Ontsag en eerbied vir God as kernwoord van spiritualiteit

In ons tyd, besef ek telkens maar weer as ek met mense gesels, is dit nie altyd so “in” om respek te hê en goed te leef nie. Dit is eerder “in” om te wys hoe “normaal” jy is deur jou gesprekke te laai met kragwoorde, deur “realisties” oor ander mense keiharde uitsprake te maak en deur nie al te vroom oor jou geloof in God te praat nie.

Dit is verstaanbaar in ‘n gemeenskap waarin eerbied en liefde vir God afgekoel het.

En tog is vroomheid of godsvrug is ‘n kernwoord in spiritualiteit. Anders as wat ons normaalweg dink, het die woord wel nie net bloot te doen met ‘n mooi, netjies en moralistiese lewe nie, maar gaan dit in die eerste plek en veral oor iets baie groters: vroomheid behels eerbied en ontsag vir God. Soms word dit ook as “vrees” vir God gesien, maar sonder die bygedagte van “angs.”

Ons gepeperde taal, ons harde kritiek, ons “menslike” foute vertel eintlik dat God in ons lewens afwesig is. Dat ons nie regtig respek het nie - nie vir ander mense met en oor wie ons so praat nie, nie teenoor onsself nie, maar veral nie teenoor God nie. Ons het eintlik eerbied wat ons teenoor alles en almal behoort te wys, verloor.

Luister maar hoe anders ‘n kind sal praat wanneer hy weet sy pa of ma is in die omtrek. So werk dit eintlik ook in ons godsdiens. Kru gestel: ons sal nie droom om sekere dinge te dink en doen in die kerk nie wat ons andersins maklik deel maak van ons lewe. In die kerk, immers, doen ons sekere slegte dinge nou eenmaal net nie uit eerbied. Maar sodra ons uit die ruimte van die kerk is, laat ons maklik eerbied vir die heilige agter saam met die kerkbanke waarop ons gesit het. Asof 'n mens God soos 'n kerkbank kan agterlaat. Asof God nie gedurig in ons lewens aanwesig is nie.

Die blote feit dat ons 'n lewe in en buite die kerk het en dat hierdie twee lewens in sulke spanning met mekaar staan, vertel al iets van ons eerbied vir God.

Eerbied kom ‘n lang pad. ‘n Mens se eerbied vir God het ten nouste te doen met die feit dat God ‘n mens aanraak en daarmee lewe skenk. “Die beginsel van die wysheid is die vrees van die Here” sê Spreuke 9:10. En waar ‘n mens God ontmoet, kom daar sin en betekenis in jou lewe. Eerbied vir God lei tot lewe, tot die ervaring dat iets groots met jou gebeur en dat jou lewe goed is. Spreuke 19:23 lui: “Die vrees van die Here is tot die lewe.” En as ons naby aan God in God se grootheid leef, is daar tevredenheid en vervulling in ons lewe. Die wat die Here vrees, het geen gebrek nie (Ps.34:10). Die vrees van die Here bring ‘n mens onder die indruk van God se goedheid.

Daar is ten minste twee kante aan ons eerbied vir God. Waaijman skryf dat vroomheid beide ‘n aktiewe en passiewe kant het: ‘n mens staan passief wanneer God ‘n mens aanraak – jy deins terug van God se aanraking. Dit begin, soos Waaijman sê, met die oorweldigende, skokkende, suiwerende ervaring dat God ‘n huiweringwekkende verborgenheid is en bly. Daar is in die Bybel aangrypende voorbeelde van wat gebeur wanneer God in mense se lewens begin werk. Die Here, sê Deut.9:3 is ‘n verterende vuur en volgens Psalm 47:3 kom die Here eerbied toe – die Here is ontsagwekkend bo al die gode (Psalm 96:4). Geen wonder dat Moses sy gesig voor God verberg nie (Ex.3:6), terwyl Elia sy gesig in sy mantel verberg wanneer God praat (1 Kon. 19:12-13). Die aanraking van God word byvoorbeeld deur Pascal met sy mistieke ervaring as só ‘n skokkende, huiweringwekkende ervaring ondervind (sien my blog van 8 Mei 2009). Hy skryf bo-aan sy beskrywing van hierdie spesiale gebeurtenis in hoofletters die woord: VUUR.

Pinksterdag was só ‘n dag van vuur waarop God angsvallige, bang mense aangeraak het en met vuur tot die lewe gevul het.

Dit is tog 'n merkwaardige saak: dat God as "huiweringwekkende verborgenheid" (Waaijman) in ons lewe inkom en ons soos vuur aanraak en suiwer.

Dit is om van terug te skrik.

Maar daar is ook ‘n ander kant aan vroomheid een eerbied: ‘n Mens word aktief geraak deur die aanraking: jy raak betrokke, jy staan geboeid voor wat met jou gebeur. Eerbied beteken om aangetrokke te wees tot God wat in die mens se lewe teenwoordig is. ‘n Mens wil graag by hierdie God wees wat jou aangeraak het. Die eerste gemeente het as een groot gemeenskap saam met mekaar God se teenwoordigheid opgesoek (Hand.2).

Uit eerbied vir God leef ‘n mens ‘n lewe van deugsaamheid, soos ‘n mens sommer dadelik uit Job 1:1; Exodus 18:21 en Maleagi 3:5 kan aflei. ‘n Vroom mens wat in eerbied teenoor God lewe streef daarom ‘n lewe van goedheid na. Die eerste gemeente het konsekwent, lees ons in Handelinge in die vrees van die Here geleef, gedring deur die liefde tot God en mekaar. Lees maar die aangrypende liefdesgemeenskap in Handelinge 2:37-47, maar let veral op die sentrale vers 43!

Dit is om van verwonderd te bly!

Daar is die allernouste verband tussen eerbied en ontsag vir God en die liefde. ‘n Vroom mens is iemand wat eerbied het, maar dit gebeur sonder enige angs. Vroomheid kom juis tot volle ontplooing wanneer ‘n mens in eerbied lief het. Mens kan nie vir God soos ‘n slaaf vrees nie. Wanneer ‘n mens vir God bang is, het iets skeefgeloop. ‘n Mens “vrees” God omdat ‘n mens vir God lief het. Gregorius die Grote, die bekende spiritualiteitskrywer, het opgemerk: “Hoe meer ons vir onsself sê dat ons moet vrees, des te meer skenk God aan ons genade in ons binneste om God lief te hê.” Die liefde vra juis van ons dat ons vir God moet eerbiedig. Later, in die Joodse tradisie is gesê dat die ontsag vir God liefde laat gloei. Hoe meer ‘n mens in ontsag voor God staan, hoe meer vlam die vlam van liefde in ‘n mens se hart op. Die volmaakte liefde dryf die vrees uit.

Eerbied weerspieël ‘n houding van sensitiwiteit, van omgee vir die ander se gevoelens. Gelowiges eer God deur nie vir God se liefde te wil kwets of seermaak nie. ‘n Mens eer God deur God só lief te hê dat die verhouding met God nie skade lei deur ‘n lewe van kwaad nie.

Dus: ‘n vroom mens keer hom of haar af van die kwaad, het berou, lewe gehoorsaam aan God, leef in liefde en in wysheid.