Christendom as die enigste hoop fir die communist?

"n Boeiende artikel in vandag se FT, bevat hierdie opmerking:

He eloquently describes the disintegration in Chinese society that has helped bring about what he calls the current golden age for Christianity in China. “China has become much richer and most people now have enough food to eat and clothes to wear but there is no nourishment of the spirit; now our physical needs are met we want freedom of speech, human rights and cultural and spiritual nourishment, which is what Christianity provides,” Chu says. “In fact, the only force that can rival the Communist party’s power is Christianity and Christianity is the only hope for China.”

http://www.ft.com/intl/cms/s/2/a6d2a690-6545-11e4-91b1-00144feabdc0.html?ftcamp=crm/email/2014118/nbe/ArtsLeisure/product#axzz3ITMFpm6n

Ongeplukte vrugte. Oor meditasie

Psalm 119:15 word in die ou vertaling as volg weergegee: Ek wil u bevele oordink en op u paaie let. 

Die 1983-vertaling lui as volg: 

U bevele bly my altyd by.  

'n Engelse vertaling is: 

"I will meditate in thy precepts."

Hieroor het Spurgeon 'n interessante stuk geskryf. Daar is tye, skryf hy, dat alleen-wees beter as kuier is, dat stilte wyser is as 'n gepraat. 

Mense sal verder op die geloofsreis vorder as deur meer dikwels afsondering op te soek, wanneer hulle op God wag en geestelike krag soek deur nadenke oor die Woord van God. 

Maar daarvoor moet 'n mens die woord kou, konstant in afsondering en stilte besig bly met die dinge van God, want dit is die manier om die werklike voedsel daarin te vind. 

Spurgeon gebruik raak beelde: wyn word gemaak deur die druiwe te pers, deur die sap uit die korrels te druk. Maar 'n mens moet ook versigtig met 'n druiwe tros werk wanneer jy dit pars. Dit kan gemors word en deur die haas geen nut hê nie. Op dieselfde manier moet 'n mens soek na die waarheid, met intensiteit, maar ook met versigtigheid. 

Of 'n ander beeld: 'n mens se liggaam word nie opgebou deur net kos te eet nie. Die kos moet verteer word en in die mens se liggaam opgeneem word. Die uiterlike, konkrete voedsel moet in 'n proses van vertering deel van die mens se energie en lewe word. 

Dit beteken 'n mens moet luister, hoor, oplet en leer sodat die geestelike dinge innerlik verteer word. 

Dit gebeur deur meditasie. 

Waarom, vra hy ten slotte, sukkel sommige gelowiges met hul geloofsake? 

Dit is omdat daar te min afsondering, nadenke, meditasie en ruminering is. Mense loop deur die koringlande, is in verwondering oor die prag daarvan. Hulle hou van die koring, maar bring dit nie in vir die oes nie. Mense is by die water, maar skep dit nie in om te drink nie. Vrugte is daar baie, maar min pluk en eet dit. 

Daarom skryf die Psalmis in die langste Psalm - te verveling, dink baie - ek sal U bevele oordink. 

En het hy dit nie gedoen nie!

Kyk wie is aan tafel.

'n Merkwaardige uitbeelding van Mamedov.

Hy neem mense met Down Sindroom en beeld hulle uit as deelnemers aan die laaste maal.

Waarmee hy 'n diepsinnige insig in die Evangelie uitbeeld: 

Hy neem mense wat op die rand van die samelewing leef, wat  weggebêre word in eie inrigtings waar hulle eenkant bestaan, wat randfigure is, en hy plaas hulle daar waar God se teenwoordigheid op 'n spesiale manier beleef word. 

Toe ek die uitbeelding sien, het ek vir 'n oomblik gereageer soos die genote van Jesus toe hulle sien met wie Hy om die tafel gaan sit. 

 

'n Ingewikkelde saak : oor God se gewelddadigheid.

Hierdie artikel was een van die moeilikstes wat ek geskryf het. Dit raak 'n ingewikkelde saak waaroor min gepraat word.


http://www.hts.org.za/index.php/HTS/article/viewFile/2018/3836

Spiritualiteit en Lewenskuns

Ek het onderstaande artikel oor Prof. Albert Geyser met groot vreugde geskryf (sien die skakel hier onder).

Albert Geyser en ek was lank saam lede van die Nuwe-Testamentiese Werkgemeenskap van Suid-Afrika. Hy was veel ouer as ek, 'n professor aan die Universiteit Pretoria, 'n internasionaal gerekende Nuwe-Testamentikus. Saam het ons as die twee leiers, die Agtergrond-Groep van die Werkgemeenskap georganiseer en het hy my, toe nog 'n bloedjong dosent aan die Universiteit Stellenbosch, as 'n kollega en 'n vriend aanvaar en behandel. 

As vakgenote in die Nuwe Testament het ons veel belangstellings gedeel, veral oor die konteks en agtergrond van die Bybel. Ons groep het een van die eerste bundels oor die peudepigrafiese boek van 1 Henog en die Nuwe Testament kon publiseer in 'n tyd dat min Afrikaanse mense die pseudepigrawe geken het, laat staan nog bestudeer het. Hierdie bundel is ook as 'n feesbundel aan hom oorhandig die jaar toe hy afgetree het.

Maar ons was meer as net vakgenote. Ons het albei belanggestel in, meegeleef met en ons verset teen die politieke en sosiale diskoers van die apartheidstyd. Geyser was die ervare, bekwame kerkman en teoloog wat in die kollig beweeg het en vreesloos sy opponente aangevat het oor die vernietiging van menselewens wat deur die apartheidsisteem veroorsaak was. Ek was toe nog net die jong teoloog by die Universiteit waar B.J. Vorster en P.W. Botha die kanselier was en waar die outoritêre magshebbers van die politiek, die kerk en die universiteit in 'n magsbolwerk 'n ystergreep oor ons uitgeoefen het. 

Min mense vandag kan peil watter slegte ding dit toe was om 'n jong, weerspannige Afrikaanse teoloog te wees aan die een Universiteit wat naaste aan die politieke maghebbers was. Enige twyfelaars is uitgerangeer en verdag gemaak - soos ook met Geyser gebeur het. In die tyd wat ons mekaar leer ken het, was hy in vele opsigte my mistagoog wat my lewe verryk het met sy wysheid. Ek het hom verstaan in die verwerping wat hy ervaar het, hom met jeugdige entoesiasme probeer ondersteun omdat ek besef het hoe die gemeenskap teen hom gekonkel het en van hom veel geleer oor die werklike kwessies wat ons land destyds die afgrond ingesleep het. Ons telefoongesprekke bly my nog tot vandag toe by as oase's in die destydse woestyn van manipulerende hegemonie en gloeiende nasionalisme.

Maar daar is iets heel besonders aan Geyser, wat min mense weet. Een van die heel spesiale dinge van Geyser is dat hy die eerste vertaling van Thomas A Kempis se Navolging van Christus in Afrikaans gedoen het. In die sin is daar 'n nog hegter band tussen hom en my met my belangstelling in spiritualiteit. Hy het my geleer dat spiritualiteit eintlik lewenskuns is - die woord wat hy in sy inleiding tot die boek daarvoor gebruik.

Hier is die artikel wat ek oor hom vir LitNet geskryf het nadat ek die eerste A.S. Geyser gedenklesing gaan bywoon het. 

http://www.litnet.co.za/Article/rsquon-afrikaanse-kerkman-wat-apartheidstrukture-laat-steier-het-word-weer-onthou

Ek dink dikwels aan die voorreg wat ek gehad het om hom van so naby te kon leer ken. 

Hoe oneindig ryk is ons lewens nie omdat ons sulke mense van naby kon ervaar en dat dit so Beskik is om met hulle daardie tyd te kon meemaak.

Juis daarom is dit 'n treurige verhaal dat hy, wat die nuus vir soveel jare oorheers het, nou 'n vergete figuur is. 

Dit is juis mense soos hy wat nie net vertel dat nie almal apartheidsondersteuners was nie, maar wat ook vertel hoedat die evangelie tog helder kan klink - selfs in donker, desperate tye.

Mooi en blink. Oor die kerklike oorloë.

Al geruime tyd is ek bewus van die bestaan van Hillsong, 'n kerk wat in Australië begin het en toe na ander lande uitgebrei het. 

In Engeland woon 'n klomp Suid-Afrikaners die kerk by.

Familie en goeie vriende van ons vind daar 'n kerklike tuiste. 

Hilsong bied aan mense 'n eietydse, maklike, mooi Christendom. Baie musiek, sang, ligte, sterre, aktiwiteit, stilte, meditase. 

Daar is lewe en lewe by die groepe. 

Dit is 'n kerk wat dieselfde soort van tuiste bied aan mense in 'n groot, vreemde en sekulêre wêreldstad as wat in ons land gebeur. 

Daar is gewilde gemeentes in Suid-Afrika wat groot getalle mense trek. Hulle is ook in Gereformeerde kerk, maar is meestal uit nuwere geloofstradisies.


Verlede week het 'n mooi artikel in die New York Times oor Hillsong verskyn. 

Enige gemeente sal ledemate afkap om sulke blootstelling te kry. 

Maar so tussendeur was daar ook 'n paar wrang kommentare. 

Ek lees vandag 'n goeie bespreking van die ontwikkeling in die blog van Andy Gill. Hier is die skakel:

http://andygill.org/hillsong-and-the-end-of-evangelicalism/

Wat my bybly van hierdie mega- en voorspoedgemeentes is nie net hulle teologie en spiritualiteit nie. Vlak teologie sal 'n mens enige dag in 'n gereformeerde kerkdiens in ons land ook beleef. Die nuwe kerke het nie alleenreg daarop nie. Die dae van sewe jaar opleiding en lang blootstelling aan diepsinnige teologie is vir Gereformeerde kerke ook al grootliks verby. En spiritualiteit is in ons land nog in sy kinderskoene, met mense wat nog steeds dink dit gaan in spiritualiteit om stilte, meditasie, rondloop in die natuur, goeie stemming en vrome belewenisse.

Wat my voorts opval is hoe sulke gewilde kerke hul godsdienstige identiteit wegsteek. Soos Hillsong, noem hulle hulself met mooi name wat nie verraai wat hulle kerklike identiteit werklik is nie.  Hulle neem ook op die manier lidmate uit ander tradisies oor en vertel nie vir hulle waarvoor hulle hul inruil nie. Hulle is gewild, gee vir mense wonderlike versekeringe en mooi ervaringe.

Wat ook nog na vore kom, is die moralisme wat hul as sjibbolet van regte Christenskap neerlê. Andy Gill se artikel noem 'n paar daarvan op. Wat hy sê, stem ooreen met my eie waarneming. Omdat hulle op getalle fokus en geestelike diepte aan vlot, groot eredienste meet, is van die groepe krities teenoor enige iets wat hul sukses bedryf. 

Hulle venyn teenoor die gevestigde, hoofstroom kerke word nie altyd goed weggesteek nie.

Gill se artikel noem die dinge by die naam - en is werd om gelees te word.

Van valerigheid to verwondering

Net 'n gewone dag, 'n gewone treinreis, met leë gesigte en die alledaagse gang van sake wat sy sloergang voortsit.

En dan, op die trein, is daar 'n klompie mense wat musiek maak. Soos die musikale Dene dit doen: Peer Gynt se tydlose stuk, liries en meesleurend.

Die gesigte van die treinryers vertel 'n eie verhaal naas die storie van die musiek. Opheldering, vreugde, pure genot en trane van ontroering.

Mistiek. Daardie gebeurtenis wat van buite kom en 'n nuwe dimensie in jou vaal bestaan indra. 

'n Vyand se knie is die skoot van 'n pa. Om met getransformeerde oë te kyk.

Mens kan jou hele lewe deur arm bly aan die rykste van gawes: om iemand anders raak te sien vir wie hy of sy as mens is. 

Mense is arm, want as hulle na ander kyk sien hulle net 'n deeltjie van mense raak: jy sien die dokter raak vir sy voorskrif wat jou gesond maak. Die ryk man vir sy geld wat dalk na jou kant toe kan kom. Die slim mens vir raad. Die aantreklike vrou vir haar voorkoms. Die sportman vir sy blinkheid. Die kunstenaar vir sy roem.

Op die oomblik loop daar 'n brief in omloop wat mooi vra dat 'n mens ander as mense sal sien. Die vet vrou is iemand wat 'n akute gesondheidsprobleem het. Die skaam, verleë mens is wreed verkrag en bang vir mense. Die pieperige skoolseun word tuis deur sy pa aangerand. Die belangrike minister se vrou ly aan akute depressie.

Sodra 'n mens dit weet, verander jou houding dadelik.Jy sien daardie persoon in 'n ander lig. Jy wil uitreik, troos, bemoedig, ondersteun en bystaan. Jy herken in die persoon die lot van mense wat 'n lewensreis aflê wat nie maklik is nie. Jy herken jou eie swaarkry in wat hulle ervaar.

Spiritualiteit maak mens se oë oop vir ander mense. Teenoor 'n mens staan iemand wat volledig mens is, wat as mens goeie en slegte tye het. Iemand wat behoefte het aan vriende wat kan ondersteun, aan familie wat lief het. 

Dit gaan nie om 'n ander se rykdom, roem, aantreklikheid of status nie, oor wat iemand anders jou kan bied nie. Spiritualiteit wil juis nie ander objektiveer nie. 'n Mens staan in 'n ek-jy verhouding, nie 'n ek-dit verhouding nie (Buber). 

Dit kan nogal radikale implikasies hê. Vincent Oliphant het 'n besondere gedig, kort en kragtig, geskryf oor die polisieman wat bieg. Dit is 'n diep geestelike gedig wat vertel watter skuld 'n mens in sy of haar lewe indra wanneer 'n mens ander as jou vyand verdinglik en hulle mensheid uit die oog verloor. Hier is die gedig:

die hand wat ek vergruis het 
het brood en liefde na ’n huis gebring
die tong wat ek uitgesny het
het die name van geliefdes laat sing
die knieë wat ek verbrysel het
was die sitplek van ’n opgewonde kind

Hoe ryk is die mens wat die menslikheid van ander ontdek. Dié mens is ryk aan blydskap en mededoë. Meer nog, dit is 'n mens wat sonder skuld in opregtheid lewe. 

Gee vir my Jesus met die swaard in sy hand! Hom kan ek aanbid.

Ek werk tans aan 'n referaat oor die gewelddadigheid van nie-gewelddadigheid, met aandag aan Openbaring.

Openbaring is 'n boek wat oor eeue heen misbruik is om mense aan te vuur tot geweld. Bernard van Clairvaux het oor Europa heen gereis om mense vir die kruistogte te werf.  Hy het die beskrywing van Jerusalem se goue strate in Openbaring gebruik om vir mense te sê die stad kan nie in hande van heidene gelaat word nie. Buitendien, het hy belowe, enige een wat aan die oorlog deelneem en sterf, sal die paradys binnegaan. Die res wat deelneem maar nie (so "gelukkig" is om te) sterf nie, sal in elk geval vryskelding van al hul sondes in die verlede, hede en toekoms ontvang.

Maar daar is 'n hele klomp navorsers wat sê 'n mens kan onmoontlik vir  Openbaring sien as 'n boek wat geweld aanvuur. 

Een van hulle is Greg Boyd, 'n gerespekteerde spesialis op Openbaring. Ek geniet hierdie blog van hom oor die saak. Dit is maar 'n storie om in sy blog te sien wat mense aan Jesus en aan Openbaring doen. En hoe vrotsig hulle Bybel lees. Immers, dit is kern-belangrik dat die swaard in Openbaring juis nie in Jesus se hand is nie, maar uit sy mond kom. Fundamentaliste wat die Bybel soos Driscoll (sien hier onder) lees, kan seker maar moeilik verstaan aan die gedagte dat 'n swaard uit iemand se mond kom. Vir mense wat taal ken en weet hoe snydend woorde kan wees, sal dit minder moeilik wees. 

Hier is die blog, met goeie literatuur aan die einde daarvan:

In an interview several years ago for Relevant Magazine, Mark Driscoll (well known pastor of Mars Hill in Seattle) said,

“In Revelation, Jesus is a pride-fighter with a tattoo down His leg, a sword in His hand and the commitment to make someone bleed. That is the guy I can worship. I cannot worship the hippie, diaper, halo Christ because I cannot worship a guy I can beat up.” (You can find the original interview here).

I frankly have trouble understanding how a follower of Jesus could find himself unable to worship a guy he could “beat up” when he already crucified him. I also fail to see what is so worshipful about someone carrying a sword with “a commitment make someone bleed.”  But this aside, I’m not at all surprised Driscoll believes the book of Revelation portrays Jesus as a “pride fighter.”  This violent picture of Jesus, rooted in a literalistic interpretation of Revelation, is very common among conservative Christians, made especially popular by the remarkably violent Left Behind series.

The most unfortunate aspect of this misreading, as Driscoll’s comment graphically reveals, is that the “pride fighter” portrait of Jesus easily subverts the Jesus of the Gospels who out of love chooses to die for enemies rather than use his power against them and who commands his followers to do the same (see e.g. Mt 5:43-45; Lk 6:27-36). In fact, if you read these passages carefully you’ll notice that Jesus makes loving enemies and refusing all violence the prerequisite  for being considered a child of God! Loving enemies like Jesus commands (and like the rest of the NT teaches, e.g. Rom. 12: 14, 17-21; 1 Pet 2:21-23) requires that we crucify our fallen impulse to resort to violence, while the model of Jesus as a “pride fighter” with a “commitment to make someone bleed” allows us to indulge it. If we can dismiss the peace-loving Jesus as a “hippie, diaper, halo Christ,” then we’re free to wish and even inflict vengeance on our enemies all we like — and feel righteous about it!

Now, there’s no denying that the book of Revelation is full of violent imagery. But the literal interpretation of this imagery not only contradicts the Jesus of the Gospels and the non-violent teaching of rest of the NT, it also ignores the genre and historical context of this book. Not only this, but the literalistic approach to Revelation fails to pay close attention to how John uses Old Testament and apocalyptic symbolism.

For example, as a multitude of scholars have noted, it’s significant that the sword Jesus uses isn’t held in his hand, as Driscoll claims. It rather comes out of his mouth (Rev. 1.16 [cf. Heb. 4:12]; 2.16; 19:15, 21), signifying that Jesus defeats enemies simply by speaking the truth. The saints also overcome not with physical weapons but by “the blood of the lamb and by the word of their testimony” [Rev. 12.11]. Along the same lines, it’s significant that in the climatic battle scene of Revelation 19, the warrior Jesus is clothed with a blood soaked robe before the battle even begins (vss 13ff). The blood is clearly not that of his enemies, whom he has yet to fight. Rather, the symbolism suggests Jesus goes to battle and ultimately reigns victorious by shedding his own blood.

This is directly related to what is arguably the most important imagery of this book. It’s crucial we notice that the blood soaked warrior who fights with words of truth is the slaughtered Lamb of God (e.g. Rev. 5:6-13). The Lamb sits on the throne and is the only one “worthy” to open the scroll that reveals God’s way of ruling the world and defeating evil. In fact, a number of scholars have argued that the whole point of the book of Revelation is to vindicate God’s sacrificial lamb-like way of overcoming evil.  That is, God’s way of defeating evil by being willing to die rather than conquer with violence looks like it loses throughout history, but all will see that it triumphs in the end.

At any rate, if we interpret Revelation according to its genre and in its original historical context, and if we pay close attention to the ingenious way John uses traditional symbolism, it becomes clear that John is taking traditional Old Testament and Apocalyptic violent imagery and turning it on its head.  Yes there is an aggressive war, and yes there is bloodshed. But its a war in which the Lamb and his followers are victorious because they fight the devil and Babylon (representing all  governmental systems) by faithfully laying down their lives for the sake of truth (“the blood of the lamb and the word of their testimony”), not by being “prize fighters” with “a commitment to make someone bleed.”

I having been doing a lot of research on the book of Revelation as part of a book I’m writing on the topic of non-violence in the New Testament (tenatatively titled, A Questionable Peace: Responding to Alleged Violence in the New Testament). It will serve as a prequel to my book offering a non-violent theological interpretation of the OT (The Crucifixion of the Warrior God).  Because the literalistic, violent misinterpretation of Revelation is so prevalent among evangelicals, I get asked about Revelation frequently. So I thought it might be helpful for me to share with you fine folks a few of the scholarly works I’ve found that support a non-violent interpretation of this book. How I wish Mark Driscoll and others who embrace the “pride fighter” perspective would digest some of this material!

A Brief Bibliography of Scholarly Works Defending a Non-Violent Interpretation of Revelation

(FYI, the following works, listed in no particular order, by no means defend the non-violent interpretation of Revelation the same way, or to the same degree. But they all point in this general direction).

* R. Bauckham, The Theology of the Book of Revelation (Cambridge University Press, 1993). One of the best works defending Revelation as a “manual for non-violent warfare.” A must read for all who want to take seriously the non-violent interpretation of Revelation.
 

* R. Bauckham, The Climax of Prophecy: Studies on the Book of Revelation (T&T Clark, 1993). A very scholarly collection of essays, some of which defend the non-violent interpretation of Revelation. Chapter 6, “The Lion, the Lamb and the Dragon,” and especially Chapter 8, “The Apocalypse as a Christian War Scroll,” are particularly illuminating.

* J. Yoder, The Politics of Jesus (Eerdman’s. 1972). One of the best theological books of all time. Chapter 12 is on “The War of the Lamb.” A good ground level intro to a non-violent interpretation of Revelation.

* J.D. Weaver, The Nonviolent Atonement (Eerdman’s, 2001).  Chapter 2 contains another good ground level intro to a non-violent interpretation of Revelation.

* S.K. Tonstad, Saving God’s Reputation: The Theological Function of Pistis Iesou in the Cosmic Narrative of Revelation (T&T Clark, 2006). Best book I’ve read arguing that the central message of Revelation surrounds the vindication of God’s lamb-like character and way of running the universe. I also appreciate that Tonstad emphasizes the centrality of God’s conflict with Satan and demonic forces in Revelation (and throughout Scripture as a whole).

* T. Grimsrud, “Scapegoating No More: Christian Pacifism and New Testament Views of Jesus’ Death,” in W. M. Swartley, ed. Violence Renounced: René Girard, Biblical Studies and Peacemaking (Pandora Press, 200), 49-69. Argues along Girardian lines that Jesus’ death throughout the NT, including in Revelation, subverts the scapegoating cycle of violence.

* L. Johns, The Lamb Christology of the Apocalypse of John (Mohr Seibacl. 2003). Excellent academic resource on the historical background to Revelation’s lamb symbolism and the novel use John makes of this symbolism.

* W. Klassen, “Vengeance in the Apocalypse of John,” Catholic Biblical Quarterly 28 (1966), 300-11. Shows that the martyred saints in Revelation are not crying out for the “prize fighter” to avenge them, but for God’s lamb-like, sacrificial character to be vindicated.

* W. Harrington, Revelation, Sacra Pagina 16 (The Liturgical Press, 1993). I found this commentary helpful in noticing some aspects of God’s way of punishing in Revelation I hadn’t noticed before. E.g. God allows forces of evil to have their way and therefore ultimately self-destruct.

* M. Bredin, Jesus, Revolutionary of Peace: A Nonviolent Christology in the Book of Revelation (Paternoster, 2003).   Poorly written and organized, but Bredin brings together a wealth of scholarly support for the non-violent reading of Revelation.

* Hanson, A. T. The Wrath of the Lamb (London: SCM, 1957). A classic work showing that the concept of divine wrath in Revelation (and, to a significant degree, throughout the Bible) is not about God’s rage, but rather refers to the God-ordained natural consequences of sin. It is an “effective,” not an “affective” concept.

* L. Morris, Revelation. (Tyndale Press, 1979).  One of the most accessible commentaries for laypeople. I disagree with some of Morris’ interpretations, but he gets the importance of John’s unique subversion of traditional violent imagery.

* G. B. Caird, A Commentary on the Revelation of St. John the Divine (A & C Black, 2nd ed. 1984). Doesn’t take the devil in Revelation seriously enough, in my opinion, but is good on the lamb-like nature of God’s war on evil. Also insightful on divine punishment being a matter of turning evil back on itself.

* R. Schwager, Must there be Scapegoats? Violence and Redemption in the Bible. tran. M.L. Assad (Crossroad Publishing Comp./ Gracewing, 2000).  An intriguing Girardian reading of the Bible that includes some keen insights into John’s subversion of violent imagery in Revelation.

* J. Sweet, Revelation (SCM, 1979). Full of insights pertaining to the violence in Revelation being symbolic, not literal.

* M.E. Boring, Revelation, Interpretation: A Bible Commentary for Teaching and Preaching, J. L. Mays, ed. (John Knox, 1989). Has a particularly good section on how John transforms the image of Jesus as a “lion” into a sacrificial “lamb.”

Finally, if you’re looking for some excellent insights on the non-violence of Revelation written at a popular level, check on the series of blogs on this topic written by my friend Brad Cole on his always-insightful website God’s Character. You can find the first of that series of blogs here.

May you live as a prize servant of peace, not a pride fighter!

- See more at: http://reknew.org/2010/09/revelation-and-the-violent-prize-fighting-jesus/#sthash.ouwxNNuq.dpuf

Ek kan nie genoeg met Boyd saamstem nie. 

Maar as dit alles waar is, waarom het mense van alle eeue Openbaring anders verstaan en dit gesien as 'n boek wat geweld aanblaas? 

Sou dit beteken dat die boodskap van Openbaring nie helder genoeg deurkom nie? 

Hieroor skryf ek in my referaat meer. 

Seks is sonde.

'n Artikel soos hierdie (sien skakel hieronder) herinner my aan 'n dikwels herhaalde opmerking van Prof Johan Heyns, wat in my laaste dae op die fakulteit van heiligheid my professor in etiek was. 

Hy kon gereeld bly kla in die klas oor kerkrade wat nie kan wag om toe te sak op jong meisies wat buite die huwelik swanger raak nie: hulle was (toe nog) onder sensuur geplaas en die hele familie is dus verder in die skande gesteek. Hul ellende is in kerklike kringe verder vergroot. 

Heyns se punt was dat die kerk hoogs selektief in sy toepassing van morele oordele was. Enige iets wat met seks te doen gehad het, veral voor-huwelikse seks, was soos uit die bose. 

Intussen kon mense lieg en bedrieg, skinder en skandaliseer, raas, beledig en baklei, vir generasies lank met griewe en in onvrede loop sonder dat 'n kerkraad 'n vinger teen hulle opgelig het of dat hul sondes aan die groot klok opgehang is.

Sekere sonde's is mos darem erger as ander?

Ek neig dikwels om te dink aan die bergrede: wie vir sy broer uitskel of skeef aankyk, staan al onder die oordeel. Daar is nie groot of klein sondes nie. 'n Mens moet jou hele lewe in orde kry - ook die kleinste van sondes. En intussen nie te gou klippe optel om ander te stenig nie.

Waarmee Heyns nie bedoel het dat die kerk nou maar alles moet verdra en verduur nie. Maar hy het uitgewys hoe kru, wreed en harteloos die kerk kan wees in sy morele oordele. Veral wanneer dit gekom het by die sagte teikens. 

Hierdie artikel is besonder kragtig en goed uitgewerk. Dit raak aan die hart van ons kerklike lewe. Ek weet: want die onderwerp daarvan, ervaar ek dikwels, is 'n uitmuntende voorbeeld van hoe vooroordele van mense ander se lewens kan verwoes en hul verhouding met God kan verduister. 

Mag het mos 'n manier om veral wreed te wees teenoor hulle wat nie eintlik kan terugslaan nie... 

Hieraan dink ek toe ek die artikel in vandag se NYT lees:

http://www.nytimes.com/2014/10/05/opinion/sunday/frank-bruni-the-churchs-gay-obsession.html?emc=edit_th_20141005&nl=todaysheadlines&nlid=55992893

Ons kla, maar praat nie regtig nie. Oor 'n waardevolle nuwe boek

Ek het hierdie boek so terloops, saam met ander, ontvang om vir resensie te oorweeg (sien die skakel hier onder). 

Dit het 'n paar dae onder my hopie van kan-maar-nog-'n-rukkie-wag-werkies gelê. In 'n oop tydjie het ek daardeur geblaai, bietjie verveeld oor die eerste deel wat uitgebreid teoreties is en maar valerig lees. Dit gaan oor narratiewe terapie, wat in die teologie wyd bespreek word en wat vir my nie nuwe leeswerk is nie.

Toe kom ek op die tweede deel af en word weer omgekrap oor die onvoorstelbare verhale oor die grensoorlog wat uit ons verlede bly opduik. En oor die verskriklike gevolge van oorlog. 

Ek besef by die lees van 'n nuwe klomp verhale oor daardie oorlog opnuut weer hoeveel ons aan geweld uitgelewer is. Ek herken opnuut dinge in ons samelewing wat wortels in die verre verlede het en hom vandag nog op ons wreek.

Ek onthou byvoorbeeld onmiddellik die tragiese verhaal van 'n familie in die gemeente waar die man sy vrou stukkend geslaan en dikwels dronk-dronk aangerand het. Net om later te hoor hoe hy blootgestel was aan die grensoorlog, en stukkend daaruit gekom het. Lang tye moes ek by die gelowige familielede hul pyn beleef, maar ook hul vrees dat sy enige oomblik vernietig kon word. Eers toe ons hom sover kon kry om kliniese terapie te kry, kon dinge weer rustiger word.
 
Hoeveel van ons dink ooit daaraan dat 'n geslag van jongmense in daardie oorlog was en nog met onopgeloste kwessies saamleef - wat hulle lewens en die lewens van hulle families bly beïnvloed? 

Ons praat nie genoeg oor geweld nie. Ons kla wel baie daaroor. Maar waar geweld vandaan kom, hoe ons dit self bevorder (ook deur ons taal), wat die alternatiewe is (waarom is vredesbewegings onder ons so afwesig?) en hoe ons kan soek om geweld te bestry, is nie juis groot onderwerpe van bespreking nie.

In Amerika is die string films oor die Viëtnam-oorlog 'n teken van hoe hulle tot vandag toe worstel om met hul eie trauma oor oorlog tot vergelyk te kom.

En hulle het hul monumente, vredesbewegings, gespreksforums en ondersteuningsprogramme wat in die proses help reinig en herbou. Hulle werk daaraan, praat daaroor - en - raak in die proses al hoe lugtiger vir oorlog. 

Hulle wil nie meer maklik in ander lande gaan baklei nie.

By ons is dit 'n heel ander, tragieser storie: die oorlog is weens sy apartheidskonnotasie selfs dieper weggesteek as wat dit normaalweg sou wees. Ons trauma is dus nog moeiliker om te verwerk. 

Sommige van ons naaste mense gaan nooit die stukke van hul lewens bymekaar kan bring en nuut leef nie. En ons laat hulle in die steek. Ook van die preekstoel en in ons mistagogie omdat ons nie die kern van die probleem peil nie.

Juis die parallel tussen Amerika en ons oorloë moet egter benadruk word. Want uiteindelik gaan dit nie om 'n oorlog wat iewers in 'n land geveg word nie. Oor Viëtnam of Namibië nie. Dit gaan vir my veel dieper om die verskynsel van oorlog self.

En dan, as ons daaroor praat, moet ons nog dieper deurdring na die eintlike kwessie: waarvan is oorlog 'n teken? Hoe pas dit in in die groter prentjie van gewelddadigheid? Hoekom dink mense oorlog gebeur net wanneer 'n mens wapens op ander rig en hulle tot niet maak? Wat van die oorloë in die kerk, die skool en in families? En, miskien nog dieper: wat van die geweld wat in ons eie binneste woed? Die afbrekende, vernietigende begeertes, woorde en dade wat ons koester en vertroetel - ook en veral teenoor ons self? Die gebrek aan vrede, aan rustigheid, aan berusting, aan vertroue op ander en op die Ander?

Hier is die skakel:

http://www.litnet.co.za/Article/litnet-akademies-resensie-essay-weermagstories-deur-roelf-schoeman

Wanneer 'n mens die kraan opdraai en daar is nie water nie. Oor ekologiese spiritualiteit (2)

My verhaal van gister was oor ekologiese spiritualiteit en hoe Martin dit beskryf as 'n nuwe tendens in ons tyd. Hierdie soort spiritualiteit van die skepping, of eko-spiritualiteit, word as nuut, anders en revolusionêr aangebied.

Maar is dit werklik so?

Martin skryf dat hy nogal eers verbaas was dat dit as so 'n nuwe ontwikkeling beskou word. 

Hy self kom uit die tyd net voor die tweede wêreldoorlog. En alles wat as nuut in ‘n spiritualiteit van die skepping aangebied word, klink vir hom bekend as iets wat hy toe al beleef het. 

Tóé al het mense vir diere omgegee, was hul in verwondering voor die natuur en het hulle al gesond geleef en vegetaries geëet.

Hy onthou uit daardie tyd die gewilde gesang: All things bright and beautiful waarin gesing is dat ‘n mens nêrens nader aan God is as in ‘n tuin nie. 

Hy onthou dat die belangstelling in kuns vir die natuur, begin het met Dürer, die Protestantse kunstenaar. 

Liefde vir die natuur as God se skepping is duidelik te lees in die literatuur van Browne, Milton, Marvell, Vaughan en Traherne. 

Selfs die Deïste uit die agtiende eeu wat God ver weg van die wêreld geplaas het, was in verwondering oor die majesteit en rykheid van die skepping. 

Dit is al duidelik 'n geestelike tradisie waarin verwondering, eerbied en omgee vir die skepping na vore gekom het. 

Die Christendom het lank al 'n liefdesverhouding met die natuur.

Skeppingspiritualiteit, skryf hy, sal ‘n mens egter nog verder kan terugvoer deur Franciskus van Assissi en die Keltiese heiliges na die motief van die paradys in Genesis se skeppingsverhaal. Genesis plaas immers die begin van alle dinge in 'n tuin waarin mens en God naby aan mekaar leef. 

Verwondering oor die werke van die Here, lees ‘n mens raak in hierdie skeppingsverhaal, maar ook in Psalm 104 en in die vredesryk van Jesaja en Job.

Ek bedink Martin se skrywe hieroor. 

Ekologiese spiritualiteit het diep wortels in tradisionele geloof en in die Skrifte. 

Ook in die droë tye van die ortodoksie in ons eie land, het liefde vir die natuur nooit verlore gegaan nie. 

Ek dink byvoorbeeld aan hoe graag mense die lied, "Hoe Groot is U", gesing het. Uit volle bors. Meegevoer. 

Ek onthou hoe die predikante hul gemeentelede gewaarsku het van die hoë preekstoel af: moenie wegbly uit die kerk omdat julle sê julle ontmoet God net so goed, indien nie beter, in die natuur op 'n sondagoggend as in die kerk. 

Die liefde vir die skepping, gepaard met verwondering, loop ver en diep.

En net so sou ‘n mens eindeloos vele voorbeelde kan opnoem van gelowiges se viering van die skepping.

Ons het 'n diepgewortelde liefde vir die skepping. 

Dit is 'n belangrike voedingsbodem vir ekologiese spiritualiteit.

Juis omdat mense so lief is vir die natuur, is die vernietiging daarvan in ons tyd so ontstellend. Soveel so dat mense besef dit word nou 'n saak wat spesiale gerigte aandag vra. Daarom word dit in 'n spiritualiteit van die skepping pertinent onder die soeklig geplas. 

Die mens wil hul verantwoordelikheid vir die skepping meer as ooit 'n saak van prioriteit maak. Dit verwond hulle dat die wêreld tot niet gemaak word. 

Juis omdat vele onverskilliges niks daarvan dink om hul gemors grootskaals te mors in ons riviere, wil mense hieroor praat, agiteer en optree. 

Dit is vir hulle lewensnoodsaaklik, veral noudat ons soms ons krane opdraai en met 'n skok agterkom watter rol water in ons lewens speel. 

Maar dit is ook geestelik noodsaaklik: wie kan vervuld lewe in 'n vuil, opgemorste wêreld? 

Immers, weet ons, 'n mens kan nie met die een hand God se wêreld vernietig en die ander hand in die lug opsteek om God te prys nie. 

Ons ontdek verwonderd die natuur. Oor ekologiese spiritualiteit (1)

Hier by ons riviertjie lê ‘n waentjie en ‘n swart sak nou al ‘n week in die water - deel van 'n erg besoedelde rivier. 

Vanoggend kom twee jongmans uit die plakkerskampie neffens ons, die pad af en gewaar die waentjie. Hulle is dadelik by om die waentjie uit te haal. Dit is ‘n duur ding, hierdie, sê een vir sy vriend terwyl hy dit teen die wal opsleep. Sy vriend is by die sak, maak dit oop en bekyk dit: dit is een of ander koffer wat iemand met die mandjie en al verloor het.

Daar is niks in die sak nie. Geen wins is daaruit te maak nie. 

Hy smyt dit net daar neer. En los dit daar, terwyl hy wegstap om saam met sy maat geld uit die waentjie te gaan maak. 

My hoop dat hulle darem die sak self ook sal saamdra en ‘n skoner rivier sal agterlaat, is diep beskaam.

Ek slaan my oë op na die hemel en sug desperaat.

David Martin skryf in sy boek oor die toekoms van die Christendom oor skeppingspiritualiteit. Dit is ‘n belangrike nuwe vorm van spiritualiteit, skryf hy.

Mense wat graag daaroor skryf, beklemtoon ‘n ommekeer in modern mense se houding teenoor die wêreld en die natuur. Hulle dink anders en nuut oor die aarde. Hulle praat van ekologiese spiritualiteit.    

Dit is ‘n spiritualiteit wat vertel hoe mense in eerbied voor die skepping staan.

Martin skryf dat veral mense met so bietjie lewenservaring en met ‘n middelklas-bestaan daarin belangstel. Jy sal nie so ‘n belangstelling onder werkers kry nie.

Wat hom egter opval, is dat mense wat in soveel eerbied van die natuur praat, nie meer veel oor het vir ou teologiese inhoude soos die sondeval of glo dat die geskiedenis ontvou in ‘n sinvolle reis na die einde nie. Mense soek na reinheid en na suiwerheid in die hier en nou. Hulle kry dit in die natuur. En ewe boeiend is dat hulle gevoelsmense is, wat min omgee vir allerhande koue verstandsdinge of teologiese debatte oor ons wêreld en die natuur.

Saam hiermee verander sulke mense se siening oor God: hulle dink nie meer aan God as ‘n persoon nie. Vir die kerk as organisasie voel hulle nie veel nie. Hulle beweeg ook weg van tradisionele patriargale rol-verdelings. Hulle keer hulle teen die vernietiging van die natuur en teen besoedeling van ons wêreld. Hulle is minder in die etiese geïnteresseerd en meer in die estetiese, skryf Martin. Hulle ervaar ‘n eenheidsgevoel met die mensdom en verlang om met ander, met die natuur en met die dierewêreld een te wees. Dit is ‘n soort persoonlike mistiek en wete.

Aldus die revolusie wat ons tyd beleef in ons houding teenoor die natuur.

Maar is dit regtig so dat ons nou eers die wonder van die natuur herken en vier? Meer hieroor môre. 

Met God en mense verbind. Waarom gaan mense kerk toe?

Baie om oor na te dink in hierdie stuk uit vandag se Trouw, besef ek:

Mense wat kerk toe gaan, soek na gemeenskaplikheid. Hulle wil saam met ander wees.

Dan die ontnugtering vir vele wat wel nog in die kerk kom:  die kerk bied dit nie meer vir hulle nie. 

Want die predikant staan die kerk en die preekstoel vol, predikeer en skep die indruk hy of sy weet alles en dirigeer die deuntjies. 

Die erediens-ervaring bied nie die ruimte vir gemeenskaplikheid nie. Die gemeente word toeskouers, nie meer deelnemers nie. Hulle word aangespreek, vermaak, beïndruk.

Nog erger word dit wanneer die gemeente luister en luister na al die predikasies, met die groeiende, ontnugterende wete dat die alomwetende predikant eintlik niks meer vir hulle sê nie. 

Soms sê mense: die mens wat uit die erediens stap is vervuld wanneer hulle voel hulle was in die teenwoordigheid van God. Dit is eg waar. Daarom is die voorbereiding van die erediens steeds weer ingerig op die vraag: hoe sal die byeenkoms op Sondag vir mense laat voel God is by hulle?

Hierby kan 'n mens nou voeg: mense is vervuld wanneer hulle in die erediens bewus raak van hoe God mense bymekaar kan bring en aan mekaar bind. 'n Tweede toetsteen vir die voorbereiding van die erediens: hoe gaan dit (en die preek) mense 'n gevoel van gemeenskaplikheid gee? Hoe sal die erediens vir hulle 'n ervaring gee dat mense bymekaar hoort, dat mense in hul harte nie regtig soek om vyande van mekaar te wees nie? 

Hoe anders sal ons eredienste  lyk wanneer 'n mens dit ten alle koste inrig sodat mense daar sal uitloop en voel hulle is meer as ooit aan ander verbind. 


Hier is die interessante artikel oor 'n uitlandse diens in Nederland:

De sfeer is vrolijk, een band speelt en honderd stoelen vullen zich in het Amsterdamse café De Waag, waar de eerste dienst van de Sunday Assembly van start gaat. "Wat goed dat jullie zo vroeg uit bed zijn gekomen," roept leider Jan Willem van der Straten (24) enthousiast. Als hij vraagt wie weet waar ze precies op afgekomen zijn, hebben de meeste bezoekers daar geen antwoord op.

Sunday Assembly is de succesvolle kerk voor atheïsten uit Londen. Vandaag gaan er wereldwijd - van Hongkong tot São Paulo - nog vijfendertig vestigingen open. Waarvan vier in Nederland: in Apeldoorn, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam. 'Goed zonder God', is het motto. Of, zoals Jan Willem het uitlegt: "Een seculiere gemeenschap die bij elkaar komt om het leven te vieren."

'Bewijsdrang'
Grofweg wordt er onder 'goed' verstaan: 'live better, help often & wonder more'. In de praktijk bestaat dat uit zingen, dansen, en vooral veel praten. Het 'helpen' bestaat uit een uitnodiging om vrijdag spelletjes te spelen met bejaarden in Amsterdam. Vandaag is het thema van de bijeenkomst 'bewijsdrang'. Daar hebben we te veel van, vindt spreekster Marja Ruijterman. "Wie van jullie piekert er wel eens?" Op die vraag gaan veel handen de lucht in. De remedie van Ruijterman is een ademhalingsoefening: drie keer diep inademen en met een 'plof' uitademen.

Een van de organisatoren, Jans Budding (31), werkt mee aan de atheïstenkerk omdat het 'precies is wat ze zocht'. "Vaak hoor ik iets dat ik wil delen met anderen. Ook heb ik in alle drukte van het leven behoefte aan rust." Voor leider Jan Willem van der Straten geldt net zoiets. "Ik ben seculier opgevoed," vertelt hij. "Maar ik miste wel een gemeenschap om me heen. Ik vond het mooi om naar een predikant te luisteren en dacht: waarom hebben wij niet zoiets?"

Hij draagt dezelfde volle baard als de Londense oprichter Sanderson Jones. "We zijn niet gebonden aan dogma's. Daarom kunnen we uit veel bronnen putten en is niets onbespreekbaar. Zelfs uit de Bijbel, als we dat zouden willen." Budding kan zich niet helemaal vinden in de term 'atheïstenkerk'. "Het gaat hier helemaal niet om geloof. Het wordt alleen een kerk genoemd omdat het op zondag is en we eenzelfde vorm hebben."

Collectezak
Niet iedereen is op de viering afgekomen vanwege een prangende behoefte. "Ik ben vanochtend om tien uur impulsief meegegaan met een huisgenoot", vertelt een van de bezoekers. Ze is van plan vaker te komen. "De kerk vind ik niks, mijn generatie heeft daar nauwelijks meer wat mee. Alleen al een dominee die er staat alsof hij alles weet. Dat werkt voor mij niet."

Op het einde gaat er een petje rond, de 'collectezak'. "Dat is een van de dingen die we wél hebben gestolen van de kerk", grapt Jan Willem.

Dood gewerk

'n Verhaal om van te huil:  armoede, ordentlikheid, lewensblyheid, drome.

Maar ook: ongelykheid, uitbuiting, agterstand.


http://www.nytimes.com/2014/09/29/nyregion/3-jobs-plenty-of-dreams-and-the-fatal-consequences-of-one-dangerous-decision.html?emc=edit_th_20140929&nl=todaysheadlines&nlid=55992893

Om van die toneel te verdwyn...

Hierdie boeiende stuk verskyn in vandag se Trouw:
 

Paus Benedictus deed het. Marco van Basten ook. Ze zetten een stapje terug, het werd ze te veel. Filosoof Ger Groot legde deze maand zelf zijn professoraat neer. 'Dat was heel verstandig'. Toch knaagt het.
'Heel verstandig", zegt iedereen tegen mij. En soms: "Moedig ook." Er gaat een warme blik mee gepaard, vol sympathie voor mijn beslissing mijn hoogleraarschap neer te leggen. Sinds 1 september ben ik geen professor voor 'Filosofie en literatuur' in Nijmegen meer. Tot mijn spijt. Ik had het er goed naar mijn zin. Het vak was mij op het lijf geschreven. Maar de belasting werd me naast mijn andere verplichtingen te veel. Oververmoeidheid kende ik al, nu dreigde een burn-out. Dus ben ik gestopt. Heel verstandig.

Ligt het aan mij dat ik in al die meelevende blikken soms nog iets anders meen te zien? "Dapper hoor - maar ik had het niet gedaan." Of projecteer ik alleen maar wat in mijzelf resoneert? Over demotie, een stapje terugdoen op de beroepsladder, mag je wel nadenken, je mag er zelfs naar verlangen, maar uiteindelijk ben je wel gek als je het doet. Verlies aan inkomsten, verlies aan aanzien: weegt het wegvallen van een paar lesuren en de nodige reistijd daar tegenop? Handen uit de mouwen, laat je niet kisten, zegt de jongen van Jan de Witt in mij. Om te lanterfanten zijn we niet op aarde.

Stuivertje wisselen
Ook Marco van Basten zal dat soort gedachten gekoesterd hebben, toen hij besloot terug te treden als hoofdcoach van AZ. Een lagere plaats in de voetbalhiërarchie zou genoeg zijn, want ook hem was de werkdruk te zwaar geworden. Hartkloppingen en andere lichamelijke ongemakken luidden een alarmfase in. Waarom nam zijn assistent Alex Pastoor het stokje niet over, zodat hij voortaan onder hém zijn beste krachten kon geven?

Het was stuivertje wisselen op superieur niveau en ook Van Basten werd er uitvoerig om geprezen. Mensen die het hoogste - of in ieder geval iets zeer hoogs - bereiken en daar vervolgens publiekelijk afstand van doen: dat zie je niet vaak. Laat staan wanneer dat gepaard gaat met een bekentenis van onvermogen. Zoiets hoort niet bij de almacht en onaantastbaarheid van een Macher. Voor je het weet, stort zijn hele wereld in.

Toch begint er voorzichtig iets te veranderen. Zo'n twee jaar geleden trad topman Ton Büchner van AkzoNobel tijdelijk terug vanwege aanhoudende vermoeidheid. Ook hij - en zijn bedrijf - kregen er veel waardering voor. Waarom laten CEO's niet vaker merken dat ze ook maar mensen zijn? De reden daarvoor kwam per kerende post. De volgende dag bleek het bedrijf ruim een half miljard euro aan waarde te hebben verloren.

De wereld is in de praktijk niet altijd vriendelijk voor de eerlijkheid die ze zozeer zegt te waarderen. En dan zou Büchner nog maar een maandje uit de running zijn. Hoe zal het met Van Basten aflopen? Heel vanzelfsprekend is zo'n demotie in ieder geval niet. Je mag dan al assisent-trainer zijn geworden, je reputatie is nog altijd die van een superster, en dat wringt al snel met de nieuwe verhoudingen.

• © Dean Forbes, Corbis, HH. "Ik daal de trap af, terwijl ik - ook van mezelf - omhoog zou moeten gaan."

Het probleem doet zich - lijkt mij - vooral in familiebedrijven gemakkelijk voor. De oudere generatie, soms de stichters van het bedrijf, maakt plaats voor een jongere, maar verdwijnt nooit helemaal. Zelfs wanneer de oude baas resoluut de kantoordeur achter zich dichttrekt, zal hij zijn opvolgers nog regelmatig tegenkomen op verjaardagen, trouwerijen, jubilea. En houd dan je wijze vermaningen maar eens vóór je - zelfs wanneer ze alleen maar als behulpzame suggesties bedoeld zijn.
In een familiebedrijf gaat iemand nooit helemáál weg. Demotie heeft hetzelfde probleem. Het kán goed gaan. Zelfs het Vaticaan, de oudste multinational ter wereld en tegelijkertijd ook een soort familiebedrijf, heeft dat inmiddels bewezen. Een paus die aftrad en zich onzichtbaar maakte bínnen de muren van de Kerkelijke Staat: zoiets was in twee millennia katholicisme nog niet eerder vertoond. Maar het experiment lijkt te werken. De behoudende kardinaal Ratzinger werd er op de valreep van zijn vertrek nog revolutionair door. Even revolutionair als Van Basten misschien. En vooralsnog even uitzonderlijk.

Voordelen
Want de populariteit van demotie is omgekeerd evenredig aan het enthousiasme waarop de schaarse voorbeelden ervan worden onthaald. Argumenten voor zo'n torenklokvormige loopbaan (eerst van laag naar hoog en dan geleidelijk aan weer terug) zijn er te over. De werkgelegenheid floreert erbij, zeggen overheid en bedrijfsleven eenstemmig. Arbeidskosten worden erdoor gedrukt, want demotie voel je wel in je portemonnee, en degene die je vervangt zit meestal nog een stuk lager in de loonschaal. Maar waar hebben die ouderen hun hoge inkomen nu helemaal voor nodig? De grootste uitgaven doet een gezin op jongere leeftijd: hypotheek, kinderen, studiefinanciering. Later weegt dat allemaal veel minder zwaar.

Toch geven we de voordelen van een hogere positie niet zo gemakkelijk prijs. Niet alleen vanwege het salaris en ook niet alleen vanwege het pensioen (tot voor kort berekend naar het laatste inkomen). Er is nog iets anders in ons dat zich tegen demotie verzet - ongrijpbaar maar juist daarom des te vasthoudender. Het heeft te maken met de manier waarop wij ons de spanne van onze levensloop voorstellen.

Shakespeare wist het al. In zijn monoloog 'The Seven Ages of Man' beschrijft hij op- en ondergang van ieder mensenkind, of liever: van de man. Van baby via schoolkind en soldaat tot rechter "vol fraaie spreuken en gestolen wijsheid, zoo speelt die zijn rol" - zo vertaalt Burgersdijk die passage uit 'As you Like it'. Maar daarna gaat het op 'het tooneel der wereld' alleen maar achterwaarts. De ouder wordende man wordt een "maag'ren Pantalon ... zijn zware stem / tot den discant van 't kind opnieuw verfijnd, / piept, fluit nu schril". Zijn einde is een "tweede kindschheid, suffen en vergeten, sans teeth, sans eyes, sans taste, sans everything: Gezicht en tanden, smaak en alles kwijt."

• © De trap des levens (1680), Kurhaus Museum Kleef. "Over de jaren van afdaling is het licht uitgegaan", aldus Douwe Draaisma.

De anonieme schilder die rond 1680 'De Trap Des Levens' op het doek zette, nu in het bezit van het Kurhaus Museum in Kleef, onderscheidde liefst elf levensstadia, maar tot grotere vrolijkheid leidde dat niet. "Het eerste dat opvalt is dat alle licht gereserveerd is voor de eerste levenshelft", schrijft Douwe Draaisma, die het schilderij bespreekt in zijn boek 'De heimweefabriek'. "Over de jaren van afdaling is het licht uitgegaan." Er lijkt bovendien nauwelijks meer iets in te gebeuren. "Een oude man is gewoon een oude man, of hij nu zestig, zeventig, tachtig of negentig is. Alleen de honderdjarige doet nog iets nieuws: hij gaat dood."
Exitus-reditus
Shakespeares levenstoneel, de trap op het schilderij in Kleef, mijn eigen 'klokvorm': ze hebben allemaal dezelfde gestalte. Eerst is alles vol belofte, dan komt de ontluistering. Nieuw was dat inzicht in de zeventiende eeuw al niet. De Middeleeuwen stelden zich een mensenleven voor als een draaiend wiel, dat niet voor niets als twee druppels water leek op het rad van fortuin. Over het lot van de ouderdom maakten ook zij zich weinig illusies. Aan het eind keert ieder terug tot waar hij begonnen is. Liggend op de grond, eerst als baby, dan als lijk - zegt de zeventiende eeuw. Eerst bij God, en ten slotte terugkerend naar God - zeggen de Middeleeuwen nog. Exitus-reditus, noemen de theologen dat. Vertrek en thuiskomst: de geschiedenis van de mensheid als geheel zag er niet anders uit.

Tegenover het middeleeuwse rad vormt de vroegmoderne trap, klok of bel een subtiele verschuiving. Aan het eind van het leven ben je wel op hetzelfde niveau terug als vanwaar je vertrok, maar je bent niet meer op dezelfde plaats. De richting van het leven is een rechte lijn geworden, geen cirkel meer, maar die lijn gaat eigenlijk nergens meer heen. Niet dat Shakespeare of de schilder van Kleef al durfden denken dat het menselijk bestaan geen zin of bedoeling had. Onder de trap opent zich nog altijd het perspectief van hemel en hel. Maar leven en voortleven zijn al niet meer in dezelfde beweging opgenomen.

Dan is het nog slechts een kwestie van tijd of die poort zal gesloten worden - en dat plaatst de gang van het hele mensenleven in een ander licht. Hoe treurig de middeleeuwers en vroegmodernen de laatste levensfasen ook mochten afschilderen, ze vormden niet het einde van het bestaan zelf. Dat zou - bij een enigszins deugdzaam leven - alsnog worden afgesloten met de klaroenstoot van hemel en wederopstanding. De onttakeling van de ouderdom was niet het laatste woord, in tijdelijke én metafysische zin. De waarheid die het leven zou bezegelen en daaraan zijn betekenis verleende, stond nog uit.

• © ANP. "Ook Marco van Basten zal dat soort gedachten gekoesterd hebben, toen hij besloot terug te treden als hoofdcoach van AZ. Een lagere plaats in de voetbalhiërarchie zou genoeg zijn, want ook hem was de werkdruk te zwaar geworden.

Die troost heeft de moderne tijd, voor zover ze het geloof in een hiernamaals vaarwel heeft gezegd, niet meer. En dus moet de betekenis van het leven in dat leven zelf worden gezocht. Godfried Bomans formuleerde het ooit subliem: "Vroeger was een bejaarde iemand die er bijna wás. Nu is het iemand die er bijna gewéést is." En voordat dat laatste zover is, moet de klaroenstoot hebben geklonken die het leven van het individu zijn ware betekenis geeft. Een klaroenstoot die nog decennia moet kunnen dóórklinken nadat de pensioengerechtigde leeftijd een punt achter de carrière heeft gezet. Of liever: dat eindpunt tot de waarheid van het leven heeft gemaakt waarop de gepensioneerde nog jaren teren moet.
Ontbrekende schakel
Laten we ons niet vergissen. Ook voor de 'ouden' was een stap terug in maatschappelijk aanzien vaak een hard gelag. Zij durfden nog uit te komen voor de behoefte die wij inmiddels achterhaald achten - al zijn wij er in het geniep niet minder behept mee dan zij: de hang naar eer. Maatschappelijk aanzien en succes zijn zelden door iemand versmaad.

De calvinisten wisten ze volgens Max Weber zelfs op ingenieuze wijze met hun religieuze ijver te verbinden. Hoe geslaagder een mensenleven was, des te gevalliger moest dat wel zijn in de ogen van God.

Achteraf gezien was dat misschien de ontbrekende schakel tussen het middeleeuwse levensrad (van God naar God) en de trappen van het bestaan in Kleef, die letterlijk over de hemelpoort heen gaan maar er zelf niet binnenleiden. Om dan de onttakeling van de ouderdom nog met vertrouwen te kunnen dragen, moet je veel geloof hebben. De meesten van ons brengen dat niet meer op. Wij willen onze klaroenstoot nú - en hij moet blijven doorklinken tot we 'er geweest zijn'.

Daarvan afzien vraagt veel deemoed. Of misschien wel het omgekeerde: een onverwoestbaar zelfvertrouwen dat het zónder uitwendige eretekenen meent te kunnen stellen. En soms komt het leven zelf tussenbeide en valt er niet veel meer te kiezen, op het gevaar af van catastrofe en burn-out.

Dan wordt het tijd om verstandig te zijn. Eerst zeggen sommige dierbaren het, daarna herhalen omstanders het met bewondering. Zo moet het Van Basten zijn vergaan; zo verging het ook mij. 'Moedig'. Ik heb het de afgelopen weken veelvuldig gehoord.

Maar ook dan eist het ongeloof zijn tol - niet met betrekking tot God maar met het oog op de loopbaanplanning: "Zou ík zoiets doen? Besef je wat je verliest?" Ik zie de twijfel en begrijp hem maar al te goed. Hij weerspiegelt wat ik ook in mijzelf niet kan miskennen.

Ger Groot (1954) was hoogleraar filosofie en literatuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is als columnist verbonden aan deze krant.

Oorwerkte predikante

'n Boeiende artikel in vandag se Trouw: dit klink bekend. Maar daar is in die kommentare nogal hoogs interessante opmerkings. Hier is dit artikel: 

"Ik wil mijn vader terug", schreef een anonieme domineesdochter vorige week in het Reformatorisch Dagblad. Haar 'noodkreet' over de werkdruk van dominees raakt bij orthodoxe protestanten een gevoelige snaar.

•  

  Het is moeilijk om te snijden in zijn werkzaamheden als er te weinig mensen in de gemeente zijn die het werk willen doen

"Ik wil hem terug. Míjn vader, niet de man tegen wie de hele gemeente opkijkt. Mijn vrolijke, ontspannen vader, zoals hij is op vakantie." Kent u een werkkring waarin 'de relatie met je vrouw ernstig op de proef wordt gesteld?, vroeg de dochter zich in een opiniestuk af. "Een werkkring waarin je kinderen regelmatig moeten verhuizen en je sporadisch tijd hebt voor je eigen hobby's?"

In tegenstelling tot veel collega's uit 'lichtere' kerkverbanden preken orthodox-protestantse dominees doorgaans voor volle kerken. Na de dienst op zondagochtend maken ze zich op voor de tweede preekbeurt, die op zondagmiddag. Preken duren niet twintig minuten, eerder een uur.

Doordeweeks geven ze catechisatie, bezoeken ze gemeenteleden en besturen ze de kerk. Thuis worden ze geacht het hoofd van het gezin te zijn: verantwoordelijk voor de opvoeding en een betrokken vader voor hun kinderschare. Rollen die hoog in aanzien staan en die orthodoxen uiterst serieus nemen.

'Dominee kan niet snel terugvallen op gemeenteleden'
De dubbele verwachting - Gods geestelijke roeping vervullen én het gezin leiden - is te veel gevraagd, verzucht de dochter in haar relaas. Doordeweeks komen predikanten aan die huiselijke bezigheden zelden toe. Als hij niet in de weer is met pastorale zorg, dan bereidt hij zich wel voor op een bruiloft, begrafenis of doopdienst.

Deels is dat een onvermijdelijk kwaad, maar de briefschrijfster ziet ook een rol weggelegd voor gemeenteleden. "Vooral voor een pastoraal ingestelde herder is het moeilijk om te snijden in zijn werkzaamheden als er te weinig mensen in de gemeente zijn die het werk willen doen."

Ze is duidelijk niet de enige die zich zorgen maakt over de werkdruk van orthodoxe predikanten, schrijft het Reformatorisch Dagblad. Op de site van de krant werd het artikel al '14 duizend keer aangeklikt' en regent het reacties. Laten we onze dominees erop aanspreken als ze hun gezin uit het oog verliezen, klinkt het in de reactiekolommen. Een ander oppert dat kerkgemeenten moeten worden opgesplitst, zodat het domineeswerk te overzien blijft.

•  

  In de loop der tijd is de gewoonte ontstaan om de predikant met veel meer taken te belasten

'Verwachtingen zijn onrealistisch'
Dominees zijn nu manusjes-van-alles, meent ook Henk Schaafsma van het Steunpunt Kerkenwerk in een eigen opiniestuk. Kerken moeten zich afvragen of ze telkens de predikant moeten laten opdraven als er iets te regelen valt. De verwachtingen van gemeenteleden zijn 'onterecht en onrealistisch', vindt hij.

"De uitoefening van het ambt van herder en leraar dient vooral tot uiting te komen in prediking, onderricht, pastoraat en leidinggevende taken in kerk en koninkrijk. In de loop der tijd is de gewoonte ontstaan om de predikant met veel meer taken te belasten."

Hij krijgt bijval van René Erwich, lector geestelijk leiderschap aan de Christelijke Hogeschool Ede. Volgens hem moet de predikant minder zelf doen en meer een 'interpreterende gids' worden. Of reformatorische dominees daarop zitten te wachten is de vraag. Maar een onderzoek van Trouw en de Protestantse Kerk in Nederland (waartoe een deel van de refo-predikanten toe behoort) toont in ieder geval aan dat ze preken en voorgaan in diensten zien als hun kerntaak. Dat doen ze bovendien het liefste.

'Pa, hebt u wel echt aandacht voor mij?'
De discussie inspireerde een andere domineesdochter al tot een kritische reactie. Zij vindt dat dochters hun vader erop moeten aanspreken als die voortdurend van de catechisatie naar de kerkeraadsvergadering holt. ""Pa, hebt u wel echt aandacht voor mij?", zouden zoon en dochter moeten vragen.

Maar, zo vindt ze, moeder en kinderen moeten zich ook bij de zware last van de roeping durven neerleggen. "Het feit dat de Heere iemand speciaal roept in Zijn dienst heeft gevolgen voor zijn privé-omstandigheden, en dan met name voor zijn vrouw. Zij deelt volledig in de roeping van haar man. Als ze dat niet kan accepteren, zal ze hem een sta-in-de-weg zijn."


5 reacties

Peter Gortworst Het mag dan een roeping zijn, het is ook gewoon een beroep. De kerkenraad als werkgever moet er op toezien dat het de werknemer goed behandeld. Het is geen 9 tot 5 baan maar recht op vrije tijd heeft een voorganger/ster wel degelijk. Het is niet vanzelfsprekend/wenselijk een voorganger/ster aan het hoofd van bijna alles te hebben. Een mondige gemeente met capabele leden kan/moet heel veel doen zonder de aanwezigheid van de predikant/e Prediking en pastoraat zijn kerntaken. Al het andere niet.

23/09/14 15:24

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

B0ssie In pkn gemeentes, blinkt meer dan de helft van de leden uit, in passiviteit. Een ander moet het maar doen. Of het nu gaat om het leiden van jeugdwerk, of bezoeken van ouderen, geen tijd of zin. Nog te lamlendig om een uurtje eerder te komen om de koffie aan te zetten. Dan ben je als ' herder' mooi in de aap gelogeerd.

23/09/14 15:13

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

RogerWilco Als een predikantszoon van een minder orthodoxe richting herken ik dit toch ook grotendeels. De oorzaak zit in een aantal zaken: . 1. Predikanten hebben geen weekend en werken vaak 'savonds. Zij werken wanneer anderen vrij zijn. . 2. De enige professional in een vrijwilligers organisatie. Dirigenten hebben hier ook last van. . 3. Net als dokters zijn ze op afroep beschikbaar. Waar het bij artsen steeds meer gebruikelijk is om dit te rouleren, is dat voor dominees lastiger. Ze hebben alt

23/09/14 14:56

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

z. bakker "De uitoefening van het ambt van herder en leraar dient vooral tot uiting te komen in prediking, onderricht, pastoraat en leidinggevende taken in kerk en koninkrijk. In de loop der tijd is de gewoonte ontstaan om de predikant met veel meer taken te belasten." . Welke taken zijn er dan nog meer? Onder de genoemde taken valt al zo ongeveer alles wat er in een gemeente te doen is.

23/09/14 13:42

Beledigend? Ongepast? Meld het ons.

bernhardt Roeping? Tegenwoordig heet dat; workaholism.