Taize en sy invloed in Europa

Hierdie berig het vandag in Trouw verskyn. Dit handel oor een van die merkwaardige spiritualiteitsvorme in ons tyd.

Ek lees dit met meer as gewone belangstelling. Taize is ‘n boeiende verskynsel omdat dit wys hoe jongmense godsdiens aantreklik vind. Deels, dink ek, is dit in die sang. Maar hoe eenvoudig is die liedere nie. Niks dromme, beats en geraas nie. En tog, in sy eenvoud raak dit jongmense aan. Maar dit is ook in die afsondering, die liturgie en, soos in die artikel ook gesê word, in die gemeenskapsgevoel wat jongmense daar ervaar.

Alles wat by Taize gedoen word staan in die teken van outentieke intimiteit. Nie gemaak nie, niks pretensieus nie, geen groot bands nie. 

Om stil by God te wees…. Dit tel.

Hier is die berig:

Een van de grootste religieuze evenementen van Europa doet deze maand Rotterdam aan. In en rond Ahoy worden 25.000 jongeren verwacht die deelnemen aan de Taizé-jongerenontmoeting. De voorbereidingen zijn in volle gang. „Ik heb nog 750 gastgezinnen nodig.”

Pardoes kapt Taizébroeder Sebastiaan (50) het gesprek af. Hij werpt een blik op de klok, springt van zijn stoel en schiet snel een witte pij aan over zijn kleren. Hij is nog net op tijd voor het ochtendgebed in de kapel. Nu ja, kapel, dat is misschien een wat al te groot woord voor de geïmproviseerde ruimte in het voormalige Rotterdamse kantoorpand, afgeschermd met houten schotten en een oranje doek.

Sebastiaan (Taizébroeders gebruiken geen achternaam) sluit aan bij zijn zes medebroeders die al een plek hebben ingenomen onder het lage systeemplafond. In een rijtje achter elkaar, twee aan twee, knielen ze voor een kruis, een icoon en een aantal flakkerende kaarsjes.

Na een korte stilte beginnen de mannen in de witte pijen vierstemmige liederen te zingen. Ook spreken ze bijbelteksten uit in het Frans, Duits en Nederlands. Daarna verzinken ze geruime tijd in gebed. Het is zeker tien minuten lang doodstil. Sommige aanwezigen buigen helemaal voorover, hun hoofd raakt bijna de groezelige vloerbedekking.

De delegatie uit het Franse dorpje Taizé (de oecumenische mannengemeenschap heeft zich genoemd naar hun vestigingsplaats) zit niet zomaar op de sobere kantooretage, pal tegenover de Rotterdamse metrohalte Zuidplein. Ze bereiden een grootschalige jongerenontmoeting voor in de Maasstad, van 28 december tot 1 januari. De broeders van de internationaal georiënteerde gemeenschap verwachten die vijf dagen meer dan 25.000 gelovige jongeren uit heel Europa te ontvangen.

Als het gebedsritueel in het kantoorpand achter de rug is, hangt Sebastiaan zijn pij weer aan de haak. „Hoe druk we ook zijn, zo gaat het drie keer per dag”, zegt hij. De gebedsmomenten, legt Sebastiaan uit, zijn de kern van Taizé. Dat betekent in de praktijk dat, ook al zitten de mannen tot over hun oren in het werk, het bidden gewoon doorgaat. Dat geeft regelmaat, rust en contact met God, legt Sebastiaan uit. „Waarom zou je het belangrijkste laten schieten?”

Dan gaat zijn telefoon. „Urgent”, zegt hij, snelt weg en laat zich het eerste half uur niet meer zien.

Zijn zes collega’s hebben ook al weer plaatsgenomen achter laptops of lopen rond met mobieltjes aan hun oor. De werkplekken zijn van elkaar gescheiden met schermen en archiefkasten. Aan de wanden hangen verscheidene plattegronden van Rotterdam en Zuid-Holland. Bij de belangrijkste locaties hebben de broeders stipjes gezet.

Hoewel uit elk Europees land jongeren komen, springt vooral Polen eruit wat betreft aanmeldingen. Broeder Sebastiaan weet hoe dat komt. „In dat land is de zin voor pelgrimage heel groot. Met de rugzak op stap, dat is daar normaal”.

Nu zijn er nog maar een handvol broeders in Rotterdam, maar tegen die tijd zal bijna de hele Taizé-populatie – negentig man – in de havenstad te vinden zijn. Tijdens de jongerenontmoeting, bedoeld voor mensen tot een jaar of dertig, staan gebed, zang en spiritualiteit centraal. Middelpunt van de regio is dan evenementenhal Ahoy, op een steenworp afstand van het tijdelijke kantoor. Het gebed, met liederen en stilte, volgt hetzelfde patroon als het ritueel in het Rotterdamse kantoor. Daarnaast zijn er workshops, bijvoorbeeld over geloof in de samenleving.

Al meer dan dertig jaar organiseren de broeders een meerdaagse jongerenontmoeting in een grote stad ergens in Europa. Tienduizenden jongeren nemen er doorgaans aan deel, zoals vorig jaar in de Poolse stad Poznán. Dit jaar strijkt de orde dus neer in Nederland, op uitnodiging van de Nederlandse bisschoppenconferentie, de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en de Raad van Kerken.

„Taizé heeft een enorme impact op jongeren”, motiveert Pieter Kohnen, woordvoerder van de bisschoppenconferentie, de uitnodiging. Hij doelt met de ’enorme impact’ op de 100.000 jongeren die ieder jaar naar de broeders in Frankrijk gaan. „Taizé biedt jongeren geloofsverdieping en antwoord op geloofsvragen.” Dat is niet het enige, zegt Kohnen. „Belangrijker is wellicht nog de onderlinge ondersteuning die de jongeren elkaar daar geven.”

Bij elkaar opgeteld was dit volgens Kohnen een belangrijke reden om de broeders naar Nederland te halen. Hij verwacht dat de verzameling Europese gelovige jeugdigen een ’on-Nederlandse geloofsgetuigenis’ teweegbrengt in Rotterdam.

Vijf dagen lang zijn de jongeren te gast in 150 kerken en gezinnen uit de hele regio rond Rotterdam. Bijvoorbeeld in Spijkenisse, net onder de rook van Rotterdam, waar vijftienhonderd jongeren worden gehuisvest. Daar zei PKN-kerk ’de Dorsvloer’ volmondig ’ja’ toen de vraag kwam om mee te doen. „Het is heel mooi om te zien dat jongeren uit allemaal landen elkaar ontmoeten”, zegt Anneke Klaver (42). Ze omschrijft zichzelf als ’actief kerklid’ en is betrokken bij de jongerenontmoeting in Spijkenisse.

Klaver heeft grote verwachtingen van Taizé. „Zoveel jongeren die bezig zijn met het geloof. Dat blijft niet onopgemerkt. Dit heeft een positieve uitstraling. Het geeft vast een andere sfeer dan duizenden voetbalsupporters.”

Sara Marti (23) uit Spanje is zo’n jongere die de sfeer van Taizé ’zeer aansprekend’ vindt. Ze helpt de broeders mee als vrijwilliger, samen met een handvol anderen. Net als de andere vrijwilligers neemt ook zij iedere dag deel aan het gebedsmoment in het Rotterdamse ’kantoor’ van Taizé.

„Wat jongeren hier aanspreekt, is het gevoel dat je een gemeenschap bent”, vertelt Sarah in een bestelbusje waarmee ze eten haalt voor de broeders en de vrijwilligers. „In Barcelona, waar ik woon, komen alleen nog wat ouderen in de kerk.

Het is ook nog eens een universiteitsstad waar veel atheïsten wonen. Ik heb daar niet het gevoel bij een gemeenschap te horen. Bij Taizé heb je dat door de aanwezigheid van veel jongeren wel.”

Terwijl Sara koersvast door het verkeer van de havenstad rijdt, vertelt ze dat het haar opvalt dat er in Nederland zoveel verschillende kerken zijn. „In Spanje heb je alleen de katholieke kerk. In Nederland heb je volgens mij alleen al tien verschillende soorten protestanten.”

Daar kwam ze afgelopen weken achter, toen ze contact legde met kerken in de omgeving Rotterdam. „Heel inspirerend”, zegt ze over de verschillen. Nee, ze weet niet dat die kerken elkaar nog niet eens ze lang geleden soms bijna naar het leven stonden. De Spaanse merkt er niet niets meer van. „Taizé is bij katholieken en protestanten welkom.”

Terug in het hoofdkwartier blijkt dat aan het succes van Taizé ook een keerzijde zit. Er doemt een probleem op, zegt broeder Sebastiaan. De broeders rekenden op minder aanmeldingen door de economische crisis. Nu dreigt er een tekort aan logeeradressen voor de 25.000 jongeren. Taizé mikt op de goodwill van mensen uit de regio Rotterdam. Maar gastgezinnen zijn lastiger te vinden dan verwacht.

„Gastgezinnen zitten niet zo te wachten op vreemden over de vloer rond Oud en Nieuw”, denkt Sebastiaan. Hoewel hij al heel wat gastgezinnen op een lijst heeft gezet, verwacht hij er dat er uiteindelijk vijfduizend families te weinig zullen zijn. „We kunnen de jongeren misschien nog in sporthallen onderbrengen, maar ja, in hoeverre ze dan kennismaken met gelovigen uit het gastland is maar de vraag.”

Ook in Spijkenisse tobt Anneke Klaver met de huisvesting van ’haar’ jongeren. „We krijgen vijftienhonderd jongeren. Ik heb dus nog 750 gastgezinnen nodig als iedereen er twee in huis neemt. Dat lukt me nooit.”

Klaver heeft in haar woonplaats een sporthal geregeld, zodat iedereen in ieder geval een dak boven het hoofd heeft. Of de gasten zo voldoende kennismaken met Nederland? Klaver denkt van wel. „We houden hier, voordat de jongeren naar Ahoy vertrekken, iedere ochtend workshops. Bijvoorbeeld liturgisch bloemschikken op Oudejaarsdag. Zo maken de gasten kennis met de manier waarop we de kerkdienst in Nederland vormgeven.”

Taizé: christelijk, internationaal, oecumenisch

Taizé is een internationale christelijke oecumenische kloostergemeenschap die zijn wortels heeft in het gelijknamige Franse dorp in de Bourgogne. De gemeenschap telt een honderdtal broeders, van katholieke en protestantse afkomst, uit bijna dertig landen. Hun voornaamste doel is de verzoening tussen christenen.

Taizé oefent sinds de jaren zestig vooral een grote aantrekkingskracht uit op jongeren. In de zomermaanden brengen duizenden er enkele dagen door. De karakteristieke liederen die de broeders tijdens de meditatiebijeenkomsten zingen, hebben ingang gevonden in het zangrepertoire van talrijke kerken.

De geschiedenis van Taizé gaat terug tot 1940. Toen kocht de protestant Roger Schutz in het dorp een huis om mensen op te vangen die het oorlogsgeweld ontvluchtten, voornamelijk Joden. Tegen het eind van de oorlog voegden zich verschillende mannen bij Roger die zijn levensstijl wilden delen. Oorspronkelijk waren alleen broeders van protestantsen huize lid van de broedergemeenschap van Taizé. In de jaren zestig werd de eerste rooms-katholieke broeder in de gemeenschap opgenomen.

Broeder Roger was tot op hoge leeftijd de spirituele leidsman van Taizé. In 2005 werd hij tijdens een dienst door een verwarde Roemeense vrouw neergestoken. Hij overleed kort daarop aan zijn verwondingen op 80-jarige leeftijd.