Passie vir ander

Hier is 'n gedeelte van 'n boeiende bespreking oor Vincent van Gogh se geloof wat vanoggend in Trouw verskyn het.

Hier is 'n skakel na die artikel: 

http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/article/detail/4108582/2015/07/27/Van-Gogh-wilde-Jezus-zijn.dhtml?utm_source=dailynewsletter&utm_medium=email&utm_campaign=20150729

Van de 'De aardappeleters' tot en met 'Zonnebloemen', wie goed kijkt haalt er zo Van Goghs godsdienstige gedrevenheid uit. 'Van Gogh brak niet met het christelijk geloof, zoals vaak wordt beweerd.'

•  

  Van Gogh beleeft God in het optrekken met de allerarmsten. Tegelijkertijd ziet hij als schilder de schoonheid van de blauwe kielen die de boeren dragen

We weten veel van Vincent van Gogh. De geboren Brabander was zo arm als een kerkrat, liep in de liefde alleen maar blauwtjes, kampte met depressies en sneed een deel van zijn linkeroor af. Dat de wereldvermaarde schilder toen hij 27 jaar was het penseel oppakte na gesjeesd te zijn als prediker en evangelist, is bij het grote publiek minder bekend. En dat hij via zijn schilderijen zijn geloof tot uitdrukking bracht ook.

In dit speciale jaar - komende woensdag, 29 juli, is het 125 jaar geleden dat Van Gogh stierf - geeft docent kunstbeschouwing Everdien Hoek (62) menig kunstliefhebber dan ook een nieuwe kijk op Van Goghs meer dan achthonderd schilderijen. Want van 'De aardappeleters' tot aan 'Zonnebloemen', de schilder geeft, zo stelt ze, met zijn doeken gestalte aan zijn variant van het christelijk geloof. Hoek: "In ieder schilderij zie je zijn godsbesef terug. Dat had voor Vincent overigens niets te maken met theologie, maar met liefde voor zijn naasten."

De kunsthistorica die een hbo-opleiding theologie volgde, verkent het raakvlak tussen kunst en spiritualiteit. Op dit vlak valt er genoeg te ontdekken bij Van Gogh. Mijnwerkers, boeren, prostituees - Van Gogh schildert het dagelijkse, harde leven van de medemens. "Hij beleeft God in het optrekken met de allerarmsten. Tegelijkertijd ziet hij als schilder de schoonheid van de blauwe kielen die de boeren dragen, want die vale en afgesleten kleuren staan zo goed bij de achtergrond van het rijpe koren."

Sien Hoornik
Ook privé omringt Van Gogh zich met de minstbedeelden, zich niets aantrekkend van de geldende moraal. In Den Haag neemt hij zijn model Sien Hoornik, een zwangere ongetrouwde prostituee, in zijn huis op. 'Ik zie wel dat ze niet mooi is, maar het leven is d'r over heen gegaan', schrijft Van Gogh in een van zijn vele brieven. Hoek: "Voor Van Gogh is een vrouw als Sien aantrekkelijk, en hij wil haar redden."

Eerder maakte de ver doorgevoerde medemenselijkheid van de domineeszoon een einde aan herhaaldelijke pogingen in de voetsporen van zijn vader te treden. Van Goghs kerkelijke loopbaan strandt in de Borinage, de straatarme mijnstreek in het zuiden van België, waar hij als lekenpredikant werkt. De 'Christus van de kolenmijn', zoals hij wordt genoemd, slaapt net als de armetierige mijnwerkers op de vloer en deelt zijn schaarse voedsel met hen. Het maakt geen indruk op de ondergrondse delvers. Ze vinden hem maar een zonderling. Ook de kerkelijke instanties zijn niet blij met Van Goghs buitensporige betrokkenheid en ontslaan hem.

Gedink Nkandla is 'n skande?

Dit was vir my 'n ervaring om op die televisie-skerm een van my knap oud studente te bekyk toe hy, as voorsittende biskop van die Metodiste kerk van Suid-Afrika oor Nkandla gepraat het.

Sipho, net soos ek hom destyds leer ken het as die besadigde, stil, maar sterk studenteleier, praat op sy kenmerkende manier oor die etiese aspekte van hierdie skandaal:  om te dink, sê hy vir die onderhoudvoerder oor die televisie, wat daardie geld wat op soveel luukses spandeer is, vir die menigte armes in ons land kon doen.

'n Eenvoudige opmerking. Maar as leier van 'n kerk in 'n gemeenskap waarin een uit elke twee mense daagliks honger kan gaan slaap, weet hy hoeveel mense in ons land in oewerlose armoede vasgevang is. 

Sipho gaan nie gewildheid wen met hierdie openbare kritiek nie.  Ek sien egter by hom raak wat elke prediker soek: 'n argeloosheid oor wat ander dink as dit kom by die uitspreek van 'n profetiese woord.

Dit is soos die kerk moet dink: soberheid pas by politieke leiers. Hulle dien die gemeenskap en is nie ryk base wat moet afwys en in luuksheid moet verval nie. Die politiek moet as eerste prioriteit die welsyn van alle mense jaag. Persoonlike verryking is 'n aartskande in 'n land waar mense nog sterf van honger.

En dit is soos die kerk moet kan praat. Dapper. 

Ek is trots op Sipho. 

En ek wonder waar al die ander godsdienstige leiers is wat in een groot koor die skandelike vermorsing van skaars staatsgeld behoort te veroordeel.

Die groot verloorder in die saak is die politiek self. Die politieke lewe bestaan immers onder 'n swaar, swart wolk. Dit is 'n bedryf wat al hoe meer met korrupsie of met self-verryking vereenselwig word. 

Mense buite die politiek smag na eerlike leiers wat die beste belange van alle mense in ons land moet bevorder. Hulle verloor toenemend vertroue in die politiek omdat dit so gekontamineer word.

Soms loop dinge beter:  Die Hollandse idee van politiek is 'n punt ter illustrasie: in ons stamland werk  'n veelparty demokrasie goed. Deur moeilike onderhandelinge en wedersydse afsprake tussen 'n menigte partye wat bepaalde belange in die samelewing behartig, word uiteindelik gekom tot besluite wat tot voordeel van die gemeenskap is.  

Die slegte petalje's in ons parlement waar mense nie kans kry om hul sê te sê nie of deur meerderheidsbesluite tot swye gemaak word, is rare verskynsels in die kamers van die Nederlandse parlement.

En daar sien jy nog ministers wat met die fiets werk toe ry.

Maar nie alles loop so in die politiek nie. Internasionaal is daar onder nie-politici 'n wanhopigheid oor wat in die politieke bedryf aangaan. 

Daaraan dink ek toe ek vanoggend lees aan die FT se berig oor die Maleisiese premier. Hy is die politieke leier van die land as lid van 'n party wat nou al dekade's lank die politieke mag in die land het.

Daar word nou ondersoek gedoen na gerugte dat R8400 miljoen (agtduisend vierhonderd miljoen Rand!) in sy persoonlike rekening uit die staat se ontwikkelingsfonds inbetaal is. Hierdie ontwikkelingsfonds, wat deur die premier opgerig is, het bande met internasionale maatskappye.

R8400 miljoen. 

Hier is die berig :

http://www.ft.com/intl/cms/s/0/4dc0e70a-22f6-11e5-9c4e-a775d2b173ca.html?ftcamp=crm/email/201576/nbe/UKMorningHeadlines/product#axzz3f5siYQer

Daar is min geleenthede om tot diens van 'n gemeenskap te wees soos in die politiek. Dit is 'n onmeetlike voorreg om deur jou werk ander se lewens op te hef en te verryk. Daarom is 'n mens dankbaar vir elke persoon in die politieke arena wat met integriteit werk. Daar is nog sulke mense in ons land en elders in die wêreld. Juis ter wille van hulle is die profetiese woord van die kerk oor korrupsie nodig.

En laat niemand te gou vinger wys nie. Gierigheid vernietig die politiek, maar ook die geldwêreld. Om nie van die kerk te vergeet nie.  Dis nie verniet dat in die Bybel van alle tekste die wysheid aan gelowiges gerig is dat gierigheid die wortel van die kwaad is.

Kla ons?

In Engeland, skryf die FT vanoggend, loop gemoedere hoog oor die swak diens wat hulle kry van die Britse Inkomstediens.

Op 'n stadium is een derde van telefoon-oproepe nie beantwoord nie. En mense het tot 40 minute gewag voordat iemand geantwoord.

Mense moet tot 10 weke wag om antwoord op briewe te kry. 

Swak dienslewering, het ek lankal besef, is nie plek- of tydgebonde nie.

Uitnooi na die paradys van die liefde.

In vandag se NYT is daar 'n berig oor die moord op kerkgangers in Charleston deur 'n rassistiese jong man wat 'n rasse-oorlog in Amerika wou ontketen.

Die familie van die slagoffers het een na die ander tydens die jongman se verhoor vir hom gesê dat hulle hom vergewe.

Dit het aandag oor die wêreld getrek en die media het uitvoerig daaroor geskryf.

Die berig van vanoggend vertel van die skryfster se onwilligheid om die man te vergewe.

Sy skryf oor hoe die gemeenskap keer op keer van minderhede verwag om te vergewe. Dan maak sy 'n lys van die onreg wat sulke minderhede soos Afro-Amerikaners in Amerika veronderstel is om te vergewe. Hier is die lys: 

Black people forgive because we need to survive. We have to forgive time and time again while racism or white silence in the face of racism continues to thrive. We have had to forgive slavery, segregation, Jim Crow laws, lynching, inequity in every realm, mass incarceration, voter disenfranchisement, inadequate representation in popular culture, microaggressions and more. We forgive and forgive and forgive and those who trespass against us continue to trespass against us.

What white people are really asking for when they demand forgiveness from a traumatized community is absolution. They want absolution from the racism that infects us all even though forgiveness cannot reconcile America’s racist sins. They want absolution from their silence in the face of all manner of racism, great and small. They want to believe it is possible to heal from such profound and malingering trauma because to face the openness of the wounds racism has created in our society is too much. I, for one, am done forgiving.

Dit is aangrypende materiaal wat 'n mens laat nadink oor die wyse waarop mense hulle omgewing in moderne, demokratiese en verligte Amerika beleef.

Dit kos nie veel om te voel hoe naby die berig aan ons eie situasie is nie. Daar is baie woede wat kook in ons land dekade's na die einde van amptelike rasse-diskriminasie.

Ek lees dus die berig met aandag, terwyl ek vir myself sê: ek verstaan haar woede.

En tog, terwyl ek lees, wonder ek gedurig of ek kan saamstem. Wat dan van Mandela wat 27 jaar se eiland-haat boonop beleef het?

Of: sê sy dat 'n mens eers vergifnis moet verdien voordat jy dit kan ontvang?

En: ek wonder of haar Katolieke agtergrond haar berig bepaal. In die Roomse tradisie, skryf sy immers, moet 'n mens eers gaan bely en onderneem om te verander voordat jy absolusie kan kry. Verdien dit, dus.

Of: hoe ondenkbaar dat Christus in sy gelykenis daardie skelm, korrupte belastinggaarder, die tollenaar, kon vergewe omdat hy bely het? Sonder voorwaardes!

Ek besef weer hoe nodig dit is om oor vergifnis na te dink. 

En ek voel die behoefte om dit in gesprek met ander te bedink. Daarom lees ek die reaksies van mense op hierdie koerant-artikel met groot aandag. Die berig het die interessantste kommentaar wat 'n mens kan bedink. Dit is altyd 'n ervaring om die wysheid van mense te herken. Mense wat so geraak is deur die berig dat hulle daaroor nadink en dan kommentaar daaroor skryf.

Hier is die kommentaar wat my die meeste opgeval het:

Carolyn van Saint Augustine, Fla. merk op teenoor die vrou wat die berig geskryf het:

I don't forgive you either, by empowering a deranged young man and making him a symbol of white betrayal. I don't forgive you either for ignoring the hundreds of thousands of white men and women that fought hard and died to do the right thing by their black brothers and sisters with descendants that continue to speak out and overcome it through word, deed and legislation. You want racism? Apparently so, so I don't forgive you either. And I have news for you. I don't need your absolution. And neither do all those who have done all they can - the majority - to fight for equality in this country.



Ek dink diep oor hierdie stuk kommentaar: ons word soms so diep ingetrek in 'n saak dat ons die groter prentjie miskyk. Ons is so ontsteld oor die swart slagoffers en hul onmeetlike verlies dat ons nie raaksien hoeveel miljoene mense oor die wêreld heen deur die verskriklike daad van 'n misdadige hater ontstel is, daaronder ly, meewerk om dit te veroordeel en beter dinge vir ons wêreld begeer nie.
 
Daardie hatige jongman wat 'n rasse-oorlog wou begin, het net die teenoorgestelde reggekry. Hy het 'n menigte mense bymekaar gebring wat met passie gesê het dat hulle nie wil haat nie, dat hulle die menslikheid van almal eerbiedig, dat hulle skeiding tussen mense op grond van kleur verwerp.

Gemengde gevoelens, dus, wanneer 'n mens nadink oor die onmenslike daad van 'n man wat in 'n kerk instap en 9 mense afmaai omdat hy in waansinnige eiewaan leef en die gesprekke wat uit so 'n daad gebore word.

En tog bly ek wonder: terwyl ek kan verstaan dat Gay nie kan vergewe nie - haar eeuelange blootstelling aan vooroordele en diskriminasie praat nog te hard - moet ek erken: ek verstaan moeiliker dat elkeen van daardie familie-lede so spontaan en so onmiddellik, sonder dat hulle aangesê is deur 'n predikant of teoloog, en met soveel passie kon vergewe. Hoe gebeur dit dat 'n mens in die aangesig van jou onmeetlike pyn oor die verskriklike verlies van mense dierbaar aan jou, in die openbaar as eerste verklaring vir die moordenaar wil sê jy vergewe hom? Waarom is dit vir jou so belangrik om aan hóm te dink, om vir hom absolusie te gee, ongevraagd, onverdiend - en dit vir so 'n lasterlike en demoniese daad? Is dit regtig, soos baie dink, om ter wille van jouself vry te wees van haat? Om hom nie toe te laat om jou lewe te vernietig nie?

Of, is dit, in die woorde van een familielid: om hom binne te nooi in die paradys van liefde? Om vanonder die kruis van jou lyding, nog te bid vir die wat jou belas?

http://www.nytimes.com/2015/06/24/opinion/why-i-cant-forgive-dylann-roof.html?emc=edit_th_20150624&nl=todaysheadlines&nlid=55992893&_r=0

Nie weer nie...

Ons woorde in tye van ander se trauma kom nie maklik nie - ten minste vir mense wat weet hoe sulke leë woorde meer skade doen as die trauma self.

Ons vermy die goedkoop opmerkings: Eendag sal jy verstaan... God weet wat vir jou goed is... Dit is God se wil... God kom haal hulle wat God die liefste het....

Hoe waar hierdie woorde ook mag wees, is dit woorde wat nie aan mense in trauma gesê word nie. Sulke woorde kom van hulle kant af  - vrywillig, en daar waar dit 'n egte geloofservaring is.

Ons hoor ook die ander woord wat mense in lyding toegevoeg word: moenie kwaad met kwaad vergeld nie. Vergewe.

Soms kan so 'n woord sinvol wees. 

Maar altyd weer, dink ek, is daar plek vir een soort woord: die aandrang daarop om anders te wees, om byvoorbeeld nie as roekeloses ander se lewens te vernietig nie.  Of as kwaadstigters onmin aan te blaas nie.

Meer nog: om altyd weer volledig menslik op te tree - in volle bewussyn dat 'n mens elke oomblik van jou lewe die vermoë het om ander vrede te laat ervaar, liefde te laat voel, moed te laat kry.

Inspirasie met die aanbreek van die nuwe jaar: oor Jakoenin.

Hulle is skaars - hierdie helde wat niks het aan mag nie. En wat nie skroom om dit aan te vat nie.

Jakoenin se dapper verhaal is werd om aan die begin van die jaar gelees te word (soos dit vandag in Trouw verskyn).

Diktature kom en gaan. Hulle megalomanie sal die toets van die waarheid niet oorleef nie. Maar die getuienis van die dapper mense wat diktature terugdryf, klink deur die eeue helder in onmiskenbaar.

Hier is die verhaal:

2014 was het jaar waarin Nederland op hardhandige wijze ondervond wat de gevolgen zijn van de agressieve koers van Vladimir Poetin. Hoe Rusland onder zijn leiding en met hulp van de Russisch-orthodoxe kerk verandert, wordt duidelijk uit het levensverhaal van één man.

Dat 2014 geen gemakkelijk jaar zou zijn voor de relatie tussen Europa en Rusland was van meet af aan duidelijk, maar wie had verwacht dat het zo treurig zou worden? De oorlog in het oosten van Oekraïne kostte al ongeveer 4000 mensen het leven, de 298 passagiers van de MH17 niet inbegrepen, onder wie 196 Nederlanders. Ineens kwam de strijd om Loegansk, Donetsk en Slavjansk heel dichtbij.

Maar de strijd die daarachter schuilgaat, de strijd om het karakter van de Russische staat, is schimmiger, speelt zich af in de coulissen van het Kremlin, en soms in de rechtszaal, als weer een opponent van Vladimir Poetin als misdadiger wordt aangepakt.

Halfwassen dictatuur
De historische terugtocht van Rusland, van een halfwassen democratie naar een halfwassen dictatuur, verloopt geleidelijk. Een toeschouwer kan daarvan niet permanent ondersteboven zijn. Totdat je plotseling weer stuit op de geschiedenis van één man of vrouw, een levensverhaal waarin alles wordt samengevat. Zoals het verhaal van Gleb Jakoenin.

Jakoenin was tachtig jaar oud toen hij afgelopen donderdag, Eerste Kerstdag, in Moskou stierf. Zijn necrologie is één aanklacht tegen het gecorrumpeerde politieke systeem van Rusland en tegen de Russisch-orthodoxe kerk die dat systeem schraagt door er een nationaal-­messiaanse glans aan te verlenen.

Let wel: Jakoenin was zelf priester in deze kerk. Zijn verhaal is daarom ook dat van de dwarse eenling, die het geloof - in God, in democratie, in mensenrechten - blijft verdedigen tegen de gevestigde machten van staat en kerk. Rusland is ook het land van dergelijke eenlingen.

• 
  © ap.
  Gleb Jakoenin, afgelopen juli gefotografeerd tijdens een tuinfeest van de Amerikaanse ambassade in Moskou. Hij overleed op 25 december in de Russische hoofdstad.

Confrontatie
Jakoenin werd priester in de jaren zestig, een periode die werd ingeluid door de voorspelling van partijleider Chroetsjov dat het niet lang meer zou duren voor de laatste priester uitgezwaaid kon worden. In plaats van zich rustig te houden, zoals velen deden, koos Jakoenin voor de confrontatie.

In 1965 publiceerde hij met een collega een open brief om te protesteren tegen de vervolging van gelovigen, van welke soort dan ook. De twee priesters beschuldigden bovendien hun eigen kerk van medeplichtigheid. Ze werden prompt uit hun ambt gezet.

Jakoenin, vader van drie kinderen, ontwikkelde zich tot een prominente mensenrechten-activist, en werd in 1979 wegens 'anti-Sovjet activiteiten' veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en werkkamp, gevolgd door verbanning naar Jakoetsk.

Dankzij de hervormingen van Michail Gorbatsjov kwam hij in 1987 vrij, en werd ook als priester in ere hersteld. Van 1990 tot 1995 was hij lid van het parlement, hetgeen hem toegang verschafte tot geheime documenten, onder meer over de diensten die hoge kerkleiders hadden verleend aan de inlichtingendienst KGB. Jakoenin publiceerde die documenten.

Geëxcommuniceerd
Het leidde ertoe dat hij in 1993 alweer priester-af was en in 1997 zelfs werd geëxcommuniceerd. De kerk van patriarch Kirill, die het regime van Poetin 'een wonder van God' noemt, kon hem niet langer verdragen. Jakoenin ging kerkelijk 'ondergronds' en koos op het politieke front voor de protestbeweging tegen Poetin.

• 
  © ap.
  De Russische punkband Pussy Riot tijdens hun optreden in de Christus de Verlosser-kathedraal in Moskou op 21 februari 2012.

In 2012 omarmde hij nog de actie van de vrouwen van Pussy Riot in de Christus de Verlosser-­kathedraal in Moskou; zij keerden zich precies tegen het bolwerk van 'God en vaderland' dat Jakoenin zag als een onheilige alliantie.

De Russisch-Amerikaanse publiciste Cathy Young - geboren in Moskou als Ekaterina Jung - vergelijkt Jakoenin met die andere dwarse eenling: Nobelprijswinnaar Andrej Sacharov. Sacharov overleed deze maand een kwart eeuw geleden, en daarin schuilt 'bittere symboliek', schreef Young deze week. "Toen verloren we een steunpilaar van het seculiere liberalisme, nu een van de belangrijkste stemmen van het religieuze liberalisme."

En daar eindigt de bitterheid niet. Het Sacharov-centrum in Moskou, dat vooral lezingen organiseert, is door de overheid aangemerkt als 'buitenlandse agent', vanwege financiële steun uit andere landen. Nee, het Rusland van nu is niet de Sovjet-Unie uit de dagen van Sacharov. Maar het begint er weer verdacht veel op te lijken.

Christendom as die enigste hoop fir die communist?

"n Boeiende artikel in vandag se FT, bevat hierdie opmerking:

He eloquently describes the disintegration in Chinese society that has helped bring about what he calls the current golden age for Christianity in China. “China has become much richer and most people now have enough food to eat and clothes to wear but there is no nourishment of the spirit; now our physical needs are met we want freedom of speech, human rights and cultural and spiritual nourishment, which is what Christianity provides,” Chu says. “In fact, the only force that can rival the Communist party’s power is Christianity and Christianity is the only hope for China.”

http://www.ft.com/intl/cms/s/2/a6d2a690-6545-11e4-91b1-00144feabdc0.html?ftcamp=crm/email/2014118/nbe/ArtsLeisure/product#axzz3ITMFpm6n

Ongeplukte vrugte. Oor meditasie

Psalm 119:15 word in die ou vertaling as volg weergegee: Ek wil u bevele oordink en op u paaie let. 

Die 1983-vertaling lui as volg: 

U bevele bly my altyd by.  

'n Engelse vertaling is: 

"I will meditate in thy precepts."

Hieroor het Spurgeon 'n interessante stuk geskryf. Daar is tye, skryf hy, dat alleen-wees beter as kuier is, dat stilte wyser is as 'n gepraat. 

Mense sal verder op die geloofsreis vorder as deur meer dikwels afsondering op te soek, wanneer hulle op God wag en geestelike krag soek deur nadenke oor die Woord van God. 

Maar daarvoor moet 'n mens die woord kou, konstant in afsondering en stilte besig bly met die dinge van God, want dit is die manier om die werklike voedsel daarin te vind. 

Spurgeon gebruik raak beelde: wyn word gemaak deur die druiwe te pers, deur die sap uit die korrels te druk. Maar 'n mens moet ook versigtig met 'n druiwe tros werk wanneer jy dit pars. Dit kan gemors word en deur die haas geen nut hê nie. Op dieselfde manier moet 'n mens soek na die waarheid, met intensiteit, maar ook met versigtigheid. 

Of 'n ander beeld: 'n mens se liggaam word nie opgebou deur net kos te eet nie. Die kos moet verteer word en in die mens se liggaam opgeneem word. Die uiterlike, konkrete voedsel moet in 'n proses van vertering deel van die mens se energie en lewe word. 

Dit beteken 'n mens moet luister, hoor, oplet en leer sodat die geestelike dinge innerlik verteer word. 

Dit gebeur deur meditasie. 

Waarom, vra hy ten slotte, sukkel sommige gelowiges met hul geloofsake? 

Dit is omdat daar te min afsondering, nadenke, meditasie en ruminering is. Mense loop deur die koringlande, is in verwondering oor die prag daarvan. Hulle hou van die koring, maar bring dit nie in vir die oes nie. Mense is by die water, maar skep dit nie in om te drink nie. Vrugte is daar baie, maar min pluk en eet dit. 

Daarom skryf die Psalmis in die langste Psalm - te verveling, dink baie - ek sal U bevele oordink. 

En het hy dit nie gedoen nie!

Kyk wie is aan tafel.

'n Merkwaardige uitbeelding van Mamedov.

Hy neem mense met Down Sindroom en beeld hulle uit as deelnemers aan die laaste maal.

Waarmee hy 'n diepsinnige insig in die Evangelie uitbeeld: 

Hy neem mense wat op die rand van die samelewing leef, wat  weggebêre word in eie inrigtings waar hulle eenkant bestaan, wat randfigure is, en hy plaas hulle daar waar God se teenwoordigheid op 'n spesiale manier beleef word. 

Toe ek die uitbeelding sien, het ek vir 'n oomblik gereageer soos die genote van Jesus toe hulle sien met wie Hy om die tafel gaan sit. 

 

'n Ingewikkelde saak : oor God se gewelddadigheid.

Hierdie artikel was een van die moeilikstes wat ek geskryf het. Dit raak 'n ingewikkelde saak waaroor min gepraat word.


http://www.hts.org.za/index.php/HTS/article/viewFile/2018/3836

Spiritualiteit en Lewenskuns

Ek het onderstaande artikel oor Prof. Albert Geyser met groot vreugde geskryf (sien die skakel hier onder).

Albert Geyser en ek was lank saam lede van die Nuwe-Testamentiese Werkgemeenskap van Suid-Afrika. Hy was veel ouer as ek, 'n professor aan die Universiteit Pretoria, 'n internasionaal gerekende Nuwe-Testamentikus. Saam het ons as die twee leiers, die Agtergrond-Groep van die Werkgemeenskap georganiseer en het hy my, toe nog 'n bloedjong dosent aan die Universiteit Stellenbosch, as 'n kollega en 'n vriend aanvaar en behandel. 

As vakgenote in die Nuwe Testament het ons veel belangstellings gedeel, veral oor die konteks en agtergrond van die Bybel. Ons groep het een van die eerste bundels oor die peudepigrafiese boek van 1 Henog en die Nuwe Testament kon publiseer in 'n tyd dat min Afrikaanse mense die pseudepigrawe geken het, laat staan nog bestudeer het. Hierdie bundel is ook as 'n feesbundel aan hom oorhandig die jaar toe hy afgetree het.

Maar ons was meer as net vakgenote. Ons het albei belanggestel in, meegeleef met en ons verset teen die politieke en sosiale diskoers van die apartheidstyd. Geyser was die ervare, bekwame kerkman en teoloog wat in die kollig beweeg het en vreesloos sy opponente aangevat het oor die vernietiging van menselewens wat deur die apartheidsisteem veroorsaak was. Ek was toe nog net die jong teoloog by die Universiteit waar B.J. Vorster en P.W. Botha die kanselier was en waar die outoritêre magshebbers van die politiek, die kerk en die universiteit in 'n magsbolwerk 'n ystergreep oor ons uitgeoefen het. 

Min mense vandag kan peil watter slegte ding dit toe was om 'n jong, weerspannige Afrikaanse teoloog te wees aan die een Universiteit wat naaste aan die politieke maghebbers was. Enige twyfelaars is uitgerangeer en verdag gemaak - soos ook met Geyser gebeur het. In die tyd wat ons mekaar leer ken het, was hy in vele opsigte my mistagoog wat my lewe verryk het met sy wysheid. Ek het hom verstaan in die verwerping wat hy ervaar het, hom met jeugdige entoesiasme probeer ondersteun omdat ek besef het hoe die gemeenskap teen hom gekonkel het en van hom veel geleer oor die werklike kwessies wat ons land destyds die afgrond ingesleep het. Ons telefoongesprekke bly my nog tot vandag toe by as oase's in die destydse woestyn van manipulerende hegemonie en gloeiende nasionalisme.

Maar daar is iets heel besonders aan Geyser, wat min mense weet. Een van die heel spesiale dinge van Geyser is dat hy die eerste vertaling van Thomas A Kempis se Navolging van Christus in Afrikaans gedoen het. In die sin is daar 'n nog hegter band tussen hom en my met my belangstelling in spiritualiteit. Hy het my geleer dat spiritualiteit eintlik lewenskuns is - die woord wat hy in sy inleiding tot die boek daarvoor gebruik.

Hier is die artikel wat ek oor hom vir LitNet geskryf het nadat ek die eerste A.S. Geyser gedenklesing gaan bywoon het. 

http://www.litnet.co.za/Article/rsquon-afrikaanse-kerkman-wat-apartheidstrukture-laat-steier-het-word-weer-onthou

Ek dink dikwels aan die voorreg wat ek gehad het om hom van so naby te kon leer ken. 

Hoe oneindig ryk is ons lewens nie omdat ons sulke mense van naby kon ervaar en dat dit so Beskik is om met hulle daardie tyd te kon meemaak.

Juis daarom is dit 'n treurige verhaal dat hy, wat die nuus vir soveel jare oorheers het, nou 'n vergete figuur is. 

Dit is juis mense soos hy wat nie net vertel dat nie almal apartheidsondersteuners was nie, maar wat ook vertel hoedat die evangelie tog helder kan klink - selfs in donker, desperate tye.

Mooi en blink. Oor die kerklike oorloë.

Al geruime tyd is ek bewus van die bestaan van Hillsong, 'n kerk wat in Australië begin het en toe na ander lande uitgebrei het. 

In Engeland woon 'n klomp Suid-Afrikaners die kerk by.

Familie en goeie vriende van ons vind daar 'n kerklike tuiste. 

Hilsong bied aan mense 'n eietydse, maklike, mooi Christendom. Baie musiek, sang, ligte, sterre, aktiwiteit, stilte, meditase. 

Daar is lewe en lewe by die groepe. 

Dit is 'n kerk wat dieselfde soort van tuiste bied aan mense in 'n groot, vreemde en sekulêre wêreldstad as wat in ons land gebeur. 

Daar is gewilde gemeentes in Suid-Afrika wat groot getalle mense trek. Hulle is ook in Gereformeerde kerk, maar is meestal uit nuwere geloofstradisies.


Verlede week het 'n mooi artikel in die New York Times oor Hillsong verskyn. 

Enige gemeente sal ledemate afkap om sulke blootstelling te kry. 

Maar so tussendeur was daar ook 'n paar wrang kommentare. 

Ek lees vandag 'n goeie bespreking van die ontwikkeling in die blog van Andy Gill. Hier is die skakel:

http://andygill.org/hillsong-and-the-end-of-evangelicalism/

Wat my bybly van hierdie mega- en voorspoedgemeentes is nie net hulle teologie en spiritualiteit nie. Vlak teologie sal 'n mens enige dag in 'n gereformeerde kerkdiens in ons land ook beleef. Die nuwe kerke het nie alleenreg daarop nie. Die dae van sewe jaar opleiding en lang blootstelling aan diepsinnige teologie is vir Gereformeerde kerke ook al grootliks verby. En spiritualiteit is in ons land nog in sy kinderskoene, met mense wat nog steeds dink dit gaan in spiritualiteit om stilte, meditasie, rondloop in die natuur, goeie stemming en vrome belewenisse.

Wat my voorts opval is hoe sulke gewilde kerke hul godsdienstige identiteit wegsteek. Soos Hillsong, noem hulle hulself met mooi name wat nie verraai wat hulle kerklike identiteit werklik is nie.  Hulle neem ook op die manier lidmate uit ander tradisies oor en vertel nie vir hulle waarvoor hulle hul inruil nie. Hulle is gewild, gee vir mense wonderlike versekeringe en mooi ervaringe.

Wat ook nog na vore kom, is die moralisme wat hul as sjibbolet van regte Christenskap neerlê. Andy Gill se artikel noem 'n paar daarvan op. Wat hy sê, stem ooreen met my eie waarneming. Omdat hulle op getalle fokus en geestelike diepte aan vlot, groot eredienste meet, is van die groepe krities teenoor enige iets wat hul sukses bedryf. 

Hulle venyn teenoor die gevestigde, hoofstroom kerke word nie altyd goed weggesteek nie.

Gill se artikel noem die dinge by die naam - en is werd om gelees te word.

Van valerigheid to verwondering

Net 'n gewone dag, 'n gewone treinreis, met leë gesigte en die alledaagse gang van sake wat sy sloergang voortsit.

En dan, op die trein, is daar 'n klompie mense wat musiek maak. Soos die musikale Dene dit doen: Peer Gynt se tydlose stuk, liries en meesleurend.

Die gesigte van die treinryers vertel 'n eie verhaal naas die storie van die musiek. Opheldering, vreugde, pure genot en trane van ontroering.

Mistiek. Daardie gebeurtenis wat van buite kom en 'n nuwe dimensie in jou vaal bestaan indra. 

'n Vyand se knie is die skoot van 'n pa. Om met getransformeerde oë te kyk.

Mens kan jou hele lewe deur arm bly aan die rykste van gawes: om iemand anders raak te sien vir wie hy of sy as mens is. 

Mense is arm, want as hulle na ander kyk sien hulle net 'n deeltjie van mense raak: jy sien die dokter raak vir sy voorskrif wat jou gesond maak. Die ryk man vir sy geld wat dalk na jou kant toe kan kom. Die slim mens vir raad. Die aantreklike vrou vir haar voorkoms. Die sportman vir sy blinkheid. Die kunstenaar vir sy roem.

Op die oomblik loop daar 'n brief in omloop wat mooi vra dat 'n mens ander as mense sal sien. Die vet vrou is iemand wat 'n akute gesondheidsprobleem het. Die skaam, verleë mens is wreed verkrag en bang vir mense. Die pieperige skoolseun word tuis deur sy pa aangerand. Die belangrike minister se vrou ly aan akute depressie.

Sodra 'n mens dit weet, verander jou houding dadelik.Jy sien daardie persoon in 'n ander lig. Jy wil uitreik, troos, bemoedig, ondersteun en bystaan. Jy herken in die persoon die lot van mense wat 'n lewensreis aflê wat nie maklik is nie. Jy herken jou eie swaarkry in wat hulle ervaar.

Spiritualiteit maak mens se oë oop vir ander mense. Teenoor 'n mens staan iemand wat volledig mens is, wat as mens goeie en slegte tye het. Iemand wat behoefte het aan vriende wat kan ondersteun, aan familie wat lief het. 

Dit gaan nie om 'n ander se rykdom, roem, aantreklikheid of status nie, oor wat iemand anders jou kan bied nie. Spiritualiteit wil juis nie ander objektiveer nie. 'n Mens staan in 'n ek-jy verhouding, nie 'n ek-dit verhouding nie (Buber). 

Dit kan nogal radikale implikasies hê. Vincent Oliphant het 'n besondere gedig, kort en kragtig, geskryf oor die polisieman wat bieg. Dit is 'n diep geestelike gedig wat vertel watter skuld 'n mens in sy of haar lewe indra wanneer 'n mens ander as jou vyand verdinglik en hulle mensheid uit die oog verloor. Hier is die gedig:

die hand wat ek vergruis het 
het brood en liefde na ’n huis gebring
die tong wat ek uitgesny het
het die name van geliefdes laat sing
die knieë wat ek verbrysel het
was die sitplek van ’n opgewonde kind

Hoe ryk is die mens wat die menslikheid van ander ontdek. Dié mens is ryk aan blydskap en mededoë. Meer nog, dit is 'n mens wat sonder skuld in opregtheid lewe. 

Gee vir my Jesus met die swaard in sy hand! Hom kan ek aanbid.

Ek werk tans aan 'n referaat oor die gewelddadigheid van nie-gewelddadigheid, met aandag aan Openbaring.

Openbaring is 'n boek wat oor eeue heen misbruik is om mense aan te vuur tot geweld. Bernard van Clairvaux het oor Europa heen gereis om mense vir die kruistogte te werf.  Hy het die beskrywing van Jerusalem se goue strate in Openbaring gebruik om vir mense te sê die stad kan nie in hande van heidene gelaat word nie. Buitendien, het hy belowe, enige een wat aan die oorlog deelneem en sterf, sal die paradys binnegaan. Die res wat deelneem maar nie (so "gelukkig" is om te) sterf nie, sal in elk geval vryskelding van al hul sondes in die verlede, hede en toekoms ontvang.

Maar daar is 'n hele klomp navorsers wat sê 'n mens kan onmoontlik vir  Openbaring sien as 'n boek wat geweld aanvuur. 

Een van hulle is Greg Boyd, 'n gerespekteerde spesialis op Openbaring. Ek geniet hierdie blog van hom oor die saak. Dit is maar 'n storie om in sy blog te sien wat mense aan Jesus en aan Openbaring doen. En hoe vrotsig hulle Bybel lees. Immers, dit is kern-belangrik dat die swaard in Openbaring juis nie in Jesus se hand is nie, maar uit sy mond kom. Fundamentaliste wat die Bybel soos Driscoll (sien hier onder) lees, kan seker maar moeilik verstaan aan die gedagte dat 'n swaard uit iemand se mond kom. Vir mense wat taal ken en weet hoe snydend woorde kan wees, sal dit minder moeilik wees. 

Hier is die blog, met goeie literatuur aan die einde daarvan:

In an interview several years ago for Relevant Magazine, Mark Driscoll (well known pastor of Mars Hill in Seattle) said,

“In Revelation, Jesus is a pride-fighter with a tattoo down His leg, a sword in His hand and the commitment to make someone bleed. That is the guy I can worship. I cannot worship the hippie, diaper, halo Christ because I cannot worship a guy I can beat up.” (You can find the original interview here).

I frankly have trouble understanding how a follower of Jesus could find himself unable to worship a guy he could “beat up” when he already crucified him. I also fail to see what is so worshipful about someone carrying a sword with “a commitment make someone bleed.”  But this aside, I’m not at all surprised Driscoll believes the book of Revelation portrays Jesus as a “pride fighter.”  This violent picture of Jesus, rooted in a literalistic interpretation of Revelation, is very common among conservative Christians, made especially popular by the remarkably violent Left Behind series.

The most unfortunate aspect of this misreading, as Driscoll’s comment graphically reveals, is that the “pride fighter” portrait of Jesus easily subverts the Jesus of the Gospels who out of love chooses to die for enemies rather than use his power against them and who commands his followers to do the same (see e.g. Mt 5:43-45; Lk 6:27-36). In fact, if you read these passages carefully you’ll notice that Jesus makes loving enemies and refusing all violence the prerequisite  for being considered a child of God! Loving enemies like Jesus commands (and like the rest of the NT teaches, e.g. Rom. 12: 14, 17-21; 1 Pet 2:21-23) requires that we crucify our fallen impulse to resort to violence, while the model of Jesus as a “pride fighter” with a “commitment to make someone bleed” allows us to indulge it. If we can dismiss the peace-loving Jesus as a “hippie, diaper, halo Christ,” then we’re free to wish and even inflict vengeance on our enemies all we like — and feel righteous about it!

Now, there’s no denying that the book of Revelation is full of violent imagery. But the literal interpretation of this imagery not only contradicts the Jesus of the Gospels and the non-violent teaching of rest of the NT, it also ignores the genre and historical context of this book. Not only this, but the literalistic approach to Revelation fails to pay close attention to how John uses Old Testament and apocalyptic symbolism.

For example, as a multitude of scholars have noted, it’s significant that the sword Jesus uses isn’t held in his hand, as Driscoll claims. It rather comes out of his mouth (Rev. 1.16 [cf. Heb. 4:12]; 2.16; 19:15, 21), signifying that Jesus defeats enemies simply by speaking the truth. The saints also overcome not with physical weapons but by “the blood of the lamb and by the word of their testimony” [Rev. 12.11]. Along the same lines, it’s significant that in the climatic battle scene of Revelation 19, the warrior Jesus is clothed with a blood soaked robe before the battle even begins (vss 13ff). The blood is clearly not that of his enemies, whom he has yet to fight. Rather, the symbolism suggests Jesus goes to battle and ultimately reigns victorious by shedding his own blood.

This is directly related to what is arguably the most important imagery of this book. It’s crucial we notice that the blood soaked warrior who fights with words of truth is the slaughtered Lamb of God (e.g. Rev. 5:6-13). The Lamb sits on the throne and is the only one “worthy” to open the scroll that reveals God’s way of ruling the world and defeating evil. In fact, a number of scholars have argued that the whole point of the book of Revelation is to vindicate God’s sacrificial lamb-like way of overcoming evil.  That is, God’s way of defeating evil by being willing to die rather than conquer with violence looks like it loses throughout history, but all will see that it triumphs in the end.

At any rate, if we interpret Revelation according to its genre and in its original historical context, and if we pay close attention to the ingenious way John uses traditional symbolism, it becomes clear that John is taking traditional Old Testament and Apocalyptic violent imagery and turning it on its head.  Yes there is an aggressive war, and yes there is bloodshed. But its a war in which the Lamb and his followers are victorious because they fight the devil and Babylon (representing all  governmental systems) by faithfully laying down their lives for the sake of truth (“the blood of the lamb and the word of their testimony”), not by being “prize fighters” with “a commitment to make someone bleed.”

I having been doing a lot of research on the book of Revelation as part of a book I’m writing on the topic of non-violence in the New Testament (tenatatively titled, A Questionable Peace: Responding to Alleged Violence in the New Testament). It will serve as a prequel to my book offering a non-violent theological interpretation of the OT (The Crucifixion of the Warrior God).  Because the literalistic, violent misinterpretation of Revelation is so prevalent among evangelicals, I get asked about Revelation frequently. So I thought it might be helpful for me to share with you fine folks a few of the scholarly works I’ve found that support a non-violent interpretation of this book. How I wish Mark Driscoll and others who embrace the “pride fighter” perspective would digest some of this material!

A Brief Bibliography of Scholarly Works Defending a Non-Violent Interpretation of Revelation

(FYI, the following works, listed in no particular order, by no means defend the non-violent interpretation of Revelation the same way, or to the same degree. But they all point in this general direction).

* R. Bauckham, The Theology of the Book of Revelation (Cambridge University Press, 1993). One of the best works defending Revelation as a “manual for non-violent warfare.” A must read for all who want to take seriously the non-violent interpretation of Revelation.
 

* R. Bauckham, The Climax of Prophecy: Studies on the Book of Revelation (T&T Clark, 1993). A very scholarly collection of essays, some of which defend the non-violent interpretation of Revelation. Chapter 6, “The Lion, the Lamb and the Dragon,” and especially Chapter 8, “The Apocalypse as a Christian War Scroll,” are particularly illuminating.

* J. Yoder, The Politics of Jesus (Eerdman’s. 1972). One of the best theological books of all time. Chapter 12 is on “The War of the Lamb.” A good ground level intro to a non-violent interpretation of Revelation.

* J.D. Weaver, The Nonviolent Atonement (Eerdman’s, 2001).  Chapter 2 contains another good ground level intro to a non-violent interpretation of Revelation.

* S.K. Tonstad, Saving God’s Reputation: The Theological Function of Pistis Iesou in the Cosmic Narrative of Revelation (T&T Clark, 2006). Best book I’ve read arguing that the central message of Revelation surrounds the vindication of God’s lamb-like character and way of running the universe. I also appreciate that Tonstad emphasizes the centrality of God’s conflict with Satan and demonic forces in Revelation (and throughout Scripture as a whole).

* T. Grimsrud, “Scapegoating No More: Christian Pacifism and New Testament Views of Jesus’ Death,” in W. M. Swartley, ed. Violence Renounced: René Girard, Biblical Studies and Peacemaking (Pandora Press, 200), 49-69. Argues along Girardian lines that Jesus’ death throughout the NT, including in Revelation, subverts the scapegoating cycle of violence.

* L. Johns, The Lamb Christology of the Apocalypse of John (Mohr Seibacl. 2003). Excellent academic resource on the historical background to Revelation’s lamb symbolism and the novel use John makes of this symbolism.

* W. Klassen, “Vengeance in the Apocalypse of John,” Catholic Biblical Quarterly 28 (1966), 300-11. Shows that the martyred saints in Revelation are not crying out for the “prize fighter” to avenge them, but for God’s lamb-like, sacrificial character to be vindicated.

* W. Harrington, Revelation, Sacra Pagina 16 (The Liturgical Press, 1993). I found this commentary helpful in noticing some aspects of God’s way of punishing in Revelation I hadn’t noticed before. E.g. God allows forces of evil to have their way and therefore ultimately self-destruct.

* M. Bredin, Jesus, Revolutionary of Peace: A Nonviolent Christology in the Book of Revelation (Paternoster, 2003).   Poorly written and organized, but Bredin brings together a wealth of scholarly support for the non-violent reading of Revelation.

* Hanson, A. T. The Wrath of the Lamb (London: SCM, 1957). A classic work showing that the concept of divine wrath in Revelation (and, to a significant degree, throughout the Bible) is not about God’s rage, but rather refers to the God-ordained natural consequences of sin. It is an “effective,” not an “affective” concept.

* L. Morris, Revelation. (Tyndale Press, 1979).  One of the most accessible commentaries for laypeople. I disagree with some of Morris’ interpretations, but he gets the importance of John’s unique subversion of traditional violent imagery.

* G. B. Caird, A Commentary on the Revelation of St. John the Divine (A & C Black, 2nd ed. 1984). Doesn’t take the devil in Revelation seriously enough, in my opinion, but is good on the lamb-like nature of God’s war on evil. Also insightful on divine punishment being a matter of turning evil back on itself.

* R. Schwager, Must there be Scapegoats? Violence and Redemption in the Bible. tran. M.L. Assad (Crossroad Publishing Comp./ Gracewing, 2000).  An intriguing Girardian reading of the Bible that includes some keen insights into John’s subversion of violent imagery in Revelation.

* J. Sweet, Revelation (SCM, 1979). Full of insights pertaining to the violence in Revelation being symbolic, not literal.

* M.E. Boring, Revelation, Interpretation: A Bible Commentary for Teaching and Preaching, J. L. Mays, ed. (John Knox, 1989). Has a particularly good section on how John transforms the image of Jesus as a “lion” into a sacrificial “lamb.”

Finally, if you’re looking for some excellent insights on the non-violence of Revelation written at a popular level, check on the series of blogs on this topic written by my friend Brad Cole on his always-insightful website God’s Character. You can find the first of that series of blogs here.

May you live as a prize servant of peace, not a pride fighter!

- See more at: http://reknew.org/2010/09/revelation-and-the-violent-prize-fighting-jesus/#sthash.ouwxNNuq.dpuf

Ek kan nie genoeg met Boyd saamstem nie. 

Maar as dit alles waar is, waarom het mense van alle eeue Openbaring anders verstaan en dit gesien as 'n boek wat geweld aanblaas? 

Sou dit beteken dat die boodskap van Openbaring nie helder genoeg deurkom nie? 

Hieroor skryf ek in my referaat meer. 

Seks is sonde.

'n Artikel soos hierdie (sien skakel hieronder) herinner my aan 'n dikwels herhaalde opmerking van Prof Johan Heyns, wat in my laaste dae op die fakulteit van heiligheid my professor in etiek was. 

Hy kon gereeld bly kla in die klas oor kerkrade wat nie kan wag om toe te sak op jong meisies wat buite die huwelik swanger raak nie: hulle was (toe nog) onder sensuur geplaas en die hele familie is dus verder in die skande gesteek. Hul ellende is in kerklike kringe verder vergroot. 

Heyns se punt was dat die kerk hoogs selektief in sy toepassing van morele oordele was. Enige iets wat met seks te doen gehad het, veral voor-huwelikse seks, was soos uit die bose. 

Intussen kon mense lieg en bedrieg, skinder en skandaliseer, raas, beledig en baklei, vir generasies lank met griewe en in onvrede loop sonder dat 'n kerkraad 'n vinger teen hulle opgelig het of dat hul sondes aan die groot klok opgehang is.

Sekere sonde's is mos darem erger as ander?

Ek neig dikwels om te dink aan die bergrede: wie vir sy broer uitskel of skeef aankyk, staan al onder die oordeel. Daar is nie groot of klein sondes nie. 'n Mens moet jou hele lewe in orde kry - ook die kleinste van sondes. En intussen nie te gou klippe optel om ander te stenig nie.

Waarmee Heyns nie bedoel het dat die kerk nou maar alles moet verdra en verduur nie. Maar hy het uitgewys hoe kru, wreed en harteloos die kerk kan wees in sy morele oordele. Veral wanneer dit gekom het by die sagte teikens. 

Hierdie artikel is besonder kragtig en goed uitgewerk. Dit raak aan die hart van ons kerklike lewe. Ek weet: want die onderwerp daarvan, ervaar ek dikwels, is 'n uitmuntende voorbeeld van hoe vooroordele van mense ander se lewens kan verwoes en hul verhouding met God kan verduister. 

Mag het mos 'n manier om veral wreed te wees teenoor hulle wat nie eintlik kan terugslaan nie... 

Hieraan dink ek toe ek die artikel in vandag se NYT lees:

http://www.nytimes.com/2014/10/05/opinion/sunday/frank-bruni-the-churchs-gay-obsession.html?emc=edit_th_20141005&nl=todaysheadlines&nlid=55992893

Ons kla, maar praat nie regtig nie. Oor 'n waardevolle nuwe boek

Ek het hierdie boek so terloops, saam met ander, ontvang om vir resensie te oorweeg (sien die skakel hier onder). 

Dit het 'n paar dae onder my hopie van kan-maar-nog-'n-rukkie-wag-werkies gelê. In 'n oop tydjie het ek daardeur geblaai, bietjie verveeld oor die eerste deel wat uitgebreid teoreties is en maar valerig lees. Dit gaan oor narratiewe terapie, wat in die teologie wyd bespreek word en wat vir my nie nuwe leeswerk is nie.

Toe kom ek op die tweede deel af en word weer omgekrap oor die onvoorstelbare verhale oor die grensoorlog wat uit ons verlede bly opduik. En oor die verskriklike gevolge van oorlog. 

Ek besef by die lees van 'n nuwe klomp verhale oor daardie oorlog opnuut weer hoeveel ons aan geweld uitgelewer is. Ek herken opnuut dinge in ons samelewing wat wortels in die verre verlede het en hom vandag nog op ons wreek.

Ek onthou byvoorbeeld onmiddellik die tragiese verhaal van 'n familie in die gemeente waar die man sy vrou stukkend geslaan en dikwels dronk-dronk aangerand het. Net om later te hoor hoe hy blootgestel was aan die grensoorlog, en stukkend daaruit gekom het. Lang tye moes ek by die gelowige familielede hul pyn beleef, maar ook hul vrees dat sy enige oomblik vernietig kon word. Eers toe ons hom sover kon kry om kliniese terapie te kry, kon dinge weer rustiger word.
 
Hoeveel van ons dink ooit daaraan dat 'n geslag van jongmense in daardie oorlog was en nog met onopgeloste kwessies saamleef - wat hulle lewens en die lewens van hulle families bly beïnvloed? 

Ons praat nie genoeg oor geweld nie. Ons kla wel baie daaroor. Maar waar geweld vandaan kom, hoe ons dit self bevorder (ook deur ons taal), wat die alternatiewe is (waarom is vredesbewegings onder ons so afwesig?) en hoe ons kan soek om geweld te bestry, is nie juis groot onderwerpe van bespreking nie.

In Amerika is die string films oor die Viëtnam-oorlog 'n teken van hoe hulle tot vandag toe worstel om met hul eie trauma oor oorlog tot vergelyk te kom.

En hulle het hul monumente, vredesbewegings, gespreksforums en ondersteuningsprogramme wat in die proses help reinig en herbou. Hulle werk daaraan, praat daaroor - en - raak in die proses al hoe lugtiger vir oorlog. 

Hulle wil nie meer maklik in ander lande gaan baklei nie.

By ons is dit 'n heel ander, tragieser storie: die oorlog is weens sy apartheidskonnotasie selfs dieper weggesteek as wat dit normaalweg sou wees. Ons trauma is dus nog moeiliker om te verwerk. 

Sommige van ons naaste mense gaan nooit die stukke van hul lewens bymekaar kan bring en nuut leef nie. En ons laat hulle in die steek. Ook van die preekstoel en in ons mistagogie omdat ons nie die kern van die probleem peil nie.

Juis die parallel tussen Amerika en ons oorloë moet egter benadruk word. Want uiteindelik gaan dit nie om 'n oorlog wat iewers in 'n land geveg word nie. Oor Viëtnam of Namibië nie. Dit gaan vir my veel dieper om die verskynsel van oorlog self.

En dan, as ons daaroor praat, moet ons nog dieper deurdring na die eintlike kwessie: waarvan is oorlog 'n teken? Hoe pas dit in in die groter prentjie van gewelddadigheid? Hoekom dink mense oorlog gebeur net wanneer 'n mens wapens op ander rig en hulle tot niet maak? Wat van die oorloë in die kerk, die skool en in families? En, miskien nog dieper: wat van die geweld wat in ons eie binneste woed? Die afbrekende, vernietigende begeertes, woorde en dade wat ons koester en vertroetel - ook en veral teenoor ons self? Die gebrek aan vrede, aan rustigheid, aan berusting, aan vertroue op ander en op die Ander?

Hier is die skakel:

http://www.litnet.co.za/Article/litnet-akademies-resensie-essay-weermagstories-deur-roelf-schoeman

Wanneer 'n mens die kraan opdraai en daar is nie water nie. Oor ekologiese spiritualiteit (2)

My verhaal van gister was oor ekologiese spiritualiteit en hoe Martin dit beskryf as 'n nuwe tendens in ons tyd. Hierdie soort spiritualiteit van die skepping, of eko-spiritualiteit, word as nuut, anders en revolusionêr aangebied.

Maar is dit werklik so?

Martin skryf dat hy nogal eers verbaas was dat dit as so 'n nuwe ontwikkeling beskou word. 

Hy self kom uit die tyd net voor die tweede wêreldoorlog. En alles wat as nuut in ‘n spiritualiteit van die skepping aangebied word, klink vir hom bekend as iets wat hy toe al beleef het. 

Tóé al het mense vir diere omgegee, was hul in verwondering voor die natuur en het hulle al gesond geleef en vegetaries geëet.

Hy onthou uit daardie tyd die gewilde gesang: All things bright and beautiful waarin gesing is dat ‘n mens nêrens nader aan God is as in ‘n tuin nie. 

Hy onthou dat die belangstelling in kuns vir die natuur, begin het met Dürer, die Protestantse kunstenaar. 

Liefde vir die natuur as God se skepping is duidelik te lees in die literatuur van Browne, Milton, Marvell, Vaughan en Traherne. 

Selfs die Deïste uit die agtiende eeu wat God ver weg van die wêreld geplaas het, was in verwondering oor die majesteit en rykheid van die skepping. 

Dit is al duidelik 'n geestelike tradisie waarin verwondering, eerbied en omgee vir die skepping na vore gekom het. 

Die Christendom het lank al 'n liefdesverhouding met die natuur.

Skeppingspiritualiteit, skryf hy, sal ‘n mens egter nog verder kan terugvoer deur Franciskus van Assissi en die Keltiese heiliges na die motief van die paradys in Genesis se skeppingsverhaal. Genesis plaas immers die begin van alle dinge in 'n tuin waarin mens en God naby aan mekaar leef. 

Verwondering oor die werke van die Here, lees ‘n mens raak in hierdie skeppingsverhaal, maar ook in Psalm 104 en in die vredesryk van Jesaja en Job.

Ek bedink Martin se skrywe hieroor. 

Ekologiese spiritualiteit het diep wortels in tradisionele geloof en in die Skrifte. 

Ook in die droë tye van die ortodoksie in ons eie land, het liefde vir die natuur nooit verlore gegaan nie. 

Ek dink byvoorbeeld aan hoe graag mense die lied, "Hoe Groot is U", gesing het. Uit volle bors. Meegevoer. 

Ek onthou hoe die predikante hul gemeentelede gewaarsku het van die hoë preekstoel af: moenie wegbly uit die kerk omdat julle sê julle ontmoet God net so goed, indien nie beter, in die natuur op 'n sondagoggend as in die kerk. 

Die liefde vir die skepping, gepaard met verwondering, loop ver en diep.

En net so sou ‘n mens eindeloos vele voorbeelde kan opnoem van gelowiges se viering van die skepping.

Ons het 'n diepgewortelde liefde vir die skepping. 

Dit is 'n belangrike voedingsbodem vir ekologiese spiritualiteit.

Juis omdat mense so lief is vir die natuur, is die vernietiging daarvan in ons tyd so ontstellend. Soveel so dat mense besef dit word nou 'n saak wat spesiale gerigte aandag vra. Daarom word dit in 'n spiritualiteit van die skepping pertinent onder die soeklig geplas. 

Die mens wil hul verantwoordelikheid vir die skepping meer as ooit 'n saak van prioriteit maak. Dit verwond hulle dat die wêreld tot niet gemaak word. 

Juis omdat vele onverskilliges niks daarvan dink om hul gemors grootskaals te mors in ons riviere, wil mense hieroor praat, agiteer en optree. 

Dit is vir hulle lewensnoodsaaklik, veral noudat ons soms ons krane opdraai en met 'n skok agterkom watter rol water in ons lewens speel. 

Maar dit is ook geestelik noodsaaklik: wie kan vervuld lewe in 'n vuil, opgemorste wêreld? 

Immers, weet ons, 'n mens kan nie met die een hand God se wêreld vernietig en die ander hand in die lug opsteek om God te prys nie. 

Ons ontdek verwonderd die natuur. Oor ekologiese spiritualiteit (1)

Hier by ons riviertjie lê ‘n waentjie en ‘n swart sak nou al ‘n week in die water - deel van 'n erg besoedelde rivier. 

Vanoggend kom twee jongmans uit die plakkerskampie neffens ons, die pad af en gewaar die waentjie. Hulle is dadelik by om die waentjie uit te haal. Dit is ‘n duur ding, hierdie, sê een vir sy vriend terwyl hy dit teen die wal opsleep. Sy vriend is by die sak, maak dit oop en bekyk dit: dit is een of ander koffer wat iemand met die mandjie en al verloor het.

Daar is niks in die sak nie. Geen wins is daaruit te maak nie. 

Hy smyt dit net daar neer. En los dit daar, terwyl hy wegstap om saam met sy maat geld uit die waentjie te gaan maak. 

My hoop dat hulle darem die sak self ook sal saamdra en ‘n skoner rivier sal agterlaat, is diep beskaam.

Ek slaan my oë op na die hemel en sug desperaat.

David Martin skryf in sy boek oor die toekoms van die Christendom oor skeppingspiritualiteit. Dit is ‘n belangrike nuwe vorm van spiritualiteit, skryf hy.

Mense wat graag daaroor skryf, beklemtoon ‘n ommekeer in modern mense se houding teenoor die wêreld en die natuur. Hulle dink anders en nuut oor die aarde. Hulle praat van ekologiese spiritualiteit.    

Dit is ‘n spiritualiteit wat vertel hoe mense in eerbied voor die skepping staan.

Martin skryf dat veral mense met so bietjie lewenservaring en met ‘n middelklas-bestaan daarin belangstel. Jy sal nie so ‘n belangstelling onder werkers kry nie.

Wat hom egter opval, is dat mense wat in soveel eerbied van die natuur praat, nie meer veel oor het vir ou teologiese inhoude soos die sondeval of glo dat die geskiedenis ontvou in ‘n sinvolle reis na die einde nie. Mense soek na reinheid en na suiwerheid in die hier en nou. Hulle kry dit in die natuur. En ewe boeiend is dat hulle gevoelsmense is, wat min omgee vir allerhande koue verstandsdinge of teologiese debatte oor ons wêreld en die natuur.

Saam hiermee verander sulke mense se siening oor God: hulle dink nie meer aan God as ‘n persoon nie. Vir die kerk as organisasie voel hulle nie veel nie. Hulle beweeg ook weg van tradisionele patriargale rol-verdelings. Hulle keer hulle teen die vernietiging van die natuur en teen besoedeling van ons wêreld. Hulle is minder in die etiese geïnteresseerd en meer in die estetiese, skryf Martin. Hulle ervaar ‘n eenheidsgevoel met die mensdom en verlang om met ander, met die natuur en met die dierewêreld een te wees. Dit is ‘n soort persoonlike mistiek en wete.

Aldus die revolusie wat ons tyd beleef in ons houding teenoor die natuur.

Maar is dit regtig so dat ons nou eers die wonder van die natuur herken en vier? Meer hieroor môre. 

Met God en mense verbind. Waarom gaan mense kerk toe?

Baie om oor na te dink in hierdie stuk uit vandag se Trouw, besef ek:

Mense wat kerk toe gaan, soek na gemeenskaplikheid. Hulle wil saam met ander wees.

Dan die ontnugtering vir vele wat wel nog in die kerk kom:  die kerk bied dit nie meer vir hulle nie. 

Want die predikant staan die kerk en die preekstoel vol, predikeer en skep die indruk hy of sy weet alles en dirigeer die deuntjies. 

Die erediens-ervaring bied nie die ruimte vir gemeenskaplikheid nie. Die gemeente word toeskouers, nie meer deelnemers nie. Hulle word aangespreek, vermaak, beïndruk.

Nog erger word dit wanneer die gemeente luister en luister na al die predikasies, met die groeiende, ontnugterende wete dat die alomwetende predikant eintlik niks meer vir hulle sê nie. 

Soms sê mense: die mens wat uit die erediens stap is vervuld wanneer hulle voel hulle was in die teenwoordigheid van God. Dit is eg waar. Daarom is die voorbereiding van die erediens steeds weer ingerig op die vraag: hoe sal die byeenkoms op Sondag vir mense laat voel God is by hulle?

Hierby kan 'n mens nou voeg: mense is vervuld wanneer hulle in die erediens bewus raak van hoe God mense bymekaar kan bring en aan mekaar bind. 'n Tweede toetsteen vir die voorbereiding van die erediens: hoe gaan dit (en die preek) mense 'n gevoel van gemeenskaplikheid gee? Hoe sal die erediens vir hulle 'n ervaring gee dat mense bymekaar hoort, dat mense in hul harte nie regtig soek om vyande van mekaar te wees nie? 

Hoe anders sal ons eredienste  lyk wanneer 'n mens dit ten alle koste inrig sodat mense daar sal uitloop en voel hulle is meer as ooit aan ander verbind. 


Hier is die interessante artikel oor 'n uitlandse diens in Nederland:

De sfeer is vrolijk, een band speelt en honderd stoelen vullen zich in het Amsterdamse café De Waag, waar de eerste dienst van de Sunday Assembly van start gaat. "Wat goed dat jullie zo vroeg uit bed zijn gekomen," roept leider Jan Willem van der Straten (24) enthousiast. Als hij vraagt wie weet waar ze precies op afgekomen zijn, hebben de meeste bezoekers daar geen antwoord op.

Sunday Assembly is de succesvolle kerk voor atheïsten uit Londen. Vandaag gaan er wereldwijd - van Hongkong tot São Paulo - nog vijfendertig vestigingen open. Waarvan vier in Nederland: in Apeldoorn, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam. 'Goed zonder God', is het motto. Of, zoals Jan Willem het uitlegt: "Een seculiere gemeenschap die bij elkaar komt om het leven te vieren."

'Bewijsdrang'
Grofweg wordt er onder 'goed' verstaan: 'live better, help often & wonder more'. In de praktijk bestaat dat uit zingen, dansen, en vooral veel praten. Het 'helpen' bestaat uit een uitnodiging om vrijdag spelletjes te spelen met bejaarden in Amsterdam. Vandaag is het thema van de bijeenkomst 'bewijsdrang'. Daar hebben we te veel van, vindt spreekster Marja Ruijterman. "Wie van jullie piekert er wel eens?" Op die vraag gaan veel handen de lucht in. De remedie van Ruijterman is een ademhalingsoefening: drie keer diep inademen en met een 'plof' uitademen.

Een van de organisatoren, Jans Budding (31), werkt mee aan de atheïstenkerk omdat het 'precies is wat ze zocht'. "Vaak hoor ik iets dat ik wil delen met anderen. Ook heb ik in alle drukte van het leven behoefte aan rust." Voor leider Jan Willem van der Straten geldt net zoiets. "Ik ben seculier opgevoed," vertelt hij. "Maar ik miste wel een gemeenschap om me heen. Ik vond het mooi om naar een predikant te luisteren en dacht: waarom hebben wij niet zoiets?"

Hij draagt dezelfde volle baard als de Londense oprichter Sanderson Jones. "We zijn niet gebonden aan dogma's. Daarom kunnen we uit veel bronnen putten en is niets onbespreekbaar. Zelfs uit de Bijbel, als we dat zouden willen." Budding kan zich niet helemaal vinden in de term 'atheïstenkerk'. "Het gaat hier helemaal niet om geloof. Het wordt alleen een kerk genoemd omdat het op zondag is en we eenzelfde vorm hebben."

Collectezak
Niet iedereen is op de viering afgekomen vanwege een prangende behoefte. "Ik ben vanochtend om tien uur impulsief meegegaan met een huisgenoot", vertelt een van de bezoekers. Ze is van plan vaker te komen. "De kerk vind ik niks, mijn generatie heeft daar nauwelijks meer wat mee. Alleen al een dominee die er staat alsof hij alles weet. Dat werkt voor mij niet."

Op het einde gaat er een petje rond, de 'collectezak'. "Dat is een van de dingen die we wél hebben gestolen van de kerk", grapt Jan Willem.