, opwas, loop, sit, gaan rus en opstaan het ‘n sakramentele karakter. Al hierdie handelinge wys heen na iets diepers. ‘n Mens ontwikkel op die manier ‘n harmonie met jou omgewing en met die wette van God wat in die natuur weggelê is.
Terwyl ek hierdie opmerkings van Bede Griffiths lees, bedink ek die begrip van kontemplasie. Dit het duidelik te doen met die belewing van God te midde van alles wat ‘n mens mee te doen kry. Maar – hierdie belewing val nie sommer uit die lug nie. ‘n Mens moet ‘n lewensstyl hê wat ‘n mens aanhelp hiermee. Daar moet ‘n patroon en ‘n ritme wees wat ‘n mens in die gewoonte bring om te soek om elke oomblik te heilig. Dit word dus ‘n meditatiewe, oratiewe lewensstyl. Gedurig dink ‘n mens na oor waarmee ‘n mens besig is, bid ‘n mens terwyl jy besig is. En altyd weer doen ‘n mens dit om oop te wees vir daardie oomblik, kosbare tye, dat God in genade uitreik en ‘n mens aanraak.
Die bekende Jesus-gebed is een van die praktiese maniere waarop, vanuit ‘n oratiewe hoek, die bewussyn en openheid vir God se binnekoms in ‘n mens se lewe gekweek word. Dit is ‘n variasie op die baie ou Kurie eleison-gebed wat gebid word juis te midde van die besigste tye van die dag. ‘n Mens wil in die alledaagse lewe waar ‘n mens nie die ondersteuning van ‘n kloosterlewe het nie, sulke stutpunte inbou wat ‘n mens help om jou bestaan te heilig. Die Jesus-gebed is ‘n baie eenvoudige manier om vir ‘n oomblik vir die kontemplatiewe sfeer oop te word.
En tog, as ek Bede Griffiths lees, veral sy fel kritiek teen ons Westerse lewensstyl waarin die menslike gesig al hoe meer verduister word en alles gemeganiseerd word, wonder ek of die Jesus-gebed nie dalk ook ‘n kits-oplossing word nie. Terwyl dit waar is dat ons te midde van ons gejaagde programme alles moet vashou wat hierdie program kan heilig, is dit ook waar dat ons uiteindelik alleen maar vrede vind wanneer ons dit met al ons kragte najaag. En tyd maak daarvoor. En ons besige programme afskaal. En eenvoudiger leef. En gesonder eet. En nie toe te laat dat ons werk ons lewe bepaal nie, maar dat ons soeke na God ons werk bepaal. En tyd maak vir ons soeke en oop-wees vir God.
Bede Griffiths vertel op ‘n plek hoe hy die waarde van gebed herontdek het, maar voeg dan by dat hy besef het hoe belangrik dit is om te kniel terwyl ‘n mens bid. Terwyl ek dit gelees het, dink ek aan die goedkoop raad wat ‘n mens soms hoor: in ons besige program, word dan gesê, kan ‘n mens net sowel agter die stuur van jou motor bid of wanneer jy skottelgoed was. Daarom gaan dit vir my nie net om hoe lank jy bid nie, maar ook hoe ‘n mens bid – met watter houding, instelling, gerigtheid. Ons kan nooit genoeg doen om ons lewe op God in te stel nie. Trouens, vir die kontemplatiewe mens het die wêreld spesiale betekenis omdat dit aan God behoort.
Ek is nou besig met hoofstuk nege wat hy skryf oor “die werk van God.” Daar is iets dringends in my gemoed oor wat hy in hierdie hoofstuk skryf wat my besig hou en boei.
Hy skryf naamlik dat die monastieke bestaan (hy het by ‘n klooster aangesluit), normaalweg as ‘n “kontemplatiewe lewe” beskryf is. Kontemplasie is deesdae ‘n sentrale begrip in spiritualiteit en mistiek. En daar is baie mense wat intens daarin geïnteresseerd is – veral in Protestantse kring waar kontemplasie nooit bewustelik as lewenswyse of as geestelike bestaanswyse onder bespreking is nie. Onder Protestante is ons naby aan kontemplasie in dinge soos heiligmaking, maar ons ken nie eintlik begrippe soos kontemplasie nie.
Daar is mense wat kontemplasie as een of ander ekstatiese toestand beskou waar ‘n mens in ‘n trance ingaan. Hulle dink aan kontemplasie in die Oosterse sin as ‘n toestand van volmaakte stil-wees of kalmte. Skryf Griffiths, wat later in Indië ‘n Christelike ashram sou begin (die Engels-Afrikaanse woordeboek het nie eers die woord Ashram nie), die teendeel is waar van kontemplasie: die kontemplatiewe lewe is gelaai met onophoudelike aktiwiteite. In sy klooster was die kontemplatiewe lewe gelaai met duisende dagtake in die huis, die tuin, die werkswinkels, selfs die kerk en ander plekke. En mense wat die film Into Great Silence gesien het, sal onthou dat in daardie uiters streng monastieke orde, die monnikke inderdaad besonder aktief in hul handewerk was, al het hulle dit alles in stilte gedoen.
Dit het hom ‘n rukkie geneem, skryf Griffiths, om die ware aard van kontemplasie te leer ken – al het hy deel geword van ‘n kontemplatiewe leefstyl. Hy skryf:
“Kontemplasie is ‘n dinkgewoonte wat die mens in staat stel om gedurig bewus te bly van God se teenwoordigheid. En die mens is ingestel op hierdie bewussyn van God waar hy of sy ook al werk of is. In hierdie sin is kontemplasie die ware doel van die Christelike lewe.”
Die geestelike reis, dus, is om gedurig oop en ingestel te wees vir God se teenwoordigheid. “Maar,” voeg Griffiths by, dit is duidelik dat ‘n mens dit nie sonder oefening kan doen nie. Die kloosterlewe wil daarom die monnik help hiermee deur die monnik se lewensstyl op ‘n bepaalde manier te organiseer. Alles wat in ‘n klooster gebeur is daarom ingestel daarop om die gelowige by te staan om God voor oë te hou.
En hierdie styl het homself oor en oor bewys: Dit is ‘n eeu-oue leefstyl wat tot in die vroegste tye teruggaan en ‘n baie eenvoudige karakter het.
Griffiths beskryf dan die verskillende godsdienstige geleenthede wat in die klooster georganiseer word om mense in hul kontemplatiewe lewe te ondersteun. Die hele dag word in drie-uur eenhede verdeel met ‘n gebedsdiens wat hierdie eenhede aanmekaar bind en stuur. Ses-uur, nege-uur, twaalf uur, drie-uur, ses-uur en nege-uur word daar sulke dienste gehou. Daarbenewens is daar tussen vier en vyf in die oggende die Waak-diens.
Die dienste is Bybelgerig. Hulle fokus op die Psalms en die hele boek van die Psalms word in ‘n week se tyd deurgewerk.
Die dag van ‘n monnik vloei dus tussen gebedsdiens rondom die Woord en gewone aktiwiteit.
Griffiths skryf: “Die leidende beginsel van die lewe in die klooster is dat daar niks is wat nie heilig is nie. ‘n Mens dien God net soveel wanneer ‘n mens eet, werk of studeer as wanneer ‘n mens aan ‘n gebedsdiens deelneem.” Die eenvoudigste handelinge van eet, drink, was, opwas, loop, sit, gaan rus en opstaan het ‘n sakramentele karakter. Al hierdie handelinge wys heen na iets diepers. ‘n Mens ontwikkel op die manier ‘n harmonie met jou omgewing en met die wette van God wat in die natuur weggelê is.
Terwyl ek hierdie opmerkings van Bede Griffiths lees, bedink ek die begrip van kontemplasie. Dit het duidelik te doen met die belewing van God te midde van alles wat ‘n mens mee te doen kry. Maar – hierdie belewing val nie sommer uit die lug nie. ‘n Mens moet ‘n lewensstyl hê wat ‘n mens aanhelp hiermee. Daar moet ‘n patroon en ‘n ritme wees wat ‘n mens in die gewoonte bring om te soek om elke oomblik te heilig. Dit word dus ‘n meditatiewe, oratiewe lewensstyl. Gedurig dink ‘n mens na oor waarmee ‘n mens besig is, bid ‘n mens terwyl jy besig is. En altyd weer doen ‘n mens dit om oop te wees vir daardie oomblik, kosbare tye, dat God in genade uitreik en ‘n mens aanraak.
Die bekende Jesus-gebed is een van die praktiese maniere waarop, vanuit ‘n oratiewe hoek, die bewussyn en openheid vir God se binnekoms in ‘n mens se lewe gekweek word. Dit is ‘n variasie op die baie ou Kurie eleison-gebed wat gebid word juis te midde van die besigste tye van die dag. ‘n Mens wil in die alledaagse lewe waar ‘n mens nie die ondersteuning van ‘n kloosterlewe het nie, sulke stutpunte inbou wat ‘n mens help om jou bestaan te heilig. Die Jesus-gebed is ‘n baie eenvoudige manier om vir ‘n oomblik vir die kontemplatiewe sfeer oop te word.
En tog, as ek Bede Griffiths lees, veral sy fel kritiek teen ons Westerse lewensstyl waarin die menslike gesig al hoe meer verduister word en alles gemeganiseerd word, wonder ek of die Jesus-gebed nie dalk ook ‘n kits-oplossing word nie. Terwyl dit waar is dat ons te midde van ons gejaagde programme alles moet vashou wat hierdie program kan heilig, is dit ook waar dat ons uiteindelik alleen maar vrede vind wanneer ons dit met al ons kragte najaag. En tyd maak daarvoor. En ons besige programme afskaal. En eenvoudiger leef. En gesonder eet. En nie toe te laat dat ons werk ons lewe bepaal nie, maar dat ons soeke na God ons werk bepaal. En tyd maak vir ons soeke en oop-wees vir God.
Bede Griffiths vertel op ‘n plek hoe hy die waarde van gebed herontdek het, maar voeg dan by dat hy besef het hoe belangrik dit is om te kniel terwyl ‘n mens bid. Terwyl ek dit gelees het, dink ek aan die goedkoop raad wat ‘n mens soms hoor: in ons besige program, word dan gesê, kan ‘n mens net sowel agter die stuur van jou motor bid of wanneer jy skottelgoed was. Daarom gaan dit vir my nie net om hoe lank jy bid nie, maar ook hoe ‘n mens bid – met watter houding, instelling, gerigtheid. Ons kan nooit genoeg doen om ons lewe op God in te stel nie. Trouens, vir die kontemplatiewe mens het die wêreld spesiale betekenis omdat dit aan God behoort.
Thursday, May 13, 2010
Volmaaktheid as praksis. Oor die teenwoordigheid van God in 'n polisie-sel in Kaapstad op 'n koue wintersdag
In vanoggend se Burger is daar ‘n artikel van Franklin Sonn oor Aartsbiskop Tutu. Hy reageer op ‘n onlangse onderhoud met Tutu in die koerant. Ons moet krities staan, het die aartsbiskop gesê, oor wat in ons land fout gaan. Maar ons moet ook steeds weer onthou dat nie alles in ons land verkeerd gaan nie. Ons moet steeds weer dankbaar wees oor die goeie dinge. En ons kritiek moet in daardie konteks funksioneer.
Ons leef in ‘n tyd van diepe onvergenoegdheid. Daar is diepe ongelukkigheid, selfs woede en opstandigheid. Die emosies loop hoog.
Ek was nou ‘n week in Engeland. In hierdie kort tydjie het ek agtergekom dat dinge baie skeef loop in Europa. Griekeland is bankrot. Daar is grootskaalse en woedende betogings waarin mens sterf. Spanje en Portugal is in groot moeilikheid. Ierland is ook op ‘n gevaarlys, Europese lande leef ver verby hul vermoë. Daar is kommer oor Engeland se geldsake. Daar is korrupsie selfs tot in die Engelse parlement. In gesprekke vertel mense van die ellende in skole en universiteite. Die kilheid en onverskilligheid van mense in Europa is ‘n herhalende gespreksonderwerp. Xenofobie, groepvorming, opstand teen leiers, gemaksug is aan die orde van die dag. En hierdie lysie kan nog baie langer gemaak word.
En dan dink ons dit gaan sleg met ons.
Ek lees dus die artikel in die koerant met instemming. Ons oë is toe vir ons seëninge. Ons is besig om harde mense met kil harte te word.
Die ou Halleluja kom deesdae dikwels by my op: tel jou seëning, tel hul een vir een. Seëninge jou deur God verleen. Tel hul almal, tel hul een vir een. En jy sal verbaas wees oor wat God jou skenk.
Ons ingesteldheid is fout.
Hoe nou gemaak? In die berig vertel Sonn die volgende anekdote: Aarstbiskop Tutu, vertel Sonn, is in die laat tagtigerjare in ‘n groot, onwettige optog in hegtenis geneem en saam met Sonn opgesluit in die Kaapstadse polisieselle. Op die koue wintersdag trek hy sy jas oor sy kop en begin prewelend te bid.
Skryf Sonn: “Dit was ‘n lang en smartlike dag waarop die polisie hulself klaaglik vergryp het. Bitterheid teenoor ‘n staat wat hom so buitensporig gedra, het soos ‘n donker wolk oor ons gehang.”
Maar, vertel Sonn verby hierdie polisie-vergrype en bitterheid dan: “Ná ‘n lang tyd word met polisieverlof verversings aan ons uitgedeel. Ek tik eerbiedig op die skouer van die steeds prewelende aartsbiskop om hom mee te deel dat daar iets te ete is. Hy kyk op en vra tot my verstomming of die bewaarders en polisie ook bedien is, waarna hy ook sal eet.”
Stel jou voor, hierdie toneel: Die aartsbiskop wat met die Here praat, kop onder sy jas, in polisie-selle, in wintertyd, na ‘n lang dag van geweld, opstand, vergrype en lewensgevaar. Hy moet uit sy gebed gehaal word. Hy praat met die Here in winterkoue wat tot in die harte van mense deurdring.
En, as hy dan opkyk, is die eerste ding wat hy doen, tot “verstomming” van Sonn, om vir die polisie om te gee. Hy is meer ingestel op die polisie as vir homself. Meer bewus van hulle as van sy eie honger en koue. Hy sal nie eet, skryf Sonn, voordat die polisie nie bedien is nie!
Ontferming. Om jouself te vergeet, selfs ter wille van jou vyande. En, dink ek later, watter menslikheid sit daar ook in die optrede van die polisie dat hulle bereid is om kos te laat uitdeel.
Maar Sonn se verhaal is nie klaar nie. Na ‘n lang tyd word Tutu en die ander vrygelaat, maar hy vra om eers met die polisiehoof te praat. “In ‘n bedaarde stem” bedank Tutu hom omdat hy billik in die uitvoering van sy pligte was. Hy het immers toegelaat dat hulle iets te ete kry.
Maar dan volg die sin: nadat hy gepraat het, het Tutu oor die polisiehoof en - nota bene - sy gesin die seën uitgespreek.
Ek hoor in my stilligheid Tutu se stem in die tronk in Kaapstad in die koue wintersdag na ‘n harde dag vol lewensgevaar: “May the Lord bless and keep you....” Terwyl almal seker net huis toe wou gaan... Ek hoor dit, want in my kontak met mense uit die Anglikaanse tradisie, het ek dikwels hierdie ervaring gehad.
Seën hulle wat jou vervolg.
In tye van boosheid, kwaad, woede, opstandigheid moet ons herinner word aan die menslikheid agter al hierdie dinge.
Ek sou graag wou weet wie die polisiehoof was en wat die gebeurtenis aan hom gedoen het.
Maar dit is nie regtig die belangrikste nie. Terwyl ek die berig lees en sien hoe hierdie biddende man al sy eie ellende kan transendeer om die Ander raak te sien, gebeur iets met my.
Die woorde van Jesus: jy moet jou vyande lief hê, kry nuwe betekenis. En heel prakties – jy moet vir hulle bid. Seën dié wat jou vervolg.
Ek sien hoe mense daardie opdrag wél kan uitvoer. Dit is moontlik om volmaak te wees. Soos ons Vader in die Hemel – en ons Leermeester en Here. Vandag nog, eeue nadat die goue woorde uitgespreek is, kan hulle met krag ‘n verskil maak aan mense se lewens.
En hoe merkwaardig - dat 'n leeftyd nadat jy as godsdienstige leier jou Here gehoorsaam deur die Wet van die Here na te kom, die getuienis daarvan in vele huise weerklink. Wat daardie bitter dag in die Kaapstadse polisie-selle gebeur het, is nie meer net Sonn se geestesgoed nie. Dit word 'n inspirasie, maar veral ook 'n teregwysing aan ons as die volmaakte kritikasters. Dit word 'n oproep tot volmaakte liefde. En des te meer omdat ons sien hoe 'n geestelike leier nie net praat nie, maar uitleef - in praktiese gehoorsaamheid. God vra, en ons moet doen. Teen ons beterwete in.
Maar waar so iets gebeur, weet ons, is, op 'n boeiende, mistieke wyse, God teenwoordig in ons lewens en op ons aarde.
Dit is goed om die dag só te begin. Al lesende, in die koerant van alle plekke, van die krag van die Woord oor eeue heen. Ek is geseënd.
Ons leef in ‘n tyd van diepe onvergenoegdheid. Daar is diepe ongelukkigheid, selfs woede en opstandigheid. Die emosies loop hoog.
Ek was nou ‘n week in Engeland. In hierdie kort tydjie het ek agtergekom dat dinge baie skeef loop in Europa. Griekeland is bankrot. Daar is grootskaalse en woedende betogings waarin mens sterf. Spanje en Portugal is in groot moeilikheid. Ierland is ook op ‘n gevaarlys, Europese lande leef ver verby hul vermoë. Daar is kommer oor Engeland se geldsake. Daar is korrupsie selfs tot in die Engelse parlement. In gesprekke vertel mense van die ellende in skole en universiteite. Die kilheid en onverskilligheid van mense in Europa is ‘n herhalende gespreksonderwerp. Xenofobie, groepvorming, opstand teen leiers, gemaksug is aan die orde van die dag. En hierdie lysie kan nog baie langer gemaak word.
En dan dink ons dit gaan sleg met ons.
Ek lees dus die artikel in die koerant met instemming. Ons oë is toe vir ons seëninge. Ons is besig om harde mense met kil harte te word.
Die ou Halleluja kom deesdae dikwels by my op: tel jou seëning, tel hul een vir een. Seëninge jou deur God verleen. Tel hul almal, tel hul een vir een. En jy sal verbaas wees oor wat God jou skenk.
Ons ingesteldheid is fout.
Hoe nou gemaak? In die berig vertel Sonn die volgende anekdote: Aarstbiskop Tutu, vertel Sonn, is in die laat tagtigerjare in ‘n groot, onwettige optog in hegtenis geneem en saam met Sonn opgesluit in die Kaapstadse polisieselle. Op die koue wintersdag trek hy sy jas oor sy kop en begin prewelend te bid.
Skryf Sonn: “Dit was ‘n lang en smartlike dag waarop die polisie hulself klaaglik vergryp het. Bitterheid teenoor ‘n staat wat hom so buitensporig gedra, het soos ‘n donker wolk oor ons gehang.”
Maar, vertel Sonn verby hierdie polisie-vergrype en bitterheid dan: “Ná ‘n lang tyd word met polisieverlof verversings aan ons uitgedeel. Ek tik eerbiedig op die skouer van die steeds prewelende aartsbiskop om hom mee te deel dat daar iets te ete is. Hy kyk op en vra tot my verstomming of die bewaarders en polisie ook bedien is, waarna hy ook sal eet.”
Stel jou voor, hierdie toneel: Die aartsbiskop wat met die Here praat, kop onder sy jas, in polisie-selle, in wintertyd, na ‘n lang dag van geweld, opstand, vergrype en lewensgevaar. Hy moet uit sy gebed gehaal word. Hy praat met die Here in winterkoue wat tot in die harte van mense deurdring.
En, as hy dan opkyk, is die eerste ding wat hy doen, tot “verstomming” van Sonn, om vir die polisie om te gee. Hy is meer ingestel op die polisie as vir homself. Meer bewus van hulle as van sy eie honger en koue. Hy sal nie eet, skryf Sonn, voordat die polisie nie bedien is nie!
Ontferming. Om jouself te vergeet, selfs ter wille van jou vyande. En, dink ek later, watter menslikheid sit daar ook in die optrede van die polisie dat hulle bereid is om kos te laat uitdeel.
Maar Sonn se verhaal is nie klaar nie. Na ‘n lang tyd word Tutu en die ander vrygelaat, maar hy vra om eers met die polisiehoof te praat. “In ‘n bedaarde stem” bedank Tutu hom omdat hy billik in die uitvoering van sy pligte was. Hy het immers toegelaat dat hulle iets te ete kry.
Maar dan volg die sin: nadat hy gepraat het, het Tutu oor die polisiehoof en - nota bene - sy gesin die seën uitgespreek.
Ek hoor in my stilligheid Tutu se stem in die tronk in Kaapstad in die koue wintersdag na ‘n harde dag vol lewensgevaar: “May the Lord bless and keep you....” Terwyl almal seker net huis toe wou gaan... Ek hoor dit, want in my kontak met mense uit die Anglikaanse tradisie, het ek dikwels hierdie ervaring gehad.
Seën hulle wat jou vervolg.
In tye van boosheid, kwaad, woede, opstandigheid moet ons herinner word aan die menslikheid agter al hierdie dinge.
Ek sou graag wou weet wie die polisiehoof was en wat die gebeurtenis aan hom gedoen het.
Maar dit is nie regtig die belangrikste nie. Terwyl ek die berig lees en sien hoe hierdie biddende man al sy eie ellende kan transendeer om die Ander raak te sien, gebeur iets met my.
Die woorde van Jesus: jy moet jou vyande lief hê, kry nuwe betekenis. En heel prakties – jy moet vir hulle bid. Seën dié wat jou vervolg.
Ek sien hoe mense daardie opdrag wél kan uitvoer. Dit is moontlik om volmaak te wees. Soos ons Vader in die Hemel – en ons Leermeester en Here. Vandag nog, eeue nadat die goue woorde uitgespreek is, kan hulle met krag ‘n verskil maak aan mense se lewens.
En hoe merkwaardig - dat 'n leeftyd nadat jy as godsdienstige leier jou Here gehoorsaam deur die Wet van die Here na te kom, die getuienis daarvan in vele huise weerklink. Wat daardie bitter dag in die Kaapstadse polisie-selle gebeur het, is nie meer net Sonn se geestesgoed nie. Dit word 'n inspirasie, maar veral ook 'n teregwysing aan ons as die volmaakte kritikasters. Dit word 'n oproep tot volmaakte liefde. En des te meer omdat ons sien hoe 'n geestelike leier nie net praat nie, maar uitleef - in praktiese gehoorsaamheid. God vra, en ons moet doen. Teen ons beterwete in.
Maar waar so iets gebeur, weet ons, is, op 'n boeiende, mistieke wyse, God teenwoordig in ons lewens en op ons aarde.
Dit is goed om die dag só te begin. Al lesende, in die koerant van alle plekke, van die krag van die Woord oor eeue heen. Ek is geseënd.
Wednesday, May 12, 2010
Volmaaktheid
Terwyl ek my vir pinkster voorberei, herdink ek begrippe wat tot ‘n groot mate uit ons geestelike lewe verdwyn het, maar wat kernwoorde van Christelike spiritualiteit is.
Een so ‘n woord is volmaaktheid. Ek onthou nog, uit my kinderdae, dat ons bang gemaak is vir die woord “volmaaktheid.” Dit kan nogal ‘n lastigheid word, is ons vertel, en selfs ‘n lasterlikheid, as mense begin dink hulle is “volmaak.” In die proses broei daar ‘n geestelike hoogmoed in en oor hulleself en gaan dit dikwels gepaard met ‘n lelike vingerwysing na ander wat kwansuis minder volmaak is. Paulus het ook hierdie probleem gehad met mense wat allerhande “groot” geestelike gawes ervaar het, maar eintlik kinderagtig in hul geloof was. Terwyl hulle gespog het oor hul eie geestelikheid, het hulle uitgeblink in onvolwassenheid. Daarom skryf hy byvoorbeeld in 1 Kor.14:20 aan die Korintiërs: “Moenie in julle denke kinders wees nie. Wees onvolwasse in die slegte dinge, maar in julle denke volwasse.”
Só ‘n negatiewe houding teenoor volmaaktheid word eintlik aangewakker deur ‘n skuldbewussyn wat soms uitslaan in ‘n vreemde “trotsheid” oor ‘n mens se onvolmaakthede. Een van die gewildste dinge wat ‘n mens deesdae kan sê, veral as ‘n mens nederig wil klink, is dat jy ook maar jou foute en gebreke het. “Niemand,” sê ons so realisties, “kan tog volmaak wees nie.” Ons voel naby aan die sondaar wat in berou sy hand op sy bors geslaan het en uitgeroep het, “Wees my, arme sondaar, genadig.” Die laaste ding wat ons in ons tyd aanspraak op wil maak, sê ons, is dat ons volmaak is.
En tog is volmaaktheid ‘n sleutelbegrip in spiritualiteit. Die geestelike lewe is by uitstek ‘n lewe van volmaaktheid. Die lewe in die Gees is ‘n verlange na die volmaakte, volkome lewe.
Ek onthou hoe ek op ‘n dag, terwyl ek aan die vertaling van Nouwen se Gelykenis van die Verlore Seun gewerk het, geboeid was deur die manier waarop hy elke keer die drie karakters in die gelykenis (pa en 2 seuns) as voorbeelde vir ons geestelike reis opgenoem het. Hy het op allerhande maniere vertel hoe ons geestelik soos die verlore seun en die oudste seun is. Dit was vir my duidelik dat hy, in tipiese lectio divina-styl, die kloof tussen die teks en die leser oorbrug het deur die leser elke keer weer in te trek in die karakters van die gelykenis. ‘n Mens maak die teks jou eie deur jouself in die karakters daarvan in te lees. Ons is “soos” die twee seuns. Ons kan ons vandag nog inleef in hulle situasie van destyds omdat dit so tydloos en ter sake is. Soos die verlore seun moet ons ons vervreemding van die Vader oorkom en anders as die oudste seun moet ons nie te hoog opgee oor ons vroomheid nie. Ons kan maklik vreemdelinge in ons pa se huis wees.
Toe Nouwen by die vader kom en die vader met God in sy onvoorwaardelike liefde vergelyk, was ek verwonderd toe ek sien Nouwen vergelyk eers die pa met God en vra toe van sy lesers dat hulle “soos God” moet word. Soos God?, het ek gewonder. Is dit nie ‘n bietjie arrogant nie?
Immers, uit ontsag vir God, wéét ons van hoe ánders God as die mens is.
En tog - eintlik is Nouwen se vergelyking nie so vreemd nie. In die Bybel lees ons herhaaldelik dat ons na die “beeld van God” gemaak is. Ons lyk na God, selfs al is ons duidelik nie God nie. Die probleem met ons geestelike lewe is net dat ons as gelowiges nie leef soos God nie en dat ons dus die beeld van God in ons lewens verloor het.
Ek het bly kou aan Nouwen se gedagtes en was nog steeds verwonderd oor die manier waarop hy aangedring het daarop dat ons soos God moet wees. Dit is ‘n baie hoë ideaal, het ek gedink – iets wat vir ons amper na heiligskennis lyk. Hoe kan ek, sondige mens, ooit soos God wees, na God lyk?
En tóé, op ‘n stadium, haal Nouwen Matteus 5:48, uit Jesus se bergrede aan: “Wees julle dan volmaak soos julle hemelse Vader volmaak is.” Eenvoudig. Reguit. Helder. Onmiskenbaar. En wat Jesus so klinkklaar aan sy dissipels voorhou, volg onmiddellik nadat Hy van die vyandsliefde praat. Ons moet soos God wees in ons onbegrensde, onvoorwaardelike liefde.
Dit is tog merkwaardig hoe ‘n enkele Skrifwoord skielik vir jou in die gesig soos kou water tref.
Die Griekse woord wat Matteus gebruik, is “tevleioi”. Dit beteken om volwasse, onbesproke, volkome te wees. Iemand beskryf dit as ‘n woord wat “totale goedheid” beteken.
Hieroor wil ek nog verder dink, want volmaaktheid is ‘n kernbegrip in die geestelike lewe. Pinkster is die tyd waarin ons veral met die groot boodskap van volmaaktheid gekonfronteer word. Deur die eeue was die geestelike mens ‘n mens wat verlange na volmaaktheid gehad het. Om soos God, ons Vader in die hemel, te wees – wat Christus in die Bergrede, aan die begin van sy bediening van ons gevra het.
Tuesday, May 11, 2010
Kyk, en kyk, en kyk en kyk.
Elsje stuur vir my hierdie foto. Dit is uitgestuur onder die opskrif: "There is always someone who ruins the picture."
Dis nie net die kyk wat so plesierig is nie, maar ook die lekker smile.
Dis omtrent soos ek voel terwyl ek my verkneukel aan my oplees werk oor "volmaaktheid" as een van die vier kernwoorde in spiritualiteit.
Maar die foto vertel my ook iets van volmaaktheid as afgerondheid, as volkomenheid. Soms sien 'n mens iets soos hierdie en voel aan dit is spesiaal. Dit maak 'n hele nuwe ervaring jou deel. En as jy daaroor begin nadink, is dit nogal ironies wat jou so onmiddellik intrek in die foto: Die disruptiewe, die stoute loer om die hoek en opdringerige staar in die kamera se oog wat die harmonie van die idilliese pikkewyn-prentjie versteur, skep juis groter harmonie en afgerondheid. Dit wat andesins die foto sou bederf en spoil, word nou juis dit wat die foto vir 'n mens laat werk.
Ons gebrokenheid, die disruptiewe in ons lewe, die sondige wat die harmonie versteur, bied 'n goue geleentheid vir ons om geestelik te groei in groter toewyding aan God. Die evangelie is iets bly juis omdat dit die disruptiewe deur die groter harmonie oorskryf en wegskryf. Daar is iets sterks in 'n boodskap wat vir jou vertel dat dinge wat jou lewe verniel eintlik deur God gebruik word om jou geestelik 'n volwasse mens te word - in jou weggroei en oorwinning daaroor. Maar ook omdat dit jou toewyding aan God toets.
Volmaaktheid, lees ek vanaand, is die weggroei van ons sonde, die dieper ingroei in geestelike volwassenheid, die nader kom aan ons einddoel- om in die goddelike teenwoordigheid te wees. Daar is boeiende tekste hieroor in die Bybel. Meer later.
Mooi.
.jpg)
Dis nie net die kyk wat so plesierig is nie, maar ook die lekker smile.
Dis omtrent soos ek voel terwyl ek my verkneukel aan my oplees werk oor "volmaaktheid" as een van die vier kernwoorde in spiritualiteit.
Maar die foto vertel my ook iets van volmaaktheid as afgerondheid, as volkomenheid. Soms sien 'n mens iets soos hierdie en voel aan dit is spesiaal. Dit maak 'n hele nuwe ervaring jou deel. En as jy daaroor begin nadink, is dit nogal ironies wat jou so onmiddellik intrek in die foto: Die disruptiewe, die stoute loer om die hoek en opdringerige staar in die kamera se oog wat die harmonie van die idilliese pikkewyn-prentjie versteur, skep juis groter harmonie en afgerondheid. Dit wat andesins die foto sou bederf en spoil, word nou juis dit wat die foto vir 'n mens laat werk.
Ons gebrokenheid, die disruptiewe in ons lewe, die sondige wat die harmonie versteur, bied 'n goue geleentheid vir ons om geestelik te groei in groter toewyding aan God. Die evangelie is iets bly juis omdat dit die disruptiewe deur die groter harmonie oorskryf en wegskryf. Daar is iets sterks in 'n boodskap wat vir jou vertel dat dinge wat jou lewe verniel eintlik deur God gebruik word om jou geestelik 'n volwasse mens te word - in jou weggroei en oorwinning daaroor. Maar ook omdat dit jou toewyding aan God toets.
Volmaaktheid, lees ek vanaand, is die weggroei van ons sonde, die dieper ingroei in geestelike volwassenheid, die nader kom aan ons einddoel- om in die goddelike teenwoordigheid te wees. Daar is boeiende tekste hieroor in die Bybel. Meer later.
Mooi.
.jpg)
Monday, May 10, 2010
Ontferming as 'n kernwoord in spiritualiteit
Die woord ontferming is ‘n kernwoord in Christelike spiritualiteit. Ons taal is ryk aan verskillende woorde wat vir ons vertel wat ontferming eintlik beteken. Dit sluit woorde in soos bewoëndheid, medelye, ontferming, barmhartigheid, meegevoel, simpatie, mededoë en vertroosting. Ek is verwonderd dat ons taal so ryk is aan begrippe van ontferming. Dit is die woordeskat van spiritualiteit. In die geestelike ruimte woon ons onder begrippe wat oorloop van ontferming.
Oor elkeen van hierdie woorde sou ‘n mens iets spesiaals kon skryf. Neem maar die woord “medelye” wat al as woord heel besonders is: om ontfermend, vol medelye te wees, beteken om iemand anders se pyn jou pyn te maak. ‘n Mens laat iemand anders nie alleen ly nie. Jy ly saam met hulle, jy is ‘n “medelyer” van iemand in pyn.
Agter hierdie woord skuil daar ‘n spesiale lewenshouding: daar kom tye in jou lewe dat jy jou so kan inleef in die lewe en lot van ander dat hulle pyn jou pyn word en hulle lyding jou laat ly. En dit is wat God van ons vra: ons word uitgedaag om, soos Nouwen skryf, te gaan woon in plekke waar pyn woon, om te gaan deel in mense se gebrokenheid, vrees, verwarring en angs. Ons reik uit na hulle wat hartseer rou, wat eensaam treur en wat trane van seerkry stort. Ontferming beteken dat ons ingaan in die wêreld van die swakstes onder swakkes, dat ons verwond word saam met die verwondes en dat ons magteloos word saam met hulle wat nie mag het nie. Ons leef ons totaal in in die situasie van mens-wees.
Reeds die Ou Testament gee ons insig in ontferming: Psalm 69 vertel van iemand wat intense pyn en verwerping ervaar. “Ek het gehoop op meegevoel, maar tevergeefs, op mense om te troos, maar daar was nie een nie” (vers 21). Daar het in hierdie mens se lewe ‘n tyd gekom dat medelye totaal ontbreek het. Niemand is daar om ‘n bietjie ontferming te wys nie.
En tog, in die Psalm word dinge anders wanneer die Psalmis aan God dink. In vers 30 roep die digter uit: “Ek is ‘n hulpelose mens, vol pyn, maar U, o God, sal my red en my beskerm.” Die mens in pyn bid om medelye van God, want God bly by die lydendes lank nadat almal in die samelewing hul eie paadjie geloop het en van die lyding van ander vergeet het. Die moment van oratio in vers 30 verteenwoordig ‘n smeekbede tot God om die goddelike teenwoordigheid in ‘n tyd van totale, allesoorheersende pyn van verlatenheid.
En die Psalmis word nie teleurgestel nie. Daar volg inderdaad oomblikke waarin God se ontferming ervaar en bly gevier word. Die digter kan dit deel met ander wat ook sulke lyding ervaar en smag na medelye: In vers 33-34 hoor die verdruktes die danklied van die Psalmis en is bly en dankbaar, “want die Here slaan ag op die armes.”
Só ken ons God en so wil God geken word: God slaan ag op die armes.
Daar is baie gedeeltes in die Bybel wat God se ontferming vier. En Jesus is self die verpersoonliking van Goddelike ontferming. Hy wat die Barmhartige Samaritaan se storie vir sy dissipels vertel het, is die Een wat, soos God, die verdruktes opgesoek het en in ontferming ‘n “ligte” las en ‘n “sagte” juk in plaas van die onbarmhartigheid op sy volgelinge gelaai het.
Die laaste beelde in Openbaring hou vir ons God se ontferming voor: die ou dinge, skryf hierdie boek oor die nuwe hemel, het verbygegaan: God sal trane afdroog, die dood sal daar nie wees nie, lyding, smart en pyn sal ook oor wees. En dit gebeur omdat God self by mens sal wees as hulle God (21:4). God woon in mededoë is en in vertroosting onder mense.
God is ondenkbaar sonder ontferming. Wie aan God dink, dink aan medelye. Wie van God hoor, hoor van bewoënheid, meelewing, van omgee en uitreik. God is met ons, vir altyd, in al ons pyn – God laat ons nooit alleen nie. God is bewoë, God dink ontferming, God leef medelye.
Lank nadat ons in die steek gelaat is, ook deur hulle wat naby aan ons is, bly God by ons. Lank nadat mense hulle simpatie met ons betuig het en weer hulle loop gekry het, is God in groot welwillendheid by ons. God is, soos Waaijman skryf, uiters welwillend, ekstreem behulpsaam, onbegrens vergewensgesind, onbeperkt bewoë. God wat in liefde met ons een is, bewys aan ons dag na dag herhaaldelik goddelike dade van barmhartigheid. God is nie maar net “uit ordentlikheid” bewoë oor ons nie. Dit is nie maar net ‘n “goeie gewoonte” van God om vir mense om te gee nie. God is ver bo alle ordentlikheid en gewoontes om ‘n God wat oorvloediglik uitreik na mense.
En, nog merkwaardiger, God doen dit deur ons. Daarom kan ons oorvloediglik ontfermend wees. Daarom kan ons uiters welwillend bly.
In ons houding, gedrag, denke en in ons hele lewe wil God na almal in ontferming uitreik.
Pinkster is 'n tyd van bekragtiging tot 'n nuwe lewe. Die Gees laat die lewe en woorde van Christus, die Ontfermer, ons lewens deurdrenk. Ons leef nou, soos Paulus vra, in die gesindheid van Christus - die gesindheid van ontferming.
Maar vanaand is selfs dit vir my nog te veel gesê: lank voordat ek gaan nadink oor die implikasies van God se ontferming, wil ek my bly verwonder oor hoe konkreet, hoe dikwels en hoe konsekwent die Bybel eenvoudig net praat oor God wat vir ons in ontferming omgee.
Des te meer omdat ons in 'n harde tyd leef, arm aan ontferming en beroof van geloof in 'n God wat met medelye na ons vra en by ons bly.
Ons kan nie genoeg hieraan dink nie. Hoe meer ons die God van ontferming ontdek, hoe meer brand daar in ons eie kil harte 'n vlam van ontferming.
As ons taal ryk is aan ontferming en arm aan kilheid, sal ons lewens vanself volg...
Oor elkeen van hierdie woorde sou ‘n mens iets spesiaals kon skryf. Neem maar die woord “medelye” wat al as woord heel besonders is: om ontfermend, vol medelye te wees, beteken om iemand anders se pyn jou pyn te maak. ‘n Mens laat iemand anders nie alleen ly nie. Jy ly saam met hulle, jy is ‘n “medelyer” van iemand in pyn.
Agter hierdie woord skuil daar ‘n spesiale lewenshouding: daar kom tye in jou lewe dat jy jou so kan inleef in die lewe en lot van ander dat hulle pyn jou pyn word en hulle lyding jou laat ly. En dit is wat God van ons vra: ons word uitgedaag om, soos Nouwen skryf, te gaan woon in plekke waar pyn woon, om te gaan deel in mense se gebrokenheid, vrees, verwarring en angs. Ons reik uit na hulle wat hartseer rou, wat eensaam treur en wat trane van seerkry stort. Ontferming beteken dat ons ingaan in die wêreld van die swakstes onder swakkes, dat ons verwond word saam met die verwondes en dat ons magteloos word saam met hulle wat nie mag het nie. Ons leef ons totaal in in die situasie van mens-wees.
Reeds die Ou Testament gee ons insig in ontferming: Psalm 69 vertel van iemand wat intense pyn en verwerping ervaar. “Ek het gehoop op meegevoel, maar tevergeefs, op mense om te troos, maar daar was nie een nie” (vers 21). Daar het in hierdie mens se lewe ‘n tyd gekom dat medelye totaal ontbreek het. Niemand is daar om ‘n bietjie ontferming te wys nie.
En tog, in die Psalm word dinge anders wanneer die Psalmis aan God dink. In vers 30 roep die digter uit: “Ek is ‘n hulpelose mens, vol pyn, maar U, o God, sal my red en my beskerm.” Die mens in pyn bid om medelye van God, want God bly by die lydendes lank nadat almal in die samelewing hul eie paadjie geloop het en van die lyding van ander vergeet het. Die moment van oratio in vers 30 verteenwoordig ‘n smeekbede tot God om die goddelike teenwoordigheid in ‘n tyd van totale, allesoorheersende pyn van verlatenheid.
En die Psalmis word nie teleurgestel nie. Daar volg inderdaad oomblikke waarin God se ontferming ervaar en bly gevier word. Die digter kan dit deel met ander wat ook sulke lyding ervaar en smag na medelye: In vers 33-34 hoor die verdruktes die danklied van die Psalmis en is bly en dankbaar, “want die Here slaan ag op die armes.”
Só ken ons God en so wil God geken word: God slaan ag op die armes.
Daar is baie gedeeltes in die Bybel wat God se ontferming vier. En Jesus is self die verpersoonliking van Goddelike ontferming. Hy wat die Barmhartige Samaritaan se storie vir sy dissipels vertel het, is die Een wat, soos God, die verdruktes opgesoek het en in ontferming ‘n “ligte” las en ‘n “sagte” juk in plaas van die onbarmhartigheid op sy volgelinge gelaai het.
Die laaste beelde in Openbaring hou vir ons God se ontferming voor: die ou dinge, skryf hierdie boek oor die nuwe hemel, het verbygegaan: God sal trane afdroog, die dood sal daar nie wees nie, lyding, smart en pyn sal ook oor wees. En dit gebeur omdat God self by mens sal wees as hulle God (21:4). God woon in mededoë is en in vertroosting onder mense.
God is ondenkbaar sonder ontferming. Wie aan God dink, dink aan medelye. Wie van God hoor, hoor van bewoënheid, meelewing, van omgee en uitreik. God is met ons, vir altyd, in al ons pyn – God laat ons nooit alleen nie. God is bewoë, God dink ontferming, God leef medelye.
Lank nadat ons in die steek gelaat is, ook deur hulle wat naby aan ons is, bly God by ons. Lank nadat mense hulle simpatie met ons betuig het en weer hulle loop gekry het, is God in groot welwillendheid by ons. God is, soos Waaijman skryf, uiters welwillend, ekstreem behulpsaam, onbegrens vergewensgesind, onbeperkt bewoë. God wat in liefde met ons een is, bewys aan ons dag na dag herhaaldelik goddelike dade van barmhartigheid. God is nie maar net “uit ordentlikheid” bewoë oor ons nie. Dit is nie maar net ‘n “goeie gewoonte” van God om vir mense om te gee nie. God is ver bo alle ordentlikheid en gewoontes om ‘n God wat oorvloediglik uitreik na mense.
En, nog merkwaardiger, God doen dit deur ons. Daarom kan ons oorvloediglik ontfermend wees. Daarom kan ons uiters welwillend bly.
In ons houding, gedrag, denke en in ons hele lewe wil God na almal in ontferming uitreik.
Pinkster is 'n tyd van bekragtiging tot 'n nuwe lewe. Die Gees laat die lewe en woorde van Christus, die Ontfermer, ons lewens deurdrenk. Ons leef nou, soos Paulus vra, in die gesindheid van Christus - die gesindheid van ontferming.
Maar vanaand is selfs dit vir my nog te veel gesê: lank voordat ek gaan nadink oor die implikasies van God se ontferming, wil ek my bly verwonder oor hoe konkreet, hoe dikwels en hoe konsekwent die Bybel eenvoudig net praat oor God wat vir ons in ontferming omgee.
Des te meer omdat ons in 'n harde tyd leef, arm aan ontferming en beroof van geloof in 'n God wat met medelye na ons vra en by ons bly.
Ons kan nie genoeg hieraan dink nie. Hoe meer ons die God van ontferming ontdek, hoe meer brand daar in ons eie kil harte 'n vlam van ontferming.
As ons taal ryk is aan ontferming en arm aan kilheid, sal ons lewens vanself volg...
Ontferming: om duwweltjie en glas drie handbreedtes te begrawe
Tydens ons simposium praat ons oor spiritualiteit wat deur sekere kernwoorde belig word. Een so 'n woord is ontferming. In Lukas 1:78 word God se ontferming onderstreep: Johannes sal die boodskap van sonde-vergifnis verkondig "danksy die genadige ontferming van God."
Aldus leer ken ons God vanaf die eerste oomblikke van die Jesus-verhaal as 'n God van ontferming. Wie met God 'n verhouding aanknoop, word opgeneem in teerheid.
Dit is nie 'n nuwe beeld vir God nie. Lukas staan in 'n baie ou tradisie met hierdie klem op God se teerheid. Die Ou Testament loop oor van God se ontferming, God se teerheid of barmhartigheid.
Teerheid hou daarom nie by God op nie. Dit is 'n kern-eienskap van mense wat aan God behoort. Wie God volg, lyk soos God.
In my voorbereiding vir Pinkster lees ek daarom met aandag die opmerking van Waaijman oor die vroegste vromes, of te wel die “chassidim” – mense wat in die vroeë rabbiniese geskrifte beskryf is as uiters toegewyd, welwillend, suiwer en vol berou.
Voordat hulle met gebed begin, stel hulle hul hart vir ‘n uur lank op God in. En as hulle eers in gebed versonke was, het hulle nooit hul gebed onderbreek nie. Nooit.
Maar dan voeg Waaijman by: Hulle het duwweltjies en glasstukke drie handbreedtes in die grond begrawe sodat niemand daardeur vewond sou word nie.
Vroomheid en ontferming gaan hand aan hand.
Later kom daar naas hierdie vroomheid en ontferming ook uiterste geduld by: ‘n Vrome, word vertel, is iemand wat selfs wanneer hy of sy vervloek word, tog swyg.
Sommiges, weet ek, sal sulke vroomheid aflag. Dit is ook nie nuut nie. Die Pinksterdag, toe mense op 'n heel vreemde manier begin praat het oor 'n God wat nuwe dinge doen en die aarde gaan omkeer, was daar ook die wat gelag en gejil het. En hulle was nogal vroom Jode.
Die beeld van die duwweltjie en glas bly hang by my: iemand wat God ken, ontsien niks om ander van seerkry te beskerm nie. Dit is egte teerheid.
Aldus leer ken ons God vanaf die eerste oomblikke van die Jesus-verhaal as 'n God van ontferming. Wie met God 'n verhouding aanknoop, word opgeneem in teerheid.
Dit is nie 'n nuwe beeld vir God nie. Lukas staan in 'n baie ou tradisie met hierdie klem op God se teerheid. Die Ou Testament loop oor van God se ontferming, God se teerheid of barmhartigheid.
Teerheid hou daarom nie by God op nie. Dit is 'n kern-eienskap van mense wat aan God behoort. Wie God volg, lyk soos God.
In my voorbereiding vir Pinkster lees ek daarom met aandag die opmerking van Waaijman oor die vroegste vromes, of te wel die “chassidim” – mense wat in die vroeë rabbiniese geskrifte beskryf is as uiters toegewyd, welwillend, suiwer en vol berou.
Voordat hulle met gebed begin, stel hulle hul hart vir ‘n uur lank op God in. En as hulle eers in gebed versonke was, het hulle nooit hul gebed onderbreek nie. Nooit.
Maar dan voeg Waaijman by: Hulle het duwweltjies en glasstukke drie handbreedtes in die grond begrawe sodat niemand daardeur vewond sou word nie.
Vroomheid en ontferming gaan hand aan hand.
Later kom daar naas hierdie vroomheid en ontferming ook uiterste geduld by: ‘n Vrome, word vertel, is iemand wat selfs wanneer hy of sy vervloek word, tog swyg.
Sommiges, weet ek, sal sulke vroomheid aflag. Dit is ook nie nuut nie. Die Pinksterdag, toe mense op 'n heel vreemde manier begin praat het oor 'n God wat nuwe dinge doen en die aarde gaan omkeer, was daar ook die wat gelag en gejil het. En hulle was nogal vroom Jode.
Die beeld van die duwweltjie en glas bly hang by my: iemand wat God ken, ontsien niks om ander van seerkry te beskerm nie. Dit is egte teerheid.
Sunday, May 09, 2010
Lente in die verborge teenwoordigheid van God
Ons simposium van die afgelope week is gehou in 'n pragtige Regency-styl huis wat aan die Anglikaanse kerk behoort. Dit is 'n rustige plek van afsondering waar mense dikwels vir afsonderingsgeleenthede gaan. Hulle bring dan die tyd in stilte deur, maar daar is ook 'n geestelike mede-reisiger tot hul beskikking indien hulle met so iemand wil praat. Terwyl ons daar is vir ons simposium, hoor ons dat Suid-Afrikaanse groepe ook gereeld daar bymekaar kom.
Die plek se naam is Glenfall House en dit is naby Cheltenham.
Die omgewing is beeldskoon, soos my foto's hieronder bietjie laat wys.
Tydens die simposium het elkeen van ons 'n kans gekry om 'n aanbieding te lewer. Dit is voor die tyd gesirkuleer en dan intensief bespreek. Daar was nie veel tyd om die wondermooie omgewing te bedink terwyl ons soveel gesels het nie. Maar iewers was daar in ons gesprekke vir my 'n belangrike groeiproses aan die ontwikkel. Ek het gevoel dat dit 'n tyd van toetsing was wat aan ons besondere uitdagings gestel het.
Saans het ons ons gesprekke voortgesit, maar hierdie keer in kleiner kring om oor allerhande dinge te gesels, maar ook oor die meer praktiese kante van die toekoms van Bybelse Spiritualiteit. Seker die belangrikste ontwikkeling was om 'n internasionale werkgroep van spesialiste op die been te bring wat ongeveer een keer per semester sal bymekaar kom en met verdrag publikasies sal lewer.
Die meeste van ons kom al 'n entjie saam, daarom dat ons ook in seker opsigte 'n paar sterk treë vorentoe kon gee. Ons kollega's van Nijmegen (Waaijman, Huls) het hul bydrae gelewer en soos gewoonlik het Waaijman met sy rustige en volwasse insig belangrike insette gelewer. Huub Welzen het ook deelgeneem. Hy is 'n Nuwe-Testamentikus wat gesout is in die vakgebied. Hy besoek Suid-Afrika in September wanneer hy in Bloemfontein by die nagraadse M.-kursus optree.
Dit is egter meer as net wetenskaplike bande wat ons aanmekaar bind. Ons groei ook in ons wedersydse verstaan van mekaar, maar ook in ons begrip vir die uitdagings wat op ons wag. Ons is besig om 'n nuwe bedeling binne te gaan waarin ons veral op soek is om die geestelike lees van die Bybel te bedink. Vir baie dekades en eeue het navorsers die Bybel gefynkam vir 'n dieper verstaan. Hulle was gelowige mense wat nie sommer net losweg met die teks wou werk nie. Met toewyding het hulle die Bybel histories, kultureel, sosiologies, narratologies en met vele ander perspektiewe ondersoek. In hulle tyd is die wetenskap deur allerhande vrae uitgedaag om na te dink oor die Bybel as historiese boek: wat is die gebeur wat agter die teks skuil? En hoe het die mense uit latere geslagte die teks verstaan? Wie was Lukas? En in watter konteks moet hy geplaas word? Nog ander vrae het gevolg: hoe lyk die Bybel as boek? Hoe is die teks gevorm? Watter literêre insigte help ons om die boodskap van die boeke te begryp? Hoe is die boeke se argumentering ingeklee? Met watter literêre tegnieke het skrywers hul hoorders oorreed om na die Evangelie te luister? Dit was belangrike vrae wat gevra is oor die Bybel wat as boek soos enige ander boek gelees moet word. Hierdie vrae en ondersoeke was nie altyd so opwindend nie. Maar hulle moes ondersoek word en het in baie opsigte vir ons bevrydend in ons geloof gewerk. Daardie werk moet 'n mens dus nie onderskat of geringskat nie.
Mettertyd het ons nog verder gegroei deurdat ons besef het ons kan nie maar net die Bybel self ondersoek nie. Ons moet ook na die lesers daarvan kyk. In ons wetenskap groei toe die besef dat die Bybel nie maar net 'n boek is wat objektief ondersoek kan word nie. Daar was baie lesersgemeenskappe wat die Bybel in hul tyd ingetrek het en wie se omstandighede in latere tye hul verstaan van die Bybel wesenlik bepaal het. Daarom het ons Protestantse, Anglikaanse, Charismatiese en ander leesgrepe op die Bybel. En ons sien ook deesdae wetenskaplike ondersoeke wat wys hoe mans die Bybel ten koste van vroue gelees het, of rykes ten koste van armes, of magtiges ten koste van die mense aan die rand van die samelewing. Dit is allerhande "kontekstuele" grepe op die teks. Dikwels het hierdie groepe al die "inligting" van vorige eeue se ondersoek voor hulle, maar elkeen van hulle verstaan dit weer verskillend en interpreteer dit anders.
Die rol van die leser in die verstaan van die teks was daarom 'n belangrike ondersoeksveld. Hoe dra die leser van 'n teks by tot die vorming van betekenis?
In elkeen van hierdie fases wou wetenskaplikes die boodskap van die Bybel beter verstaan. Daarom sal ons ook in al hierdie fases iets "spiritueels" raaksien. Daar is soms wonderlike en boeiende geestelike dimensies in die harde wetenskaplike arbeid van baie eeue. Welzen se boeiende bydrae tot ons simposium het dit ook uitgewys. En 'n mens kan heelwat "teologiese" of geleerde tekste uitwys wat geestelik vormend was en groot invloed uitgeoefen het.
Daarom is Bybelse Spiritualiteit nie 'n nuwe ontwikkeling in die sin dat dit iets doen wat nog nooit tevore gedoen is nie. Dit sou arrogant wees om daardie aanspraak te maak of om voor te gee dat eeue van Bybelse navorsing nutteloos en ongeestelik was.
En tog sou 'n mens ook sekere vrae aan die wetenskap van die verlede kon stel - wat tans vanuit Bybelse Spiritualiteit gedoen word. In die pogings van die verlede om baie vrae te beantwoord, is daar dikwels meer geluister na die stemme van latere tyde en navorsers as na die stemme van geloofsgenote in die Bybel. Net so dikwels is die geestelike stem van die Bybel oordonder deur die groot aansprake van latere navorsers. Daarom is byvoorbeeld baie aandag aan historiese vrae gegee sonder dat die geestelike boodskap van die Bybel sy regmatige plek ingeneem het.
Maar Bybelse Spiritualiteit wil nie net wys op sekere problematiese uitgangspunte, metodes en uitkomste van die verlede nie. Dit wil tog ook iets nuuts doen deur op 'n wetenskaplike manier na te dink oor die geestelike karakter en resepsie van die Bybel. Vanuit 'n model vir geestelike lees kan 'n mens die geestelike dimensies in die wetenskaplike werk wat oor die eeue heen gedoen is herken en beskryf. Maar ons word deur hierdie werk in Bybelse Spiritualiteit gehelp om pertinent die geestelike boodskap van die Bybel te bedink. Anders as voorheen is ons werk nie om onder andere die Bybel geestelik te lees nie, maar spesifiek om veral na te dink oor die geestelike lees daarvan. Daarom kyk 'n mens byvoorbeeld na die verhoudinge, die transformasies, die prosesse wat in die historiese gebeure of in die literêre vorme of in die resepsie van tekste plaasvind.
Hoe het, byvoorbeeld, Paulus nagedink oor die verhouding tussen God en mens? Hoe het hy oor God gedink? Wat was sy beeld van die mens? Hoe dink hy na oor die transformasie van mense? Verander God ook in God se verhouding met die mensdom? Op die manier ondersoek 'n mens veral die geestelik reis van die Bybelse gelowiges en van die voorgeslagte wat daardie reis ook geloop het. En ons vra dan wat dit beduie vir 'n mens wanneer 'n mens vandag geestelik op reis gaan?
Meer nog: Bybelse Spiritualiteit wil hierdie keer tog beklemtoon dat 'n mens moet verder gaan: 'n mens lees die Bybel geestelik omdat 'n mens verwag dat jy self deur die geestlike impak van die teks geraak en sal verander word. Alles wat 'n mens raaksien aan verandering in die Bybel en in lesers van latere tye wat die Bybel gelees het, skep 'n raamwerk waarin 'n mens jouself blootstel aan dieselfde omvorming. Dit gebeur nie net sommer nie. 'n Mens moet daarvoor oplet en 'n mens moet bewus gemaak word van hoe hierdie self-implikasie kan werk.
Ek luister juis tydens ons simposium na een van die deelnemers. Hy het gekies om sy bydrae te lewer oor 'n gesprek tussen gelowiges. Vandag, argumenteer hy, is spiritualiteit by uitstek 'n beweging waarin mense met mekaar op weg gaan, bewus van hul eie vooroordele en magsgrepe, maar ingestel daarop om na mekaar te luister en bymekaar te leer. En tog, is hy uiteindelik die een wat heel eerste en heel vinnigste aan die ander groeplede vertel hoe verkeerd hulle die Bybel lees. Dit was 'n stukkie ironie wat goed geillustreer het hoe 'n mens groot aansprake kan maak en tog totaal daarby verby leef.
In 'n sekere sin doen Bybelse Spiritualiteit dus tog iets nuuts: dit beklemtoon, anders as baie van vorige geslagte, dat 'n mens nie die Bybel as enige ander boek lees nie. Dit is die boek van die Gees wat deur die eeue werk, maar wat alle lesers, ook huidige lesers wil aanraak en vernuwe. Daarom "verstaan" 'n mens die Bybel net as jy 'n gelowige mens is. Jy self, in jou eie hart, siel en verstand, moet deurdrenk word van hierdie geestelike waters voordat jy op enige manier kan dink daaraan om dit te laat deurstroom na anders.
Dit is 'n groot storie: hierdie self-implikasie. Jesus het al daaroor met sy Farisese godsdiensgenote geworstel.
Bybelse Spiritualiteit is dus uiteindelik 'n worsteling om jou eie siel.
Juis daarom val dit my deesdae op hoe versekulariseerd so baie mense om ons is dat hulle hul geloof wegsteek wanneer hulle die Bybel optel of toelaat dat hulle deur die tydsgees in hul lees van die Bybel gestuur word. Sekularisering is nie noodwendig sleg nie. Dit kan soms goed wees as slegte magsaansprake oor die Bybel en van die kerk gestroop word. Maar terwyl ons graag afskeid neem van slegte magsgrepe op die Bybel en luister na wat mense van ons tyd vir ons oor die Bybel vertel, lees ons tog nog die Bybel omdat ons dit herken as 'n teks wat mense radikaal kan omvorm. Dit is 'n teks wat nog baie vir ons tyd te vertel het. Al is die Bybel 'n teks van millennia terug, is dit 'n teks wat op 'n spesiale manier vir ons lewenssin ontknoop. As ons nie die teks herken vir sy dinamiese en transformerende werking nie, kan ons nie in die verlengde daarvan geestelik groei nie. Die uitdaging is soveel enormer omdat 'n mens self as toetsteen die ruimte moet word vir hierdie transformasie om te gebeur. Die egte geestelike mens is die mens wie se oog gedurig op sy eie, koue hart ingestel is, biddend om daarvan verlos te word. Esegiel het dit tog duidelik gemaak hoedat die groot toekoms sal kom wanneer God in ons brandende harte van die gees sal gee.
Ons simposium het vir my gewys dat dit geen maklike taak is om na te dink oor Bybelse Spiritualiteit nie. Daar is baie vrae en velerlei uitdagings. En tog het ek die gevoel gekry dat ons deel was van 'n tydlose gesprek oor die verborge werking van God onder ons.
As ek nou aan die simposium terugdink, is dit vir my asof die beelde van die volgende foto's by my die langste sal bly nawerk.
God se liefdevolle hand in die natuur is ook die God wat die liefde in ons harte skryf.... as ons maar daarna verlang en daarvoor sal vra.
Die plek se naam is Glenfall House en dit is naby Cheltenham.
Die omgewing is beeldskoon, soos my foto's hieronder bietjie laat wys.
Tydens die simposium het elkeen van ons 'n kans gekry om 'n aanbieding te lewer. Dit is voor die tyd gesirkuleer en dan intensief bespreek. Daar was nie veel tyd om die wondermooie omgewing te bedink terwyl ons soveel gesels het nie. Maar iewers was daar in ons gesprekke vir my 'n belangrike groeiproses aan die ontwikkel. Ek het gevoel dat dit 'n tyd van toetsing was wat aan ons besondere uitdagings gestel het.
Saans het ons ons gesprekke voortgesit, maar hierdie keer in kleiner kring om oor allerhande dinge te gesels, maar ook oor die meer praktiese kante van die toekoms van Bybelse Spiritualiteit. Seker die belangrikste ontwikkeling was om 'n internasionale werkgroep van spesialiste op die been te bring wat ongeveer een keer per semester sal bymekaar kom en met verdrag publikasies sal lewer.
Die meeste van ons kom al 'n entjie saam, daarom dat ons ook in seker opsigte 'n paar sterk treë vorentoe kon gee. Ons kollega's van Nijmegen (Waaijman, Huls) het hul bydrae gelewer en soos gewoonlik het Waaijman met sy rustige en volwasse insig belangrike insette gelewer. Huub Welzen het ook deelgeneem. Hy is 'n Nuwe-Testamentikus wat gesout is in die vakgebied. Hy besoek Suid-Afrika in September wanneer hy in Bloemfontein by die nagraadse M.-kursus optree.
Dit is egter meer as net wetenskaplike bande wat ons aanmekaar bind. Ons groei ook in ons wedersydse verstaan van mekaar, maar ook in ons begrip vir die uitdagings wat op ons wag. Ons is besig om 'n nuwe bedeling binne te gaan waarin ons veral op soek is om die geestelike lees van die Bybel te bedink. Vir baie dekades en eeue het navorsers die Bybel gefynkam vir 'n dieper verstaan. Hulle was gelowige mense wat nie sommer net losweg met die teks wou werk nie. Met toewyding het hulle die Bybel histories, kultureel, sosiologies, narratologies en met vele ander perspektiewe ondersoek. In hulle tyd is die wetenskap deur allerhande vrae uitgedaag om na te dink oor die Bybel as historiese boek: wat is die gebeur wat agter die teks skuil? En hoe het die mense uit latere geslagte die teks verstaan? Wie was Lukas? En in watter konteks moet hy geplaas word? Nog ander vrae het gevolg: hoe lyk die Bybel as boek? Hoe is die teks gevorm? Watter literêre insigte help ons om die boodskap van die boeke te begryp? Hoe is die boeke se argumentering ingeklee? Met watter literêre tegnieke het skrywers hul hoorders oorreed om na die Evangelie te luister? Dit was belangrike vrae wat gevra is oor die Bybel wat as boek soos enige ander boek gelees moet word. Hierdie vrae en ondersoeke was nie altyd so opwindend nie. Maar hulle moes ondersoek word en het in baie opsigte vir ons bevrydend in ons geloof gewerk. Daardie werk moet 'n mens dus nie onderskat of geringskat nie.
Mettertyd het ons nog verder gegroei deurdat ons besef het ons kan nie maar net die Bybel self ondersoek nie. Ons moet ook na die lesers daarvan kyk. In ons wetenskap groei toe die besef dat die Bybel nie maar net 'n boek is wat objektief ondersoek kan word nie. Daar was baie lesersgemeenskappe wat die Bybel in hul tyd ingetrek het en wie se omstandighede in latere tye hul verstaan van die Bybel wesenlik bepaal het. Daarom het ons Protestantse, Anglikaanse, Charismatiese en ander leesgrepe op die Bybel. En ons sien ook deesdae wetenskaplike ondersoeke wat wys hoe mans die Bybel ten koste van vroue gelees het, of rykes ten koste van armes, of magtiges ten koste van die mense aan die rand van die samelewing. Dit is allerhande "kontekstuele" grepe op die teks. Dikwels het hierdie groepe al die "inligting" van vorige eeue se ondersoek voor hulle, maar elkeen van hulle verstaan dit weer verskillend en interpreteer dit anders.
Die rol van die leser in die verstaan van die teks was daarom 'n belangrike ondersoeksveld. Hoe dra die leser van 'n teks by tot die vorming van betekenis?
In elkeen van hierdie fases wou wetenskaplikes die boodskap van die Bybel beter verstaan. Daarom sal ons ook in al hierdie fases iets "spiritueels" raaksien. Daar is soms wonderlike en boeiende geestelike dimensies in die harde wetenskaplike arbeid van baie eeue. Welzen se boeiende bydrae tot ons simposium het dit ook uitgewys. En 'n mens kan heelwat "teologiese" of geleerde tekste uitwys wat geestelik vormend was en groot invloed uitgeoefen het.
Daarom is Bybelse Spiritualiteit nie 'n nuwe ontwikkeling in die sin dat dit iets doen wat nog nooit tevore gedoen is nie. Dit sou arrogant wees om daardie aanspraak te maak of om voor te gee dat eeue van Bybelse navorsing nutteloos en ongeestelik was.
En tog sou 'n mens ook sekere vrae aan die wetenskap van die verlede kon stel - wat tans vanuit Bybelse Spiritualiteit gedoen word. In die pogings van die verlede om baie vrae te beantwoord, is daar dikwels meer geluister na die stemme van latere tyde en navorsers as na die stemme van geloofsgenote in die Bybel. Net so dikwels is die geestelike stem van die Bybel oordonder deur die groot aansprake van latere navorsers. Daarom is byvoorbeeld baie aandag aan historiese vrae gegee sonder dat die geestelike boodskap van die Bybel sy regmatige plek ingeneem het.
Maar Bybelse Spiritualiteit wil nie net wys op sekere problematiese uitgangspunte, metodes en uitkomste van die verlede nie. Dit wil tog ook iets nuuts doen deur op 'n wetenskaplike manier na te dink oor die geestelike karakter en resepsie van die Bybel. Vanuit 'n model vir geestelike lees kan 'n mens die geestelike dimensies in die wetenskaplike werk wat oor die eeue heen gedoen is herken en beskryf. Maar ons word deur hierdie werk in Bybelse Spiritualiteit gehelp om pertinent die geestelike boodskap van die Bybel te bedink. Anders as voorheen is ons werk nie om onder andere die Bybel geestelik te lees nie, maar spesifiek om veral na te dink oor die geestelike lees daarvan. Daarom kyk 'n mens byvoorbeeld na die verhoudinge, die transformasies, die prosesse wat in die historiese gebeure of in die literêre vorme of in die resepsie van tekste plaasvind.
Hoe het, byvoorbeeld, Paulus nagedink oor die verhouding tussen God en mens? Hoe het hy oor God gedink? Wat was sy beeld van die mens? Hoe dink hy na oor die transformasie van mense? Verander God ook in God se verhouding met die mensdom? Op die manier ondersoek 'n mens veral die geestelik reis van die Bybelse gelowiges en van die voorgeslagte wat daardie reis ook geloop het. En ons vra dan wat dit beduie vir 'n mens wanneer 'n mens vandag geestelik op reis gaan?
Meer nog: Bybelse Spiritualiteit wil hierdie keer tog beklemtoon dat 'n mens moet verder gaan: 'n mens lees die Bybel geestelik omdat 'n mens verwag dat jy self deur die geestlike impak van die teks geraak en sal verander word. Alles wat 'n mens raaksien aan verandering in die Bybel en in lesers van latere tye wat die Bybel gelees het, skep 'n raamwerk waarin 'n mens jouself blootstel aan dieselfde omvorming. Dit gebeur nie net sommer nie. 'n Mens moet daarvoor oplet en 'n mens moet bewus gemaak word van hoe hierdie self-implikasie kan werk.
Ek luister juis tydens ons simposium na een van die deelnemers. Hy het gekies om sy bydrae te lewer oor 'n gesprek tussen gelowiges. Vandag, argumenteer hy, is spiritualiteit by uitstek 'n beweging waarin mense met mekaar op weg gaan, bewus van hul eie vooroordele en magsgrepe, maar ingestel daarop om na mekaar te luister en bymekaar te leer. En tog, is hy uiteindelik die een wat heel eerste en heel vinnigste aan die ander groeplede vertel hoe verkeerd hulle die Bybel lees. Dit was 'n stukkie ironie wat goed geillustreer het hoe 'n mens groot aansprake kan maak en tog totaal daarby verby leef.
In 'n sekere sin doen Bybelse Spiritualiteit dus tog iets nuuts: dit beklemtoon, anders as baie van vorige geslagte, dat 'n mens nie die Bybel as enige ander boek lees nie. Dit is die boek van die Gees wat deur die eeue werk, maar wat alle lesers, ook huidige lesers wil aanraak en vernuwe. Daarom "verstaan" 'n mens die Bybel net as jy 'n gelowige mens is. Jy self, in jou eie hart, siel en verstand, moet deurdrenk word van hierdie geestelike waters voordat jy op enige manier kan dink daaraan om dit te laat deurstroom na anders.
Dit is 'n groot storie: hierdie self-implikasie. Jesus het al daaroor met sy Farisese godsdiensgenote geworstel.
Bybelse Spiritualiteit is dus uiteindelik 'n worsteling om jou eie siel.
Juis daarom val dit my deesdae op hoe versekulariseerd so baie mense om ons is dat hulle hul geloof wegsteek wanneer hulle die Bybel optel of toelaat dat hulle deur die tydsgees in hul lees van die Bybel gestuur word. Sekularisering is nie noodwendig sleg nie. Dit kan soms goed wees as slegte magsaansprake oor die Bybel en van die kerk gestroop word. Maar terwyl ons graag afskeid neem van slegte magsgrepe op die Bybel en luister na wat mense van ons tyd vir ons oor die Bybel vertel, lees ons tog nog die Bybel omdat ons dit herken as 'n teks wat mense radikaal kan omvorm. Dit is 'n teks wat nog baie vir ons tyd te vertel het. Al is die Bybel 'n teks van millennia terug, is dit 'n teks wat op 'n spesiale manier vir ons lewenssin ontknoop. As ons nie die teks herken vir sy dinamiese en transformerende werking nie, kan ons nie in die verlengde daarvan geestelik groei nie. Die uitdaging is soveel enormer omdat 'n mens self as toetsteen die ruimte moet word vir hierdie transformasie om te gebeur. Die egte geestelike mens is die mens wie se oog gedurig op sy eie, koue hart ingestel is, biddend om daarvan verlos te word. Esegiel het dit tog duidelik gemaak hoedat die groot toekoms sal kom wanneer God in ons brandende harte van die gees sal gee.
Ons simposium het vir my gewys dat dit geen maklike taak is om na te dink oor Bybelse Spiritualiteit nie. Daar is baie vrae en velerlei uitdagings. En tog het ek die gevoel gekry dat ons deel was van 'n tydlose gesprek oor die verborge werking van God onder ons.
As ek nou aan die simposium terugdink, is dit vir my asof die beelde van die volgende foto's by my die langste sal bly nawerk.
God se liefdevolle hand in die natuur is ook die God wat die liefde in ons harte skryf.... as ons maar daarna verlang en daarvoor sal vra.
Saturday, May 08, 2010
Wanneer 'n mens skaam is om 'n Bybel te koop...
Met die terugreis vandag kon ek weer met die aan boord gaan in Schiphol ‘n paar Nederlandse koerante optel en na die vroeë opstaan (4 vm.) en gehardloop om vlugte uit Heathrow te haal, kon ek eers net rustig die Hollanders se nuutste nuus op die vliegtuig lees.
In een van hulle word vertel hoe ‘n redakteur van ‘n belangrike tydskrif in 1993 onder hipnose ‘n gesig weer gesien het van ‘n berghelling waar hy as kind vakansie gehou het. Dit het hom geboei. Hy het toe teruggegaan na die plek en dit na ‘n lang gesoek weer opgespoor. Op die plek het hy tussen die rotse gaan sit en geweet hy is in die teenwoordigheid van God.
Dit nadat hy vir jare nie meer kerk toe gegaan het nie. En as joernalis nie tyd vir die dinge gehad het nie.
Sewentien jaar na hierdie ervaring is hierdie voormalige joernalis tans besig om hom as ‘n geestelike te bekwaam. Hy wil bediening toe en studeer dus teologie aan ‘n seminarie.
Dit alles het nie sommer net met hom gebeur nie. Hy het op ‘n stadium in die vorige jaar of wat tydens ‘n redaksie-vergadering vir sy stomgeslaande redaksie vertel hy is gelowig en gaan in die bediening. As hy geduldig bly werk het, sou hy die hoogste pos in sy bedryf bereik het. Wat hy bereik het en sou kon bereik het, is iets waarvan joernaliste net kan droom.
Maar, het hy hulle laat weet, hy gaan eenvoudig alles opgee, sy besittings verkoop en in die bediening gaan.
“Vreemd genoeg,” haal hulle hom in die onderhoud aan, “vind ek die opgee van al my besittings en beroep nie eens so moeilik nie. Om van jou besittings afstand te doen, maak die lewe ‘n bietjie ligter. As geestelike verbind jy jou met die bo-wêreld. Besit is net ‘n stuk gewig wat jou na onder trek.”
Wat laat hom so verander? Sy roeping, antwoord hy. En roeping is ‘n woord wat moeilik uitgelê kan word: ‘n mens kan dit met verliefdheid vergelyk. Mense sal berge versit en alles prysgee omdat hulle verlief is. So het dit ook met hom gegaan. En dit het ook nie sommer net in ‘n oomblik gebeur nie. Dit was geen emosionele trip nie. Oor dertien jaar lank het hy in hierdie roeping in gegroei.
Roeping is ‘n verliefdheid. Dit is nie iets, dink ek hieroor na, waaraan jy swaar dra of waaroor jy karring nie. Dit maak van jou ‘n mens wat verlief is op die pad wat God met jou loop.
Die roeping het nie uit die lug geval nie. En het oor jare gegroei. Hy het in die dertien jaar na sy ervaring in Frankryk weer ‘n spesiale ervaring gehad. Nadat hy ‘n lank tyd in New York gewerk het, het hy na Nederland teruggekeer en op ‘n dag ‘n kerk besoek. Daar het hy gevoel asof iets soos ‘n ligstraal op hom neerdaal. En ‘n kort rukkie later het hy besef dat die kerk die plek is waar hy wou wees.
Hy het nooit met iemand hieroor gepraat nie. “Ek het dit self nie begryp nie.” En boonop is ‘n mens half verleë – dit is nie sommer iets wat ‘n mens maklik aan jou kollegas vertel nie – veral nie in die harde media-wêreld nie. Dink net aan daardie opgetrekte wenkbroue....
Dit is op hierdie punt van die berig dat ek besef hoe drasties hierdie man se omwenteling vir hom en in Nederland is. Vir ons klink dit miskien alles nie te vreemd nie. Maar in die hoogs gesekulariseerde Nederland en veral in die joernalistieke wêreld gebeur dit nie aldag nie. Dit besef ek toe ek sien hoe hy vertel hy het op ‘n dag in ‘n boekwinkel ‘n Bybel gaan koop. En toe dink hy by homself hy sal maar sê dat hy dit as ‘n present vir iemand koop!
Jy kan in hierdie land eintlik nie meer sonder ‘n goeie verskoning ‘n Bybel koop nie. En dan ook nie vir jouself nie.
Ek het dit in meer as een opsig in Europa waargeneem. Ek het dit ook tydens ons konferensie weer ervaar. En ek dink nie ons moet te gou vinger wys nie. 'n Mens sal gou iets hiervan in ons eie land herken.
Ons glo skamerig teen ons omgewing in...
Die berig sluit af: Schilder het geluk gevind. Dit is nie vir hom altyd maklik nie want op die ouderdom van 53 studeer hy teologie nou soms met moeite. Maar hy wat voorheen sy lewe so netjies in sy eie hand gehou het, het dit nou opgegee en oorgegee. Hy het geen ambisies meer nie. Hy streef na niks. “Maar dit is eintlik tog ‘n lekker gevoel.”
Ek bly egter dink: Dat ‘n mens verskonings maak as jy die Bybel in ‘n winkel wil gaan koop! Hoe vreemd is geloof tog nie! Dit bly iets waartoe jy geroep word.
God se weë is nie ons s’n nie. En die indrukwekkende is dat die Een wat roep, getrou is om die pad saam met die geroepene te loop.
Dit was 'n lekker berig om te lees - hierdie onderhoud met 'n man wat so radikaal gehoorsaamheid leer aan die pad waartoe God hom roep.
In een van hulle word vertel hoe ‘n redakteur van ‘n belangrike tydskrif in 1993 onder hipnose ‘n gesig weer gesien het van ‘n berghelling waar hy as kind vakansie gehou het. Dit het hom geboei. Hy het toe teruggegaan na die plek en dit na ‘n lang gesoek weer opgespoor. Op die plek het hy tussen die rotse gaan sit en geweet hy is in die teenwoordigheid van God.
Dit nadat hy vir jare nie meer kerk toe gegaan het nie. En as joernalis nie tyd vir die dinge gehad het nie.
Sewentien jaar na hierdie ervaring is hierdie voormalige joernalis tans besig om hom as ‘n geestelike te bekwaam. Hy wil bediening toe en studeer dus teologie aan ‘n seminarie.
Dit alles het nie sommer net met hom gebeur nie. Hy het op ‘n stadium in die vorige jaar of wat tydens ‘n redaksie-vergadering vir sy stomgeslaande redaksie vertel hy is gelowig en gaan in die bediening. As hy geduldig bly werk het, sou hy die hoogste pos in sy bedryf bereik het. Wat hy bereik het en sou kon bereik het, is iets waarvan joernaliste net kan droom.
Maar, het hy hulle laat weet, hy gaan eenvoudig alles opgee, sy besittings verkoop en in die bediening gaan.
“Vreemd genoeg,” haal hulle hom in die onderhoud aan, “vind ek die opgee van al my besittings en beroep nie eens so moeilik nie. Om van jou besittings afstand te doen, maak die lewe ‘n bietjie ligter. As geestelike verbind jy jou met die bo-wêreld. Besit is net ‘n stuk gewig wat jou na onder trek.”
Wat laat hom so verander? Sy roeping, antwoord hy. En roeping is ‘n woord wat moeilik uitgelê kan word: ‘n mens kan dit met verliefdheid vergelyk. Mense sal berge versit en alles prysgee omdat hulle verlief is. So het dit ook met hom gegaan. En dit het ook nie sommer net in ‘n oomblik gebeur nie. Dit was geen emosionele trip nie. Oor dertien jaar lank het hy in hierdie roeping in gegroei.
Roeping is ‘n verliefdheid. Dit is nie iets, dink ek hieroor na, waaraan jy swaar dra of waaroor jy karring nie. Dit maak van jou ‘n mens wat verlief is op die pad wat God met jou loop.
Die roeping het nie uit die lug geval nie. En het oor jare gegroei. Hy het in die dertien jaar na sy ervaring in Frankryk weer ‘n spesiale ervaring gehad. Nadat hy ‘n lank tyd in New York gewerk het, het hy na Nederland teruggekeer en op ‘n dag ‘n kerk besoek. Daar het hy gevoel asof iets soos ‘n ligstraal op hom neerdaal. En ‘n kort rukkie later het hy besef dat die kerk die plek is waar hy wou wees.
Hy het nooit met iemand hieroor gepraat nie. “Ek het dit self nie begryp nie.” En boonop is ‘n mens half verleë – dit is nie sommer iets wat ‘n mens maklik aan jou kollegas vertel nie – veral nie in die harde media-wêreld nie. Dink net aan daardie opgetrekte wenkbroue....
Dit is op hierdie punt van die berig dat ek besef hoe drasties hierdie man se omwenteling vir hom en in Nederland is. Vir ons klink dit miskien alles nie te vreemd nie. Maar in die hoogs gesekulariseerde Nederland en veral in die joernalistieke wêreld gebeur dit nie aldag nie. Dit besef ek toe ek sien hoe hy vertel hy het op ‘n dag in ‘n boekwinkel ‘n Bybel gaan koop. En toe dink hy by homself hy sal maar sê dat hy dit as ‘n present vir iemand koop!
Jy kan in hierdie land eintlik nie meer sonder ‘n goeie verskoning ‘n Bybel koop nie. En dan ook nie vir jouself nie.
Ek het dit in meer as een opsig in Europa waargeneem. Ek het dit ook tydens ons konferensie weer ervaar. En ek dink nie ons moet te gou vinger wys nie. 'n Mens sal gou iets hiervan in ons eie land herken.
Ons glo skamerig teen ons omgewing in...
Die berig sluit af: Schilder het geluk gevind. Dit is nie vir hom altyd maklik nie want op die ouderdom van 53 studeer hy teologie nou soms met moeite. Maar hy wat voorheen sy lewe so netjies in sy eie hand gehou het, het dit nou opgegee en oorgegee. Hy het geen ambisies meer nie. Hy streef na niks. “Maar dit is eintlik tog ‘n lekker gevoel.”
Ek bly egter dink: Dat ‘n mens verskonings maak as jy die Bybel in ‘n winkel wil gaan koop! Hoe vreemd is geloof tog nie! Dit bly iets waartoe jy geroep word.
God se weë is nie ons s’n nie. En die indrukwekkende is dat die Een wat roep, getrou is om die pad saam met die geroepene te loop.
Dit was 'n lekker berig om te lees - hierdie onderhoud met 'n man wat so radikaal gehoorsaamheid leer aan die pad waartoe God hom roep.
Friday, May 07, 2010
Ouderdom sit in die kop. Oor 'n mede-treinreisiger.
Op pad van die konferensie kom sit 'n man langs ons in die trein. Hy is duidelik in 'n bui vir 'n geselsie, het ek gesien - want hy groet my al op 'n afstand as hy met die paadjie aankom. Ek ken hom van g'n kant af nie, maar dit is duidelik vir hom geen probleem nie.
Ek sit terug en val by die ritueel van kennis maak in. Maar hy vra nie die gewone vrae van kennis-maak nie - hy stel nie belang in wie jy is en waarvandaan jy kom nie.
Hy wil net praat.
Hy is 'n afgetrede argitek, vir die naweek op pad na Frankryk waar hy aan 'n formule 3 motor-resies gaan deelneem. So tussen-deur sy praat kom ek agter hy was twee keer 'n Britse amateur-kampioen in 'n sekere kategorie motorwedrenne. Nou help hy die jonger mense wat aan sulke resies deelneem.
Hy, lyk my, is 'n soort mentor vir 'n kampioen wat in Frankryk aan die wedren gaan deelneem.
Hy spot hieroor.Hy vertel dat hy altyd vir ander mense antwoord dat sy rol is om warm spykers op die sitplek van die bestuurder te sit.
Hy lag as hy dit oorvertel.
Maar dan raak hy spraaksamiger: Hy is eintlik 'n spy. Wat hy doen, vertel hy gemoedelik vir my in antwoord op my vraende blik, is blykbaar om onder andere te kyk hoe die teenstanders se motors vir die ren voorberei word of lyk. Sy argiteksoog tel dadelik allerhande detail op - en sy eie ervaring van jare se wedrenne help hom om die inligting te verwerk. As so 'n motor byvoorbeeld sy vinne op 'n sekere hoek ingestel het, raak dit die motor se performance om die hoeke van die renbaan. Dit is of vinniger of stadiger. En so verduidelik hy vir my verskillende detail waarvan ek geen kop of stert uitmaak nie, maar wat vir my wys hy ken sy verhaal. Die strategie van die span kom 'n mens agter bloot uit hoe hulle die motor of watter motor hulle nadertrek vir die betrokke resies.
Die uur in die trein gaan so vinnig verby soos sy motor om die draaie van die renbaan. Ons praat oor alles en nog wat. Hy ken die geskiedenis van die Cottswold as streek en weet van elke hoek en draai. Dit is die pragtige gebied waardeur ons met die trein terug ry London toe na die week se konferensie. Ons praat oor skole, verkiesing, politiek, immigrante, sy reise, ook na Suid-Afrika en sommer 'n klomp dinge.
Twee vreemdelinge wat uit twee heeltemal verskillende werelde kom, maar nie 'n oomblik vir stilte oorlaat nie.
Hoe klein is ons aardbol en hoe is mense maar oral dieselfde.
Maar wat ek nou veral onthou is sy trotse vertelling oor sy mentee: die outjie wat hy nou bystaan, het onlangs 30 geword en begin wonder oor sy potensiaal om nog aan wedstryde deel te neem. My reisgenoot het by die boekwinkel Martina Navratilova se boekie van beroemde quotes gekoop waarin hy een ding gesien het wat by hom bly: as jy 'n tennisbal slaan, sien die bal nie jou ouderdom raak nie.
Dus, dit is nie ouderdom wat tel nie, maar wat in jou kop aangaan.
Ek stem met hom hartlik saam, terwyl ek dink aan so baie ou, ou mense wat jonk, jonk van gees en selfs liggaam is. Dit sit in die kop.
Hy het die boekie van Martina gekoop, vertel hy, en sonder enige kommentaar vir die jongman gegee. Hy het doelbewus niks van die spesifieke aanhaling vir die outjie vertel nie. Hy is nie die prekerige soort nie.
Maar hy het geweet wat hy doen, want op 'n dag kom die outjie toe terug na hom en vertel vir hom hy het iets ouliks in die boek gelees - naamlik dat as 'n mens 'n tennisbal slaan, die bal nie jou ouderdom sien nie.
Daar straal 'n salige en tevrede glimlag oor sy gesig as my reisgenoot vir my hierdie deel van die verhaal vertel.
Wysheid wat ontdek word waar iemand dit onopsigtelik vir jou gelos het, tref die hart die diepste.
Hy is 'n leermeester wat weet, besef ek.
Wat my reisgenoot egter nie besef nie, en nie oor praat nie, is dat hy self, seker al in sy sewentigs (hy het 'n seun van 50), lyk asof hy 'n jong man is en praat met 'n rype lewenswysheid.
Ek kan sien hoe sport hom gevorm het. En hoe dit hom jonk hou. En vir hom wysheid gegee het.
Op 'n mens se lewensreis ontmoet jy vir 'n uurtjie mense wat 'n stuk rykheid in jou lewe inbring. Jy sien hulle nooit weer nie. Maar hulle woorde bly jou by. Veral wanneer dit woorde is wat saak maak. En wat wys is.
'n Lang week in die vreemde. In 'n lang konferensie. Maar op hierdie reis het iemand oor my pad gekom wat in 'n uurtjie vir my baie oor die lewe geleer het. Ek is bevoorreg.
Ek sit terug en val by die ritueel van kennis maak in. Maar hy vra nie die gewone vrae van kennis-maak nie - hy stel nie belang in wie jy is en waarvandaan jy kom nie.
Hy wil net praat.
Hy is 'n afgetrede argitek, vir die naweek op pad na Frankryk waar hy aan 'n formule 3 motor-resies gaan deelneem. So tussen-deur sy praat kom ek agter hy was twee keer 'n Britse amateur-kampioen in 'n sekere kategorie motorwedrenne. Nou help hy die jonger mense wat aan sulke resies deelneem.
Hy, lyk my, is 'n soort mentor vir 'n kampioen wat in Frankryk aan die wedren gaan deelneem.
Hy spot hieroor.Hy vertel dat hy altyd vir ander mense antwoord dat sy rol is om warm spykers op die sitplek van die bestuurder te sit.
Hy lag as hy dit oorvertel.
Maar dan raak hy spraaksamiger: Hy is eintlik 'n spy. Wat hy doen, vertel hy gemoedelik vir my in antwoord op my vraende blik, is blykbaar om onder andere te kyk hoe die teenstanders se motors vir die ren voorberei word of lyk. Sy argiteksoog tel dadelik allerhande detail op - en sy eie ervaring van jare se wedrenne help hom om die inligting te verwerk. As so 'n motor byvoorbeeld sy vinne op 'n sekere hoek ingestel het, raak dit die motor se performance om die hoeke van die renbaan. Dit is of vinniger of stadiger. En so verduidelik hy vir my verskillende detail waarvan ek geen kop of stert uitmaak nie, maar wat vir my wys hy ken sy verhaal. Die strategie van die span kom 'n mens agter bloot uit hoe hulle die motor of watter motor hulle nadertrek vir die betrokke resies.
Die uur in die trein gaan so vinnig verby soos sy motor om die draaie van die renbaan. Ons praat oor alles en nog wat. Hy ken die geskiedenis van die Cottswold as streek en weet van elke hoek en draai. Dit is die pragtige gebied waardeur ons met die trein terug ry London toe na die week se konferensie. Ons praat oor skole, verkiesing, politiek, immigrante, sy reise, ook na Suid-Afrika en sommer 'n klomp dinge.
Twee vreemdelinge wat uit twee heeltemal verskillende werelde kom, maar nie 'n oomblik vir stilte oorlaat nie.
Hoe klein is ons aardbol en hoe is mense maar oral dieselfde.
Maar wat ek nou veral onthou is sy trotse vertelling oor sy mentee: die outjie wat hy nou bystaan, het onlangs 30 geword en begin wonder oor sy potensiaal om nog aan wedstryde deel te neem. My reisgenoot het by die boekwinkel Martina Navratilova se boekie van beroemde quotes gekoop waarin hy een ding gesien het wat by hom bly: as jy 'n tennisbal slaan, sien die bal nie jou ouderdom raak nie.
Dus, dit is nie ouderdom wat tel nie, maar wat in jou kop aangaan.
Ek stem met hom hartlik saam, terwyl ek dink aan so baie ou, ou mense wat jonk, jonk van gees en selfs liggaam is. Dit sit in die kop.
Hy het die boekie van Martina gekoop, vertel hy, en sonder enige kommentaar vir die jongman gegee. Hy het doelbewus niks van die spesifieke aanhaling vir die outjie vertel nie. Hy is nie die prekerige soort nie.
Maar hy het geweet wat hy doen, want op 'n dag kom die outjie toe terug na hom en vertel vir hom hy het iets ouliks in die boek gelees - naamlik dat as 'n mens 'n tennisbal slaan, die bal nie jou ouderdom sien nie.
Daar straal 'n salige en tevrede glimlag oor sy gesig as my reisgenoot vir my hierdie deel van die verhaal vertel.
Wysheid wat ontdek word waar iemand dit onopsigtelik vir jou gelos het, tref die hart die diepste.
Hy is 'n leermeester wat weet, besef ek.
Wat my reisgenoot egter nie besef nie, en nie oor praat nie, is dat hy self, seker al in sy sewentigs (hy het 'n seun van 50), lyk asof hy 'n jong man is en praat met 'n rype lewenswysheid.
Ek kan sien hoe sport hom gevorm het. En hoe dit hom jonk hou. En vir hom wysheid gegee het.
Op 'n mens se lewensreis ontmoet jy vir 'n uurtjie mense wat 'n stuk rykheid in jou lewe inbring. Jy sien hulle nooit weer nie. Maar hulle woorde bly jou by. Veral wanneer dit woorde is wat saak maak. En wat wys is.
'n Lang week in die vreemde. In 'n lang konferensie. Maar op hierdie reis het iemand oor my pad gekom wat in 'n uurtjie vir my baie oor die lewe geleer het. Ek is bevoorreg.
Jonatan en die heuning.
Vanmiddag lees Jos Huls saam met ons ‘n preek van Konrad van Sint George oor 1 Samuel 14. Ek het die verhaal lanklaas gelees. Die herlees daarvan is betowerend mooi vir my: die verhaal van Jonatan wat teen die Filistyne veg. Hy oortree onwetend sy pa se verbod wanneer hy heuning eet.
Konrad fokus sterk op 'n skynbare heel onskuldige opmerking oor Jonatan wat heuning vind en dit eet.
Maar - skryf hy, moenie te gou lees nie. Want Jonatan se oë word “verlig” deur wat hy eet.
Konrad lees dit as volg:
'n Mens moet ondeskei tussen die nagmaal en gemeenskap wat deur die nagmaal tot stand kom. Ons kan die nagmaal gebruik sonder dat dit iets aan ons doen. Ons kan alleen God ontmoet as ons ‘n verlange na hierdie ontmoeting het. Hoe meer ons ons instel op God se teenwoordigheid in ons lewens, hoe meer sal ons verlang na die “soet heuning” van die nagmaal.
Nou hoe stel ‘n mens jou op God in? Vir Konrad gebeur dit wanneer ‘n mens jou uitsluitlik op God fokus. Alleen God kan ‘n mens aansê om iets te doen. Alle ander stemme, selfs van jou vader (Jonatan se pa, die koning) is ondergeskik aan die goddelike opdrag. Wanneer Jonatan die Filistyne oorwin is dit ‘n verhaal van geloof. Jonatan waag ‘n avontuur met God. Sy reis word nie deur menslike oorwegings bepaal nie. Hy vertrou totaal en alleen op God se vrymakende krag.
Maar waar vra God dan van hom iets in hierdie verhaal? Jonatan sou nooit die heuning kon geproe het as God nie ‘n verborge pad met hom geloop het nie. Deur die aanval van die Filistyne loop hy ‘n weg wat hom in aanraking met die soete heuning bring. God stuur dus sy pad en hy gehoorsaam deur daardie pad ondanks alle teenkanting van sy pa te loop.
Wat ‘n interpretasie!
Jonatan se eet van die heuning vertel ons meer van sy geloofsreis?
Môre meer oor die kat wat hierdie uitleg in die hoenderhok losgelaat het.
Konrad fokus sterk op 'n skynbare heel onskuldige opmerking oor Jonatan wat heuning vind en dit eet.
Maar - skryf hy, moenie te gou lees nie. Want Jonatan se oë word “verlig” deur wat hy eet.
Konrad lees dit as volg:
'n Mens moet ondeskei tussen die nagmaal en gemeenskap wat deur die nagmaal tot stand kom. Ons kan die nagmaal gebruik sonder dat dit iets aan ons doen. Ons kan alleen God ontmoet as ons ‘n verlange na hierdie ontmoeting het. Hoe meer ons ons instel op God se teenwoordigheid in ons lewens, hoe meer sal ons verlang na die “soet heuning” van die nagmaal.
Nou hoe stel ‘n mens jou op God in? Vir Konrad gebeur dit wanneer ‘n mens jou uitsluitlik op God fokus. Alleen God kan ‘n mens aansê om iets te doen. Alle ander stemme, selfs van jou vader (Jonatan se pa, die koning) is ondergeskik aan die goddelike opdrag. Wanneer Jonatan die Filistyne oorwin is dit ‘n verhaal van geloof. Jonatan waag ‘n avontuur met God. Sy reis word nie deur menslike oorwegings bepaal nie. Hy vertrou totaal en alleen op God se vrymakende krag.
Maar waar vra God dan van hom iets in hierdie verhaal? Jonatan sou nooit die heuning kon geproe het as God nie ‘n verborge pad met hom geloop het nie. Deur die aanval van die Filistyne loop hy ‘n weg wat hom in aanraking met die soete heuning bring. God stuur dus sy pad en hy gehoorsaam deur daardie pad ondanks alle teenkanting van sy pa te loop.
Wat ‘n interpretasie!
Jonatan se eet van die heuning vertel ons meer van sy geloofsreis?
Môre meer oor die kat wat hierdie uitleg in die hoenderhok losgelaat het.
Thursday, May 06, 2010
Lank voor ons weet en verstaan, is God daar....
As Maria in die tuin is, treurig, is Jesus by haar. Maar sy herken hom nie. Sy dink dit is die tuinier.
En sy vra vir hom of hy weet waar Jesus is. Wêrelde skei haar van Jesus, van God se Woord vir mense. Daar is afgronde tussen haar en Hom.
Jesus antwoord haar nie. Hy noem haar bloot op haar naam – “Maria.”
En : Sy herken sy stem. Sy weet op daardie oomblik wie dit is wat met haar praat. En haar reaksie is onmiddellik en direk: sy noem hom “rabboeni.” Daar is toe-eiening.
Ons praat hieroor n.a.v. Waaijman se inleiding oor die manier waarop Spiritualiteit die Woord van God lees.
Die Bybel is God wat met ons praat. Ons hoor God se stem. En dit bring ons direk in die verhouding met God en neem ons op in ‘n liefdesrelasie.
Toe vertel Waaijman vir my iets verrassends. Maria was nie voorbereid vir hierdie aanraking van God nie. Dit kom tot haar uit die bloute. Dikwels, in die mistiek, sê hy, lees ons hoe die mistici deur God aangeraak word en vir jare nie weet wat dit beteken nie. Eers baie later begin hulle agterkom wat beteken die aanraking.
Ons verstaan dikwels nie wat met ons aan die gang is nie. Ons weet net daar het iets nuuts met ons gebeur. En met tyd kom die insig, die verstaan, die helderheid, die wete waaroor alles gaan.
Hoe klein is ons brein nie. Hoe groot, oorweldigend is God se aanraking nie.
Sunday, May 02, 2010
'n Week van praat in Engeland...
Dis lente in Engeland. In Ely is die bome swaar in die blom. Ons geniet Vrydag die pragtige lente tonele uit die trein soos ons reis vanaf Heathrow.
Maar Saterdag is dit 8 grade buite met veel buie. Ons kon net sowel in ons lekker warm gesellige herfsweer in Stellenbosch gebly het.
April hier in Engeland, hoor ons, was darem die sonnigste in die afgelope 100 jaar.
Vanoggend, oor BBC 1 luister ek vroeg-oggend na die diens uit 'n United Reformed Church wat 350 jaar oud is en wat 'n lang en traumatiese geskiedenis het. Selfs in hierdie land is daar genoeg tyd op die openbare sender vir 'n ordentlike kerkdiens.
Vir eeue lank was dit 'n kerk wat in konflik met ander kerke bedryf is, word met die inleiding van die diens vertel. Die kerk kan egter nie meer bekostig om die ou konflikte van die verlede oor te baklei nie. Daarvoor is die rol van die kerk te veel in die openbare oog en die sinisme van 'n kerk-lose publiek te sterk.
Die plaaslike dominee vertel skalks dat hulle kerk deesdae darem 'n baie beter verhouding met die ander kerke het! Dit is 'n opmerking wat boek-dele vertel.
Vanoggend word die diens deur die Moderator van die kerk gelei. Dit is 'n treffende diens gelei deur iemand wat duidelik belese is, maar ook goed kan kommunikeer. Haar preek reflekteer sonder meer die gesekulariseerde samelewing van die kerk in hierdie land. Sy praat oor die kerk wat nie meer ekslusief kan wees nie - 'n warm broeiplek van mense wat dieselfde dink nie. Die kerk moet in ontferming kan uitreik na buite en 'n teken van liefde wees.
Dit is duidelik 'n preek wat 'n bloedarmoedige, self-gerigte instelling van die kerk wil bevraagteken.
Dis mooi.
Sekularisering kan in sommige opsigte net gesond wees. Dit maak die kerk bewus van wat werklik saak maak. Die dae dat die kerk baas speel in plaas van dien, is verby.
En tog, wonder ek daarna, wat maak die kerk anders as organisasies wat opheffingswerk doen en uitreik na ander?
Wat is die identiteit van die kerk wat die kerk onder andere ook inspireer om in ontferming uit te reik na ander? Maar wat is daar in die kerk naas 'n meelewing teenoor ander?
Dinsdag begin ons met ons simposium oor Bybelse Spiritualiteit in Gloucestershire. Een van die referate gaan juis oor Bybelse Spiritualiteit in 'n gesekulariseerde konteks. Ook in Spiritualiteit sal 'n mens moet vra na dit wat in ons tyd eie aan die Bybelse teks en die kerk is en behoue kan bly.
Drie universiteite uit S.A. en twee uit Europa vergader in 'n geslote konteks om te luister na 'n tiental referate oor Bybelse Spiritualiteit met hierdie simposium. Ons gaan die aard en parameters van die dissipline bespreek, maar dan ook heel spesifiek kyk na spesifieke Bybelse tekste. Ons wil veral kyk watter verskil maak Bybelse Spiritualiteit aan die lees van die Bybel.
Die referate is voor die tyd gesirkuleer sodat daar genoeg tyd is vir bespreking. Ons gaan ook kyk na die pad vorentoe: ons hoop om 'n netwerk aan die gang te kry wat samewerking op internasionale vlak kan voortsit.
Thursday, April 29, 2010
Vroomheid en heiligheid - 'n vergelyking
Om die twee kernwoorde van vroomheid en heiligheid verder te verstaan en om die rykheid van spiritualiteit te illustreer, is dit goed om hulle met mekaar te vergelyk:
Heiliging het ook te doen met God wat ‘n mens aanraak. ‘n Mens word verteer en deursuur deur God se heiligheid. In die Ou Testament het dit te doen met allerhande rituele en veral met die tempel as plek van God se heilige teenwoordigheid. Soos Moses sy skoene moet uittrek wanneer hy in God se heilige teenwoordigheid kom (Ex.3:5), moet iemand wat na die tempel gaan, gereinig word en offer (bv. Mt.8:4). Deur heiliging word ‘n mens losgemaak van die sfeer van die onreinheid en oorgeplaas in die ruimte van heiligheid. In hierdie proses is God dinamies aan die werk op al die lewensterreine van die mens: die sosiale, liggaamlike, kulturele, etiese en godsdienstige. ‘n Heilige is iemand wat aangetrokke voel tot God se heiligheid, deur God gesuiwer word van die kwaad en wat gelei word tot, soos Waaijman dit stel, ontoeganklike lig.
In die een geval is dit God se ontsaglikheid wat vir ‘n mens aantrek tot ‘n nuwe lewe. In die ander geval is dit God se heiligheid wat ‘n mens intrek in ‘n sfeer van reinheid en skoonheid. Wie deur God aangeraak word, ontwaak tot ‘n nuwe bestaan en staan verstelpt voor die lewe as ‘n kosbare gawe. As God ‘n mens aanraak wil ‘n mens nuut leef, anders wees. En wie deur God in heiligheid aangeraak word, word weggeneem in ‘n ruimte van donkerte, onreinheid, lelikheid, onheiligheid en word aangevuur om in reinheid te leef.
In albei gevalle word die mens weggeneem uit sy ou lewe en getransformeer om met God in ‘n nuwe verhouding te leef. In albei gevalle is dit die karakter van God as die Ontsaglike en as die Heilige wat die aard van die transformasie bepaal.
Die geestelike mens is die mens wat nuut en anders leef. In die lewe van die geestelike mens sien ‘n mens die ontsaglike krag van God raak. Maar die geestelike mens is ook die mens wat heilig en rein leef. In die lewe van die geestelike mens sien ‘n mens die enorme gloed van heiligheid wat die mens afsonder van al die vaal verdrietighede en onreinhede van die ruimte buite God.
Wednesday, April 28, 2010
Verlangend om by die Heilige te kan skuil
Net Chagall kan die brandende braambos so uitbeeld. Rooi liefdesbloeisels.
Ek word al meer weggevoer deur die gedagte dat spiritualiteit gaan om ‘n verhouding wat God met die mens aanknoop wat die mens voortdurend nader aan God bring.
Hoe ingrypend hierdie groeiende eenwording met God is, word duidelik wanneer ons dink aan God as die heilige en aan ons heiligmaking.
Heiligmaking, het ons gesien, word dikwels verbind met die gedagte dat die mens ontslae raak van sekere sondes en dus ‘n moreel skoon lewe lei. Ons dink daarom aan “heiliges” as mense wat ‘n besonder vroom lewe lei. En meestal is ons naby daaraan om hierdie soort van heiligheid te bedink as skynheiligheid.
Heiligmaking is deesdae nie ‘n in-ding nie. Trouens, dit kan vir baie ‘n lastige iets wees en raak. Ons dink aan heiligmaking as iets wat ‘n mens doen met traagheid en met allerhande opofferinge.
Maar in die Bybel is die mens se heiligmaking lank nie in die fokus nie. Wanneer ‘n mens oor heiligheid praat, is nie die mens nie, maar God onmiddellik in die middelpunt.
Heiligmaking is iets wat in die lewe van mense gebeur omdat God met hulle in ‘n verhouding tree. En dit is iets ontsagliks: Wanneer God ‘n mens nader roep, is dit tyd om jou skoene uit te trek – soos Moses voor die brandende braambos (Ex.3:5).
Daar is dus iets ontsagwekkends aan God se teenwoordigheid. Moses het sy gesig toegemaak omdat hy bang was vir wat met hom gebeur het as God in sy lewe inkom (Ex.3:5-6). Omdat God op die berg Sinai in heiigheid woon, moet Moses ‘n grens om die berg trek (Ex.19:10-24). Jesaja is so oorweldig deur God se heiligheid as die Here hom tot profeet roep, dat hy sê: “Dit is klaar met my! Ek is verlore! Elke woord oor my lippe is onrein en ek woon onder ‘n volk van wie elke woord onrein is.” Hy word eers gereinig van sy sonde as ‘n seraf sy mond aanraak met ‘n gloeiende kool van die altaar.
God is dus die heilige by uitnemendheid voor wie die skepping in ontsag staan.
Maar as iets ontsagwekkends is, is dit nog lank nie angswekkend nie. Trouens, daar is iets boeiends en aantreklik aan ontsag. As die mens heiligmaking nastreef en heiligmaking geskenk word, word die mens uiteindelik soos God wat self die Heilige is. In jou lewe kom daar iets merkwaardig “anders” aan die gang. ‘n Mens begin op ‘n ander, diep bevredigende en belonende manier lewe.
Hieligheid is juis om “anders”, “afgesonder” te wees.
Sekere die mees opvallende boek in die Nuwe Testament as dit kom by heiligheid, is Openbaring. In hierdie boek is God by uitstek die Heilige, die waaragtige (3:7; 6:10) wat, soos in Jesaja 6 drie maal as heilig besing word (4:8). God alleen is heilig (15:4). Maria sing selfs oor God: “Heilig is Sy Naam” (Lk.1:49). Daarmee word die skoonheid en suiwerheid van God besing.
Om by die Heilige te wees, is om in suiwerheid, in reinheid, in helder lig te woon.
By die boom van die lewe wat heel jaar soet, sappige vrugte dra. Weg van die moordenaars, die afgodsdienaars en almal wat valsheid liefhet en doen (Open.22:15!).
Trouens, die bekendste woord oor heiligmaking kom uit 1 Petrus 1:16 waar die lesers opgeroep word om heilig te wees omdat God heilig is – en daarmee die bekende Levitikus 11:44 oorneem. “Net soos Hy wat julle geroep het, heilig is, moet julle ook in jul hele lewenswandel heilig wees.”
Met hierdie uitsprake word die Ou Testament se beskrywing van God as die Heilige oorgeneem. God die Heilige woon in die heiligdom – en dit oorheers die Ou Testament as boek van die tempel. Jesaja praat 25 keer van God as die Heilige van Israel. En die trishagion, die drie maal herhaalde uitroep oor God as heilig wat in Openbaring voorkom (4:8), kom juis uit Jesaja 6:3. Pragtige verse beskryf God se heiligheid as die profeet sê dat die Here vra: “Met wie kan julle My dan vergelyk? wie is soos Ek? vra die Heilige.”
Maar daar is meer as net iets ontsagliks aan God se heiligheid. Dit is boeiend om te sien hoe reik God juis in God se heiligheid uit na die mens. Die heiligheid van God is vir gelowiges in die Bybel ‘n sterk vertroostende boodskap. God wil heiligheid deel. Dit is nie iets wat God alleen besit nie. En God wil dit graag, ten alle koste deel. Een van die mooiste tekste in die Bybel is Hosea 11:8-9 waar God se intieme verhouding met Israel uitgespel word:
“Maar hoe kan Ek jou prysgee, Efraim? Hoe kan Ek jou laat vaar, Israel? Hoe kan Ek jou vernietig soos Adma, met jou maak soos Sebojim? Ek kan dit nie oor my hart kry nie. My liefde brand te sterk. Ek sal my gloeiende toorn bedwing, Ek sal nie so ver gaan en Efraim uitwis nie, want Ek is God, nie ‘n mens nie. Ek is die Heilige wat by jou is, Ek sal nie met woede ingryp nie.”
Die Heilige is “by” die gelowige. Daar is ‘n noue, intieme band tussen God en die mens.
In sy heiligheid is God die God van liefde!
Dit is vir my asof God na die mens uitreik juis omdat God so heilig is en omdat God weet dat ons egte vrede sal vind alleen wanneer ons in God se heiligheid ingroei en skuil. Dit is vir my asof God uitreik omdat God weet dat ons nooit innerlik tot rus sal kom nie, behalwe as ons in God se suiwerheid en reinheid woon.
Nog mooier is Jesaja 57:15:
“So sê Hy wat hoog en verhewe is, Hy wat ewig leef en wie se Naam die Heilige is: Ek woon in ‘n hoë en heilige plek en Ek is by hom wat verdruk en nederig is. Ek gee nuwe krag aan die nederiges, Ek gee nuwe krag aan die verdruktes. Ek reken nie vir altyd sondes toe nie, Ek bly nie vir altyd toornig nie....”
Juis as die Heilige is God ook die liefdevolle. Juis as die verhewene is God ook die verdrukte en nederige!
Hoe kan ons dan ooit vir ‘n oomblik droom om heiligmaking as ‘n plig, as ons sware taak en as ons dure verantwoordelikheid te sien?
As ‘n mens die dag met iemand trou en jy sien jou bruid of jou bruidegom, voel dit vir jou op daardie oomblik, in die roes van soveel skoonheid en liefde, asof jy jou hele lewe lank aan daardie een getrou sal bly. In die teenwoordigheid van die een vir wie jy lief is, volg heiligheid spontaan.
Heiligheid is om by God te wees, sonder enige onreinheid. Dit is om werklik vry te wees van alles wat ‘n mens skei van God, van wat werklik saak maak.
Wanneer God ‘n verhouding met ons aanknoop, word ons opgeneem in God se suiwere teenwoordigheid. Heiligmaking volg as ‘n spontane liefdesaksie – om by God in absolute reinheid te wil woon.
Dit is boeiend om na te dink oor God as die heilige wat heiligmaking as ‘n liefdesgawe skenk.
Tuesday, April 27, 2010
Familie...
Die familie het 'n nuwe gier: hulle is gedurig op die webwerf:
http://awkwardfamilyphotos.com
Dis meestal Amerikaanse foto's.
Hier is 'n paar pragtige voorbeelde. Die kommentaar op die foto's is soms snaakser as die foto's self.
Een van my gunstelinge is die volgende een - veral oor die onderskrif - "Hy kon nie wegsteek dat hy 'n oogappel het nie."!
en die volgende een - van 'n iesegrimmige hond wat duidelik nie in dieselfde tedere stemming as sy opgedressde base is nie:
Nou wonder ek watter foto's uit ons land sou kon kom.
Monday, April 26, 2010
Heiliging
As ‘n mens oor spiritualiteit praat, is heiligmaking een van die eerste dinge waaraan ‘n mens dink. In ons eie tradisie speel hierdie motief ‘n groot rol. Ons praat graag van ons lewensreis as die pad van heiligmaking wat ons moet loop.
Gewoonlik verstaan ons dan daaronder dat ‘n mens teen die sonde stry en soek om goeie dinge te doen.
Heiligmaking is egter ‘n baie ryk tema met vele dimensies. Dit moenie moralisties gesien word as iets wat swaar op my inwerk en waarvoor ek my teensinnig en met teensin inspan nie.
Heiligmaking is immers glad nie net iets wat die mens doen nie. In ons heiligmaking gebeur daar iets met ons wat ver verby ons menslike inspanning en dade is. Anders as wat ons dikwels losweg dink, is heiligmaking nie iets wat die mens “moet doen” nie. “Heiligmaking” beteken eintlik dat ‘n mens heilig gemaak word. Hier word duidelik bedoel dat ons groei weg van die sonde iets is wat God vir ons doen. Ons “word” eintlik geheilig – ons is daarmee passief en God is die Een wat ons heilig. Dit is juis die spontane en die inspirerende: wanneer God ‘n mens aanraak – soos vuur – dan ontvang ons heiligmaking as ‘n gawe. In Galasiërs is al die heiligmakende dinge “vrug” van die Gees. Wanneer God die Gees in ons werk, bot die siervolle vrug in ons lewens uit. Daar is iets onwillekeurigs aan ons heiligmaking. Dit is iets wat eenvoudig net gebeur waar God in mense se lewens woon.
Maar aan die ander kant ken ons ook heiligmaking darem ook as ‘n aktiewe poging van ons kant. In 1 Tessalonisense 4 word telkens gevra dat Christene heilig moet lewe. Volgens Filippense 2:12-13 leef ons as verlostes volgens God se wil – maar ook hier “maak God ons gewillig en bekwaam om God se wil uit te voer.”
Daar is dus twee kante aan heiliging: Heiligmaking as iets wat God vir ons doen en selfheiliging as ons soeke na ‘n heilige lewe.
Maar heiliging het ook ‘n duidelike spanning. Iewers het heiliging met inspanning te doen want ons word getransformeer uit ‘n onheilige, onrein, verganklike bestaan tot ‘n heilige, rein en onverganklike lewe. In die sin beteken heiligmaking dat ons moet weg beweeg van dit wat die Gees van God bedroef en die werking van die Gees weerstaan. Dit word dan inderdaad tog ook ‘n inspanning.
En hierdie inspanning tot heiliging, skryf Waaijman, raak baie kante van ons lewe: ons liggaam, ons gees, ons doen en late, ons verhoudinge met ander en ons verhouding met God word alles geheilig.
Dit is ook boeiend om te sien hoe heiliging oral in ons lewens saad skiet. As ‘n mens by God is, skyn die helder lig van God se teenwoordigheid in die donkerste hoekies van ons lewe. Ons kan nie met heiliging halfhartig omgaan nie. Dit verteer ons ten volle. In heiliging gaan dit eintlik daarom dat God alles in ons word en dat ons God se beeld spontaan uitleef. Dit is nie ‘n dwang nie, maar dit word ‘n innerlik drang – dit is nie iets wat halfpad gebeur nie, dit raak alles in ons aan.
Heiligmaking het te doen met die hart van spiritualiteit. Dit is iets wat God van ons vra omdat God heilig is en omdat God heilig maak.
Maar ‘n mens kan nog baie meer hieroor skryf.
Gewoonlik verstaan ons dan daaronder dat ‘n mens teen die sonde stry en soek om goeie dinge te doen.
Heiligmaking is egter ‘n baie ryk tema met vele dimensies. Dit moenie moralisties gesien word as iets wat swaar op my inwerk en waarvoor ek my teensinnig en met teensin inspan nie.
Heiligmaking is immers glad nie net iets wat die mens doen nie. In ons heiligmaking gebeur daar iets met ons wat ver verby ons menslike inspanning en dade is. Anders as wat ons dikwels losweg dink, is heiligmaking nie iets wat die mens “moet doen” nie. “Heiligmaking” beteken eintlik dat ‘n mens heilig gemaak word. Hier word duidelik bedoel dat ons groei weg van die sonde iets is wat God vir ons doen. Ons “word” eintlik geheilig – ons is daarmee passief en God is die Een wat ons heilig. Dit is juis die spontane en die inspirerende: wanneer God ‘n mens aanraak – soos vuur – dan ontvang ons heiligmaking as ‘n gawe. In Galasiërs is al die heiligmakende dinge “vrug” van die Gees. Wanneer God die Gees in ons werk, bot die siervolle vrug in ons lewens uit. Daar is iets onwillekeurigs aan ons heiligmaking. Dit is iets wat eenvoudig net gebeur waar God in mense se lewens woon.
Maar aan die ander kant ken ons ook heiligmaking darem ook as ‘n aktiewe poging van ons kant. In 1 Tessalonisense 4 word telkens gevra dat Christene heilig moet lewe. Volgens Filippense 2:12-13 leef ons as verlostes volgens God se wil – maar ook hier “maak God ons gewillig en bekwaam om God se wil uit te voer.”
Daar is dus twee kante aan heiliging: Heiligmaking as iets wat God vir ons doen en selfheiliging as ons soeke na ‘n heilige lewe.
Maar heiliging het ook ‘n duidelike spanning. Iewers het heiliging met inspanning te doen want ons word getransformeer uit ‘n onheilige, onrein, verganklike bestaan tot ‘n heilige, rein en onverganklike lewe. In die sin beteken heiligmaking dat ons moet weg beweeg van dit wat die Gees van God bedroef en die werking van die Gees weerstaan. Dit word dan inderdaad tog ook ‘n inspanning.
En hierdie inspanning tot heiliging, skryf Waaijman, raak baie kante van ons lewe: ons liggaam, ons gees, ons doen en late, ons verhoudinge met ander en ons verhouding met God word alles geheilig.
Dit is ook boeiend om te sien hoe heiliging oral in ons lewens saad skiet. As ‘n mens by God is, skyn die helder lig van God se teenwoordigheid in die donkerste hoekies van ons lewe. Ons kan nie met heiliging halfhartig omgaan nie. Dit verteer ons ten volle. In heiliging gaan dit eintlik daarom dat God alles in ons word en dat ons God se beeld spontaan uitleef. Dit is nie ‘n dwang nie, maar dit word ‘n innerlik drang – dit is nie iets wat halfpad gebeur nie, dit raak alles in ons aan.
Heiligmaking het te doen met die hart van spiritualiteit. Dit is iets wat God van ons vra omdat God heilig is en omdat God heilig maak.
Maar ‘n mens kan nog baie meer hieroor skryf.
Sunday, April 25, 2010
Ontsag en eerbied vir God as kernwoord van spiritualiteit
In ons tyd, besef ek telkens maar weer as ek met mense gesels, is dit nie altyd so “in” om respek te hê en goed te leef nie. Dit is eerder “in” om te wys hoe “normaal” jy is deur jou gesprekke te laai met kragwoorde, deur “realisties” oor ander mense keiharde uitsprake te maak en deur nie al te vroom oor jou geloof in God te praat nie.
Dit is verstaanbaar in ‘n gemeenskap waarin eerbied en liefde vir God afgekoel het.
En tog is vroomheid of godsvrug is ‘n kernwoord in spiritualiteit. Anders as wat ons normaalweg dink, het die woord wel nie net bloot te doen met ‘n mooi, netjies en moralistiese lewe nie, maar gaan dit in die eerste plek en veral oor iets baie groters: vroomheid behels eerbied en ontsag vir God. Soms word dit ook as “vrees” vir God gesien, maar sonder die bygedagte van “angs.”
Ons gepeperde taal, ons harde kritiek, ons “menslike” foute vertel eintlik dat God in ons lewens afwesig is. Dat ons nie regtig respek het nie - nie vir ander mense met en oor wie ons so praat nie, nie teenoor onsself nie, maar veral nie teenoor God nie. Ons het eintlik eerbied wat ons teenoor alles en almal behoort te wys, verloor.
Luister maar hoe anders ‘n kind sal praat wanneer hy weet sy pa of ma is in die omtrek. So werk dit eintlik ook in ons godsdiens. Kru gestel: ons sal nie droom om sekere dinge te dink en doen in die kerk nie wat ons andersins maklik deel maak van ons lewe. In die kerk, immers, doen ons sekere slegte dinge nou eenmaal net nie uit eerbied. Maar sodra ons uit die ruimte van die kerk is, laat ons maklik eerbied vir die heilige agter saam met die kerkbanke waarop ons gesit het. Asof 'n mens God soos 'n kerkbank kan agterlaat. Asof God nie gedurig in ons lewens aanwesig is nie.
Die blote feit dat ons 'n lewe in en buite die kerk het en dat hierdie twee lewens in sulke spanning met mekaar staan, vertel al iets van ons eerbied vir God.
Eerbied kom ‘n lang pad. ‘n Mens se eerbied vir God het ten nouste te doen met die feit dat God ‘n mens aanraak en daarmee lewe skenk. “Die beginsel van die wysheid is die vrees van die Here” sê Spreuke 9:10. En waar ‘n mens God ontmoet, kom daar sin en betekenis in jou lewe. Eerbied vir God lei tot lewe, tot die ervaring dat iets groots met jou gebeur en dat jou lewe goed is. Spreuke 19:23 lui: “Die vrees van die Here is tot die lewe.” En as ons naby aan God in God se grootheid leef, is daar tevredenheid en vervulling in ons lewe. Die wat die Here vrees, het geen gebrek nie (Ps.34:10). Die vrees van die Here bring ‘n mens onder die indruk van God se goedheid.
Daar is ten minste twee kante aan ons eerbied vir God. Waaijman skryf dat vroomheid beide ‘n aktiewe en passiewe kant het: ‘n mens staan passief wanneer God ‘n mens aanraak – jy deins terug van God se aanraking. Dit begin, soos Waaijman sê, met die oorweldigende, skokkende, suiwerende ervaring dat God ‘n huiweringwekkende verborgenheid is en bly. Daar is in die Bybel aangrypende voorbeelde van wat gebeur wanneer God in mense se lewens begin werk. Die Here, sê Deut.9:3 is ‘n verterende vuur en volgens Psalm 47:3 kom die Here eerbied toe – die Here is ontsagwekkend bo al die gode (Psalm 96:4). Geen wonder dat Moses sy gesig voor God verberg nie (Ex.3:6), terwyl Elia sy gesig in sy mantel verberg wanneer God praat (1 Kon. 19:12-13). Die aanraking van God word byvoorbeeld deur Pascal met sy mistieke ervaring as só ‘n skokkende, huiweringwekkende ervaring ondervind (sien my blog van 8 Mei 2009). Hy skryf bo-aan sy beskrywing van hierdie spesiale gebeurtenis in hoofletters die woord: VUUR.
Pinksterdag was só ‘n dag van vuur waarop God angsvallige, bang mense aangeraak het en met vuur tot die lewe gevul het.
Dit is tog 'n merkwaardige saak: dat God as "huiweringwekkende verborgenheid" (Waaijman) in ons lewe inkom en ons soos vuur aanraak en suiwer.
Dit is om van terug te skrik.
Maar daar is ook ‘n ander kant aan vroomheid een eerbied: ‘n Mens word aktief geraak deur die aanraking: jy raak betrokke, jy staan geboeid voor wat met jou gebeur. Eerbied beteken om aangetrokke te wees tot God wat in die mens se lewe teenwoordig is. ‘n Mens wil graag by hierdie God wees wat jou aangeraak het. Die eerste gemeente het as een groot gemeenskap saam met mekaar God se teenwoordigheid opgesoek (Hand.2).
Uit eerbied vir God leef ‘n mens ‘n lewe van deugsaamheid, soos ‘n mens sommer dadelik uit Job 1:1; Exodus 18:21 en Maleagi 3:5 kan aflei. ‘n Vroom mens wat in eerbied teenoor God lewe streef daarom ‘n lewe van goedheid na. Die eerste gemeente het konsekwent, lees ons in Handelinge in die vrees van die Here geleef, gedring deur die liefde tot God en mekaar. Lees maar die aangrypende liefdesgemeenskap in Handelinge 2:37-47, maar let veral op die sentrale vers 43!
Dit is om van verwonderd te bly!
Daar is die allernouste verband tussen eerbied en ontsag vir God en die liefde. ‘n Vroom mens is iemand wat eerbied het, maar dit gebeur sonder enige angs. Vroomheid kom juis tot volle ontplooing wanneer ‘n mens in eerbied lief het. Mens kan nie vir God soos ‘n slaaf vrees nie. Wanneer ‘n mens vir God bang is, het iets skeefgeloop. ‘n Mens “vrees” God omdat ‘n mens vir God lief het. Gregorius die Grote, die bekende spiritualiteitskrywer, het opgemerk: “Hoe meer ons vir onsself sê dat ons moet vrees, des te meer skenk God aan ons genade in ons binneste om God lief te hê.” Die liefde vra juis van ons dat ons vir God moet eerbiedig. Later, in die Joodse tradisie is gesê dat die ontsag vir God liefde laat gloei. Hoe meer ‘n mens in ontsag voor God staan, hoe meer vlam die vlam van liefde in ‘n mens se hart op. Die volmaakte liefde dryf die vrees uit.
Eerbied weerspieël ‘n houding van sensitiwiteit, van omgee vir die ander se gevoelens. Gelowiges eer God deur nie vir God se liefde te wil kwets of seermaak nie. ‘n Mens eer God deur God só lief te hê dat die verhouding met God nie skade lei deur ‘n lewe van kwaad nie.
Dus: ‘n vroom mens keer hom of haar af van die kwaad, het berou, lewe gehoorsaam aan God, leef in liefde en in wysheid.
Dit is verstaanbaar in ‘n gemeenskap waarin eerbied en liefde vir God afgekoel het.
En tog is vroomheid of godsvrug is ‘n kernwoord in spiritualiteit. Anders as wat ons normaalweg dink, het die woord wel nie net bloot te doen met ‘n mooi, netjies en moralistiese lewe nie, maar gaan dit in die eerste plek en veral oor iets baie groters: vroomheid behels eerbied en ontsag vir God. Soms word dit ook as “vrees” vir God gesien, maar sonder die bygedagte van “angs.”
Ons gepeperde taal, ons harde kritiek, ons “menslike” foute vertel eintlik dat God in ons lewens afwesig is. Dat ons nie regtig respek het nie - nie vir ander mense met en oor wie ons so praat nie, nie teenoor onsself nie, maar veral nie teenoor God nie. Ons het eintlik eerbied wat ons teenoor alles en almal behoort te wys, verloor.
Luister maar hoe anders ‘n kind sal praat wanneer hy weet sy pa of ma is in die omtrek. So werk dit eintlik ook in ons godsdiens. Kru gestel: ons sal nie droom om sekere dinge te dink en doen in die kerk nie wat ons andersins maklik deel maak van ons lewe. In die kerk, immers, doen ons sekere slegte dinge nou eenmaal net nie uit eerbied. Maar sodra ons uit die ruimte van die kerk is, laat ons maklik eerbied vir die heilige agter saam met die kerkbanke waarop ons gesit het. Asof 'n mens God soos 'n kerkbank kan agterlaat. Asof God nie gedurig in ons lewens aanwesig is nie.
Die blote feit dat ons 'n lewe in en buite die kerk het en dat hierdie twee lewens in sulke spanning met mekaar staan, vertel al iets van ons eerbied vir God.
Eerbied kom ‘n lang pad. ‘n Mens se eerbied vir God het ten nouste te doen met die feit dat God ‘n mens aanraak en daarmee lewe skenk. “Die beginsel van die wysheid is die vrees van die Here” sê Spreuke 9:10. En waar ‘n mens God ontmoet, kom daar sin en betekenis in jou lewe. Eerbied vir God lei tot lewe, tot die ervaring dat iets groots met jou gebeur en dat jou lewe goed is. Spreuke 19:23 lui: “Die vrees van die Here is tot die lewe.” En as ons naby aan God in God se grootheid leef, is daar tevredenheid en vervulling in ons lewe. Die wat die Here vrees, het geen gebrek nie (Ps.34:10). Die vrees van die Here bring ‘n mens onder die indruk van God se goedheid.
Daar is ten minste twee kante aan ons eerbied vir God. Waaijman skryf dat vroomheid beide ‘n aktiewe en passiewe kant het: ‘n mens staan passief wanneer God ‘n mens aanraak – jy deins terug van God se aanraking. Dit begin, soos Waaijman sê, met die oorweldigende, skokkende, suiwerende ervaring dat God ‘n huiweringwekkende verborgenheid is en bly. Daar is in die Bybel aangrypende voorbeelde van wat gebeur wanneer God in mense se lewens begin werk. Die Here, sê Deut.9:3 is ‘n verterende vuur en volgens Psalm 47:3 kom die Here eerbied toe – die Here is ontsagwekkend bo al die gode (Psalm 96:4). Geen wonder dat Moses sy gesig voor God verberg nie (Ex.3:6), terwyl Elia sy gesig in sy mantel verberg wanneer God praat (1 Kon. 19:12-13). Die aanraking van God word byvoorbeeld deur Pascal met sy mistieke ervaring as só ‘n skokkende, huiweringwekkende ervaring ondervind (sien my blog van 8 Mei 2009). Hy skryf bo-aan sy beskrywing van hierdie spesiale gebeurtenis in hoofletters die woord: VUUR.
Pinksterdag was só ‘n dag van vuur waarop God angsvallige, bang mense aangeraak het en met vuur tot die lewe gevul het.
Dit is tog 'n merkwaardige saak: dat God as "huiweringwekkende verborgenheid" (Waaijman) in ons lewe inkom en ons soos vuur aanraak en suiwer.
Dit is om van terug te skrik.
Maar daar is ook ‘n ander kant aan vroomheid een eerbied: ‘n Mens word aktief geraak deur die aanraking: jy raak betrokke, jy staan geboeid voor wat met jou gebeur. Eerbied beteken om aangetrokke te wees tot God wat in die mens se lewe teenwoordig is. ‘n Mens wil graag by hierdie God wees wat jou aangeraak het. Die eerste gemeente het as een groot gemeenskap saam met mekaar God se teenwoordigheid opgesoek (Hand.2).
Uit eerbied vir God leef ‘n mens ‘n lewe van deugsaamheid, soos ‘n mens sommer dadelik uit Job 1:1; Exodus 18:21 en Maleagi 3:5 kan aflei. ‘n Vroom mens wat in eerbied teenoor God lewe streef daarom ‘n lewe van goedheid na. Die eerste gemeente het konsekwent, lees ons in Handelinge in die vrees van die Here geleef, gedring deur die liefde tot God en mekaar. Lees maar die aangrypende liefdesgemeenskap in Handelinge 2:37-47, maar let veral op die sentrale vers 43!
Dit is om van verwonderd te bly!
Daar is die allernouste verband tussen eerbied en ontsag vir God en die liefde. ‘n Vroom mens is iemand wat eerbied het, maar dit gebeur sonder enige angs. Vroomheid kom juis tot volle ontplooing wanneer ‘n mens in eerbied lief het. Mens kan nie vir God soos ‘n slaaf vrees nie. Wanneer ‘n mens vir God bang is, het iets skeefgeloop. ‘n Mens “vrees” God omdat ‘n mens vir God lief het. Gregorius die Grote, die bekende spiritualiteitskrywer, het opgemerk: “Hoe meer ons vir onsself sê dat ons moet vrees, des te meer skenk God aan ons genade in ons binneste om God lief te hê.” Die liefde vra juis van ons dat ons vir God moet eerbiedig. Later, in die Joodse tradisie is gesê dat die ontsag vir God liefde laat gloei. Hoe meer ‘n mens in ontsag voor God staan, hoe meer vlam die vlam van liefde in ‘n mens se hart op. Die volmaakte liefde dryf die vrees uit.
Eerbied weerspieël ‘n houding van sensitiwiteit, van omgee vir die ander se gevoelens. Gelowiges eer God deur nie vir God se liefde te wil kwets of seermaak nie. ‘n Mens eer God deur God só lief te hê dat die verhouding met God nie skade lei deur ‘n lewe van kwaad nie.
Dus: ‘n vroom mens keer hom of haar af van die kwaad, het berou, lewe gehoorsaam aan God, leef in liefde en in wysheid.
Saturday, April 24, 2010
Wat is spiritualiteit? Oor vier kernwoorde in Bybelse Spiritualiteit.
Hierdie skildery van Caravaggio (1605) met die titel: "Die dood van Maria" het groot opspraak verwek omdat dit so anders was as die tradisionele skilderye van Maria se dood. Gewoonlik het skilderye Maria baie "vroom" uitgebeeld as 'n besonder heilige wat met vet engele na haar dood hemel toe gekarwei word.
Caravaggio se skildery toon niks van hierdie uiterlike vroomheid nie. Sy werk is baie meer realisties en sober. Maria is dood. En tog - hier is geen huilende, histeriese mens nie. Die skildery teken eerder ingehoude rou en smart, met die gesigte van die omstanders wat eintlik weggesteek word, maar wat veral innerlike smart wys.
En tog - Maria word met 'n baie dun en fyn stralekrans uitgebeeld. Hier werk Caravaggio met 'n ander idee van "heiligheid" as sy voorgangers.
Dit is boeiend dat die monnikke van die klooster waarvoor die skildery bestem was, geweier het om dit in hul kerk op te hang! Dit word dikwels as een van Caraveggio se belangrikste skilderye beskou.
Spiritualiteit, volgens ‘n gewilde siening deesdae, is die verhouding tussen God en mens wat steeds weer verdiep.
In hierdie beskrywing gaan dit om veral drie dinge: ‘n God-mens verhouding, ‘n transformasie en ‘n proses. Dit is besondere woorde wat elkeen diepe betekenis dra.
Nietemin is hierdie ‘n baie algemene beskrywing wat eintlik van alle vorme van spiritualiteit geld. Christelike spiritualiteit sal ook hierdie eienskappe hê, maar ‘n mens sal nog meer spesifieke dimensies kan insluit by ‘n beskrywing van wat Christelike spiritualiteit is – soos byvoorbeeld dat dit die verhouding van die drie-enige God tot die mens is wat in ‘n noue verband met die Bybel as Heilige Geskrif staan.
Maar Bybelse Spiritualiteit sal nog meer dimensies toon as Christelike spiritualiteit of as spiritualiteit in die algemeen.
Ons kan Bybelse spiritualiteit, skryf Waaijman, veral verbind met vier grondwoorde wat in die Bybel voorkom. Hierdie vier staan in die hart van spiritualiteit.
As ‘n mens praat oor God se ontmoeting met die mens in al sy volheid soos wat ‘n mens dit in die Bybel leer ken, sluit dit die volgende vier kerngedagtes in:
1. Vroomheid (of godsvrug)
Hierdie sentrale woord kom dikwels in baie van die spiritualiteite in die geskiedenis voor vir God se eerste ontsagwekkende aanraking van die mens tot en met die eerbiedige voltooiing van die verhouding tussen God en mens in liefde.
2. Heiligheid
Wanneer God met die mens in ‘n verhouding tree, neem die mens vanaf die heel eerste oomblik al afskeid van sy of haar besoedelde lewe en die verhouding ontwikkel tot en met die mens uiteindelik heeltemal deurdring word deur God se suiwerheid.
3. Barmhartigheid
Wanneer God met die mens in ‘n verhouding tree, word die mens vanaf die eerste oomblik bewus van God se genade en hierdie bewuswording groei tot en met die mens totaal deurdrenk word van God se genadige oorvloed.
4. Volmaaktheid
Wanneer God met die mens in ‘n verhouding tree, ontvang die mens van God die goedheid waarvoor die mens van die begin af bestem was en die verhouding met God ontwikkel tot en met die mens volkome uitgroei in onselfsugtige liefde.
Elkeen van hierdie woorde belig die ryke verhouding wat daar tussen God en mens bestaan.
As ‘n mens dus wil weet hoe praat die Bybel oor spiritualiteit, moet ‘n mens aan hierdie vier kernwoorde vashou. Spiritualiteit gaan oor vroomheid, oor heiligheid, oor ontferming en oor volmaaktheid.
Dit is vier merkwaardige tema’s. Hulle is nie mooi, teologiese tema’s wat allerhande spitsvondige onderwerpe aanraak nie. As ‘n mens van hierdie vier sake hoor, dink jy onmiddellik aan iets prakties wat in die lewe geanker is en wat ervaar word – iets wat jy kan sien en hoor en voel en beleef.
Elkeen van hierdie woorde gee vir ‘n mens praktiese ‘n perspektief op spiritualiteit as beleefde geloof.
Dit is die moeite werd om hierdie tema’s van nader te bekyk – soos ek in die volgende paar dae wil doen. Hierdie vier tema’s help ‘n mens om baie konkreet oor spiritualiteit te dink. En om verby die oppervlakkige idee te beweeg dat spiritualiteit met stilte te doen het of ‘n algemene gevoel van vrede en geluk beteken. Spiritualiteit gaan oor baie meer - dus oor ‘n vroom mens, ‘n heilige mens, ‘n barmhartige mens en ‘n volmaakte mens.
Groot woorde vir ‘n lewensbelangrike saak.
Subscribe to:
Posts (Atom)