'n Lang, verslindende soen... Oor 'n goeie begin

Uit vanoggend se koerant kom hierdie wonderlike brokkie:

’n Sin waarin ’n soen vergelyk word met die aaneenvoeging van ’n dors springhaasmuis en ’n reuse­bottel water, het ’n jaarlikse prys vir slegte skryfwerk gewen.

Molly Ringle van Seattle in Amerika is vanjaar die wenner van die Bulwer-Lytton-fiksiekompetisie.

In haar ­inskrywing vir die slegste begin vir ’n verbeelde roman, beskryf Ringle ’n lang, verslindende soen tussen twee minnaars soos volg: “Ricardo lapping and sucking at Felicity’s mouth as if she were a ­giant cage-mounted water bottle and he were the world’s thirstiest gerbil.”

Die kompetisie word ter ere van die 19de-eeuse skrywer ­Edward George Earl Bulwer-Lytton gehou.

Ricardo was waarskynlik 'n Taljaner gewees.

En ek geniet die "lang, verslindende soen" van die Afrikaanse berig. En ek kan my lag nie hou oor daardie dorstige sprinhaasmuis-beeld nie.

Ai, sulke soene.

En so lyk 'n verliefde springhaasmuis:





Die berig laat my weer besef: dit is nie die verhale wat belangrik is nie. Ook hoe ons verhale vertel, is soms beslissend.

Die estetiese kant van ons spreke oor God, lees ek in die boek oor Godsbeelde met o.a. 'n bydrae deur Titus Brandsma, maak al die verskil. Dikwels is die probleem nie dat ons oor God praat nie, maar hoe ons oor God praat.

Juis daarom bedink ons versigtig die inhoude en vorme van ons taal oor God. Iemand se geestelike lewe kan deur die hoe van ons spreke oor God in 'n nuwe rigting gestuur word.

Dit verklaar waarom byvoorbeeld sulke eenvoudige, maar boeiende verhale oor die verlore seun, oor die barmhartige samaritaan, oor Paulus se Damaskus-ervaring (Lukas!) tydloos is. Dit is verhale met ryk inhoude wat beeldskoon vertel word. Ook weens hul vorm het hulle mense van alle tye geraak en verander.

Byvoorbeeld: wie vergeet ooit van die varkpeule, simbool van die volle, onvermydelike en neerdrukkende konsekwensies van 'n prodigale, uitspattige lewe? En, dit begrypende, hoe bly leef - tot in ons onderbewussyn - die uitbeelding van die pa wat sy prodigale, arrogante, verskeurde seun "van ver af" gesien en tegemoet gehardloop het en hom dan weer liefdevol en omhelsend, soos 'n egte pa, sy seun maak. Dit is woorde en beelde van God en mens wat nie deur alle ensiklopediee saam gekonnoteer kan word nie. En, dit is die beelde wat mense oor eeue heen bybly.

Ons verhaal oor God en oor God se teenwoordigheid in ons lewenskuns word nie sommer uit die mou gepluk nie. Dis nie sommer net vir preek maak of vir 'n gebedjie aframmel nie.

Dit is waarom ons steeds weer biddend bly wanneer ons gereed maak om God te hoor, en veral ook, om andere met deurdagte, versorgde taal en beelde te laat hoor hoe ons God ervaar.

Wanneer ons met vuur speel...

Rumi, skryf Shea (Gospel Light), het ‘n gedig geskryf met die titel “Storie-Water” waarin hy ‘n verhaal of ‘n storie met water vergelyk.

Badwater, skryf hy in die dertiende eeu, word deur vuur verhit. Die warm water dra nou ‘n boodskap van die vuur na die liggaam. Deur die water ontmoet die vuur en die vel.

Rumi pas dit toe deur te sê dat min mense die hitte van die vuur van God te naby kan verdra. Mense het bemiddelaars nodig. En stories bemiddel tussen die vuur en mense. Stories steek vuur in ons lewens aan wat ons op ons eie nie kan ervaar nie.

Wanneer ons oor God praat, is ons verhale daarop gerig om die goddelike warmte en uitstraling uit te druk, om die vuur van God se teenwoordigheid in ons bestaan in woorde vas te vang. Verhale van God is nie sommer net storietjies, legendes, mite’s of allerhande gesellige sê-dinge nie.

Ons moet verhale van God dus fyn en noukeurig beluister. Hulle bring ons naby vuurkrag.

As ons goed hoor, sal ons vreugde put omdat ons gereinig en gewas word deur ‘n verborgenheid wat so groot is dat dit vir ons bemiddel moet word.

Maar soms kan die verborgenheid dan weer so ver van ons af raak. Hoeveel gedagtes kom by my na vore toe ek dit lees: Die verhale in die bybel is bedoel om die warmte van die goddelike aanraking, die werking van die Gees te kommunikeer. Dit was ons, reinig ons, maak ons ontvanklik vir God se spreke. Hulle staan tussen God die Vuur, God die Gees en ons in ons beperktheid en ons afstande van God.

Om van verhale te leef, is dus ‘n proses. Verhale luister is deel van ‘n lewenslange reis met woorde oor God. Elke keer weer moet ons opnuut die verhale van die Bybel lees en herlees en beluister. Te gou verflou die nawerking van die goddelike aanraking. Te maklik rol ons weer rond in die modder van ons onreinheid. Keer op keer moet ons fyn luister.

Dit is asof verhale van God oor en oor wil bevestig dat ‘n mens nie aan hulle genoeg kan kry nie. Elke keer weer ontdek ons hoe ryk hierdie verhale is. Soveel indrukke van God word by ons wakker gemaak. Ons kan die rykdom van ‘n verhaal nooit uitput nie. Verhale oorweldig ons oor die genade.

Meer nog: in hierdie beeld van die verhaal tussen die goddelike vuur en die menslike gees, herken ek ook iets van ons menslike onvermoë om God te peil. Ons sien nie van aangesig tot aangesig nie. Ons kan nie maar net instap in God se teenwoordigheid nie. Of bloot net tot God nader nie. God is so volledig anders, bo ons begrip. Ons het menslike taal. Net menslike woorde. Alleen maar verhale oor God.

Met taal en met verhale probeer ons iets van God kommunikeer. Menslike woorde staan tussen ons en God om ons ‘n ervaring te gee van wie God is. As daardie verhaal met ons kommunikeer, keer dit ons lewens om.

Elke verhaal wat ons oor God vertel, iewers teenoor ons kinders by ‘n oop Bybel, saam met ons vriende rondom ‘n geestelike gesprek, in ons getuienis oor God se werking in ons lewe, is ‘n poging om die goddelike warmte te kommunikeer. Wonder ek, nou: is dit soos ons dink?

Weet ons, as ons verhale oor God te vertel het, dat ons met vuur speel?

En, die groter verwondering: om te dink dat verhale oor God ons lewens so kan omkeer. Hoe dan as die groot tyd kom dat ons in God se teenwoordigheid van aangesig tot aangesig kan intree?

Paslik, vir my, terwyl ek hieroor nadink, hierdie sonsondergang oor Nijmegen vanaand. Vuur.

'n Somer-sondag en mistieke ervarings

By die ingang tot die Kröller-Müller Museum (http://www.kmm.nl), een van die allermooistes, is daar hierdie verwelkoming! Die mistiek, die mistiek, is orals. (Jammer van daardie mistieke "truths").







Ons het 'n spesiale dag daar in die museum gehad - onder andere weens die enorme klomp Van Gogh's. Hier is Van Gogh se uitbeelding van die Gelykenis van die Barmhartige Samaritaan. Die twee grys figure (gepaste kleur!) wat so, diep in hul bybels verlore op die agtergrond (links voor en links bo - baie klein) wegstap, vertel die hele verhaal:





Verreweg die mooiste van alles, vir my, was Van Gogh se pienk perskebloeisels. Ek het ver teruggereis, Grahamstad toe, na die lente-bloeisels wat in die lui laat lentedae voor die teologiese fakulteit gebloei het. 'n Brandarm, lydende van Gogh het hierdie stuk in 1888, twee jaar voor sy dood, geverf.

Ek was diep ontroer omdat die stuk my bewus gemaak het van hoe vlietend, hoe verganklik, hoe fragiel Van Gogh hier die lewe verf. Perske-bloeisels, strepies helder, sagte, verborge kleur-spatsels (Van Gogh het dikwels die verf sonder kwas, direk, op die doek gesmeer) wat vir 'n paar dae uitbundig pronk om net, weet ons, kort daarna te verval. Maar dan: die mistieke een, die skilder, wat daarin slaag om die verganklike onverganklik te maak. Soos in hierdie stuk.

En dit, hierdie skoonheid, skep hy terwyl hy al aanvalle van waansin ervaar het en daarvoor by tye in 'n inrigting opgeneem is.

Iewers skryf Van Gogh aan sy broer: "Ek wil mense verf met iets van die ewige wat tradisioneel deur die stralekrans uitgebeeld is. Ek wil daardie ewige dimensie uitbeeld deur die uitstraling en lewenskrag van kleur."




Hier is 'n duideliker weergawe, maar my foto se kleure is meer eg:



Die tuin van die museum is idillies mooi. Hier is 'n drywende werk van Henry Moore.





Na die tyd, toe ons vir ons bus wag en 'n bordjie tjips gaan eet het, het ons hierdie minder estetiese gesig beleef. En met 'n slag die hollandse aarde weer getref:

Om te sterf...

Toe ons in die nuwe werk-omgewing aangeland het, was hy die eerste kollega wat ons opgesoek en verwelkom het. Van die eerste oomblik af het ek hom leer ken as die een wat omgee vir ander.

En van toe af het ek hom verder en beter leer ken as die een wat steeds weer sag gepraat en sag geleef het. Daar was nie groot woorde en glorieuse gedagtes nie. Eenvoud het sy lewe gekenmerk, maar ook sy teologie. Hy was die nugtere, praktiese een onder al die kollegas.

Hy is ‘n rukkie later met terminale kanker gediagnoseer.

Op ‘n stadium het hy vertel dat hy en sy vrou na die verwoestende nuus ‘n end met ‘n wandelpad gaan stap het en ‘n tyd lank op hul eie in stilte deur gebring het. Hulle wou die nuus verwerk het. Daar, in die alleenheid en in die rustigheid van die omgewing, het hy sy hartseer en woede uitgehuil. Só hoor ek hom vir my sagweg nog vertel.

Hy het gehuil en hy was kwaad omdat sy lewe so vroeg tot ‘n einde sou kom. Omdat hy nie sy kleinkinders sou kon sien grootword nie. Omdat hy nie rustig kon aftree en die laaste jare met sy troue vrou sou kon deurbring nie.

Hy is kort daarna dood.

Ek dink nog altyd aan hom as ek ervaar hoe kosbaar die bande is wat ons bind aan mense wat ons lief het en wat sterf.

Paulus het iets daarvan verwoord toe hy vertel het hoe graag hy by die Here wou gaan woon, maar dat hy ook om die onthalwe van sy gemeente by hulle wou wees.

Dit innerlike stryd – om kosbare bande te moet losmaak. Dit is om van woedend te huil.

En daar is geen mooi woorde wat hierdie hardheid kan versag nie.

Ons bly agter in die lewens van hulle wat hier oorbly. En ons moet só sterf dat niks die skoonheid van hulle gedagtes aan ons skend nie. Dit alles maak die oomblik van afskeid donker en hartverskeurend. Daaroor is dit so hard om te moet sterf.

En tog. Die heel belangrikste, vir ons, is dat ons iets van hulle saamneem as ons na God toe gaan, na die huis met baie wonings. As God dan na ons sal kyk, sal God raaksien hoe ons omgegee het vir hulle – vir hulle as hongeriges kos gegee het, as dorstiges gevoed het, as verworpenes omarm het en as siekes verpleeg het. God sien ons raak en herken in ons hart al daardie omgee vir ander, die liefde vir hulle, die ontfermende uitreik na hulle. God neem ons dan in die koninkryk op. Juis omdat ons soveel geliefdes naby ons gehad het en omdat ons hulle werklik liefgehad het. By God, sal ons hulle onthou en hulle met vreugde vier.

Ons neem ons geliefdes saam met ons. Nie net hulle wat bloed en vlees van ons is nie, maar hulle wat in Bloed en Gees ons geestelike reis met ons saamgeloop het.

Ons sal dus nooit alleen wees nie en ons sal nooit sonder die liefde hoef te bly nie. As ons lewe hier ryk was aan liefde, sal dit nog ryker wees waar God volledig hierdie voorlopige, breekbare en verwondbare liefde opneem in die ruimte van volmaaktheid. Dan sal die volkome liefde ons hart van sy wonde genees.

Herontdek menslikheid.

Ek lees hierdie verhaal in die New York Times gister. Ek hou veral van die paragraaf in skuinsdruk, maar die hele artikel is veelseggend. Ons leef in tye van masjiene, ons word masjiene en ons verloor ons menslikheid.

Tweet Less, Kiss More

By BOB HERBERT

Published: July 16, 2010

I was driving from Washington to New York one afternoon on Interstate 95 when a car came zooming up behind me, really flying. I could see in the rearview mirror that the driver was talking on her cellphone.

I was about to move to the center lane to get out of her way when she suddenly swerved into that lane herself to pass me on the right — still chatting away. She continued moving dangerously from one lane to another as she sped up the highway.

A few days later, I was talking to a guy who commutes every day between New York and New Jersey. He props up his laptop on the front seat so he can watch DVDs while he’s driving.

“I only do it in traffic,” he said. “It’s no big deal.”

Beyond the obvious safety issues, why does anyone want, or need, to be talking constantly on the phone or watching movies (or texting) while driving? I hate to sound so 20th century, but what’s wrong with just listening to the radio? The blessed wonders of technology are overwhelming us. We don’t control them; they control us.

We’ve got cellphones and BlackBerrys and Kindles and iPads, and we’re e-mailing and text-messaging and chatting and tweeting — I used to call it Twittering until I was corrected by high school kids who patiently explained to me, as if I were the village idiot, that the correct term is tweeting. Twittering, tweeting — whatever it is, it sounds like a nervous disorder.

This is all part of what I think is one of the weirder aspects of our culture: a heightened freneticism that seems to demand that we be doing, at a minimum, two or three things every single moment of every hour that we’re awake. Why is multitasking considered an admirable talent? We could just as easily think of it as a neurotic inability to concentrate for more than three seconds.

Why do we have to check our e-mail so many times a day, or keep our ears constantly attached, as if with Krazy Glue, to our cellphones? When you watch the news on cable television, there are often additional stories being scrolled across the bottom of the screen, stock market results blinking on the right of the screen, and promos for upcoming features on the left. These extras often block significant parts of the main item we’re supposed to be watching.

A friend of mine told me about an engagement party that she had attended. She said it was lovely: a delicious lunch and plenty of Champagne toasts. But all the guests had their cellphones on the luncheon tables and had text-messaged their way through the entire event.

Enough already with this hyperactive behavior, this techno-tyranny and nonstop freneticism. We need to slow down and take a deep breath.

I’m not opposed to the remarkable technological advances of the past several years. I don’t want to go back to typewriters and carbon paper and yellowing clips from the newspaper morgue. I just think that we should treat technology like any other tool. We should control it, bending it to our human purposes.

Let’s put down at least some of these gadgets and spend a little time just being ourselves. One of the essential problems of our society is that we have a tendency, amid all the craziness that surrounds us, to lose sight of what is truly human in ourselves, and that includes our own individual needs — those very special, mostly nonmaterial things that would fulfill us, give meaning to our lives, enlarge us, and enable us to more easily embrace those around us.

There’s a character in the August Wilson play “Joe Turner’s Come and Gone” who says everyone has a song inside of him or her, and that you lose sight of that song at your peril. If you get out of touch with your song, forget how to sing it, you’re bound to end up frustrated and dissatisfied.

As this character says, recalling a time when he was out of touch with his own song, “Something wasn’t making my heart smooth and easy.”

I don’t think we can stay in touch with our song by constantly Twittering or tweeting, or thumbing out messages on our BlackBerrys, or piling up virtual friends on Facebook.

We need to reduce the speed limits of our lives. We need to savor the trip. Leave the cellphone at home every once in awhile. Try kissing more and tweeting less. And stop talking so much.

Listen.

Other people have something to say, too. And when they don’t, that glorious silence that you hear will have more to say to you than you ever imagined. That is when you will begin to hear your song. That’s when your best thoughts take hold, and you become really you.

Hoe langer, hoe meer... Oor die groeiende verlange na die liefde.

Daar is in spiritualiteit ‘n fokus op die liefde. Daarom word Hooglied so dikwels in spiritualiteitstekste bespreek.

Maar eers ‘n opmerking: Hoe het die wetenskap ons tog reduserend geleer om Hooglied as ‘n boek oor huweliksseks te lees. Natuurlik gaan die boek ook oor die liggaamlike. En dit is ook waar dat die kerk dikwels pruim-suur was oor intieme liefdesake, asof dit maar ‘n bietjie sondig en vuil is. En dit kon inderdaad 'n rede wees waarom sommige mense Hooglied wou vergeestelik.

Maar dit is ook net so waar dat die kerk in sy groot stryd teen die gnostiek en die dosetisme steeds weer vasgehou het aan die belangrikheid van die liggaamlike. Die liggaam, as skepping van God, was vir gelowiges steeds weer heilig. Paulus het daarom die liggaam as tempel van God beskryf. In die liggaam kan ‘n mens God se heiligende teenwoordigheid ook ervaar.

Dit is goed wanneer ons die liggaamlike as ‘n gawe vier en geniet.

Maar ons moet nie ‘n kosbare skat verloor deur die interpretasie-geskiedenis van Hooglied as fout en dwaling af te skiet nie. Daar is hier ook ‘n baba in die badwater.

In die kerkgeskiedenis het Hooglied vir mense ‘n diepe geestelike betekenis aangeneem waarin veral die intimiteit van die mens en God na vore kom. En, al klink dit vir sommige na allegorie, is dit ‘n geestelike boodskap wat die toets van Bybelse denke deurstaan. Want wat latere Bybellesers doen, is om die geestelike boodskap van intimiteit wat dikwels in ander Bybelse tekste voorkom, met ‘n boek soos Hooglied oor liggaamlike intimiteit te koppel.

Paulus sou later die verhouding tussen Christus en gelowiges op ‘n mistieke manier in liggaamstaal beskryf: die kerk is die liggaam van Christus. En elke deel van die liggaam is onontbeerlik. Die geestelike intimiteit word in konkrete, liggaamlike kategorieë uitgebeeld.

Selfs al was Hooglied dus ‘n boek oor fisieke liefde, doen lesers niks ketters nie wanneer hulle die boek ook lees as ‘n loflied op die liefde tussen God en mens.

In die geskiedenis is Hooglied gedurig en deur baie bekende skrywers gelees as ‘n aanduiding van die liefde tussen God en die mens. Die bruidegom is Christus en die bruid is die kerk. Uit die verhouding met Christus vloei daar wysheid vir die gelowige mens. Gedurig staan die gelowige verwonderd oor Christus se wyse woorde. Die liefde raak die mens aan en transformeer hom of haar deurgrondiglik. Dit is ‘n lewenswysheid wat ‘n mens na liggaam en siel deurdring.

Dit is hierop dat die kerkvader Origines sterk fokus. In Hooglied, het hy byvoorbeeld gesê, word in metaforiese taal oor die liefde wat die mens tot verwonderding voor God bring, gepraat. Hooglied 2:5 sê: “Ek is siek van liefde” Of: “ek is verwond deur die liefde.” Hierdie teks herkou hy dan deeglik.

Ons lewe, mymer hy, is vol allerhande liefdes en begeertes na aardse dinge. Alles hierdie dinge wat ons andersins so lief het, skryf Origines, kan ons relativeer deur, in antwoord op God se liefde, ons liefde op God self te rig. Wie in die liefde leef, sal liefdevol optree. Ons kan al die dinge wat ons so maklik rondjaag en dryf, sublimeer en verhef deur dit in ons verhouding met God te integreer en te transendeer.

Hooglied vertel dus van hoe ons deur die goddelike liefde geïnspireer en deurtrek kan word. Ons begeer om in ‘n noue verhouding, so intiem soos in ‘n huwelik, met God as die hemelse bruidegom verenig te word.

Uit ons huwelik met Christus, die intieme verhouding met God, word ons as geestelike kinders gebore.

Ek lees verwonderd die volgende woorde van Origines:

“As daar enige iemand iewers is wat op enige stadium ‘n brandende liefde vir God se Woord gehad het sodat hy of sy dag en nag na God verlang en gesmag het, sodat hy of sy van niks anders as God kan praat nie, van niks anders as God wou hoor nie, en niks begeer, of verwag of hoop anders as God nie – as daar so iemand is, dan kan daardie mens werklik sê: “Ek is verwond deur die liefde.’” (Young).

Paulus, op sy manier, het ook gepraat van die liefde wat die allergrootste is.

Op die manier sien ons twee kante van God se liefde:

Aan die een kant is daar die liefde wat ons oorweldig, vul en ons lewe totaal transformeer. Dit is die liefde wat uit pure genade, oor niks, om geen rede nie, tot ons kom en aan ons weggegee word. Dit oorval ons, dit kom van buite ons, dit verras ons.

Aan die ander kant is daar die gedrewendheid na nog meer liefde, die groeiende verlange na dieper deel in God se liefde. Ons mense-hart trek ‘n punt na God. Die hart klop ontstuimig in ons van verlange na die Bruidegom. Dit behels ‘n soektog, inspanning, die greep na nog meer.

Ons geestelike lewe ossilleer tussen liefde ontvang en liefde gesoek.

Bybelse spiritualiteit is, soos Young dit stel, nooit finaal verkry nie, nooit self-tevrede en self-ingenome nie, nooit gemaklik nie. Dit is ‘n reis in voortdurende, vuriger, groeiende verlange....

Die Gees wat die genade in ons uitgestort het laat ons verlang na nog... En, vreemd genoeg, die verlange word immer net sterker.

'n Boekvol genade. Bybelstudie oor Openbaring (5)

Openbaring 1:3: Geseënd is hy wat die woorde van die profesie lees, en die wat dit hoor en ter harte neem wat daarin geskrywe is, want die tyd is naby. Johannes, aan die sewe kerke in Asië. Genade vir julle en vrede.

Openbaring, ontdek ons sommer aan die begin, is ‘n boek wat die sleutel tot geluk hou.

Dit is ‘n boek wat “gelees” en “gehoor” word. Dit is woorde wat daarop wys dat die boek binne die byeenkomse van gelowiges geplaas word: mense gaan op ‘n Sondagoggend, die dag van die Here, as deel van die eredienste van die gelowiges sien hoe die boek oopgemaak en gelees word.

Sewe gemeentes sal daarna luister. En herhaaldelik weer daaraan aandag gee. Soos die ander boeke van die Bybel wat keer op keer beluister word, is hierdie ook ‘n “profesie” wat heilig is en in die versameling van die heiliges aangehoor word.

Die boek hoort in die liturgie, in die erediens. Daar waar mense bymekaar is rondom God se woord, lees en luister hulle ook hierdie woord. En neem hulle dit ter harte...

Deur dit in hierdie ruimte van die heiliges te plaas, kry die boek ‘n spesiale karakter. Dit word ‘n heilige boek.

Johannes het groot drome vir sy profesie. Hier, in sy boek, praat God met gelowiges in die plek van aanbidding. Daarom sou hy die boek ekstra versigtig skryf: hy het geweet mense gaan daarna luister en hy wou gehad het hulle moet dit goed verstaan.

Hoe versigtig hy is, merk ons selfs uit die manier waarop hy in hierdie inleidende opmerking oor sy eie boek praat. Hy doen dit as ‘n saligspreking: “Salig is hy wat lees en hulle wat hoor...” In Johannes se boek is sewe as simbool belangrik (seëls, trompette, bakke, engele). En hierdie saligspreking is een van sewe wat op belangrike plekke voorkom (sien ook Open.14:13; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7, 14). As die eerste een van die klomp, is hierdie een spesiaal. Sewe keer, dus, wil Johannes met sy lesers oor geluk praat. En die eerste keer wil hy hulle daarop wys dat geluk in sy boek te vinde is.

Johannes het op ‘n dag sy visioene gehad. God het toe met hom die verborge dinge oor wat moet gebeur, gedeel. Nou skryf hy die visoene neer. Versigtig, nadenkend, beplannend bring hy sy boodskap na mense. Maar hy wil ook sorg dat dit reg ontvang word. Hy stel sy lesers in op wat vir hulle wag. Hulle ingesteldheid, weet hy goed, is deurslaggewend. As julle, skryf hy eintlik, hierdie boek optel, gaan dit om ‘n lewensbelangrike saak. Hy weet dat hulle sal besef dat hulle daarom met spesiale aandag moet luister.

Maar hoe verstaan ‘n mens die saligspreking inhoudelik?

Deur die saligspreking word die leser en die hoorder direk by die boek betrek. Die boek is nie sommer in die algemeen geskryf vir mense se vermaak nie. Dit is nie ‘n vryblywende boek nie. Dit gaan om ‘n boek wat ‘n verskil maak aan hulle wat dit lees en hoor. Die leser word by die teks ingetrek. Die boek met die profesie, met God se woorde, is ‘n transformatiewe boek. As ‘n mens daarmee te doen kry, sal dit jou lewe omkeer.

‘n Mens wat God hoor en fyn luister, sal nie onaangeraak kan bly nie.

Maar méér gebeur, want Johannes maak duidelik waartoe ‘n mens getransformeer word: die leser en die hoorder word getransformeer tot geluk. Hulle ervaar God se genade. Die hartseer, onsekerheid, vyandigheid en twyfel van die tye waarin hulle hul bevind, word deur die boek omgekeer. Daar is nie twyfel nie – hierdie profesie wil mense in God se sfeer van genade intrek. Wie sy hart aan God skenk, sal genade en vrede ontvang.

‘n Mens kan jou indink hoe mense in daardie eerste dienste hulle ore gespits het. Ons trane vloei, ons harte is stukkend, ons vra wanneer gaan God gehoor gee. En dan hoor ons op so ‘n somber Sondagoggend: gelukkig kan julle wees.... God is naby met ‘n boekvol genade.

Nuwe tye bring 'n nuwe verstaan van God? Oor die godsbeeld in spiritualiteit

Kees gee vir my vanmiddag die boek “De Spiritualiteit van Titus Brandsma”, geredigeer deur hom en Frans Maas. Die sub-titel is “Hoe de tijd ons Godsbeeld bepaal.” Dit is ‘n boek waarin Titus Brandsma, Piet Schoonenberg, Frans Maas en Kees Waaijman nadink oor hoe ons beeld van God ten nouste saamhang met die tyd waarin ons leef.

Brandsma wys byvoorbeeld hoedat God in die vyftiende eeu veral deur uiterlike vertoon gehuldig en vereer is. Dit is, wat hy noem, ‘n “sosiale godsbeeld.” Mense wou God heel positief uitbeeld op ‘n mooi en verhewe manier. Oral is voorstellings van God uitgestal en sien ‘n mens beelde van God – in die kerk, in huise, maar ook op straat. Die samelewing is verchristelik op so ‘n manier dat almal God van God kennis moes neem, vir God moes dien en deur God beïndruk moes word. Dit was die tyd van die aflate en van bedevaarte, van allerhande uiterlike handelinge waarmee mense hulle godsdiens ingeklee het. Hierdie dinge het soms wonderlike bedoelings en funksies gehad. Daarmee het egter langsamerhand die innerlike band met God, die verinnerliking van die mens se verhouding met God op die agtergrond geraak.

Met verloop van tyd het mense die Godsbeeld se beperkinge begin aanvoel. As ‘n mens God op sulke uiterlike maniere vereer, het mense begin besef, moet dit gedurig gekoppel bly met geloof en vroomheid. As gevolg hiervan word God nou al hoe meer gesien as die God wat gees en waarheid is en as God wat in gees en in waarheid gedien wil word. Klem word nou gelê op die mens se diens van toewyding aan God. God is die Bruidegom wat aan die kom is na die mens en vir wie se koms die mens gereed moet wees. Navolging word ‘n belangrike begrip (soos in die moderne toewyding).

Nog later, met die Protestantisme, verdwyn die fokus van God wat gedien moet word en word God uitgebeeld as die Een wat die mens uitverkies, begenadig en bekragtig tot die goeie. Wanneer iemand die goeie doen, is dit ‘n teken van die uitverkiesing. God word nou ‘n strenge, verhewe Regter wat ontsag by die mens oproep. Terwyl die mens nietig en klein is, is God die verhewene.

Dit is maar enkele opmerkings uit Brandsma se heelwat langer bespreking. Ek sit terug en wonder hieroor: Brandsma begin sy bespreking deur te vertel hoe besorgd hy is oor die toenemende verwerping en uitbanning van God (en dit in 1932!). Mense wil al hoe minder van God weet en is doelbewus daarop uit om alle spreke oor God uit die maatskappy te verban. ‘n Mens, sê hy, kan nou probeer om die Godsbeeld te verdedig en allerhande apologieë daarvoor aan te voer.

In só ‘n tyd moet ons eerder bloot net nadink oor wie God is, sonder om te apologeties te wees. Het ons genoeg oor God nagedink? En dink ons genoeg daaraan om só oor God te praat dat mense wat “sieklik verblind” is vir God dalk deur ons nadenke en ons verstaan van God aangespreek sal voel?

Die beeld van God kan nie maar in een tyd gefinaliseer word nie. Daar is ‘n rykdom in die baie maniere waarop ons oor God kan praat. Al die wysheid van die verlede kan ons denke oor God nie uitput nie. “Nuwe tye vra nuwe vorme.”

Hierop kan ons nou terugsit en redeneer: ons tyd sal wel op een of ander manier nuut oor God dink. Ons moet maar net geduldig wees en dinge in daardie rigting laat ontwikkel. Kom tyd, kom raad.

Die beter manier is om eerder bewustelik hieroor na te dink en in gesprek te tree oor dit wat intuïtief in ons tyd aan die gebeur is. Dit kan ‘n mens juis doen deur byvoorbeeld na te dink oor hoe God deur die eeue heen bely, ervaar en verstaan is. Dit is juis boeiend dat deur die tyd heen ‘n sekere verstaan van God deur ‘n volgende geslag van gelowiges aangepas word omdat hulle bewus geraak het van eensydighede of gebreke in die manier waarop ‘n vorige geslag oor God gepraat het. Die geskiedenis kan ‘n nuttige verstaansinstrument word.

Ek lees hierdie opstel van Brandsma met belangstelling. Aan die een kant herken ek baie van wat hy skryf reeds in Bybelse tekste. Die afstandelik (gebrek aan?) verstaan van God in Prediker is duidelik die teenpool van byvoorbeeld God wat Immanuel in Christus is in Matteus. Die Bybel bied ‘n magdom van Godsbeelde. Dit is ‘n ryke skat waardeur geïllustreer word hoe in baie verskillende tye en deur baie verskillende mense God op ‘n nuwe manier beleef en aanbid is. Reeds maar die skepping en herskepping, die Ou en die Nuwe Testament, die tyd van Moses en die tyd van Jesus vertel van die radikale nuwe maniere waarop God deur die eeue onder mense bekend word.

God, besef ek weer, toe ek hieroor nadink, kan ons nie in ons menslike taal en in ons menslike kategorieë vasvang nie. Elke keer weer as ons God netjies in ons hokkies opgesluit het, ontdek ons hoe God op nuwe maniere beleef en ervaar word en dat ‘n nuwe hokkie maar ontwerp moet word.

Wat sou die Godsbeeld van ons tyd wees?

Die mens het ‘n stewige greep op die wêreld. Ons verken die ruimtes, oorwin die ellendes, ontwerp verstommende tegnologieë. Hoe dink ons oor God in só ‘n tyd? Ons wat alles beheer, wat mondig geraak het, wat so fyn dink, wat so progressief dink, wat God se seën oor ons self-ontwerpte lewensstyl buikspreek – hoe dink ons oor God? Ons wat deur ‘n televisiestel die armoede in Indië, die oorlog in Afghanistan en die vernieting van ons aarde so helder kan raaksien – hoe dink ons oor God? Ons wat die eindelose lyding van mense in allle wêrelddele raaksien, hoe raak dit ons verstaan van God? Ons wat apartheid beleef het – wat doen dit aan ons aanbidding van God?

Hoe bepaal ons tyd ons beeld van God? Wat is opwindende van ons tyd se denke oor God? En wat is eensydig aan hierdie beeld van God?

Hoe het teologie tog alles mooi oor God uitgepluis? En hoe gebeur dit dat spiritualiteit al hoe meer praat oor hoe onuitspreeklik God is?

Ek wil hieroor nadink. En die feit dat Spiritualiteit ‘n mens by hierdie vraag uitbring, spreek boekdele. Titus Brandsma, die man wat deur die Nazi’s vermoor is omdat hy die katolieke pers beïnvloed het om nie advertensies van die Nazi’s te plaas nie, het in sy voordrag in hierdie boek boeiend aangetoon dat ons nie ‘n statiese, oer-verstaan van God het nie. Ons verstaan van God hang saam met die tyd waarin ons leef.

Dit kan ongelooflik verrykend wees, want dit beteken dat God steeds weer op nuwe maniere in nuwe tye werk. Op ‘n dinamiese manier leef God met ons mee en gee God vir ons telkens weer op nuwe maniere ‘n transformerende ervaring van die goddelike teenwoordigheid. Dit was deel van Brandsma se spiritualiteit dat hy kon insien wat Jesus so duidelik beloof het: die Gees sal ons in nuwe dinge inlei en ons sal groter dinge doen as Jesus.

Spiritualiteit gaan om ons verhouding met God wat telkens verdiep en ons gedurigdeur op nuwe wyse transformeer. Ons word ook getransformeer in ons verstaan van God.

Hierdie telkens nuwe beeld van God kan uiteraard ook ‘n probleem wees. Ons beeld van God is nie die produk van die tyd nie. Ons praat hier nie van afgode nie. Oor die eeue heen het mense en gelowiges afgode gehad, wanneer hul idee van God deur hul tyd bepaal is.

Ons praat hier van God wat telkens weer gelowig nuut beleef en gehoorsaam word. Op die manier het ons ontdek dat God as die bevryder onvrye, verdrukkende strukture wat voorheen deur die kerk verdra en soms selfs bevorder is, eintlik beveg en uit die weg ruim (slawe, vroue, armes, rassisme). En kyk maar na die groot aandag wat publike teologie in ons tyd geniet, wat tog sekerlik ‘n korrelaat is van die manier waarop ons God se bevryding van mense wat uitgebuit en tot die rand uitgeskuif is, herken het.

Die vraag bly dus: hoe wys God gesig vir ons in ‘n spesifieke tyd? En, wanneer het ons by die ou dinge vasgeval toe dit tyd geword het vir die nuwe dinge? Of: selfs moeiliker: wanneer is ons spreke oor God nie meer spreke oor God nie?

Geloof is ‘n avontuur.

Die nimmereindigende soektog na God

Kom ons soektog na God ooit tot ‘n einde? Sal ons reis met God ooit vir ons tuisbring? Sal ons ooit ‘n punt bereik dat ons nie meer geestelik hoef te groei nie?

Sekerlik, ja. Wanneer ons ons koppe vir altyd neerlê en afskeid neem van ons tydelike bestaan. Dan sal ons nie meer in ‘n spieël soos ‘n raaisel sien nie. Maar van aangesig tot aangesig.

Maar tot op daardie dag sal ons soektog na God bly voortduur. Ons kom nooit "tuis" tydens ons aardse bestaan nie.

Gregorius van Nissa bedink Filippense 3:13:

Ek strek my uit na wat voor is, en jaag na die doel om die prys te verkry.

Gregorius skryf in die verband oor Moses wat die berg bestyg het en nooit die spits bereik nie. Elke fase van heerlikheid is deur ‘n volgende een oortref. Sodra hy ‘n plek van skoonheid bereik, sien hy op die gesigseinder nuwe skoonheid. Na die een spits, is daar ‘n volgende spits.

Hoe spesiaal die ervaring van goddelike skoonheid ook al was, glo ‘n mens dat dit minder was as waarop ons gehoop het. Hoewel die genade groter was as wat ons voorheen ontvang het, kan dit nie op enige manier ons uiteindelik strewe inperk nie.

Ons reis met en na God kom nooit tot ‘n einde nie. Ons kan nie ‘n perk op ons geestelike groei plaas nie.

Hiervoor is daar veral twee redes:

Eerstens kan ‘n mens geen perk op skoonheid plaas nie. Dit is iets wat eindeloos, oneindig is. Skoonheid bly ‘n mens betower en neem jou steeds weer en weer in beslag.

En, tweedens, die groei in ons verlange na skoonheid kan nie deur enige gevoel van tevredenheid gestop word nie. Hoe meer ons skoonheid sien, ervaar en bewonder, hoe meer begeer ons dit. God is so oneindig dat ons nooit vir God sal ken nie. En hoe meer ons van God ervaar, hoe meer begeer ons om by God te wees.

Ons geestelike reis is nimmereindigend.

Reis in die Onbekende: Oor volmaakte geluk

Gregorius van Nissa het sy werk “Die lewe van Moses” oor die mens se geestelike reis geskryf. Hy interpreteer Moses se lewe as ‘n model of patroon vir ‘n mens se lewe.

Die verhaal van Gregorius oor Moses laat my dink aan die ryk jongman wat vir Jesus gevra het hoe om volmaak te wees en Jesus se poging om hom tot volmaaktheid te bring. Dit laat 'n mens dink oor wat volmaaktheid is.

Vir Gregorius van Nyssa was volmaaktheid nie om in alles perfek en sondeloos te wees nie. Vir hom gaan volmaaktheid om steeds weer dieper en dieper te groei in goeie dade en in goed wees. En as ‘n mens wil verstaan wat beteken die volmaakte lewe, is Moses ‘n goeie illustrasie.

‘n Mens se geestelike reis bestaan uit ‘n gepaste lewensstyl en ‘n ware geloof. As ‘n mens daarna streef, verwerf jy die lewe van ware goedheid. Deur selfbeheersing en deur ‘n sober lewe te kombineer met ‘n verdiepende spiritualiteit word ‘n mens gereinig van alles wat ‘n goeie lewe in die pad staan. En ‘n mens groei in jou spiritualiteit wanneer jy soek om God beter te verstaan. Jou lewe en jou aanbidding van God word deur hierdie reiniging gevorm.

Maar, en hiermee maak Gregorius van Nyssa sy eintlike punt, ons geestelike reis het ‘n bepaalde patroon: aan die begin sien ons die lig. Ons verstaan en begryp. Die donker van onkunde en kwaad word verdryf. Maar mettertyd begin ons al hoe meer verstaan dat God onsigbaar en ontoeganklik is. God is ook ver bo ons verstand verhewe. Ons besef dat ons nie regtig sien nie. En dan word ons bewus van hoe belangrik sekere bybelgedeeltes soos Eksodus 33:20 is:

Jy kan my aangesig nie sien nie, want geen mens kan My sien en bly lewe nie.

Moses, skryf Gregorius, word self op ‘n spesiale manier getransformeer. God raak hom aan, sodat hy ‘n sluier moet dra dat niemand na hom kyk nie, vertel Eksodus 34:29-35:

En toe Moses van die berg Sinai afdaal — die twee tafels van die Getuienis was in die hand van Moses toe hy van die berg afdaal — het Moses nie geweet dat die vel van sy gesig blink omdat hy met Hom gespreek het nie. En toe Aäron en al die kinders van Israel Moses sien, het die vel van sy gesig geblink! Daarom was hulle bevrees om naby hom te kom. Maar Moses het hulle geroep, en Aäron en al die owerstes in die vergadering het na hom teruggekom; en Moses het met hulle gespreek. En daarna het al die kinders van Israel nader gekom, en hy het hulle alles beveel wat die Here met hom gespreek het op die berg Sinai. Toe Moses klaar met hulle gespreek het, het hy ’n sluier oor sy gesig getrek.Maar as Moses voor die aangesig van die Here kom om met Hom te spreek, neem hy die sluier weg, totdat hy uitgaan. As hy dan uitgaan en aan die kinders van Israel meedeel wat hom beveel is, sien die kinders van Israel die gesig van Moses, dat die vel van Moses se gesig blink; daarop trek Moses dan weer die sluier oor sy gesig, totdat hy ingaan om met Hom te spreek.

En tog, Moses kan nie vir God sien nie, al is hy so naby aan God! Selfs al praat hy met God soos wat vriende met mekaar praat, soos Exodus 33:11 vertel:

Dan spreek die Here met Moses van aangesig tot aangesig soos ‘n man wat met sy vriend spreek.

Maar tog kan Moses nie vir God sien nie. Volgens Exodus 33:23-24 sê God vir hom:

En as my heerlikheid verbygaan, sal Ek jou in die skeur van die rots stel en jou met my hand oordek totdat Ek verbygegaan het. En as Ek my hand wegneem, sal jy My van agter sien; maar my aangesig kan nie gesien word nie.

Moses leer hoe ‘n mens God kan sien: deur God te volg waar God ‘n mens ook al lei, deur God van agter te sien en deur nie af te dwaal nie.

Elke keer, skryf Gregorius, as God met Moses praat, gaan Moses in ‘n wolkkolom in (Ex.33:9). Vir Gregorius beteken dit dat ‘n mens wat nader en nader aan God kom, in die onbekende en onverstaanbare ingaan. Wat ons werklik sien en weet, bestaan juis uit dit wat ons nie kan sien nie. Ons is op pad na ‘n eindpunt wat in donkerte gehul is.

Met al hierdie opmerkings belig Gregorius van Nyssa ‘n fundamentele aspek van ons geloof. God is ander kant alles wat ons kan begryp. Ons kan God nie in ons woorde en in ons taal vaspen nie. Ons sien, soos Paulus dit uitdruk, in ‘n spieel. Ons staar in ‘n raaisel. Ons sien nog nie van aangesig tot aangesig nie (1 Kor. 13). Of soos Johannes dit stel: niemand het God gesien nie.

Ons wat in ‘n tasbare wêreld leef, wat gewoond is aan wat ons sien en hoor en tas, het in ons geloofsreis te doen met die onsigbare, die ontasbare. Ons geestelike reis is die voortbeweeg van een rusplek na die volgende: net wanneer ons dink dat ons aangekom het, kom ons agter dat ons God nie kan peil nie en dat ons reis van God eindeloos nog voor ons uitgestrek lê. Elke keer weer, beklemtoon Gregorius, moet ons opnuut weer begin reis, moet ons weer ons roete verander, word ons nuut gebore in ons soeke na die goddelike. Dit is ons geestelike groei. Ons word al hoe meer in die gesindheid van God ingebore, soos Paulus dit stel. Om volmaak te wees, is dus om volmaak uitgelewer te wees in ons navolging van God. Volmaaktheid is om jou uit te strek, in die woorde van Filippense 3:13 na wat voor is. Ons beweeg van die een ontmoeting met God tot die volgende, elke keer weer opnuut bewus van hoe oneindig groot en hoe veelvuldig meer God is as wat ons ooit kan droom of dink. Dit is ‘n wonderlike belonende reis – soos ons al hoe dieper in die skoonheid van God inreis. Nooit sal ons tydens ons aardse reis kan sê dat ons God in alle volkomenheid gesien het nie.

Terwyl ek hierdie perspektief op Gregorius van Nyssa in Young se boek lees en sien hoe sy dit in haar Britse agnositiese konteks ter sake probeer maak, wonder ek oor hoe dit vir my waarde kry.

In ‘n konteks waarin ons God vereenselwig met Iemand wat vir ons met die goeie dinge beloon, waarin ons geloof vereenselwig met bedingingsvermoë en waarin ons godsdiens ‘n voorspoedskarakter het, is dit nogal ‘n gedaanteverwisseling wat ‘n mens moet ondergaan om reg te laat geskied aan hierdie diepsinnige aspekte van Bybelse denke oor God, die Onpeilbare.

Terwyl ons ons klein eilandjies van geluk wil beleef, is die groter skoonheid en die dieper vervulling te soek in ons reis met die ewige en onpeilbare en ondeurgrondelike God. Ons harte kom immers nie tot rus as ons al ons banksake so netjies in orde het en ons veilige huise bewoon nie. Daarvan is ons samelewing vrot van voorbeelde.

Ons harte kom tot rus in die God van alle ewigheid wat ons in ewige Vaderhande vashou, ver bo al ons insig en verstand om.

Ons is volmaak in ons soektog na wat werklik goed en vervullend is, na die eintlike skoonheid.

En dit alles bring my weer uit by die verhaal van die ryk jongman. Om volmaak te wees is, vir Jesus, om alle aardse norme en waardes te transender. Verkoop alles. Relativeer die hele klomp aardse ankers. Kyk verby dit. Volg Jesus, die rondwandelende prediker wat nie 'n plekkie het om sy kop neer te lê nie. Volg Jesus, die een wat in die duisternis gehang het en tog na God geroep het. Om God te kan sien in die kruis, om God se opstanding te kan ervaar - dit is wonderskoon.

Oor kaasland en 'n koei

Ons het gisteraand die eindstryd gekyk, maar terselfdertyd deur die venster gedurig 'n musiek en gejuig gehoor vanaf die binnestad van Nijmegen waar 'n groot skare op 'n jolkol ook gekyk het.

Buite in die strate was daar nie 'n kar te sien of te hoor nie.

En toe daardie doel, kort voor die einde van die wedstryd aangeteken word, was dit eenvoudig net doodstil, soos in dood-stil.

Nie 'n enkele stem was te hoor nie. En, met die stil strate daarby, het ek Nederland nog nooit so stil beleef nie.

Nederland was 'n enorme grafkelder.

Dit was 'n hartseer-saak.

Maar vandag het een en elk erken die Spanjole het verdien om te wen.

Ek dink nog dit is 'n harde, selfs vuil wedstryd gewees. Dit was nie sokker se mooiste aand nie. Maar dit was dik van die spanning.

Nietemin, dit is 'n treurige dag hier in Kaasland.

Daarom 'n opwekker:




My gunsteling in hierdie prentjie is "defeat." En op hierdie dag moes ek onwillekeurig na 'n ander betekenis van defeat gaan soek vir so bietjie oplugting...

Darem ook baie lekker was die groot lof wat ons op verskeie senders gehoor het vir Suid-Afrika se sukses met die organisasie van die geleentheid. Dit was werklik indrukwekkend om te sien hoe man en muis net goeie woorde vir ons gehad het. Ons gaan nog in die toekoms agterkom hoe deurslaggewend hierdie paar weke was in die geskiedenis van ons land. Dit is lekker om Suid-Afrikaner te wees.

'n Mens kan nie jou demone ontvlug nie.

Young vertel in haar boek van die monnik wat besluit om sy gemeenskap te verlaat om totale afsondering op te soek. Hy wou daar, het hy gedink, volkome vrede vind omdat daar niemand sou wees om mee te praat of om na te luister nie. Dan sou hy ook nooit sy humeur verloor nie.

Hy gaan bly toe in ‘n grot. Op ‘n dag gaan haal hy water en toe hy die bottel neersit, slaan dit om. Hy het toe maar weer water gaan haal, maar presies dieselfde gebeur. Toe hy die derde keer water gaan haal het en die bottel sowaar weer omslaan, raak hy so woedend dat hy dit net daar stukkend slaan.

Toe hy tot bedaring kom, besef hy hoe hy deur ‘n gesindheid van woede bemeester word.

Hy sê toe vir homself dat hy sal teruggaan na sy gemeenskap toe. Oral, of ‘n mens nou alleen in ‘n grot bly of onder mense, word ‘n mens gedurig op jou swakheid getoets. Orals is die lewe dus ‘n worstelstryd waarvoor ‘n mens geduld moet hê en afhanklik moet wees van God om daardeur gehelp te word.

‘n Mens kan nie jou demone ontvlug nie. Hulle moet aangepak word.

Sokker en die lewe

Sommige mense vind sokker hoogs vervelig.

Sokker is inderdaad eenvoudig: ‘n klomp mense skop ‘n bal heen en weer om dit tussen die doelpale in die net vas te kry.

En die beste is - hulle moet dit met die voet doen.

Wat kan meer eenvoudig wees? Dit is so eenvoudig soos die geestelike reis: ‘n mens is eenvoudigweg op pad na God.

Maar as jy dit van naderby bekyk, lyk sake nogal anders:

Eerstens is daar ‘n formasie wat deel is van die plan met die spel: is dit ‘n aanvallende of ‘n verdedigende wedstryd? Die meer algemene 4-4-2, die meer defensiewe 4-5-1 (waarvoor Mourinho by Chelsea bekend is), die meer aanvallende 4-3-3, die diamant formasie van 4-3-1-2 wat in die geval van die Brasiliaan Kaka suksesvol was en dan die defensiewe 4-3-2 formasie? Net om al uit te werk wat op die veld in terme van strategie aan die gang is, is al ‘n ondervinding.

Maar dan is daar die individuele uitblinker. Messi, of Kaka, of Sneijder, of Suarez – die spelers wat ‘n wedstryd kan wen. Hulle hanteer die bal of hulle daarmee gebore is, hou besit, skep geleenthede, speel met ritme, hardloop hulle asem uit, skop akkuraat, speel takties, tackle vreesloos, lees die spel perfek. Dis al ‘n vreugde om te kan sien hoe die meesters die spel versier en stuur.

En dan is daar die goue oomblikke: wanneer ‘n speler met ‘n kopskoot ‘n doel skiet, of met netjiese bewegings ‘n paar teenstanders ontduik, of van nêrens te voorskyn kom om ‘n doel te skiet. Dit is die oomblikke wat jy van alles vergeet en opspring in jou stoel of lekker skree van plesier.

Of die absolute legendes van die spel: Johan Cruijf, Pele, Maradonna. Of die goeie afrigter wat ‘n span kan inspireer. Die goue gedagtes in ‘n mens se geheue – en die raamwerk waarbinne die nuwe sterre gemeet en bespreek word.

En daar is die binne-gevegte of die vuil spel. Dit is nou wanneer jy die teenstander se knie of maermerrie raakskop. ‘n Mens moet net kyk wat Robben van die Nederlandse span alles moes verduur om te besef hoe taai en selfs vuil sokker kan wees. Sokker is nie vir die sissies nie. Dis hard. ‘n Man baklei om te kry.

En moenie vergeet van die skeidsregter wat vir niks ‘n rooi kaart uitpluk nie, of die speler wat selfsugtig die bal mis skop eerder as om aan te gee na sy spanmaat.

En die voorvalle wanneer ‘n mens die doel deur jou eie pale skop of laat glip. Of wanneer die spelers die skare beledig, of die skare hul eie span uitjou.

Daar is die onbekende faktore: die geestestoestand van jou mede spanspelers, van jou teenstanders, die elemente soos die wind, die toestand van die speelveld, die bal, die waansin van die toeskouers.

Daar is, skryf iemand, so baie onbekende faktore in sokker dat dit al met die heelal vergelyk het: ‘n mens het te doen met ‘n verborge, onvoorspelbare situasie.

Sokker het vele gesigte, baie oomblikke, die hoogtepunte wat ‘n skare soos een man kan laat opspring of die laagtepunte wat mense vir dae lank sad kan maak.

Na een van die wêreldbeker-wedstryde loop ‘n pa en ‘n seuntjie van so ses jaar huis toe. Die kamera vang die pa se afgehaalde gesig en die seuntjie wat met oë vol trane teen sy skouer leun. Sê die kommentator: die seuntjie het vir die eerste keer in sy lewe agtergekom dat sokker ‘n mens se hart ook kan breek. Hy leer, vroeg-vroeg, dat die lewe maar taai kan wees.

Sokker, soos enige sport, kan ‘n mens ryke lewenservaring gee. Dit is ‘n spel wat hoogs kompleks is, al lyk dit asof ‘n mens eintlik maar net ‘n bal deur die pale wil skop.

Deel van hierdie kompleksiteit is die geestelike waarde wat sokker kan hê: vir ‘n kind kan dit waardevolle lesse leer. As deel van ‘n sokkerspan, speel ‘n mens die spel vir mekaar. Dit gaan nie om jou eie prestasies nie, of jou eie roem nie. Dit vat nogal van ‘n mens om eerder die bal aan te gee na jou spanmaat om die doel te skop. Dit is ook ‘n plek waar ‘n mens ten nouste saam met ander mense lewe: hier leer jy nie net jou maats se sportvaardighede ken nie, maar jy weet ook van hul liefdes en hul teleurstellings, hul drome en hul mislukkings. Jy ken die een wat die roem kan hanteer, wat nee kan sê vir omkoop, wat getrou kan bly aan ‘n lewensmaat, wat sober en liefdevol teenoor ander is. In ‘n sokkerspan ervaar ‘n mens, soos in alle spansporte, die band van vrienskap en mede-stryders soos op min ander plekke. Hier leer ‘n mens wat beteken dit om deel van ‘n span, deel van ‘n gemeenskap te wees.

Sokker bring ‘n mens in aanraking met sulke wonderlike waardes soos respek. Selfs as jy ‘n wedstryd verloor en jy het nie tyd vir jou teenstanders nie, skud jy nog hoflik hand na die tyd. En jy leer ken durf en moed: as dinge teen jou draai, bly jy stry. Die Nederlanders wat agtergeloop het in die eerste helfte van die kwarteindstryd het met moed vasgebyt om in die tweede helfte terug te veg en te wen.

En dan is daar die groot wedstryd tussen wat jy wil doen en wat deur die spel op jou pad gebring word. ‘n Mens kan wonderlike drome hê om te wen, jy kan onder die beste spelers in die wêreld wees, maar as jy op die veld is, is jy aan die speel teen baie onbekende faktore. Jy kan nie voorspel wat gaan gebeur nie. Jy moet bloot maar met wysheid doen wat jou hand vind om te doen.

En dan kom daar die een, transendente oomblik – die enkele keer dat daardie bal deur die pale gaan. En jy iets koesters wat jou baie lank, soms jou hele lewe lank bybly.


Vreugde kom op baie maniere tot ons.

Van teensin tot verwondering. Om met God se oë te kan sien

Frances Young vertel in haar boek “Brokenness and blessing” van haar besoek aan ‘n L’Arche gemeenskap waar sy in aanraking gekom het met Edith, ‘n hoogs gestremde vrou.

Die eerste keer het was dit vir haar weersinwekkend toe sy met Edith aan tafel sit en sien hoe kos op haar gemors word terwyl sy gevoed is. Young was verleë oor haar eie reaksie van afkeer en teensin.

Twee jaar later was sy weer op besoek aan die gemeenskap en weer aan tafel met Edith. Hierdie keer het sy ‘n gevoel van ontferming gehad toe sy vir Edith bygestaan het, haar hand vasgehou het en haar gehelp het om haar te help sodat sy nie haar self so sleg bemors en aftakel nie.

Young noem in hierdie vertelling dat sy vir die leier van die L’Arche-gemeenskappe, Jean Vanier, gehoor praat het oor Moeder Teresa en haar opmerkings oor dieselfde gevoelens wat ‘n mens telkens kry in jou kontak met sulke mense: weersin en ontferming, maar dan, daarna, verwondering. Dit is die drie fases wat ‘n mens het.

Sy vertel dan hoe sy op ‘n latere besoek was net nadat Edith gesterf het. Sy het haar begrafnisdiens bygewoon. Haar lyk is in die voorportaal uitgelê. Haar misvormde liggaam was duidelik sigbaar, maar haar gesig was in vrede gehul. Met verwondering het Young gehoor hoe lede van die gemeenskap allerhande verhale oor Edith vertel en getuig hoe sy hulle geïnspireer het en baie vir hulle beteken het. Dit was die oomblikke dat sy in trane verwondering beleef het. Hierdie gestremde vrou was in die hart van die hele gemeenskap.

Terwyl ek dit lees, dink ek aan die soortgelyke dinge wat Nouwen in sy boek oor Adam, ook 'n hoogsgestremde inwoner van 'n L'Arche gemeenskap geskryf het.

Hoe vloei skoonheid nie hier op verskillende vlakke in mekaar nie: aan die een kant kan ‘n verwronge liggaam ‘n tuiste vind by mense wat omgee en dieper dink. Maar daar is ook ‘n gemeenskap wat wegbeweeg van die norme van ons samelewing en teen alle verwagting in juis na die verwronges en die afgesonderdes uitreik om hulle te omhels.

Maar dan is daar ook die skoonheid van ‘n mens se eie geestelike reis: ‘n mens kan self jou kru, slegte ervaringe te bowe kom en wegbeweeg van alles wat in jou vir jou wil weghou van die skoonheid wat in alle mense, wie hulle ook al is, iewers verborge is. Afkeer kan omslaan in verwondering.

Maar dit is die spiritualiteit wat vir my hier bybly: spiritualiteit ontken nie ‘n mens se rouste emosies nie. ‘n Mens maak die donker kolle van jou hart oop. Jy erken die afkeer en teensin wat dikwels in jou hart leef en mense van jou weg stoot. Maar in die erkenning begin jy juis ‘n pad met daardie emosies stap: om deur die slegte te loop totdat jy op die plek is waar God jou wil hê – in verwondering oor die skoonheid wat God uit niks, uit verwrongendheid kan skep.

Om daardie spirituele weg te kan loop, is ‘n groot uitdaging.

'n Geestelike begeleier is iemand wat gedurig self-ondersoek doen. Oor die mistagogie (11)

Hier oorkant ons woonstel is een mens nou al vir ‘n paar dae besig om ‘n gebou met die aarde gelyk te maak. Hy werk vinger alleen in een laaigraaf, maar doen kennelik die werk van ‘n hele klomp mense. Dit is onvoorstelbaar watter verskuiwings hy in een dag met daardie laaigraaf kan vermag. Hy moet vir sy firma goud werd wees.

Terwyl ek hom so kyk, verstom ek my aan die behendigheid waarmee hy die laaigraaf bestuur. Soms sit hy selfs met sy bene gekruis, asof hy koerant sit en lees – en dit alles terwyl daardie laaigraaf gate graaf, sementblaaie oplig, gate boor, sandhope verskuif en materiaal van mekaar sif.

Hierdie man ken die laaigraaf. Dit is sy werksinstrument. Dit lyk asof hy die werk met sy eie hande doen – asof die skopgraaf verlengings van sy vingers en hande is.

Dit is die beeld wat by my opkom toe ek vandag verder lees oor die mistagoog wat iemand is met ‘n gesonde self-kennis. Net soos die operateur sy laaigraaf het, so het die mistagoog eintlik net homself as instrument. En as ‘n mens effektief wil wees, moet jy die instrument waarmee jy werk van binne-uit ken. Maar jy moet ook sorg dat jy die masjien effektief kan gebruik.

Self-kennis is dus ‘n belangrike aspek van die mistagogie. ‘n Fundamentele aspek van die mistagogie is die verhouding wat die mistagoog tot homself het.

In die mistagogie het ‘n mens byvoorbeeld ‘n insig in wie jy is, of jy met mense kan werk, of jy die nodige opleiding het, of jy die Bybel kan uitlê, teologies sterk is, as liturg effektief kan wees, weet wat ‘n ritueel is en hoe om met rituele om te gaan. Die mistagoog is iemand wat kan luister, wat aandag aan ander kan gee, wat respek het vir die ander een. Hy moet dus bewus wees van sy vaardighede en sensitief wees om hierdie vaardighede optimaal te ontwikkel.

Soms kom die mistagoog agter dat ‘n onderdeel van hierdie instrument nie goed werk nie. En juis daarom maak hy of sy werk daarvan. Dit sou beteken dat ‘n mens verdere opleiding ondergaan en dat jy jou vaardighede aanpas en opskerp.

Sonder dat ‘n mens ‘n gesonde en deeglike kennis van jouself het, kan ‘n mens nie ‘n effektiewe mistagoog wees nie.

Hoe kry ‘n mens dan nou hierdie noodsaaklike self-kennis? Dit kom deur goed self-ondersoek te doen. ‘n Mens oefen jou in introspeksie. Waaijman praat van ‘n “deurleefde” self-verstaan wat hier nodig is.

Iewers moet ‘n mens dus tyd inruim om na te dink oor wie jy is en hoe jy inpas in die geestelike begeleidingsproses. Dit beteken ‘n oopheid om nie net na te dink oor wat jy alles nog nodig het en watter vaardighede jy moet verwerf nie, maar dit is ook ‘n openheid om te besef jy is iemand wat groei, wat ontwikkel, wat nie volmaak is nie.

‘n Mistagoog is iemand wat tyd neem om na hom- of haarself te kyk as iemand wat reg moet wees vir ‘n proses van geestelike begeleiding.

Voordat ‘n mens iemand anders kan begelei, moet ‘n mens ‘n gesonde self-kennis hê en moet 'n mens hierdie self-kennis met sensitiwiteit soek en vertroetel.

Die geestelike weg wat ‘n mens met ander mense loop, vra van jou om geestelik volwasse genoeg te wees om te let op wie jy is en wat jy nodig het.

'n Kerk wat aanbid... Bybelstudie oor Openbaring (4).

Johannes, aan die sewe kerke in Asië....
Openbaring 1:4


Johannes "skryf" sy boek aan sewe kerke in die Romeinse provinsie van Asië - 'n belangrike en bekende deel van die Romeinse Ryk.

Sy boek gaan “gelees” word en dit gaan beluister word - duidelik en uitdruklik wanneer hierdie kerke vir hulle byeenkomste bymekaar is.

Johannes dink nie klein nie. Hy skryf vir kerke. Sewe kerke.

Sewe kerke wie se name een vir een aan ons genoem word: “Efese, Smirna, Pergamum, Tiatire, Sardis, Filadelfia en Laodisea.”

Sommige van hierdie stede verwag ‘n mens op ‘n lys van kerke in die gebied omdat hulle so bekend was. Efese was byvoorbeeld een van die bekendste stede in die antieke tyd, met die tempel van Artemis as een van die sewe wonders van die wêreld. Pergamum was ook een van die magtigste stede met die groot altaar van Zeus en die biblioteek as twee van sy pronkstukke. Ander weer was maar relatief onbekend. Dan weer was daar ander bekende stede wat nie in hierdie lys opgeneem is nie. Ons weet nie hoekom nie.

Bekend en onbekend. Groot en klein. Magtig en sonder aansien. Die hoës en die laes. Almal word vertel van God se verborge dinge. Niemand word uitgesluit nie. Die belangrikes mag hoor en die ongerekendes is sekerlik nie uitgesluit nie.

Paulus noem hulle “kerke.” Die wat aan God behoort, dra ‘n naam. Hulle is meer as net ‘n sosiale groep. In ander dele van die boek sal hulle ook byvoorbeeld “heiliges” genoem word. Hulle het ‘n eie identiteit en ‘n eie karakter. Hulle is nou wel nie so hoog soos die Romeinse keiser of soos die politieke leiers in die provinsie nie. Maar hulle is hoog op God se ranglys. God reik juis uit na mense wat saamkom om die Woord van God te lees, te hoor en in hul lewens ernstig op te neem en uit te leef. God se Woord hoort tuis in ‘n plek van aanbidding waar gelowiges as kerk bymekaar is en saam met mekaar hulle getuienis uitleef.

Johannes sal later verduidelik wat in elke kerk aan die gang was en waarom hy vir elkeen van hulle ‘n brief skryf. Maar hier wil hy beklemtoon dat sy boek, die profesie, aan die sewe kerke saam gestuur word. Dit is ook nie sommer net toevallig dat daar “sewe” boeke is nie. Sewe, sien ons dikwels in Openbaring, is ‘n belangrike simboliese getal. Daar is sewe lampe (Open.4:5), sewe seëls (Open.5:1), sewe trompette (Open.8:2) en nog vele ander. Sewe is die getal vir ‘n eenheid en veral vir volmaaktheid. Johannes skryf aan die sewe kerke as ‘n groep, as ‘n eenheid, as ‘n sewe-tal. Hy praat met die kerke afsonderlik maar ook as kerke wat saam die volmaakte nuwe volk van God sal uitmaak. Die kerk is oor die aarde versprei, maar die kerk is terselfdertyd ook één. Die kerk het die boek daarom later as deel van die Bybel opgeneem omdat die kerk geredeneer het dat dit ook tot die kerk van latere tye spreek.

God werk nie sommer net losweg en van mens tot mens nie. God raak wel elke mensehart individueel aan en verander mense se persoonlike lewens radikaal. Maar in die proses raak God die hele mensdom aan as groep. God wil nie maar net die private “eiendom” van hoog-heilige mense wees nie. Dit moet juis anders om verstaan word: God deel die belangrikste sake met mense wat God lief het, gehoorsaam en volg. Mense word dan God se eiendom. Die mense saam, die mensdom, word God se kinders en deel van God se familie. Hulle deel ‘n band met mekaar.

Wanneer God mense se harte aanraak, maak hulle hul harte vir God oop. Maar terselfdertyd maak hul hul harte vir God se kinders, vir God se kerk oop. En die kerk moet dan in hierdie wêreld leef as die suurdeeg. Die kerk word God se ewebeeld, die liggaam van Christus wat ‘n verskil in die wêreld maak.

Spiritualiteit is nie bloot maar net ‘n private saak wat ons hart verander nie. Dit het te doen met ons lidmaatskap van die kerk en ons getuienis in die wêreld. Beroemd of ongerekend, hoog of laag, ryk of arm, slim of minder begaafd – God snoer mense saam in ‘n volmaakte eenheid wat ‘n verskil in die wêreld maak.

Johannes skryf sy Openbaring aan sewe kerke wat hy op een of ander manier uitkies om eenvoudig te sê: lesers van my profesie, van my boek, is deel van God se familie wat saam deur God bemin, vertroos en geïnspireer word. Hulle kom bymekaar in die erediens, in die kerk, in aanbidding waar hulle God se Woord beluister. God maak hierdie feilbare mense volmaak een en stuur hulle om ‘n volmaakte getuienis te lewer.

Die kerk mag dalk vir baie om ons nie belangrik wees nie. Trouens, soms lyk dit vir my of die kerk selfs deur kerkmense gering geag word. Johannes laat geen twyfel nie: solank as wat die kerk in aanbidding naby aan God en God se Woord bly, sal God aan die kerk die dieper, verborge, troostende en lewegewende lewe skenk. God praat – met die Kerk.

Waarom voel dit vir my asof die hermeneutiese sleutel tot die gedeelte te vind is in die :"solank as wat die kerk in aanbidding naby aan God en God se Woord bly"?

Gelukkig, dan, die kerk(e) wat die Woord van God, die profesie, luister, lees en in die hart opneem...