Paulus en die mistiek.

Evelyn Underhill (1875-1941) se boek “The Mystics of the church” is een van die bekendste publikasies uit die vorige eeu. Sy was ‘n merkwaardige vrou. Sy was die eerste vrou wat by Oxford ‘n reeks teologiese lesings gehou het (in 1921). Maar sy is veral ‘n boeiende skryfster wat op ‘n eenvoudige manier die moeilikste aspekte van die geskiedenis van die mistiek beskryf het. Sheldrake beskryf haar byvoorbeeld as die mees gelese Engelse skrywer oor mistiek.

Die boek is ‘n wonderlike inleiding in die geskiedenis van die mistiek en beskryf al die groot mistici deur die eeue heen. Dit begin met ‘n hoofstuk oor die mistiek in die Bybel. Sy wys daarin byvoorbeeld op die merkwaardige 2 Korintiërs 5:13 waar Paulus na sy ekstatiese ervaringe verwys as hy skryf: “Want as ons uitsinnig is, is dit tot eer van God; en as ons by ons verstand is, is dit om julle ontwil.” Die Nuwe Vertaling lui: “As ons in geestesvervoering was, was dit vir God, en as ons by ons verstand is, is ons dit vir julle.” Sy skryf hoe merkwaardig dit is dat Paulus so “sober” en selfs afstandelik van sy mistieke ervaring praat. Hoewel hy ‘n mistikus was, skryf sy, sal ons ‘n groot fout maak as ons Paulus se mistiek sensasionaliseer. (Underhill was maar skepties oor mistiek wat nie ‘n praktiese karakter gehad het nie).

Underhill verwys nie na 2 Korintiërs 12:2 nie. Hier sien ‘n mens ook die terughoudendheid waarvan sy praat: Paulus skryf heel indirek en baie kortliks oor homself as ‘n man wat 14 jaar vroeër “weggeruk is tot in die derde hemel.” Hy is weggeruk “tot in die Paradys” en het “onuitspreeklike woorde gehoor wat ‘n mens nie mag uitspreek nie.” Paulus is egter, hoewel hy self mistieke ervarings gehad het, krities oor die ekstatiese verskynsels onder gelowiges, veral as dit die liefde bedreig en twis veroorsaak.

Maar ek is vandag veral getref deur wat sy oor Filippense 4:13 skryf. Sy sê ons het jammerlik genoeg hierdie kragtige vers tot goedkoop vroomheid afgewater. Eintlik is dit ‘n merkwaardige vers wanneer ons dit binne Paulus se bediening verstaan. Paulus maak sy uitspraak dat hy tot alles in staat is deur Christus wat hom krag gee in die konteks van ‘n brief uit die tronk. As ‘n mens Paulus se lewe bekyk sien ‘n mens inderdaad onvoorstelbare volharding: Hy het jare lank as apostel vervolging gely, ontberinge ervaar en was kronies siek. In hierdie tye van sy apostelskap is hy gegesel, gestenig, opgesluit in tronke terwyl hy die een gevaar na die ander getrotseer het. Paulus skryf juis in 2 Korintiërs 11:26-27 oor sy lewe van ontberings. Dit is in hierdie konteks dat hy skryf dat hy alles kan doen vanuit sy noue, intieme verbintenis met Christus en dat hy vir sy lesers insig bied in dit wat hom gedryf het en aan die lewe gehou het.

Underhill verbind hierdie krag in Paulus se lewe met Paulus se beroemde voorstelling van die “nuwe mens” wat gelowiges in Christus word. Paulus het dus het ‘n nuwe lewe ontvang waarin hy homself prysgegee het, sy eie belange opgeoffer het en deurtrek is met ‘n energieke krag en vryheid. Dit is nie slim wyshede wat hy hier kwyt raak nie. Hy praat hier ook nie groot teologie nie. Hy praat uit sy hart uit, gee die lewe ‘n kykie in sy geloofservaring, onthul sy spiritualiteit. Heel eenvoudig word die verborgene meegedeel – dat Christus “in” hom “leef.” Ons herken, skryf Underhill, in sy briewe en in sy lewe die oorvloedige genade as ‘n vrye gawe (Romeine 5:17). Hierdie genade werk in mense se lewens, dit bemagtig, inspireer, dryf, vuur aan, laat ‘n mens vasbyt en spoor aan ook in tye van donkerte en swaarkry.

Dit is die mistieke teenwoordigheid van Christus in sy lewe wat hom tot totale oorgawe bring, wat hom die allergrootste gevare laat trotseer, wat hom aanspoor en dryf om die evangelie van liefde uit te dra.

Sy skryf:

Met Paulus se woorde in Filippense 5:13 oor Christus wat hom alles kan laat doen, “sien ons die begin van ‘n ervaring in die geskiedenis van die Christendom wat ‘n mens moeilik kan oorskat: Benediktus wat prakties alleen die tekstuur van die Christelike askese tot stand bring; Bernard wat eintlik die onmoontlike by Clairvaux doen; Ignatius van Lojola wat feitlik sonder ‘n sent en al strompelende van Parys na Rome stap, aangedryf deur sy roeping; Elizabeth Fry in Newgate; Livingstone in Afrika – almal word aangedryf deur die daadwerklike, maar verborge mag wat hulle ervaar en aanspoor. “

Só skryf sy oor Paulus ‘n paar inleidende woorde voordat sy in meer diepte op sy briewe ingaan.

Hoe lank tog het ons die mistiek in Paulus misgelees. En ons self in die proses verarm.

En daar is nog soveel om te bedink: Wat my opval, terwyl ek haar lees, is hoedat Paulus se mistieke opmerking oor sy uitsinnigheid en Geestesvervoering gevolg word in 2 Korintiërs 5:14 se uitspraak oor “die liefde van Christus” wat hom “dring.” En dan skryf hy daardie merkwaardige gedeelte in verse 15-19 wat seker een van die belangrikste gedeeltes in die Bybel is. In daardie verse word die hart van die evangelie uitgespel. Dit is asof Paulus in die konteks van diepe nadenke oor sy ervaring van die verborge en kragtige werking van God se gees, die rykdom van die evangelie dieper besef. As hy skryf oor hoe initem God se werking in sy lewe is, dan maak dit in hom dieper insigte en verstaan los. By 2 Korintiërs 5:17-19, een van my gunsteling-gedeeltes, is ons by die bron van die lewe.

En die een ding lei na die ander: As ons dit eers doen en agterkom hoe intiem die mistiek verbind is met die liefde van Christus wat ons dring (Bernard!), kry ‘n mens ook nuwe insig in daardie ewe beroemde gedeelte in 1 Korintiërs 13 wat die teenpool is teenoor mense wat geesdryf – maar in die proses die Evangelie skade aandoen en die gemeente in partyskappe verdeel.

Underhill skryf een van die groot klassieke werke oor die msitiek. Sheldrake, het ons verlede week gesien, skryf ‘n goeie boek oor die geskiedenis van spiritualiteit. Maar met Underhill het ‘n mens ongetwyfeld iemand wat die mistiek geken het – van binne uit. En haar boek wat so eenvoudigweg haar betrokkenheid by haar werk uitbeeld, bied 'n mens insig in 'n fokuspunt in die spiritualiteit. Met die mistiek is 'n mens by die hart van die spiritualiteit - en van die Evangelie.

Die gelaat van God in die barheid van armoede.

Eers wou die leiers van die gemeente my daar weghou. Maar toe dit my beurt was, het ek in die armste, maar ook die gevaarlikste deel van die gemeente huisbesoek gedoen. Saans ná vyf het ek verby die gegoede woonbuurte met hulle luukse wonings daarheen gery. Soos ek nader aan die township gekom het en afgedraai het na die onderbuurt, het die steenkool-rook al hoe digter gehang, die toneel al hoe vinniger verander – asof ek na ‘n ander planeet gereis het.

Dit was nie eintlik maklike besoeke nie. Ek dink dikwels daaraan hoe ek daarheen gery en daarvandaan vertrek het met soveel gemengde, maar baie menslike gevoelens – met verset in my gemoed oor die onmenslikheid van sulke toestande. Dikwels depressief oor die lelike gesig van ons samelewing. Dikwels aan die vra oor die teenwoordigheid van die Heilige in só ‘n plek. Dikwels sonder woorde oor die eindelose gesig van armoede, van misdaad, van geweld, drankmisbruik en disfunksionele gesinslewens.

Die huisies was piepklein, omring deur stukkies grondtuine met hier en daar ‘n kolletjie gras of ‘n verlate boompie. Hulle het soos boksies ingeryg gestaan. Oral op die ongeteerde strate was daar ou motors aan die ry en baie mense aan die loop. Dit was ‘n woelige tyd van die dag as ons daar aangeland het. Die buurt het, ongeag die oewerlose armoede, gelewe. Daar leef mense daar.

Iemand van die kerkraad het altyd saam met my gegaan. Dit is ‘n deel waarin mens liewer nie alleen moes wees nie, het hulle onnodiglik verduidelik.

Maar vir my was dit belangrik dat die kerk juis daar teenwoordig moes wees. Want hoe arm, hoe gedoem tot oppervlakkigheid is die prediker wat met mense die dieper dinge wil deel in die eenrigting-verkeer van ‘n kerkgebou? Dit is immers in hierdie huisies, in hierdie vaalheid van die lewe van elke dag waar ‘n mens hoor hoe en wat praat mense met en oor God. En hier word ‘n mens gevoed, gevorm en geknie in die lewensruimte waarin die praat oor God geanker moet word.

Ons het elke keer afsprake gemaak en dan van huis tot huis geloop. Dit was maar tipiese “huisbesoeke:” ‘n Gesprek, veral oor geestelike sake. ‘n Gedeelte uit die Bybel saamlees. ‘n Gebed saamdoen. En tog, altyd weer, het dit my na die tyd opgeval dat die vriendelikheid en die dankbaarheid eintlik sterker was as in ander plekke en buurte. En elke keer weer het God my in my menslike gevoelens en vrae beskaam: Die normaliteit van hierdie “huisbesoek” is elke keer weer oopgebreek deur die vreemde, boeiende waardering van mense wanneer hulle besoek ontvang van iemand wat na hulle uitreik in die naam van die Een wat liefhet ongeag hul geringe blyplek, hul karige besittings en hul gebrek aan aansien.

Op ‘n keer kom ek by ‘n huisie waar daar letterlik geen meubels is nie. In die kombuis is daar net ‘n tafel, ‘n kombuiskas en twee stoele. Daar is ‘n primus-stofie, ‘n pot en ‘n glas of twee op die kas. Ek sien niks eetgoeds raak nie. Selfs in hierdie klein plekkie is die ruimte so leeg dat ons stemme daarin weergalm. Die vrou van die huis se familie is weg. Sy is alleen in ‘n leë huis. Sy leef van niks, besef ek.

Sy het nie werk nie. In hierdie koue aand het sy ‘n dun somersrok aan, maar nie ‘n trui of iets om haar warm te maak nie.

Sy bedui opgewonde en besig ek moet op die stoel sit. En, dring sy aan, die ouderling moet op die ander stoel sit. Sy is dan die gasvrou.

Ek stel my voor en wil met die “huisbesoek” begin. Maar sy sê ek moet net so ‘n oomblik wag. Sy neem die glas op die tafel en maak ‘n groot bottel coke wat ek met die inloopslag dadelik gesien het, oop. Ek wil protesteer, maar sy sê sy wou darem vir die predikant iets te drinke in die huis hê. En daardie middag het sy spesiaal die bottel koeldrank gaan koop sodat sy dit die aand kan deel.

Net daar skink sy vir my die glas vol en gee dit vir my – in wat vir my voel na ‘n ritueel gelaai met betekenis. En toe ek klaar gedrink is, kry die ouderling ordelik ook ‘n glas.

Ek sien sy skink nie vir haarself in nie.

Nou, 25 jaar later, kom hang die herinnering aan haar en haar drinkgoed menige dag nog in my innerlike en straal sy vreemde goedheid oor my uit. Uit wat sy eintlik nie eers gehad het nie, het sy gegee.

Toe ek loop, groet sy my met hande skurf van eelte. Met beide haar hande hou sy my hand vas terwyl sy oor en oor dankie sê vir die kuier en, sê sy, veral vir die gebed.

Ek onthou nou nog die hande: hulle bly my by asof hulle kruishande was wat kruiswonde dra, maar wat nogtans na die ander uitgestrek word. Want, weet ek vandag, ánders as wat ‘n mens sou dink, was dit eintlik sý wat my bedien het, wat vir my ‘n sakrament, die drankoffer, laat smaak het. Die gemeenskap van die gelowiges was volmaak, sigbaar en transformatief – daardie aand in een van die armste woonbuurte van ons land, daar waar ons drie in die Naam van die Een wat altyd by ons bly, bymekaar saam was. Immanuel, besef ek, gee vir ons die rykdom van die Gees in die mees barre van plekke en tye.

God se voetspoor in die gelaat van die Ander

Wanneer 'n mens te vroom raak. Oor die besetene van Gadara

Markus 5 is ‘n verhaal oor die genesing van Legio, die man met die duisende bose geeste.

Die situasie en die toestand van die man word uitgebreid vertel, soos eintlik in min ander wonderverhale. Dit is 'n merkwaardige prentjie van iemand wat totaal gedisintegreer het.

“En toe Hy (Jesus) uit die skuit gaan, kom daar dadelik uit die grafte Hom tegemoet ‘n man met ‘n onreine gees, wat sy verblyf in die grafte gehad het. En niemand kon selfs met kettings hom bind nie; want hy was dikwels met voetboeie en kettings gebind, en die kettings is deur hom uitmekaar geruk en die voetboeie stukkend gebreek; en niemand was in staan om hom te tem nie. En altyd, nag en dag, het hy aangehou om te skreeu op die berge en in die grafte en homself met klippe stukkend te slaan.”

Hier is ‘n man wat skreeuend dag en nag onbeheers tussen berge en grafte rondhardloop totdat Jesus geeste uit hom jaag wat dan in ‘n trop varke storm en oor die krans in die see stort.

Markus teken die beeld van 'n man wat nie meer gehelp kan word nie. Sy situasie is totaal ontredderd. Jesus is byvoorbeeld nie die eerste mens wat hier ingryp om die man te probeer help nie. In die oorspronklike Grieks is dit duidelik dat daar herhaaldelike pogings was om hom te bedwing (perfektum). Hy is volgens vers 4 dikwels met voetboeie en kettings gebind, maar elke keer het hy wild die kettings in twee gebreek en die voetboeie stukkend geruk.

Na die beskrywing van die pogings om hom te bind, volg die opmerking in vers 4 dat niemand in staat was om hom te tem nie. Die prentjie is duidelik: vir Markus onderstreep dit dat die man gely het onder ‘n erge vorm van ontreddering, Godverlatenheid en besetenheid.

Die hoogtepunt van die verhaal is die uitbeelding van iemand wat ingestel is op sy selfvernietiging. Hy het homself met klippe stukkend gekap. Wat uitstaan is nie dat hy ander verniel het nie. Die verhaal se laagtepunt is die vertelling oor hoe hy homself tot niet maak. Wie sonder God leef, in gemeenskap met die demoniese, word opgeneem in destruktiewe verhouding tot hom- of haarself.

En tog: Iewers is sy kontak met die wêreld nie afgesny nie. Hy herken Jesus op ‘n afstand en praat met Hom. ‘n Mens kan dus aanneem dat hy goed geweet het wat met hom aan die gebeur is.

Hy het, sou ‘n mens dus kon sê, toegelaat het dat sy lewe in totale vernietiging verval. En hy het dit steeds bly doen - oor en oor. Dit is ‘n proses wat voortgeduur het. Die man het “aangehou” om te skreeu en homself stukkend te slaan.

Let op die man se reaksie op die besoek van Jesus: Hy bejammer homself. Ek besweer U by God, moenie my pynig nie. Die ironie is volmaak: Hier, waar sy hulp so naby is, dink hy nog maar aan sy eie pyn en lyding. Hy is in homself gekeer. So intens dat hy sy eie heil verwerp, dat hy Jesus uit sy bestaan wil weer.

“Gaan weg uit my lewe” roep die besetene uit. En hy is nie so uniek nie. Die inwoners van die gebied wat die wonder gesien het, smeek later ook vir Jesus om weg te gaan uit hulle gebied (17). Hulle is so vasgevang in hulle ingekeerde wêreld dat hulle die lig van God nie kan verdra nie. Hulle bly getrou aan hul identiteit as "heidene" - mense wat teen God kies. Waar mense nie in 'n verhouding met God opgeneem is nie, daar tree deformasie in en skop self-ingekeerdheid in.

Maar Markus teken dan die oomblik van transformasie helder en duidelik: Die man ken sy eie toestand. Hy is bewus van sy eie vernieldheid. Wanneer Jesus sy naam vra, vertel hy aan Jesus wie hy is. In Bybelse konteks verraai 'n mens se naam altyd jou identiteit (Lasarus, Petrus). Die besetene is iemand wat duisendvoudig in die ellende is. Legio is sy naam, antwoord die man as Jesus hom sy naam vra, “want ons is baie.” Hy onthul die vernietigende kragte in homself, sy innerlike verskeurdheid en donkerte: hy bly in die ruimte van die demoniese, van dit wat God verwerp.

Eintlik is hierdie onthulling van sy naam terselfdertyd ‘n hulpkreet uit sy hart en daarmee begin die proses van genesing. Maar daar is uiteindelik die mistieke oomblik waarin die transformasie begin: hy “val voor” Jesus neer (vers 6) en herken Hom skreeuend as Seun van die Allerhoogste God. In Bybelse taal is dit ‘n daad van aanbidding.

Hierdie man vra deur hierdie daad van neerval in werklikheid hulp van Jesus. Hy erken dat hy in die teenwoordigheid van die goddelike is en bely hom as Seun van God. Hierdie einste besetene, wat vir Jesus wegdryf van hom, is ook die man wat Jesus herken, bely en by ‘n draaipunt in sy lewe aankom. In die donkerte van sy besetenheid kan hy tog iewers die lig van sy verlossing herken.

En uiteindelik volg daar die radikale transformasie: Hy, die een wat die duisende duiwels in hom gehad het, wat nakend tussen die grafte rondgehardloop het en teen die berge en in die grafte geskree het, lyk totaal anders nadat hy vir Jesus ontmoet het. Nadat Jesus vir Legio uit die man verdryf en hulle in die varke invaar om in die see te verdrink, het die wagters van die varke die wonder in die stad en buitewyke gaan vertel. Die mense het by Jesus gekom en sien die “besetene sit, gekleed en by sy verstand - die een wat die legioen gehad het. En hulle was bevrees.” Vers 15 vertel die gevolge van die goddelike aanraking van mense.

En transformasie bring heelheid - dit integreer iemand in sy bestaan. Die een wat die legioen gehad het, sit by Jesus in plaas daarvan om wild in die grafte rond te hardloop. Hy het vrede gevind. Die waansin het gewyk. Hy het tot sy sinne gekom.

Die verhaal is nog lank nie klaar nie. Getransformeerde mense weet dat hulle by Jesus, in die ruimte van God, geborgenheid vind. Aan die einde van die verhaal vra Jesus die man om vir sy huis en mense te vertel watter groot dade God vir hom gedoen het en dat Hy hom barmhartig was. Jesus was in hierdie man se lewe ontfermend teenwoordig. Die kettings en voetboeie bind nie meer nie. Hy is vry. Hy is gestroop van sy demone, meer nog - hy is by die Here wat vir hom goed is.

Hierdie storie eindig eintlik met ‘n stukkie humor. Die man se besetenheid is oor, maar sy probleme is nie verby nie: hy wil nou ‘n gemaklike lewe, sonder probleme hê en by Jesus bly (vers 18). Hy doen juis wat Jesus van sy dissipels gevra het - "volg My." Maar Jesus besluit anders. Die man, weet Hy, is nou amper aan die ander kant: waar hy vroeër die lewe vir homself hel gemaak het, wil hy nou al die lewe vir hom pure hemel maak. Hy wat waansinnig was, is nou ‘n vroom man - te vroom. Die geneesde besetene smeek Jesus om by Hom te kan bly sonder om te besef dat die mistieke ervaring vra om deurwerking, uitlewing, dissipelskap. Die besetene groei dieper in sy geloof. Jesus lei hom om meer te vestaan van wat die aanraking van God in sy lewe begin bewerk het.

Markus beklemtoon daarmee dat 'n dissipel van Jesus somtyds sonder Jesus se sigbare, tasbare teenwoordigheid moet kan leef.

“Maar Jesus het hom dit nie toegelaat nie, maar vir hom gesê: Gaan na jou huis na jou mense toe, en vertel hulle watter groot dinge die Here aan jou gedoen het, en dat Hy jou barmhartig was” (19)

Hy word uitgestuur. Hy moet gaan vertel. Dit is nog nie hemeltyd nie. Die wêreld wag om te hoor.

Dit is nie die enigste keer dat Markus in hierdie verhaal oor getuienis-lewering praat nie. Die wagters van die varke het loop vertel van die varke wat oor die krans gestort het en die mense het kom kyk (vers 14). Die mense wat alles gesien het, het ook vertel (vers 16). Maar hierdie getuienis bring afwysing van Jesus (vers 17). Die besetene moet van ontferming gaan getuig - en daardie getuienis bring transformasie (vers 20).

So vertel Markus dus van 'n besetene wat 'n vrome word wat 'n getuie word.

Markus praat dus oor getuie wees van God se goedheid. Dit is nie die wonders wat so belangrik is nie. Dit is die heelheid, die integrasie, die genesing, die herkenning, die volwasse-wording, die einde van self-vernietiging, die ervaring van God se teenwoordigheid wat tel. Dit is waaroor "alles wat Jesus vir hom gedoen het" gaan.

En so berei Markus ons voor vir wat hy aan die einde van sy evangelie oor die opstanding sal vertel. Voordat ons Markus 16 kan verstaan, moet ons eers Markus 5 begryp.

Die twee vreemde jongmans in Markus se Evangelie

By die lees van Markus 16 oorheers die vroue gewoonlik vir ons die verhaal. Ons sien hulle vrees raak: “bewing en ontsetting het hulle aangegryp.” Só eindig Markus Evangelie. Ons is veral verbaas dat die vroue so reageer op "blye" nuus. En dat die Evangelie op hierdie "vreemde", verborge manier eindig.

Maar dit is iewers nie regverdig teenoor die hoofstuk om dit so te lees nie. Eintlik is die belangrike karakter daarin eerder die “jongman met ‘n lang wit kleed om” (Markus 16:5).

Die vroue reageer immers op wat hy vir hulle vertel. Dit is hy wat dinge "aan die gang" sit en wie se optrede 'n kettingreaksie op tou sit. Die vroue skrik al groot toe hulle hom sien. En eintlik oorheers hy die verhaal: Die jongman is die een wat weet wat aangaan. Teenoor die vroue se angs, is hy 'n figuur wat gerustheid, insig en sekerheid uitstraal.

Ons vergeet skoon van hom. En dit is jammer. Want hy speel 'n sleutelrol en laat ons 'n deurslaggewende aspek van die opstanding verstaan.

Dit is vreemd dat ons so gou van hom vergeet. In werklikheid behoort hy juis ons aandag te trek. Hy is immers 'n rare karakter. Juis en veral omdat hy so 'n doodgewone persoon is, val hy op. Hier, op die hoogtepunt van die evangelie, is die een wat alles weet 'n gewone knaap. Dit merk ons al uit die Markus se Griekse woord vir “jongman.” Hy noem hom 'n "neanivskon." Dit is ‘n woord wat gebruik word om ‘n seun of 'n mens van jeugdige ouderdom te beskryf. Mense wat die teks vinnig lees nie, dink gewoonlik hy is ‘n engel. Maar die Griekse woord is duidelik nie die woord vir engel wat elders in Markus gebruik word nie (bv in Markus 1:13).

Hierdie “onbekende” jongman trek dus normaalweg nie baie aandag nie. Ons lees skoon bo-oor hom.

Waarom vertel Markus juis op hierdie uiters belangrike oomblik dat die vroue-dissipels Jesus se opstanding ontdek, vir sy lesers van hierdie jongman?

Gewoonlik weet lesers nie waarom nie. Waar begin 'n mens tog om uit te vind wie hy is? Want Markus gee vir ons nooit 'n naam met wie ons hom kan identifiseer of verbind nie. Hy is anoniem.

Dit is ook raar dat ons maar sukkel. Want ons hoef nie te ver te soek om 'n antwoord te kry nie. 'n Mens hoef die Evangelie net fyn te lees om agter te kom wat hier aangaan.

Die sleutel tot die antwoord kry ‘n mens uit hierdie woord wat vir “jongman” gebruik word.

Die woord kom nie dikwels in die Nuwe Testament voor nie. In Markus kom dit in Markus 16:5 en verder slegs in Markus 14:50 voor. Daar in Markus 14 word ook net so ‘n vreemde verhaal vertel: Nadat Markus 14:50 vertel dat al Jesus se dissipels Hom verlaat en gevlug het, volg in Markus 14:50 die volgende verhaal:

“En ‘n sekere jongman met ‘n linnedoek om sy naakte lyf het Hom gevolg; en die jongmanne het hom gegryp; maar hy het die linnedoek laat staan en naak van hulle weggevlug.”

Ons het net hierdie twee verhale oor jongmanne in Markus Evangelie. Die een oor ‘n jongman vóór Jesus se dood en die ander oor ‘n jongman ná Jesus se dood.

Dit is raar. Markus praat dikwels oor die dissipels, die vroue, die opponente van Jesus, mense wat Jesus volg. Maar hy praat net twee keer oor 'n jongman.

Môre meer hieroor.

Wanner 'n mens vreemde keuses vir God maak.

Ek lees die twee berigte (aangehaal hier onder) oor Euan Murray wat weier om op Sondae vir Skotland in toetswedstryde te speel.

Skielik oorval horde herinneringe my. Vir baie van ons herinner hierdie berig ons aan jare waarin Sondae nog ‘n dag van rus was – met besighede wat toe was, geen flieks, geen televisie, geen sport. Jy kon nie op ‘n Sondag swem nie of naaldwerk doen nie. Op die bitterste somersdag moes jy tuis jouself besig hou terwyl g’n kind of kraai om jou beweeg het nie. Vir ons was dit maar bitter tye.

Hierdie “Sabbatsonderhouding” was deel van ons puriteinse erfenis. Dikwels is on bly dat ons ontslae is daarvan. Dat ons nie meer "wetties" leef nie.

Ek lees die berig oor Murray en dit val my op hoedat Murray deur ‘n traumatiese ervaring met ‘n ernstige besering tydens 'n rugbywedstryd gelei is om weer ‘n keer oor sy lewe na te dink. Iets het met hom gebeur daardie dag toe hy ‘n verskriklike hou en toe ‘n aanval gekry het wat hom laat dink het hy gaan sterf. Juis op die plek waar sy lewe soveel sin gemaak het, op die rugbyveld, daar het hy tot stilstand gekom.

Of: Dit was of iets groters hom tot stilstand geruk het.

Die oomblik van Aanraking.

Skielik het hy die diepere vrae gevra: “I had many questions. Like, what are we here for? And where am I going when I die?” Lewensvrae het op die rugbyveld hulleself aan hom opgedring.

En die antwoorde het hy nie by sy rugbymaats gevind nie.

Hy het dit in sy geloof gevind.

En wat my veral opval is hoedat hy, soos die antwoorde gekom het, die roem van die uitblinker-sportman herwaardeer het. Hy het ‘n heeltemal ander kyk op sy vorige lewe gekry:

"The money, the possessions, the fame, the great elusive relationship – all bubbles that appear perfectly spherical, all the colours of the rainbow. They're bright and shiny and light as a feather, and you chase them because it's good fun, but the minute you get them they burst and they're empty." He pauses. "I'd had enough of chasing bubbles."

Ek is geboeid deur sy woorde. Die beskrywing is digterlik mooi en die woorde roer my in hul egtheid.

Hier sien ek ook die nietiging raak - daardie onvermydelike kant van die mistiek. Ons ken dit almal. Daardie oomblikke in jou lewe waarin jy besef dat niks, en dan ook niks geluk en vrede kan koop nie. Dat jy skaamte ervaar oor jou lewe van armoede sonder God. Dat alles wat altyd vir jou so belangrik was, vaal lyk. Nietig lyk.

Al waar jy nou vrede gaan vind, weet jy, is by God.

Ek lees geboeid hoedat hy vertel dat sy keuse ‘n hele proses aan die gang sit. Hy voel dat sy besluite van hom met verloop van tyd en soos hy daarmee geworstel het, ‘n sterker mens maak. Dit is nie maklik nie. Dit vra maar stry en vasbyt.

En dit vra maar om soms vreemde besluite te neem wat vir ander mense verbaas en selfs verstom.

Hy is duidelik terughoudend, selfs verleë, met die opspraak wat sy standpunt verwek.

En dan merk 'n mens ook die onverwagte uitkoms wat sy ervaring bring. Iewers bring die groot omwenteling ook in sy lewe die wederkerigheid, die vredige bestaan by God. Noudat hy 'n nuwe perspektief het, keer dit sy lewe om en bring dit nuwe ervaringe. Dit bring ook in sy sport diepte:

When I became a Christian my life away from rugby changed hugely. I went to church, I looked after myself more, I used my time better, I prayed. I prayed about my rugby and asked whether or not I should stay in the game. I stayed and the following season the doors suddenly opened. I got a regular place in the Scotland team and things have been good ever since. Over the last few years I've found out what a Christian should be. A Christian should be the hardest worker of all."

Hy het deur sy geloof en deur sy keuse vir God en sy verstaaan van die Bybel ‘n meer toegewyde mens geword. Van sy kant het dit gevra van hom om ‘n harde werker te wees. Sy geloof het nie sy sport tot ‘n einde gebring nie, maar dit tot nuwe hoogtes laat ontplooi. Hy word 'n beter rugbyspeler.

Daar sit in sy nuwe lewe van toewyding ook 'n stuk dissipline in sy geloofslewe: Murray sê in die onderhoude dat hy op ‘n Sondag twee keer kerk toe gaan. En dan nog in die week twee keer. Daardie groot rugbylyf wat selfs die Beast reggesien het, skuif elke week ten minste vier keer in die kerkbanke in. En hy vertel hoedat sommige preke sy lewe verander het. Hy luister, hy onthou, hy neeem die woorde van Bo in en dit skuif hom, verander hom.

Maar dit het tog vir hom as individu beteken dat hy rugby op ‘n Sondag opgeoffer het. Selfs baie spesiale wedstryde – selfs ‘n toetswedstryd teen die Franse. Vir hom was dit die regte ding om te doen. Hy neem niemand anders kwalik wat dit nie doen nie. Hy bid selfs vir sy maats wanneer hulle op Sondag op die veld sal wees.

En dit is hier dat die opspraak nie uitbly nie: Onmiddellik oor die wêreld heen het berigte oor Murray se keuse verskyn. Google dit maar en sien hoeveel mense nuuskierig wou weet wat die man, hierdie groot rugbyspeler dan kan besiel. Dit is asof mense vra: Is hy nog by? Wat makeer hom? Daar is amper ‘n ondertoon van: Iemand wat op Sondag tyd net vir die Here wil maak en dit ten koste van unieke sporthoogtepunte in sy lewe, is bietjie laf.

Mense wat vandag nog die Sondag as ‘n stil dat van rus saam met die Here en vir die Here vier, is die uitsondering – dit is duidelik as ‘n mens na Murray se ervaring kyk.

Nie baie sportmense sal Sondae so opoffer nie. Die dag as een van hulle wel daaroor dink en daaroor besluit, luister ‘n klomp mense, soms miljoene mense, in verwondering.

Of met ‘n stuk sinisme. Soos die verslaggewer wat vir hom vra of hy dan nie Dawkins de boek “The God Delusion” gelees het nie. Mense wat in ons dag en datum nog in God glo is sielkundige gevalle... Kan ‘n normale rugbyspeler dan nog so deur sy godsdiens “mislei” word?

Ek dink ook ons vra heimlik in ons hart dieselfde soort vraag: Ons wil so bietjie minder puriteins wees, minder fanaties, dink ons. Ons wil gematigde Christene wees. Nie te verkramp nie. Christene moet tog darem nie pretbederwers wees nie. En wat is dan nou so erg aan ‘n rugbywedstryd op Sondag?

En tog: Selfs ons luister iewers versigtiger na hierdie rugbyspeler wat die dieper vrae gevra het en wie se lewe vertel van ‘n hele proses van omvorming wat daardeur aan die gang gesit is. Wat weet wanneer die siel skade ly....

Dit val my op hoe teensinnig Murray hieroor praat. Hy is op geen kruistog nie. Dit is vir hom ‘n persoonlike saak waaroor hy gebid het en wat vir hom werk en wat sy geloof verdiep. Dit is die woorde van ‘n man wat iets spesiaals wil weghou van spot en sinisme. Dit is vir hom ‘n ervaring wat nie gebruik mag word om geloof belaglik te maak nie.

Ek besef ook by die lees van die artikel hoe sensitief hierdie saak werklik is. Jy kan so maklik hierdie persoonlike keuse van Murray as ‘n stuk moralisme afmaak. Of ‘n mens kan nou as kruisvaarder weer die pad vat om die ou tradisies oor Sondag te laat “herleef.”

Dus wonder ek in hierdie week nadat ek Griffiths se Golden String gelees het waarin hy vertel van die merkwaardige tye dat hy ure in gebed by God wou deurbring, oor Murray se getuienis. Griffiths vertel hoedat hierdie tye vir hom allerbelangriks was.

Murray se getuienis is nie deur hom uitgebasuin nie. Dit is uit hom getrek deur ‘n verslaggewer wat toevalling daarop afgekom het. Maar dit is tog vir hom belangrik. Sy hart is in hierdie besluit van hom.

Maar die aritkel laat blyk waarom hy tot hierdie besluit gekom het. Rugby kan nie vir hom die dieper dinge bied wat hy op ‘n Sondag in die kerk vind nie. Dit is vir hom geen pyn of straf om die keuse te maak nie. Dit is vir hom die logiese ding om te doen in die lig van sy geloof. Dit is iets waarin sy hart is. En dit gee hom vrede.

Miskien is dit tyd dat ons weer begin nadink oor Sondag – daardie dag waarop selfs God gerus het. Die dag wat aan die Here behoort. Maar wat ons dikwels ons dag gemaak het.

Eintlik, vermoed ek, is daar in ons harte dieselfde verlange na vrede om op die Here se dag stil te word. Dit wat vir ons kleintyd so bitter was, het die belofte om so soet soos heuning te wees.


Six Nations: 'Rugby is not what fuels my happiness,' says Euan Murray (oorgeneem uit die Guardian).
Scotland prop Euan Murray on why he refuses to play on Sundays and will not watch their first match.
Euan Murray will miss Scotland's Six Nations opener against France.
Euan Murray wraps his arms around his 18st body and shivers. The Northampton Saints and Scotland tighthead prop is a mountain of a man, but he looks vulnerable when facing the subject of his religious choices.
This Sunday, as Scotland take on France at Murrayfield in their first match of the Six Nations, the 29-year old will not be on the pitch. He has decided to forgo Sunday matches, and all non-religious activity that affects the Christian Sabbath – including interviews with Sunday newspapers.
Tired of explaining himself, he recently informed his club that he would no longer discuss the decision, and so as we approach the subject Murray sighs. He rearranges his feet on the coffee table in front of him, and sinks deeper into his coat, visibly retreating. "What do you want me to say about it? I don't think I need to say much about it. It's a decision, a difficult decision I had to make. And I'm happy with my decision."
There is a stony silence. The interest in his story has been intense and there is a weariness apparent over being cast in the role of religious curiosity of the week. But it is impossible for Murray not to discuss the subject in detail because his two great loves – rugby and Christianity – are so inextricably linked. Even as he speaks the language of the two collide. "Take my yoke upon thee …" he says, quoting the Bible, before pausing to note the irony. "You know like the yoke we use in training?"
To sacrifice one for the other has been tough and there is a revealing sadness in his voice as he describes what it has been like to miss games for Northampton. "I missed being part of it," he says quietly. "Someone actually told me the score the last time and I was really, really happy that we'd won."
Does he sometimes wonder if he's made the right decision? There is a very long pause. "I believe that biblically I've made the right decision." And emotionally? Murray blows out his cheeks. "Well, when you really become a Christian, life's a battle. You're going against the tide. The crowd are going one way and you're going another. It's always going to be a battle to be different. The easy thing is to go along with the crowd, everybody's doing it. You know? Try going the opposite direction to a crowd. It's hard. You won't get very far."
Did he realise the attention would be so relentless after his announcement? "No I didn't," he says, "but I didn't actually make an announcement. A reporter found out, wrote an article on it and then the Scottish Rugby Union confirmed that I wouldn't be playing on a Sunday." He shifts uneasily in his seat.
And so, when his team-mates run out against France on Sunday, what will he be doing? "I'll do the same thing I do every Sunday," he says. "Relax, rest, and enjoy the day. I won't watch the game. It's a day where I can enjoy the Lord." Will it be hard to not think about rugby? He laughs. "Yeah! I'll pray for the team. We'll see what happens. It's challenging. But ultimately rugby's not what fuels my happiness in life."
He stops, and then smiles. "I just wish that games of rugby weren't played on Sundays. Christ doesn't want them to be played on Sundays."
Murray was raised as a Christian, his mother taking the family to church in Glasgow. But he only turned to Christ in earnest after he was knocked unconscious in a game against Munster in September 2005. For those who witnessed the incident, the images are distressing. A collision with Anthony Horgan's knee sent Murray's head snapping back. As he lay on the pitch, his face contorted, his body writhing, he suffered a horrific seizure. Those around him thought he was dying. When he finally regained consciousness he entered a state of delirium, swaying on his feet and battling with the paramedics as he roared in confusion.
"Sometimes it takes a bang on the head to wake someone up," he says. "Some people don't get that chance. For some people it's bang, dead." He laughs.
It was after that day that Murray began to reflect on his life as a professional sportsman. He says that at the time he was lured by bright lights and an extravagant lifestyle. He says he often drank too much. He sniffs. "If you drink heavily your body doesn't recover as quickly. Injuries don't recover as quickly." Murray found that out the hard way as he battled with injuries including a broken shinbone and ankle ligament problems which hampered the development of his talent. Team mates described his body as "rotten" – an interesting word. He smiles, noting the moral nuances. "It is, yeah. It is an interesting word. I find it funny … remembering that now."
He suggests that the path many professional sportsmen follow is "rotten". He tries to explain. "All the shiny bubbles," he says, holding out his big hands and shaking his head in sadness. "The money, the possessions, the fame, the great elusive relationship – all bubbles that appear perfectly spherical, all the colours of the rainbow. They're bright and shiny and light as a feather, and you chase them because it's good fun, but the minute you get them they burst and they're empty." He pauses. "I'd had enough of chasing bubbles."
What were the "bubbles"? "The attraction of all the glamour and glitz that society puts up on a pedestal and says is the be all and end all. All the tinsel, you know? The success. There are many ways of measuring success – it could be in popularity, the funniest guy, or the guy with the best scores, it could be money, it could be getting the best-looking girl, lifting the most in the gym, having the best clothes, it could be being the best rugby player in the world." He trails off. "It's not wrong to be funny, or have a great-looking wife. It's not wrong to have money and to want to be the best player in the world, but if that is your idol then that is wrong."
In finding God, he says, Murray was able to change his path. He picks up a mug of tea and a glass of water and holds them out in front of him. "This is the tea, all dirty and horrible, this is me, yeah? That's Jesus," he says, motioning to the water. "Pure. He's taken that filth upon himself and before God he says, 'Punish me for it'. He's been punished and look what he's given me. That perfect goodness in the eyes of God. He's declared me innocent." He swills the dregs of the tea and smiles. Can it be that simple? "I'm ashamed of the things I've done. Of course I am. But I'm thankful I have a saviour. He's saved me from that lifestyle. He's given me a new life."
In a portrait of Murray it would be misleading to only reference the religious sportsman. As a young boy growing up in the countryside south of Glasgow he worked on a farm, mucking out the outhouses, feeding the milk calves. "I loved working with animals, and the manual hard work," he says. "It made me strong."
He went on to qualify as a veterinarian – "because I love puppies and kittens," he jokes – only embarking on a professional rugby career at the advanced age of 23. Even so, during that first year of rugby he still practised as a vet one day a week, before deciding to give it up and focus on the game.
"My mum still gets me to clean the dog's ears, though. Or anal glands," he laughs. "It's a very specialist procedure. They've got an Alsatian now – big ears. But the dog they had before used to get anal gland problems so he needed them squeezed. Yummy! I haven't had to put any of my vet skills to use on the team yet … none of the ones mentioned, anyway."
After his accident against Munster Murray considered retirement and a return to the veterinary profession, but his passion for the game kept him in it and now at Northampton he seems to have found his spiritual home, in more senses than one. "Have you ever been here for a match?" he asks, before embarking on a breathlessly excited description of matchday at Franklin's Gardens. "These supporters have such respect for the game. Either team could be kicking and there is dead silence – you can hear a pin drop. If somebody shouts out to distract the kicker he gets told to shut up. You can hear them going, 'Shh! Shut up!' There's nowhere else that happens. They've got manners, you know? It's amazing."
Two seasons ago he helped to haul the Saints back into the Premiership, and he seems to relish the challenge of performing to aid an underachieving side – Scotland being a prime example.
He smiles broadly at the mention of Scotland's chances of winning the championship, a feat they have not achieved since 1999, when they won the last Five Nations before the arrival of Italy. "I wish we were more successful, I'd love it if we were. The team have been getting good wins in the autumn, the way we've developed over the last three years, this could be the year."
But at the first hurdle his side will be without him. Does that not conflict with the team ethos of the sport? Murray is philosophical. "You bring your individual assets to benefit the team," he says, "and hopefully you'll get synergy when you put all these different components together. I'm a Christian, I try to be hard working, honest and fair. That's what I bring to the team."
When he is absent, as on Sunday, Murray can only pray that those qualities will not be missed too much.

IT STARTED like this; some innocuous questions batted away by enigmatic answers, some easy queries about his fitness met with friendly reticence. Euan Murray, recent destroyer of an All Black nicknamed Whopper and a Springbok known as Beast, has metamorphosed into a hesitant creature. Gone is the wrecking ball. Here, instead, is a subtle man of mystery.

"So how was training this week?" I ask.

"Oh, I didn't train, I was only watching," he says.

"Only watching?"

"Yeah, only watching. But I can't really disclose anything. It's a secret."

"A secret?"

"Yeah, I can't say any more."

He's laughing now, laughing and saying come on, we've better things to talk about than this. But this is kind of peculiar.

"Will you be playing this weekend for Northampton?"

"I won't be, no."

"Will you be playing for Scotland next Sunday, then?"

"Well, today is Wednesday and I can tell you what's happening today but I can't see into the future."

"Has something happened?" I ask.

"How do you mean?"

"Are you injured?"

"I can't say."

"Are you suspended?"

"No, no, nothing like that."

"You're talking like somebody who has just heard they've tested positive for drugs and they're suspended but are not allowed to say anything."

"No, no, not at all. Drugs! What are you on about, man! Are you mad? No, it's just a knock, a wee knock."

It's a circuitous route to find the truth. A bang against Toulon last weekend saw him replaced early in the second half. Word has it he should be fine for the Wales game, not that he'll be drawn on it. "Hopefully, I'll be okay. We'll see..." Is that it, though? Is that the source of the stoicism?

He's a curious man, Euan Murray. Intelligent, warm, witty and mystifying all in one. He is one of the world's top tighthead props right now, his star rising in the global game during the autumn series when he crushed the Whopper like an old tin can one week and then won a comprehensive victory over the Beast the next. The Beast was rated highly in South Africa up to then. Still is, actually. They know he's good but they now know that Murray is better and they know he's coming for them in the summer in the front line of the Lions tour. Barring injury, the Scot is a certainty.

Murray is thankful for the praise but slow to get excited about it. The ups and downs of a prop's life tend to give you some perspective. It's a tough old world these boys inhabit and nobody knows that better than Murray.

The seizure, he's spoken about. Mid-September 2005, a horrific accidental collision in a game with Munster, his body in convulsions, his consciousness lost. There were people standing over him that evening thinking that he was going to die right there in front of them. It was a petrifying ordeal that had a profound impact on his life. That's when he found God. He looked for help and found it in the Word of the Lord.

"For about a month after it happened I had problems with my balance and at one stage I thought I was going to have to retire. That was 2005 going into 2006. I'd had a really awful run of injuries, I was falling apart at the seams. My teammates used to say, 'you know you're problem? Your body is rotten'. They were right. At times I was very low. What the seizure made me realise is that life is short so I started to question things at that stage. I had many questions. Like, what are we here for? And where am I going when I die? And then I started reading the Bible and then after quite a long time my life was transformed and it wasn't me that did it, it was Jesus Christ that did it."

"You believe that?"

"Yeah. Without a doubt."

"But you were the one who repaired your life, you were the one who worked hard on your rugby and bettered yourself. God didn't turn you into a world-class prop."

"It's two different things you're talking about. There was my life away from rugby and there was my life in rugby. When I became a Christian my life away from rugby changed hugely. I went to church, I looked after myself more, I used my time better, I prayed. I prayed about my rugby and asked whether or not I should stay in the game. I stayed and the following season the doors suddenly opened. I got a regular place in the Scotland team and things have been good ever since. Over the last few years I've found out what a Christian should be. A Christian should be the hardest worker of all."

"Why?"

"Because the Bible says that whatever you turn your hand to, you're to do it with all your might. Elsewhere, it says you're to do it as if you are serving Christ."

"Have you ever challenged your faith by reading something like The God Delusion?"

"Are you putting all this in the article?" he laughs.

"Definitely."

He laughs again. "Well, you see, The God Delusion is a book that's maybe five years old and it's one man's opinion whereas the Bible is made up of 66 books that are thousands of years old and that's the one I live by."

"Have you read The God Delusion?"

"It's not on my reading list, no. I'm not saying that I wouldn't read it, I'm saying that it's not top of my priority list to read it. I'm aware of the arguments, though. I have enough conversations with people to know these things, but it's just a question of faith. My faith is the most important thing in my life, following Christ is the most important thing in my life."

"You go to church regularly?"

"I go to church on a Sunday morning and a Sunday evening and I try and get along to a midweek Bible study and prayer meeting."

"What about playing rugby on a Sunday?"

The question is met with a long pause. A lo-o-o-o-ng pause. "I can't answer that at the moment," he begins.

"Do Sunday games cause you difficulty?"

"I just can't answer it at the moment. I'd rather not speak about it. It's a very difficult issue because of my faith. It's a very difficult issue for Christians."

"That's understandable, but people would like to know if you're available for the Wales game on Sunday?"

"Yes. Yes I am. If selected I will play the same way I always do."

"You sound like you're struggling with it, though."

"Yeah, maybe. Why? Just because... Just because... This is my stance on it. In the past, in the distant past and in the recent past, rugby players and other athletes who are Christians haven't played on Sundays. I'm aware of Christians who don't compete on Sundays and there are Christians who do compete on Sundays and currently I'm competing on Sundays. That's what it is. Currently, I'm competing. It would be fair to say that this is something that all Christians wrestle with."

He apologises for going on about it but points out that I'm the one asking the questions. Quite right. But it's hard to separate the two; the faith and the rugby. For instance, Murray felt that he was really maturing as a prop right at the end of last season, just before Scotland's tour to Argentina. If he had to pinpoint a major period in his progression those weeks would be it.

He says he moved up a gear. He became a stronger person, mentally. "It's back to religion," he says. "I don't want to harp on about it but you've asked all the questions, haven't you? I was listening to a very good speaker. A church minister. Something he was saying was based on part of the scriptures in the book of Romans. When the minister was young he spoke to an older Christian and he asked the older man what it meant to live as a Christian in this world and the older man said it meant that as a Christian I'm going to out-work you, out-fight you and I'm going to out-love you. I realised that's what I should be doing.

"It gave me a different perspective and I realised I had to do everything like that. I felt I was working hard enough previously but I wasn't really. The lads at Northampton beat me up regularly about it. There's always banter but I have a laugh with them. They give me a ribbing about my faith but I say it's good to think about these things instead of playing a computer game all day."

In a rugby sense, does he have faith? With the Six Nations nearly upon us and the Grand Slam Welsh on their way does he believe that Scotland can fulfil the obvious potential in the ranks this season? Assuming he's fit, of course.

Well, the way he sees it is that Scotland, up to this point, have suffered from their lack of experience. The team had exciting youth but not enough maturity. Now, he thinks, that may have changed.

The upside of the agony of the Springbok Test was that it was a lesson learned. The team became a little bit older and a little bit wiser having lost a game they should have won. "Although we didn't turn over one of the big guns in the autumn we did perform very well. We almost beat the world champions. Now, almost isn't a word to be proud of. It's not good enough. However, it gives us confidence going into the Six Nations."

Times are good for Murray, if a little complicated. The dilemma of playing or not playing on a Sunday is obviously the source of some reflection in his life. Nobody should underestimate the depth of his feelings on this no more than we should underestimate his ability to come to terms with the predicament before donning his menacing game-face and scrummaging a Welshman into oblivion come the weekend. After all, he may be a very good guy but, when needs arise on the rugby field, he does a thoroughly convincing impersonation of a very bad man.

Paradys (2)

Ons ken almal hierdie oomblikke van kreatiewe trots....


As daardie kindertjies die dag hul skeppingsdrang laat uitborrel en op die mure hul hoge kuns aanbring.


Dit is die lot van ouerskap dat hulle een of ander tyd die kunssinnigheid van hul afstammelinge sal beleef...


Maar hierdie tweetjies was darem besonderlike driftig.


Hulle het die plek in 'n spierwit paradys omskep. En terwyl seun innemend glimlag, lyk dit of sustertjie nog lank nie klaar is nie.

Paradys....

Dit gebeur nou wanneer die wolf en die lam saam wei.....





(met erkenning aan davedickesite)

Boeke

Ek kry dikwels versoeke van mense oor boeke op die terrein van spiritualiteit. Veral omdat daar so baie verskillende opvattinge van spiritualiteit is, is dit vir iemand wat nuut is nie altyd maklik om werke te vind wat binne die hoofstroom van spiritualiteit bly en wat 'n mens aan spiritualiteit in die egte sin van die woord sal bekend stel.

Mense verstaan onder spiritualiteit baie verskillende dinge en die allervreemdste boeke word onder die naam van spiritualiteit geskrywe. Terwyl spiritualiteit 'n deurslaggewende, belangrike en groeiende beweging in ons tyd is, is dit daarom van groot belang om uit te kom by dit wat werklik spiritualiteit is en om nie vas te val in allerhande randverskynsels op die terrein nie.

Ek wil dus van nou af graag van tyd tot tyd 'n bepaalde boek aanbeveel vir mense wat kennis wil maak met goeie literatuur oor spiritualiteit. Ek gaan veral konsentreer op boeke wat deur gevestigde en gerekende persone op die terrein van spiritualiteit geskryf is. Daarby bedoel ek mense wat gereken word as uitstaande kenners in die gebied.

Spiritualiteit is letterlik twintig eeue oud. Dit het 'n baie lang geskiedenis van mense wat oor eeue heen die geestelike lewenskuns opgesoek het. Onder hulle tel van die grootste name op die gebied van die godsdiens. Dit sluit in groepe en mense soos die Woestyn-vaders, die Benediktyne, Augustinus, Dionusios die Areopagiet, Jan (of Johannes) van die Kruis, Ruusbroec, Meister Eckhart. Thomas a Kempis en nog vele, vele ander. Juis omdat dit so 'wye veld is, is dit baie moeilik om 'n goeie inleiding daaroor te vind vir mense wat nog vars is en graag 'n betroubare oorsig wil lees.

In ons land en in die Protestantisme is groot dele van hierdie geskiedenis vir ons onbekend of verwarrend, want ons het meestal net in ons eie tradisie gelees (Calvyn, Luther en latere skrywers). Maar die hooffigure in die Protestantisme soos Calvyn en Luther het die spiritualiteitstekste goed geken en dikwels daaroor geskryf - waarderend, maar ook krities. Terwyl hulle die geskiedenis goed geken het, het dit dikwels gebeur dat latere geslagte onkundig was of verdraaide insigte daaroor gehad het.

Daar is nie baie kort inleidende werke wat 'n mens 'n baie basiese verwysingsraamwerk vir die verstaan van die geskiedenis van spiritualiteit kan gee nie. Gewoonlik moet 'n mens kies tussen dik ensiklopediese werke. Daar is egter een orienterende werk wat nuttig is, maar wat terselfdertyd baie betroubaar is omdat dit deur 'n gesoute historikus en gerekende spiritualiteitskrywer geskryf is. Phililp Sheldrake was professor aan die Universiteit van Durham en is een van die senior spesialiste op die gebied van spiritualiteit. Hy het verskeie belangrike posisies en ampte beklee.

In 2007 verskyn sy "A Brief History of Spirituality" by Blackwell in Engeland. Die sagteband van 250 bladsy begin met 'n definisie van spiritualiteit, bespreek daarna die begin en grondslae van spiritualiteit en belig daarna vyf groot era's in die geskiedenis van spiritualiteit. Sy gedeelte oor spiritualiteit in die tyd van die Reformasie bespreek byvoorbeeld onder andere Calvyn en Gereformeerde spiritualiteit, Anabaptiste spiritualiteit, Anglikaanse spiritualiteit, die belangrike sewentiende eeuse Franse spiritualiteit. Hy sluit die boek af met 'n gedeelte oor moderne spiritualiteit waarin hy sulke belangrike temas en mense soos Thomas Merton, Simone Weil, Dorothy Day, Bede Griffiths en charismatiese spiritualiteit beskryf.

Ek het lank getwyfel oor watter beginnersboek die beste sou werk. Daar is nie veel nie, maar daar is nog een ander uitsonderlike boek wat ek spoedig sal noem. Uiteindelik is hierdie werk van Sheldrake so belangrik omdat dit klassieke Spiritualiteit bespreek, maar ook uitvoerig kyk na spiritualiteit in die twintigste eeu. Op die manier kan 'n mens sien watter nuwe vorme spiritualiteit aangeneem het en hoe lewendig dit nog in ons tyd is. Origens skryf hy helder, toeganklik en verstaanbaar in 'n vloeiende styl. Hy is in staat om kernagtig die belangrike insigte van 'n bepaalde tradisie of persoon saam te vat.

'n Mens kan spiritualiteit op baie maniere begin studeer. Een goeie manier is om te gaan kyk na wat deur die geskiedenis heen oor spiritualiteit geskryf is. Deur die groot skrywers oor spiritualiteit te bestudeer, kry 'n mens spoedig 'n idee van hoe spiritualiteit verstaan moet word. Die groot geheim is natuurlik om nie net te kyk wat alles "oor" spiritualiteitstekste geskryf word nie, maar om uiteindelik hierdie skrywers self te lees. As 'n mens in Sheldrake se studie al die groot name raaklees, is die volgende taak om hierdie beroemde name se werke self op te soek en te lees. Gelukkig is baie van hulle verniet op die internet te lees. Omdat hulle sulke ou werke is, is hulle goed vertaal en gepubliseer. Soms is dit 'n wonderlike ervaring om sulke tekste te kan lees. Aan die een kant kan hulle "vreemd" en "anders" wees, maar aan die ander kant kom 'n mens agter hoe mense deur eeue heen op 'n spesiale manier beleef het dat God hulle aanraak en hulle opneem in 'n lang proses van transformasie.

Dus - vir 'n begin word Sheldrake aanbeveel. Sheldrake sal hopelik volgende jaar ons land besoek. Hy het reeds ingestem om dit te doen. Spirasa (die Spiritualiteit Assosiasie van Suid-Afrika) sal sy besoek organiseer. Skryf aan spirasa@gmail.com om op hulle adreslys geplaas te word. Des te meer rede om hierdie verfrissende werkie aan te skaf en deur te lees.

Tans is die werk by Kalahari teen 'n afslag beskikbaar. Volg net die link:











Die ander boek sal ek nog by kom. En die beloofde bespreking van die jongman in Markus volg spoedig

Markus en die Opstanding

Baie moeite word gedoen om ‘n “simboliese” betekenis van die opstanding te verdedig. So 'n simboliese verstaan daarvan maak die evangelie vir die “moderne” mens makliker om te glo, word gesê. Omdat geen mens nog ooit in die wêreldgeskiedenis uit die dood opgestaan het nie (altans in ‘n geverifieerde konteks) en die natuurwette so ‘n opstanding skynbaar onmoontlik maak, meen baie mense vra geloof in die opstanding te veel van die moderne mens as dit “letterlik” verstaan moet word. As dit figuurlik bedoel is asof Jesus in mense se gedagtes opgestaan het of in hulle harte weer geleef het, het mense nie veel van ‘n probleem daarmee nie. Hulle hou selfs van só ‘n verstaan van Jesus se opstanding.

Mense wat die opstanding figuurlik wil lees, gee daarom veral aandag aan die interpretasie van Markus se Evangelie want hy beskryf duidelik dat Jesus se liggaam weg was. Die graf was letterlik leeg: die plek waar Jesus se liggaam was, is leeg. Jesus is nie daar nie. Meer nog, Jesus is op pad Galilea toe (Mk.16). As ‘n mens dus sy evangelie lees, word dit moeilik op die opstanding as ‘n bloot geestelike gebeurtenis te verklaar.

Hoe dus nou gemaak met Markus?

Die antwoord word in baie gevalle: Markus herinterpreteer die evangelie vir mens van sy tyd en wyk in hierdie herinterpretasie af van die oorspronklike betekenis van die opstanding.

Eers net dit: Een van die gewilde teorieë in die Nuwe-Testamentiese wetenskap is dat Jesus se heel eerste dissipels direk na hul spesiale ervaring eers geglo het dat Jesus se opstanding en sy hemelvaart dieselfde was. Jesus se opstanding moes dus vir hulle ‘n “geestelike” betekenis eerder as ‘n liggaamlike betekenis gehad het. Vir die eerste dissipels het Jesus bloot “hemel” toe gegaan. Eers later aan het Christene begin redeneer dat Jesus “liggaamlik” uit die dood opgestaan het. Dit is toe dat Markus begin vertel het dat daar ‘n leë graf was waar Jesus se liggaam nie meer gevind is nie. Markus skryf dus sy Evangelie om vir mense te “verduidelik” hoe hulle eintlik die opstanding van Jesus die “beste” behoort te verstaan en in die proses bring hy ‘n groot verandering in die opstandingsgeloof aan. Hy verletterlik dit. Maar wanneer hy dit doen, wyk hy af van die meer gevestigde verstaan van die opstanding om vir die lesers van sy tyd die evangelie te probeer verduidelik.

Hierdie argument kom daarop neer dat Markus ‘n geestelike hemelvaarstvertelling vir sy eie doelwitte verander het in ‘n letterlike, liggaamlike opstandingsverhaal. Jesus het volgens Markus dus nie ‘n hemelvaart gehad nie, maar hy besluit dat ‘n mens nou moet glo dat Jesus letterlik uit die dood opgestaan het. Dit beteken Markus “verander” die oorspronklike geloof van die dissipels. Hy “skep” dus ‘n verhaal waarin die vroue na die graf gaan en geen lyk in die graf vind nie.

Markus leef dus in ‘n tyd, volgens hierdie teorie, dat die dissipels meer letterlik begin dink het oor die opstanding. Die “letterlike” opstanding is dus nie “waar” nie – dit is eintlik ‘n vervalsing van die Evangelie deur Markus.

Een van die groot probleme met hierdie verletterlikingsverklaring is dat Markus nie juis goeie argument vir sy “nuwe” verklaring aanvoer nie. Hy skryf ‘n verhaal waarin vroue die leë graf ontdek (nie die dissipels nie). Om vroue as getuies in te roep, sou niemand oortuig het nie. Vroue was in die tyd van Jesus nie as aanvaarbare getuies gereken nie. As Markus dus ‘n nuwe opvatting van die opstanding wou verkondig, sou hy seker verstandig gewees het om eerder nie vroue as getuies te gebruik nie. Dit sou net twyfel by mense gewek het. Hy het homself eintlik in die voet geskiet deur vroue as karakters te gebruik. Eintlik, sou ‘n mens kon sê, maak die teorie van Markus ‘n dom skrywer.

(Tussen hakiers: Hierdie teorie is ook nie ‘n baie aantreklike benadering tot vroue nie: in hierdie teorie word vroue bloot fiktiewe figure wat Markus gebruik om sy eie storie te bedink. Daarmee word die fundamentele rol wat vroue in die verkondiging van die Evangelie speel, gesaboteer.)

Maar daar is nog ‘n belangriker rede waarom die teorie oor Markus se “afwyking” van die oorspronklike opstandingsgeloof nie oortuig nie. As ‘n mens die begrip “opstanding” ontleed, beteken dit konsekwent dat iemand wat liggaamlik dood was na ‘n tyd uit die dood terugkeer. Volgens die simboliese interpretasie het Markus skielik op ‘n dag op sy eie besluit dat hy ‘n geestelike gebeurtenis wil “verletterlik” deur nou te vertel dat Jesus werklik uit die dood opgestaan het. As Markus dit werklik gedoen het, het hy iets reggekry wat niemand anders nog ooit aan gedink het nie. Voor hom het niemand nog ooit in die geskiedenis verkondig dat Jesus (of enige iemand anders) dood was en lewendig geword het nie. Hier kry ons dan skielik vir Markus as iemand wat die briljante skuif maak wat niemand anders nog ooit reggekry het nie.

Maar ander trekke van Markus se teks wys daarop dat hy dalk maar net kan vertel wat “werklik” gebeur het. Daar is ‘n kwaliteit aan Markus se opstandingsverhaal in Markus 16:1-7 wat ‘n mens die indruk gee dat dit nie ‘n blote simboliese verhaal kan wees nie. Die verhaal van die vroue bevat allerhande konkrete detail wat ongewoon vir ‘n simboliese verhaal is, maar terselfdertyd histories tog heel waarskynlik kan wees. Die Jode het net verwag dat alle regverdiges saam uit die dood sou opstaan. Maar in hierdie verhaal van Markus lees ons allerhande inligting wat daarop wys dat een mens voor alle ander uit die dood opgestaan het. Markus moes ‘n sterk verbeelding gehad het as hy ‘n “geestelike” opstanding deur sulke ongewone, maar ook paslike detail uitgebeeld het. En dit is ook moeilik om te dink dat Markus so ‘n kort storie sou gebruik om mense te oortuig van ‘n liggaamlike opstanding van Jesus uit die dood.

Die eenvoudiger alternatief is om te aanvaar dat Markus op een of ander manier verwys na iets wat “werklik” in die geskiedenis en in die lewe van Jesus gebeur het. Daar was op ‘n stadium ‘n leë graf. Jesus het werklik opgestaan in die egte sin van die woord “opstanding.” En Markus wil op sy manier iets van hierdie werklikheid verkondig. Hy skep dus nie die idee nie, maar getuig daarvan. Niks verhinder iemand om die opstanding net so wel van die begin af op hierdie manier te verstaan nie. Daarmee verval die gedagte dat Markus eintlik maar gelieg het en dat hy boonop gelieg het soos niemand anders ooit in die geskiedenis kon doen nie.

Dikwels word ook uitgewys dat Markus, anders as die ander Evangelies, nie verhale het waarin Jesus aan sy dissipels “verskyn” het nie. Wat ook dikwels uit die oog verloor word, is dat Markus inderdaad praat van verskyninge van Jesus aan sy dissipels, al beskryf hy hulle nie afsonderlik nie. In Markus 16:7 sê die jongman dat Jesus op pad is na Galilea waar sy dissipels Hom sal “sien.” Dit wys dat Markus tog ‘n sekere patroon van die opstanding behou wat in al vier evangelies voorkom en wat sy verhaal tog meer “waarheidsgetrou” maak as wat soms voorgegee word (later meer hieroor).

Met bogenoemde opmerkings vat ek ‘n paar insigte saam van eksegete wat wil beklemtoon dat Markus as oudste evangelie nie so onbetroubaar is soos wat sommige uitleggers te kenne wil gee nie. Dit doen ek sonder om in ‘n naïewe realisme te wil verval. Ek aanvaar volledig dat ‘n mens vanuit ‘n kritiese realisme die tekste moet lees, terwyl ek graag ook vashou aan die diskursiewe karakter van die bronne waarmee ons werk. Met hierdie uitgangspunte verwys ek dus na sommige van die verantwoordelike eksegete wat vanuit ‘n bepaalde wetenskapsmodel tereg kan redeneer dat Markus nie die leë graf uitdink nie. Markus werk met ‘n boodskap dat daar “werklik” in die geskiedenis iets gebeur het wat nie net “geestelik” verstaan moet word nie. Die opstanding as ‘n “werklikheid” is dus nie Markus se uitvindsel nie. Dit kan net so goed die boodskap wees wat Markus as tradisie geken het en wat hy vir sy lesers wou oorgelewer het. Ruimte ontbreek om die detail hier verder uit te werk – maar hopelik kan die vorentoe nog gedoen word.

Hoe dink ‘n mens nou hieroor?

Die opstanding is een van die mees omstrede onderwerpe in die geskiedenis van die Christendom. In die afgelope dekades is die fynste historiese werk verrig om elke woord in die opstandingsverhale met ‘n vergrootglas te ondersoek. Die groot vraag in hierdie ondersoek was: Het die opstanding werklik gebeur? Is dit iets wat in die geskiedenis plaasgevind het? Kan ‘n mens glo wat die Evangelies sê? Is die skrywers van die Nuwe Testament te vertrou?

Hoekom loop ‘n mens weg van ‘n bespreking soos die een hierbo met ‘n gevoel van onbehae? Die bespreking hierbo wys dat daar argumente is wat ‘n nugter mens kan laat aanvaar dat dit nie heeltemal onmoontlik was dat die eerste dissipels reeds ‘n merkwaardige “werklike” gebeurtenis beleef het. Daar is genoeg dokumente wat vir ons vertel dat die oorspronklike opstandingsevangelie nie sommer net as ‘n geestelike, metaforiese verstaan van Jesus se lewe en werk verstaan hoef te word nie. Daar is aanduidings dat die opstandingsverhale ook as betroubaar en moontlik verstaan kan word.

Voordat ek in meer detail hieroor wil dink, is daar tog ‘n sekere aspek van Markus se opstandingsverhaal wat baie spesiale aandag verdien en wat die gordyn op ‘n beslissende manier lig oor hoe ‘n mens die opstanding in sy Evangelie behoort te verstaan. Die gesprek sal ons by ‘n spiritualiteitsperspektief op die opstanding uitbring. Daarmee gaan ek ook nadink oor hoe vrugbaar al hierdie “historiese” vrae oor die opstanding werklik is. Vir dekades lank het ‘n groot klomp mense baie tyd in hierdie historiese debat ingesit. Die vraag is nou hoe waardevol en nuttig was dit? Dus bespreek ons môre D.V. die verhaal van ‘n anonieme jong man in ‘n wit kleed aan die regterkant in die graf in Markus 16. In al die baie gesprekke oor die opstanding en die verskrikte vroue deur die eeue gevoer is, is hierdie jongman skromelik verwaarloos. En dit terwyl hy die spil van alles is. Môre dus meer oor hom.

Die teenwoordigheid van die liefde in ons taal.

Membraan

hoe hou die naaldekoker tog sy vlug
met sulke sydun vlerke in die lug?

hoe wieg die rotse reeds dekades teer
op ‘n handbreed vlak gebalanseer?

hoe lyk die swaeltjies se kompas
waarmee die somer elke jaar verkas?

en hoe bly die aarde almaardeur
asof god hom nog aan die wêreld steur?

hoekom wil ons dan weet “waartoe... vanwaar”?
dit reën dit skyn dit waai – ons het mekaar.

Hierdie gedig van Fanie Olivier in sy nuutste digbundel, “apostroof,” is boeiend. Die hele bundel is skrynend mooi oor die verlies van liefde wat so sober, en juis daarom so roerend, daarin uitgebeeld word.

Die lees van die bundel het my dag gemaak, veral omdat dit my weer eens laat besef het hoe formidabel die liefde is.

Hierdie gedig laat my so bietjie aan die beroemde slot van Job dink waar God vir Job na al sy lyding allerhande vrae vra om die onnaspeurlikheid van wat gebeur uit te wys. Wat uiteindelik saak maak, wil die boek Job onderstreep, is nie waar die lyding vandaan kom nie of waarheen dit lei nie (dit is vrae wat sy “vriende” skandaliglik wil beantwoord en wat hulle juis so verwerplik in die boek Job maak). Die boek Job eindig met die slotsom: Die verhouding tussen God en Job is wat werklik saak maak. God is daar, op een of ander manier juis in sy onnaspeurlikheid. God praat uiteindelik met Job – sonder om hom antwoorde op al sy vrae te gee. Maar God reik uit na hom...

Elders in die digbundel gee die digter te kenne hoe hy, vir my byna Job-agtig, worstel met die verstaan van sy verlies. Op die agterblad is daar ‘n gedig (met die naam “geding”) wat gaan oor ‘n hofsaak wat die digter teen God maak. God “beweer hy is almagtig” en sou dus “haar” dood tersyde kon stel. God se “besluit” oor haar dood was “in stryd met wat mens redelikerwys sou kon verwag.” In hierdie gedig is daar die poging om die verlies en die verloop van dinge deur die bitter woorde van die digter as party in ‘n hofgeding te peil en om te keer. Die digter worstel dus hier ook met die onbegryplikheid van sy geliefde se dood en vra die dieper vrae daaroor. Maar uiteindelik laat die digter die regsaak en die skelwoorde vaar. Sy lêers, al sy “kennis, opgehoop, verbeel” strooi hy in vullisdromme uit. Hy het geskik: hy gaan hom nou met “ander woorde” besig hou. Dié wending bring closure: Die digter “hoor haar glimlag; my kop is oop.” Wat tel is nie die kennis, die saak nie, maar die digkuns waaraan die digter sy hart kan vasknoop.

Maar in “membraan” van Olivier word deur die vrae oor die onnaspeurlikheid van dinge onderstreep dat dit nie sin het om te probeer deurvors en verstaan nie. Wat tel is dat twee mense “mekaar” in liefde “het.” Die digter, kom ons agter in die groter konteks van die bundel, en sy geliefde “het mekaar” wanneer hy oor haar dig, vir haar in herinnering in sy woorde hou. Die ander een is in liefde teenwoordig in sy praat oor haar.


In die gedig is daar die duidelike onbeantwoordbare vier vrae, maar uiteindelik dit wat werklik saak maak: dinge bestaan (dit reën, dit skyn, dit waai) en daar is die verhouding met die ander. Dit is die membraan, die venster wat ons op ons lewe moet hê. Wat ons nou aan kan vashou, maak die verskil.

Ek verwonder my oor daardie eerste twee reëls en die wondermooie taal:

hoe hou die naaldekoker tog sy vlug
met sulke sydun vlerke in die lug?

Beautiful.


BESTEL DIE DIGBUNDEL DEUR HIER TE KLIEK (Daar is tans 'n spesiale aanbieding):



"BESTEL APOSTROOF>

Om jou innerlike demone te besweer.

Ons lewe is deurdrenk met begeertes en behoeftes. Ons het by tye innerlike gevoelens wat hulle aan ons opdring wat ons ongemaklik maak, ons bedreigd laat voel of ons laat struikel. En dikwels word ons lewe gedryf deur aardse begeertes en drange wat nie ontsien om ander mense seer te maak of te gebruik tot ons eie voordeel en genot nie. Ons het ook party keer die behoefte om ander by te kom, veral waar hulle nie self teenwoordig is nie. Of ons sit met innerlike gevoelens van self-veroordeling omdat ons skuldig voel oor dinge wat ons dink en doen.

Ons hanteer hierdie innerlike gevoelens en begeertes op verskillende maniere. Ons kan dit onderdruk omdat ons nie van hulle hou nie of omdat ons bang is vir die gevolge as ons daaraan toegee. Mense moet tog nie dink ons is swakkelinge nie – daarom praat ek nie oor my innerlike angs nie. Of: ek kan nie nou bekostig om aan my drange toe te gee nie. Dit sal verskriklike gevolge vir my hê. Ons redeneer dan ons sal veroordeel word deur ander mense wat dink dit is sondig. Dit is nie maklik om so self-beheersd te wees nie. In sommige gevalle gebeur dit dat mense versoekings beveg deur weg te bly van foto’s wat hulle kan prikkel of plekke waar hulle in die versoeking kan kom. Hulle lewe dan ‘n lewe van vrees en ontkenning. Hoewel dit beslis ‘n manier is om negatiewe gevoelens te hanteer, is dit nie werklik ‘n durende oplossing nie. Dit is nie altyd moontlik om sekere behoeftes en gevoelens te onderdruk nie, veral nie as dit ‘n natuurlike behoefte is nie. Want sulke intense gevoelens broei in die binneste en een of ander tyd of plek borrel dit so sterk na buite dat dit nie gestuit kan word nie. Dit kan iewers ‘n ongesonde manier van lewe word. Daarom is dit wys om juis op ander maniere met ons innerlike gedagtes, behoeftes en emosies om te gaan.

Daarom redeneer sommige mense ons moet eerder sulke intense gevoelens omkeer deur dit te vervang met iets in die plek daarvan. ‘n Kind wat gil omdat hy of sy ‘n lekker wil hê, se aandag kan afgelei word deur eerder vir hom ‘n speelding soos ‘n ballon te gee. Ons aandag word as te ware afgetrek van ons behoeftes. As ek angstig is, is dit dan goed om uit te gaan, mense op te soek, met vakansie te vertrek of in ‘n situasie te kom waar ek veilig en geborge voel. Hier word aandag afgetrek van negatiewe gevoelens.

Die beste manier om potensieel vernietigende begeertes te hanteer is om hulle te transformeer. Dit is amper soos met oefening: as ‘n mens ‘n ligament geskeur het en jou liggaam vra van jou oefening, weet ons dit is dwaas om te gaan draf. ‘n Mens weet egter goed daar is ‘n behoefte aan adrenalien. Die liggaam sê vir ‘n mens dit wil gesond bly. ‘n Mens kan daardie energie verstandig hanteer deur te gaan swem omdat die ligamente nie deur swem verder sal seerkry nie. Die behoefte word erken en werk word gemaak om daardie energie in die regte rigting te stuur.

In hierdie proses gebeur dit dat ek my gevoelens ontleed, analiseer, verstaan en hulle dan in ‘n rigting stuur wat ‘n positiewe, helende uitwerking het. Dit is amper die moeilikste om te doen want ek moet die geweldige krag van my begeertes kan ombuig in ‘n rigting wat positiewe gevolge sal hê.

Heel prakties beteken dit dat ‘n mens jou begeertes sal stuur in ‘n rigting wat vir jou belangrik is en wat vir jou innerlike rus sal gee. Dit kan op ‘n groot skaal gebeur dat ‘n mens ‘n klomp energie spandeer om uit te kom by plekke en mense wat saam met jou die goeie reis kan aflê en ‘n mens help om in ‘n vol, ryk lewe opgeneem te word. Dit gebeur byvoorbeeld wanneer ‘n mens ‘n aktiewe geestelike lewe opsoek. Heel prakties kan dit plaasvind deur te bid, deur geestelike of waardevolle werke te lees, deur by opheffingswerk betrokke te raak, deel te word van ‘n geloofsgemeenskap, deur opheffende mense te leer ken, deur plekke op te soek wat ‘n mens gelukkig maak en verryk met die dieper dinge in die lewe. Geestelike oefening, het spiritualiteit deur die eeue geleer, kan die energie wat in ons drange en begeertes opgesluit is, ontsluit en sterker maak as dit in ‘n geestelike konteks ingetrek word. ‘n Mens veredel hierdeur ook jou innerlike gevoelens wanneer jy jouself eerlik bekyk, besef wat dit is wat jou gevoelens laat handuit ruk en dan geleidelik daarmee op reis gaan op so ‘n manier dat wat in jou goed is, werklik ten volle sal groei en uitbot. ‘n Mens kan negatiewe gevoelens en angste nie uitwis nie, maar ‘n mens kan hulle aanvat, in die gesig kyk, hulle saam met jou na die goeie plekke neem en uiteindelik gebruik tot eer van God.

Een pragtige voorbeeld wat die afgelope tye by my vassteek is negatiewe gevoelens oor ander mense wat van ons dikwels sulke negatiewe, veroordelende kwaadpraters maak. Dikwels is ‘n mens in ‘n konteks dat slegte dinge oor ander gepraat word, dat jy saampraat en dat jy daarna jammer voel jy het dit gedoen. Iewers bly in jou gemoed ‘n onvrede hang omdat jy weet dit is nie goed om dit te doen nie. In die mistagogie sou die wyse begeleier aanraai dat ‘n mens in so ‘n situasie sal soek om die goed in ander raak te sien en te noem. Wanneer ‘n mens dan wel oor ander mense wil praat, energie wil instort in wat ons van ander mense sien en dink en sê, laat dit ten minste wees op dit wat hulle goed doen. En, sou die begeleier sê, dit gebeur altyd dat so ‘n goedgesindheid, as dit eers een maal gedoen word, soveel vrede in ‘n mens se lewe indra, dat dit in jou gesprekke herhaal word en sterker uitgebou word. Later word dit ‘n leefstyl wat negatiewe gevoelens in jou jeens ander mense al hoe moeiliker toelaat. Die energie wat in gesprekke oor ander mense ingaan, word omgebuig om die goeie oor hulle te dink, te sê en dit dan selfs sover te neem dat ‘n mens hulle komplimenteer.

In ons stukkende maatskappy en in ons ongelukkig binneste waar ons gedagtes en begeertes in soveel ongelukkige rigtings gestuur word, is dit dubbel moeilik vir ‘n mens om die regte ding te doen. Trouens, soms dink ‘n mens dit gebeur net as die Heilige Gees in ‘n mens se lewe ingryp. En tog: het ons dan nie die belofte dat hulle wat op die Here wag, krag sal ontvang nie? En is die uiteinde van ‘n lewe van self-beheersing tog nie die vrede wat alle verstand te bowe gaan nie? Die goddelike werking van ‘n transformerende lewe het soms ‘n baie “gewone” gesig: Vrede wat ‘n mens ervaar omdat jy doen wat reg en goed is, omdat jy die vernietigende energie in jou omgebuig het, kom nie maklik nie. Dit is ‘n proses van groei wat geduld en toewyding vra. Maar as ‘n mens die reis begin het, is die vrede nie die einde van die pad wat ‘n mens moeisaam loop nie. Elke klein treetjie in die regte rigting laat ‘n mens goed voel en laat ‘n stukkie vrede in jou los. Iewers is dit pain for gain, pyn wat plesier gee. Daarom is hierdie proses ‘n vorming wat ons aangryp omdat dit ons vry maak. Dit word uiteindelik iets wat ‘n mens wil doen – nie ‘n swaar las wat om jou hang nie. Daar is niks wat ‘n mens so vry maak en so goed laat slaap as wanneer ‘n mens jou innerlike demone besweer het. Jesus het dit ook gedoen. En die uiteinde daarvan was sy tyd in die paradys (Mk.1:13). ‘n Mens wat haar of sy gevoelens en emosies kan heilig, straal ‘n volwassenheid en ‘n vrede uit. Dit is die mens by wie ander wil wees omdat hulle gelukkig by hulle voel. Hy of sy word daarmee ‘n magneet wat ander aantrek na die dieper dinge deurdat hulle wys ‘n mens het die innerlike vermoë om gelukkig te wees.

Hy het sy hele lewe lank net een keer met sy seun gepraat....

My vriend is lekker geselskap, ‘n oop en intelligente mens, maar hy het ook soms ‘n sagte kant aan hom wat my dikwels verbaas. Dit is, soos ‘n gemeenskaplike vriendin hom beskryf het, asof hy vokome in harmonie met homself en met al die kante van sy eie persoonlikheid is. Daar is egter ook ‘n ander kant van hom wat my gedurig opval. Hy het altyd sonder uitsondering ‘n byna onverbiddellike eerlikheid. Hy sal soms, as die tyd daarvoor reg is en hy die behoefte het, met ‘n ernstige en selfs driftige oopheid oor homself en sy ervaringe praat.

'n Paar jaar terug sit ons die aand en gesels, sommer heel ontspanne, toe hy onverwags sy hart vir my oopmaak.

“Jy weet,” sê hy, “voordat ek jou ontmoet het en ons vriende geword het en nog voor ek getroud is, was my lewe na buite netjies verpak. Maar binne-in my was ek ‘n verskeurde mens. Ek het ‘n pa gehad wat oënskynlik goed vir my en my suster gesorg het. Ons het nooit gebrek gely nie. Ons het ook nooit swaar gekry nie. Hy wou altyd vir ons die beste hê. Hy was nie ‘n drinker nie en het ook nie met geld gemors nie. Hy het gehou van boeke lees. Hy was lief vir die natuur. Hy het graag gestap op allerhande wandelpaaie. Hy het ons land goed geken.

“En tog was my pa vir my ‘n volslae vreemdeling. Al die jare het hy wel by tye met my die nodige praat-werk gepraat, of liewers met my as deel van die familie. Soms het hy ook laat blyk dat hy blykbaar vir my omgee. Maar ek het nooit ooit aan my pa as ‘n vriend gedink nie en ek het dikwels gevoel dat hy omgee omdat hy moet. Hy het nooit by my kom sit en net met my oor dinge en oor die lewe gesels nie. Ek kan nie ‘n enkele gesprek onthou wat hy met my persoonlik gehad het oor een of ander belangrike saak nie. Hy het nooit net vir my as pa van ‘n seun saamgeneem na enige geleentheid nie, al is ons as familie dikwels saam na plekke of met vakansie. Ek het nooit werklik gevoel dat hy vir my lief is nie. Hy was my biologiese pa en hy was ook die een wat ons familie aan die gang gehou het, maar geestelik het dit dikwels in my lewe gevoel dat hy bloot net vir my ‘n plek voorsien het om in te bly.

“Kort voor hy dood is, het hy vir die eerste en enigste keer met my as sy seun gepraat. Hy was toe al baie siek en duidelik bewus daarvan dat hy nie baie tyd meer oor het nie. Op ‘n dag, uit die bloute, het ons gesprek plaasgevind. Maar ook nie alleen nie. Die ander kinders was by. Maar hy het vir my tóé gesê dat hy altyd bly was oor die goeie dinge wat ek gedoen het en dat hy trots op my was. Ek was totaal oorbluf toe ek die woorde uit sy mond hoor. Ek het die man wat só met my gepraat het, eintlik nie herken nie.

My vriend stotter ‘n bietjie. Ek kan sien hy trek die woorde uit homself uit: “Daar was tye dat ek my pa nie werklik kon verdra nie. Nie dat ek aggressief of opstandig teenoor hom was nie. Daar was net ‘n oneindige afstand tussen ons. Ek het hom innerlik en bedektelik verwerp omdat ek deur hom verworpe gevoel het – al was daar niks hardhandigs of afknouerig aan wat hy teenoor my gedoen het nie. Al het hy vir my soveel materiële sekuriteit gegee, het hy vir my innerlike geknou. Ek was by tye of dalk selfs meestal vir hom bang.”

My vriend bly ‘n ruk stil. Hy speel met die braaivleis-tang. Dit is asof hy nie net praat oor sy pa nie, maar ook met homself daaroor gesels. Ek kan sien dinge roer in hom. Hy grawe eintlik, al is sy woorde bedaard, diep in homself, in sy binneste in.

“Ek is vir ‘n lang tyd deur moeilike tye,” vertel my vriend my verder terwyl ek in stilte sit en luister. “Ek het in daardie moeilike jare gesukke met verhoudinge. Ek het ander mense behandel soos my pa my behandel het – sonder dat ek dit besef het. Ek het ander verwerp voordat hulle my kon verwerp. Ek was bang hulle doen aan my wat ek gevoel het my pa aan my gedoen het. Ek kon moeilik intieme verhoudings met ander mense opbou. My pa se geslotenheid het my totale introverte lewensstyl geword. Ek was diep in my ‘n stukkende mens – onder al my bravado. En my lewe was in werklikheid ‘n donker tyd vol ongelukkigheid.

“En toe ontmoet ek vir my vrou. Sy het eintlik aan ‘n pa alles gehad wat ek nooit gehad het nie. Haar pa was vir hulle twee kinders ‘n warm, liefdevolle pa. Ek onthou my verbasing hoe hy, toe ek die eerste keer saam met hulle met vakansie was, dikwels sommer net by haar kom sit en eindeloos gesels het. Oor alles en nog wat. Van die geskiedenis van die groot griep tot die familieplaas in die Oos-Kaap. Dit was nou nie drupperige gesprekke nie en hy het nie soetsapperig vertel hoe lief hy vir sy kinders is nie. Maar mens kon sien dit was vir hom lekker om by haar en haar broer te wees en dat hy graag by hulle wil wees. En ek kon aan my vrou sien dat haar pa ‘n nodige, belangrike plek in haar lewe ingeneem het. Sy was duidelik lief vir hom.

“My skoonpa het sy liefde vir sy dogter met my ook gedeel. Ek het nooit ‘n skewe woord van hom gehoor nie, hoewel hy ook maar by tye sy afdae gehad het. En na vyf jaar het ek deur hulle familie-verhoudinge begin besef hoedat daar deur daardie jare ook by my meer heling gekom het – bloot omdat ek deel was van ‘n gelukkige familie. Hy het my pa ook geword en deur haar kon ek iets ervaar van wat dit beteken om ‘n pa te hê wat spontaan en liefderik kon kuier. Natuurlik kon ek nooit vir hom ‘n seun wees soos sy eie dogter en sy eie seun nie. Ek kon altyd sien daar is iets tussen hulle wat nooit tussen my en hom kon wees nie. Maar dit het niks met vooroordele te doen gehad nie. Dit was ‘n kwessie van al die jare wat hulle bymekaar was voordat ek op die toneel verskyn het. Dit was ook ‘n kwessie van die biologiese band tussen hulle, dieselfde familie-bloed wat deur hulle are gevloei het.”

Hy bly ‘n rukkie stil. Ek kan sien sy lyftaal is anders wanneer hy oor sy nuwe familie begin praat. Dan, met ‘n frons, vertel hy weer:

“Ek het altyd gewonder waarom my pa nie so kon wees nie.

“En ek het my altyd voorgeneem ek sal vir my kinders wees wat my pa nie vir my was nie.

“Ek het dit nie reggekry nie. Ek was ook maar baie dae humeurig en moeilik. Maar vandag is daar tussen my en ons twee kinders ‘n spesiale band. Hulle leef hul eie lewe. Maar hulle wil graag by ons wees. En dit is lekker om hulle by my te hê.

“Baie dae besef ek nou dat ek dalk nie so alleen is in my gemengde gevoelens oor my pa nie. As ek om my kyk, sien ek dieselfde patroon van verwydering in baie ander families tussen pa’s en hul kinders. Ek besef dan: My skoonpa is eintlik die uitsondering eerder as die reël. Dit is asof ons samelewing verwag van ‘n pa om afstandelik te wees, om die patriarg te wees wat dink in stand hou sonder om te veel te wys. Dit is asof pa’s bang is dat hulle nie gerespekteer sal word as hulle nie streng en afstandelik is nie. Want ek weet ook van hoeveel van my maats meer respek en selfs angs vir hul pa’s het as liefde. En ek hoor hoe baie van hulle nie juis lus is om by hulle ouers te wees nie. Ek moet, besef ek, eintlik dankbaar wees dat my skoonpa in my lewe heling gebring het wat ek nie van my eie pa gekry het nie.”

Ek steun so af en toe ‘n “mmm” of ‘n “ja” of ‘n “sowaar” uit, maar sê nie veel meer nie. Ons draai so deur die bedaarde gesprek die vleis om en kry nog drinkgoed. Ek verwonder my aan alles wat hy so spontaan vir my vertel. Ek praat min, want ek sien sy hart is vol en dit is sy tyd om sy hart leeg te praat. Ek laat hom maar die woord voer....

Onversteurd tel hy skielik die draad weer op.

“En tog. Dit is asof ek deesdae al hoe meer anders begin dink oor my pa. Vandag kan ek dikwels met my pa praat, al is hy nou al ses jaar dood. Ek sien en ervaar hom elke dag in my lewe. En as ek met hom praat, sê ek nou vir hom dat ek besef dat woorde vir hom moeilik was. Hy was eintlik dalk niks anders in sy eie oë as wat hy gedink het pa’s moet wees nie. Dit was soos pa’s in sy tyd moes gewees het. Ek sê ook vir hom: Hy wat so maklik en dikwels so inspirerend met ander kon praat, het seker sy redes gehad waarom hy nie met my wou praat nie.

“En, dink ek dan weer, hy het eintlik vir my baie gegee – aan versorging, beskerming, opvoeding en materiële dinge in tye toe dinge nie maklik was nie.

“Of,” peins hy, “soms sê ek vir hom dat dit dalk ek is wat so ‘n sterk behoefte aan woorde van liefde, bemoediging en vriendskap gehad het. Meer as wat ander kinders dit gehad het...”

“Ek sê vir ook dikwels vir my pa dankie dat hy darem daardie een keer my in my oë gekyk het, vir die eerste keer as ‘n pa wat met sy seun oor ‘n baie belangrike saak wou praat. Liewer laat en min, as nooit. Ek weet, juis omdat hy dit nooit gedoen het nie, dat dit eintlik van hom uitsonderlike moed gekos het. En ek weet ook hy het daarmee van my afskeid geneem. Hy wou een keer in sy lewe vir my sê wat hy ander keer dalk heel indirek vir my te kenne gegee het, maar wat ek nie raakgehoor het of wou raakhoor nie.

Hy bly weer ‘n oomblik stil. Hy kyk na my, na sy vrou wat binne in die sitkamer sit en gesels en dan weer na my: “Maar wat vir my tog die laaste tyd meer besig hou is dat my pa tog op ‘n kritieke oomblik met my wou praat. Dit is, besef ek nou, as ek daaraan terugdink, tog seker ‘n teken dat hy die vervreemding tussen ons aangevoel het. Miskien het hy van sy kant af ook ‘n behoefte gevoel aan ‘n seun met wie hy kon vriende wees... En dalk het hy geweet dat dit nooit te laat kan wees om te probeer nie.

“Soms dink ek aan daardie gesprek toe my pa my eintlik nader aan hom wou trek en om vergifnis wou gevra het, aan die laaste tyd in Jesus se lewe. Die woorde van vergifnis aan die moordenaar het vir my nuwe betekenis: “Vandag sal jy saam met my in die paradys wees...” ‘n Man wat ‘n lewe vol donkerte gehad het, ontvang vergifnis en gaan die paradys in. In ‘n sekere sin, hoe onwerklik ook al, en hoe anders, het my pa vir my deur daardie kort gesprek waarin hy vir die eerste keer in sy lewe sy hart vir my oopgemaak het, uit my donkerte van vervreemding teenoor hom verlos – al het dit jare geneem om tot my deur te dring en al lyk dit asof dit so onnodig is dat goue jare van bymekaar wees so gelaai was met vervreemding.

“Dit het my lank gevat om te besef wat met ons gebeur het. Ek het oor die laaste ses jaar al hoe meer gevoel hoe ek verander het – maar dat dit ‘n lang proses van transformasie was wat ek moes deurloop het.

“En die tye dat ek met my pa praat en vir hom sê dat ek verstaan nou beter en dat ek ook al hoe meer begryp wat dit vir hom moes gekos het om eintlik teenoor my te sê dat hy te lank gewag het om na my uit te reik, dan word ek innerlik ‘n sagter mens. Ek voel dat iets in my verander. Dat ek anders teenoor hom kan wees as vroeër. Ek dink soms dat ek hom eintlik mis. Ek mis die kans om na hom te gaan en met hom te praat soos ‘n seun wat met sy pa wil praat. En ek wil vir hom sê dat ek jammer is dat ek nooit vir hom opgesoek het en vir hom gesê het om met my te praat en vir my te vertel nie...”

“Jy weet,” huiwer hy, “soms wonder ek nou of ek ook nie maar vir my pa ‘n beter seun kon gewees het nie....”

So sit ons twee toe en praat oor pa’s. Ek en my vriend. Ek sien hy is innerlik ontroerd en ontstemd, al probeer hy ongeërgd daaroor praat. Maar hy het behoefte om daaroor te praat. En as vriend skep ek vir hom die ruimte. Dit is nou die tyd om deur praat nog heler te word. Hier by my vind hy ‘n oor wat luister. Ek word, dink ek en vind dit so ironies, vir hom dalk onbewus ‘n vader-figuur, ‘n veilige ruimte waar hy sy angste uit die verlede kan konfronteer, sy verlies kan betreur, sy onsekerheid kan uitpraat.

Maar ek luister nie omdat ek ‘n pastorale rol teenoor hom wil speel nie. Ek luister ook nie na hom omdat hy vertroue in my stel nie. Ek hoor sy verhaal omdat ek geboeid voor my die groot proses van volwasse-wording kan meemaak. Ek sien in sy verhaal so baie kante raak: Soms kan ons selfs in die mees intieme verhoudinge volslae vreemdeling vir mekaar wees. Die tragedie van intieme verhoudinge wat jare kan mors. Maar ook sien ek in sy sagter word teenoor sy pa dat ons nooit die slagoffers van ons verlede is nie. En ek hoor hom vra of hy nie ook maar harder kon probeer nie. Ons kan nie net vingers na ander wys nie. Meer nog, ek hoor die ou woorde van wysheid: Dit is nooit te laat om heling te soek nie. En ek besef: Soms kom die liefde tot ons langs ompaaie.

Later die aand, as hulle huis toe ry, roep my vriend na sy seun: “Daves,” noem hy hom op sy troetelnaam, “kom sit jy voor by pa en dan kan die twee vroumense agter sit. Ek moet nog met jou praat oor ons projek.”

Daves se gesig helder op. “Jis,” maak hy ‘n vuis en ruk sy elmboog af in ‘n oorwinningsteken terwyl hy vermakerig na sy ma en sy sus kyk. “Maar pa, dan ry ons sommer die lang pad by Blouberg om, want ek het baie om vir pa te vra....”