‘n Bitter smaak hou ‘n mens altyd oor wanneer jy aan die Nazi-tyd dink:
die volksmoord op 6 miljoen Jode skud ‘n mens tot vandag toe nog.
Nou blyk dit, in ‘n nuwe boek met die titel “Cruel Britannia” dat Duitse
gevangenes in die Tweede Wêreldoorlog wreedaardig gemartel is. Dit Britse
“bevryders” van die Nazi-oorlogsugtiges, weet ons nou, was nie minder
gewetenloos as die Duitsers nie. Hulle kan nie die morele hoë-grond eis nie.
Daarby kom dat hierdie swart kant van die Britse geskiedenis tot dusver
deur blatante leuens ontken is. Dit moet weggesteek word. Ons masker mag tot
nie afgeruk word nie. Die boosheid van geweld word aan die verdere boosheid van
leuens en oneerlikheid geknoop.
Dit is nie waar dit geëindig het nie. Die Britte, onthul mense nou, het
‘n lang geskiedenis van wreedaardigheid teenoor hulle politieke opponente. Dit
loop ver terug en dit loop wyd – oral waar die Britse Ryk wortel geskiet het en
desperaat aan sy mag vasgehou het.
Dit blyk nou dat in Kenia, tydens die stryd teen die Mau-Mau, sommige
mense, byvoorbeeld, lewendig verbrand is. En, ook, dat in hofsake oor sulke
martelinge in ander lande, spitsvondige regsgronde aangevoer word waarom die
Britte nie skadevergoeding wil betaal nie.
Die opskrif van die Nederlandse artikel waarin die geskiedenis bespreek
word (sien hier onder) is: “Te lank het ons gedink: ons is beter as ander. Ons
martel nie.”
Vingerwys. Neerkyk op ander. “So laag sal ons nie daal nie.”
Maar die wreedheid in eie hart en in ‘n mens se midde, in jou innerlike,
is weggesteek en bly verborge.
Ek merk in die berig dat daar geen verwysing na Suid-Afrika is nie. Die
wreedheid van die Britse weermag kom nie van die Tweede Wêreldoorlog nie. Die
Suid-Afrikaanse geskiedenis, veral die Boere-oorlog, is ‘n tasbare bewys dat
die Britse gewelddadige kultuur ver terugloop. Soms wonder ‘n mens hoe diep dit
in die diepte-struktuur van Europe ingebed geraak het – om in ons tye deur nuwe
vorme van geweld vervang te word. Die berig praat juis van die rol van Engeland
in die aanhou van mense wat van bomme-plant verdink is.
Vingerwys na Afrika en die wreedheid van Afrikane, dit kan die
wêreldpers goed doen. Vingerwys na die wreedheid van die Oosterlinge in
Afghanistan, Libië, Sirië en ander lande, dit word ook net so gretig gedoen.
Hoe lui die Wyse segging: steek die hand in eie boesem. Kyk die balk
raak.
Diep in die menslike natuur sit, ingewortel, ‘n drang na doodmaak,
vernietig, uitwis. Dit is ‘n gierige verlange wat gedurig in stryd staan met
die wete, ook deel van die menslike innerlike, dat daar ander, uitnemender
maniere is. Solank ‘n mens vingerwys, en nie na binne kyk, na die gierige
vergeldingsdrang nid, sal die styd teen die kwaad futiel bly. Solank die
self-verontskuldigende houding hoogty vier, sal die uitnemender maniere nie tot
hul reg kom nie en sal ons in geweld bly vashaak.
Kwaad is nie in die eerste plek net êrens anders te vind nie. Dit is ook
‘n mens se hartsaak. Ons, wat weet wat die Britte in ons eie land aangevang
het, wat nugter na hul morele superioriteitsaansprake kyk, weet ook, as ons
eerlik is, wat in ons eie geskiedenis gebeur het. Die jare vyftigs, sestigs,
sewentigs en tagtigs was deurtrek met geweld.
Die tyd vir vingerwys is verby. Dit is tyd vir self-ondersoek.
Transformasie begin daar. Maar, word dit gedoen met ‘n sensitiwiteit vir eie
feilbaarheid, vir foute wat ‘n mens self gemaak het, begin genesing en word die
boustene vir ‘n maatskappy teen geweld gelê.
Hier is die artikel:
'Te lang is gedacht: wij zijn superieur, wij martelen niet'
Arjen van der Horst − 07/12/12,
15:00
© Linda Nylind. Journalist Ian
Cobain: 'Het gaat om ons zelfbeeld'.
In uw boek
'Cruel Britannia' beschrijft u in detail hoe de Britten marteltechnieken
gebruikten tegen Duitse gevangenen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Waren de
Britten pioniers op het gebied van martelen?
"Na
1945 ontwikkelden ze een systeem dat uniek Brits was en dat bekend zou worden
als de 'vijf technieken'. De Britten leerden van experimenten die ze
gezamenlijk hadden uitgevoerd met de Amerikanen en Canadezen tijdens de
Koreaanse oorlog, maar ze putten ook uit hun eigen ervaringen in de Tweede
Wereldoorlog. De vijf technieken waren uithongering, slaaponthouding, het
bedekken van de hoofden met een kap, het gebruik van een sissend geluid en
gevangenen voor lange periodes met gespreide armen en benen laten staan tegen
een muur.
Het waren technieken die geen sporen achterlieten. De Britten experimenteerden
bijvoorbeeld met geluiden om te ontdekken hoeveel decibels zouden leiden tot
beschadiging van het trommelvlies. Ze stelden vervolgens het volume in net
onder dat niveau. De vijf technieken werden in 1970 voltooid. In Noord-Ierland
gebruikten we alle vijf tegen gevangen van de Ira."
In uw boek stelt u dat de Britten een martelbeleid hadden.
"Het was ook echt beleid! Het gebruik van de vijf technieken werd gestuurd
door leden van de Britse regering. Het bewijs dat ik gevonden hebben in de
staatsarchieven is overduidelijk."
Is er een verband tussen dit beleid en het uiteenvallen van het Britse rijk?
"De Britten moesten voortdurend opstanden in hun rijk onderdrukken en
gebruikten daarbij veel geweld. In Aden (het huidige Jemen, red.) ging dat
gepaard met de ergste wreedheden. De Britten hebben verder marteltechnieken
gebruikt in Kenia, Cyprus, Brits Guyana, Kameroen, Swaziland en Noord-Ierland.
Het is geen verrassing dat martelen hand in hand ging met de koloniale
missie."
In de jaren vijftig sloegen de Britten de opstand van de Mau Mau in Kenia met
harde hand neer. Vele gevangenen zijn toen gemarteld. Slachtoffers hebben nu de
Britse staat aangeklaagd. Hoe belangrijk is deze rechtszaak?
"Dit heeft in potentie verstrekkende gevolgen. De Britten hebben de meest
afschuwelijke dingen gedaan bij het onderdrukken van de Mau Mau-opstand.
Sommige gevangenen werden levend geroosterd. Een van de slachtoffers die nu de
Britse staat aanklaagt, heeft geen testikels meer. De Britse regering heeft dat
nooit ontkend, ze heeft toegegeven dat ze ongekende wreedheden heeft begaan
tegen de Mau Mau.
"Maar de Britse regering stelt wel dat het niet langer haar
verantwoordelijkheid is en dat de slachtoffers de Keniaanse overheid moeten
aanklagen, omdat die alle wettelijke verplichtingen heeft overgenomen van het
koloniale bewind. De Britse rechter vond dat een schaamteloos argument en heeft
het verworpen. Je snapt wel waarom de regering zich verzet, want dit kan een precedent
scheppen. Londen zit niet te wachten op nog meer schadeclaims uit bijvoorbeeld
Cyprus en Aden.
Gaat het dan puur om geld?
"Nee, het gaat niet om geld. Het gaat om ons zelfbeeld. Na de Tweede
Wereldoorlog was Groot-Brittannië uitgeput en kapot gemaakt door de oorlog
tegen het monstrueuze nazi-Duitsland. Maar we konden ons in ieder geval
getroosten met de gedachte dat dat we moreel superieur waren. Wij waren de
'good guys'. Wij doen niet aan genocide, wij doen niet aan martelen. Dit
zelfbeeld koesteren we nog steeds en daarom hebben opeenvolgende regeringen
altijd gelogen over onze betrokkenheid bij marteling en andere wreedheden. Die
leugens zijn klakkeloos en kritiekloos overgenomen door de media, die te vaak
de andere kant op keken, waar ze mistanden hadden moeten onderzoeken. De kloof
tussen het zelfbeeld en de werkelijkheid was te groot voor ons. Uiteraard heeft
de Britse bevolking die leugens ook geloofd."
Hebben de Britten hun koloniale verleden verwerkt of moet dat proces nog
beginnen?
"Als je ziet welke non-fictie boeken over ons koloniale verleden goed
verkopen, dan zijn dat stuk voor stuk boeken die dat verleden rooskleurig
beschrijven. Ja, hier en daar wordt melding gemaakt van een bloedbad dat de
Britten aanrichtten. Maar geen van die boeken legt uit dat het Britse Rijk een
proces was waarmee we de wereld uitbuitten. Het einde van het Britse Rijk was
buitengewoon bloedig, omdat we vastbesloten waren aan elke rots of stuk zand
vast te klampen waarvan we geloofden dat het van ons was."
Die houding bestaat nog steeds. Ex-premier Brown zei nog niet zo lang
geleden dat de Britten trots kunnen zijn op het Britse Rijk.
"Ook vanwege ons zelfbeeld. Neem Jack Straw, de voormalige minister van
justitie. Hij ontkende in het Lagerhuis dat de Britten na 11 september
betrokken waren bij het geheime CIA-programma waarbij terreurverdachten over de
wereld werden verplaatst. Hij verklaarde in het parlement dat dit niet meer dan
complottheorieën waren. Nu weten we dat Straw loog. Die houding verklaart ook waarom
de huidige regering zich verzet tegen de schadeclaims van de Mau
Mau-slachtoffers. Niet omdat ze veel geld moet betalen, maar omdat deze
rechtszaak de geschiedenisboeken over het Britse Rijk kan herschrijven. Ik denk
dat dat proces nu is begonnen."
Wie is Ian
Cobain?
Ian Cobain (1960) is onderzoeksjournalist van dagblad The Guardian. Sinds de
aanslagen van 11 september verdiepte hij zich in Britse betrokkenheid bij
martelpraktijken in Irak en Afghanistan. Voor zijn onderzoekswerk heeft hij
verschillende journalistieke prijzen gewonnen zoals de Martha Gelhorn Prize en
de Paul Foot Award. In zijn boek 'Cruel Britannia' beschrijft hij hoe de Britse
geheime diensten de afgelopen zeventig jaar marteltechnieken systematisch en op
grote schaal hebben gebruikt bij de vele conflicten waarbij het Verenigd
Koninkrijk betrokken was. Cobain kreeg toegang tot geheime staatsdocumenten die
onthullen hoe de Britse regering voortdurend loog over haar betrokkenheid bij
martelingen.
