In Trouw van Dinsdag 30 Augustus 2011 verskyn ‘n berig oor ‘n Nederlandse priester wat geweier het dat een van sy lidmate uit sy kerk begrawe word omdat die persoon vir euthanasie gekies het. Die lidmaat is uiteindelik in ‘n buurgemeente begrawe deur ‘n ander priester wat sy kerkgebou beskikbaar gestel het.
Dieselfde kerk is hier ter sprake (Rooms-Katoliek), maar twee direk kontrasterende houdinge en twee baie verskillende gesigte word gewys. En ons weet, dit gebeur daagliks, in vele kerke.
Die een priester het gewetensbesware, die ander priester nie.
Dit illustreer die spanninge wat selfs in een kerk kan bestaan.
Die artikel lees interessant en daag ‘n mens uit om diep na te dink oor die implikasies en konsekwensies van ‘n mens se besluite. Wat is God se wil in so ‘n situasie? Hoe onderskei ‘n mens wat God van ‘n mens vra, veral wanneer dit kom by een van die seerste oomblikke wat ‘n familie ooit kan ervaar? Dit is dus ‘n kwessie van die onderskeiding van die geeste – of te wel, hoe lei die Heilige Gees ‘n mens.
En net so interessant is die posisie van die skrywer van die artikel: ‘n mens luister na die Heilige Gees deur onder andere te bedink wat die gevolge van jou besluite op ander sal wees – en of jou besluit gedryf word deur barmhartigheid en ontferming.
Maar vir my is die artikel ook om ander redes interessant. ‘n Mens beleef vandag begrafnisse wat ‘n ware “show” geword het. Daar is allerhande populêre liedjies, gewoonlik gunstelinge van die een wat dood is, wat gesing word. Lang vertellings oor die een wat dood is, word gehou en almal wat van hom/haar iets wil sê, kry ‘n kansie. Grappies, soms selfs vulgêr, is ook nie meer ‘n kwessie nie.
Hoewel sulke opmerkings nie noodwendig ongepas hoef te wees nie, wonder ‘n mens soms waarom jy vir ‘n begrafnis in ‘n kerk is, veral wanneer die bykomstighede die diens self en die ontmoeting met God verswelg. En miskien is alles hieroor so treurig omdat mense dit seker goed bedoel, of, selfs tragieser, daarmee probeer om hul verdriet te besweer. Hulle is analfabete, skryf die artikel, as dit kom by afskeid neem. En dikwels is hulle verlig as hulle eerder kan terugval op die tradisie van begrafnisse waarin die ontmoeting met God, die Trooster, sentraal staan.
Dit het my nog altyd diep geraak dat die mense wat naaste aan God leef, die soberste begrafnisse wil hê.
Die vraag waarmee ek nog steeds worstel is dus of die kerk wel die plek is waar die show gehou moet word. In hierdie artikel in Trouw word vertel van die ryk tradisie van die kerk as dit kom by ‘n begrafnis. Hierdie tradisies het oor eeue ontwikkel om mense te help om te rou, om afskeid te neem en om tot afronding te kom, veral in ‘n tyd van intense hartseer.
In die kerk vier ‘n mens nie iemand se lewe nie, maar God se ryke genade in die lewe van hulle van wie afskeid geneem word. ‘n Mens bedink nie iemand se liedjies wat hy of sy op ‘n keer graag geneurie het nie, maar eerder God se liefdevolle werking in die lewe van gelowiges, die dieper dinge wat iemand gelukkig kan maak, ‘n singende mens kan laat word.
Veral in my kerklike tradisie is beklemtoon dat lof aan God, dankbaarheid vir seëninge teenoor die Goeie Gewer, vertroue op genade, selfs by die dood en vele ander dinge gevier word. Dit gee werklik troos. Maar rituele soos die formulier, die orde van die diens met al sy element van toewyding, selfs die laaste woorde by die graf, kan hulle wat agterbly vir die res van hulle lewe bybly en troos. Wie sê tog nie dikwels nie: dit is die lied wat op my pa se begrafnis gesing is. Dit is die predikant wat my ma begrawe het. Dit is die teks wat my broer vir sy begrafnis gekies het.
Selfs so iets soos ‘n grafskrif verteenwoordig ‘n ritueel wat in mense se dieptestrukture gaan vassit: my oupa het gekies vir die eenvoudige woord – ‘n Sondaar wat genade ontvang het.
Is dit nie ‘n teken van ons rasionaliteit, maar ook van ons sug na uiterlikheid, dat die wonderlike rituele van ‘n begrafnis nie meer herken en waardeer word nie?
Spiritualiteit van troos is hier ter sprake. En as ‘n mens daaraan dink dat ‘n begrafnis ‘n oorgangsmoment (‘n skarniermoment, noem die artikel dit!) in alle mense se lewens vaspen, word dit een van die groot aktiwiteite van die mistagoog. Dit is die oomblik, selfs by kerklosses se begrafnisse, dat die gesig van Christus in al sy barmhartigheid gewys word.
Juis daarom was ek geboei deur die opmerking in die artikel dat een van die sewe werke van barmhartigheid is om die dooies te begrawe. Daarmee word die belangrikheid van begrafnisse uitgesonder. ‘n Begrafnis, met bewoëndheid en met ‘n wydse genadeverkondiging bedien, kan mense vir ewig nader aan God bring.
Te min, heeltemal te min, sien ons begrafnisse as ‘n werk van ontferming. Te veel, heeltemal te veel sien ons dit as ‘n kans om die lat in te lê vir hulle wat na ons mening los lewe. Of om deur oppervlakkighede die kans om eg voor God te rou en om die hoop (vertroue) op die ewige lewe te besweer (in plaas van vas te hou).
En heelemal te min gee ons aandag aan rituele tydens begrafnisse wat mense egte troos bied en hulle harte sal rig op God, die Trooster. Ons onderskat die ryk tradisie wat die kerk oor eeue ontwikkel het om mense by te staan in ‘n uur van intense seerkry.
Dit beteken nie dat ons die tradisie net so moet oorneem of net ouderwetse formuliere hoef te gebruik nie. Dit beteken wel dat ons uit die koel fonteine van die ou wysheid gaan skep om dan op ‘n nuwe manier (nie ‘n ander manier nie), troos bring aan hulle wat verlies van dierbares ervaar. Ons sal die ou taal op ‘n nuwe wyse moet praat.
Hier is die artikel:
Liempde heeft een 'weigerpastoor'. Mooi woord, natuurlijk gekozen naar analogie van de weigerambtenaar. Het is het overdenken waard of de twee inderdaad zo veel op elkaar lijken als de woorden suggereren.
De weigerambtenaar is een dienaar van de overheid; de weigerpastoor een dienaar van de kerk. De weigerambtenaar wil geen huwelijk sluiten tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. De weigerpastoor is niet ingegaan op de vraag van familie om de uitvaart te verzorgen van een man die overleed na euthanasie.
Het beroep dat de pastoor in deze kwestie doet op gewetensvrijheid is opmerkelijk. De weigerambtenaar, die ruimte wenst om van de regels af te wijken, doet dat met een beroep op zijn geweten. En ook de pastoor uit het naburige dorp die de uitvaart uiteindelijk heeft geleid, is daartoe gekomen omdat hij zijn geweten heeft laten spreken en meende af te mogen wijken van wat de katholieke kerk voorschrijft. Wat de weigerpastoor heeft gedaan, is de kerkelijke richtlijnen volgen. Je moet dus vaststellen dat het geweten van de weigerpastoor volledig gevormd wordt door het volgen van de leer.
De weigerambtenaar overtreedt de regels; de weigerpastoor niet en om die reden zou je de eerste zijn besluit meer kwalijk kunnen nemen dan de tweede. Toch doe ik dat niet en dat heeft ermee te maken dat je een handeling ook beoordeelt op haar consequenties. De weigering van de ambtenaar een homohuwelijk te sluiten, vormt geen beletsel voor het stel om te trouwen. Er is altijd een collega te vinden die de ceremonie wel wil leiden. Het feest kan doorgaan.
De pastoor kreeg te maken met nabestaanden die, veronderstel ik, emotioneel waren uitgeput. Hoe je ook over euthanasie denkt, een verzoek daartoe wordt nooit lichtvaardig gedaan. De familie had een enerverende tijd achter de rug en was blij dat aan het 'ondraaglijk en uitzichtloos lijden' van hun dierbare een einde was gekomen. Een mooie viering regelen is het laatste wat ze nog voor vader kunnen doen. Daarvoor kloppen ze aan bij de pastoor, maar deze geeft niet thuis. In plaats van een rustige voorbereiding op het naderende afscheid, zijn ze genoodzaakt met hun gestorven vader te gaan leuren. De ¿ psychische ¿ schade die de pastoor met zijn 'nee' deze mensen heeft berokkend, is vele malen groter dan wat de weigerambtenaar veroorzaakt bij het aanstaand echtpaar dat hij niet trouwen wil.
Twee kanttekeningen plaats ik bij het kerkelijk besluit als zodanig. De ene is dat de doden begraven, evenals bijvoorbeeld het voeden van wie honger lijdt en het huisvesten van de vreemdeling, hoort tot de zeven werken van barmhartigheid. Met de richtlijn een uitvaart van de hand te wijzen na euthanasie is de kerk dus op zijn minst met zichzelf in tegenspraak.
Een tweede kanttekening heeft te maken met de marginale rol die de kerk tegenwoordig speelt in de samenleving. De scharniermomenten van het leven ¿ geboorte, een levenslange verbintenis, overlijden ¿ zijn bij uitstek momenten waarop de kerk nog wél iets voor mensen betekenen kan. Zij heeft een enorme schat aan teksten, rituelen, symbolen en muziek in de aanbieding. De verlegenheid en het analfabetisme zijn groot als mensen zelf verantwoordelijkheid dragen voor een viering. Familieleden zijn werkelijk opgelucht als iemand de vraag stelt of het wel zo'n goed idee is om het lied van de voetbalclub te draaien als de kist wordt uitgedragen. Dat je dan het risico loopt in polonaise de zaal te verlaten, was niet bij hen opgekomen. De regelgeving van de kerk blijkt een obstakel te zijn om haar rijke traditie te delen met anderen. Zonde.
Of er aan protestantse kant ook weigerdominees bestaan, weet ik niet. Regelgeving daarover is mij niet bekend. Een oplossing zoals bij euthanasie: spreek er tijdig over met je arts, zodat je elkaars standpunt kent, is voor katholieke voorgangers in ieder geval geen begaanbare weg. Want dan zou je van de priester of pastoor vragen aan te kondigen dat hij van plan is de regels te overtreden. Misschien is hij daartoe wel bereid, maar hij zal dat nooit hardop zeggen.
De weigerpastoor heeft met zijn besluit om de man die is gestorven na euthanasie, niet te laten begraven vanuit zijn eigen parochiekerk, de kerk van haar meest liefdeloze en onbarmhartige kant laten zien. Het stemt me deze dagen niet trots dat ik deel uitmaak van diezelfde, christelijke, geloofsgemeenschap.
Het beroep dat de pastoor in deze kwestie doet op gewetensvrijheid is opmerkelijk. De weigerambtenaar, die ruimte wenst om van de regels af te wijken, doet dat met een beroep op zijn geweten. En ook de pastoor uit het naburige dorp die de uitvaart uiteindelijk heeft geleid, is daartoe gekomen omdat hij zijn geweten heeft laten spreken en meende af te mogen wijken van wat de katholieke kerk voorschrijft. Wat de weigerpastoor heeft gedaan, is de kerkelijke richtlijnen volgen. Je moet dus vaststellen dat het geweten van de weigerpastoor volledig gevormd wordt door het volgen van de leer.
De weigerambtenaar overtreedt de regels; de weigerpastoor niet en om die reden zou je de eerste zijn besluit meer kwalijk kunnen nemen dan de tweede. Toch doe ik dat niet en dat heeft ermee te maken dat je een handeling ook beoordeelt op haar consequenties. De weigering van de ambtenaar een homohuwelijk te sluiten, vormt geen beletsel voor het stel om te trouwen. Er is altijd een collega te vinden die de ceremonie wel wil leiden. Het feest kan doorgaan.
De pastoor kreeg te maken met nabestaanden die, veronderstel ik, emotioneel waren uitgeput. Hoe je ook over euthanasie denkt, een verzoek daartoe wordt nooit lichtvaardig gedaan. De familie had een enerverende tijd achter de rug en was blij dat aan het 'ondraaglijk en uitzichtloos lijden' van hun dierbare een einde was gekomen. Een mooie viering regelen is het laatste wat ze nog voor vader kunnen doen. Daarvoor kloppen ze aan bij de pastoor, maar deze geeft niet thuis. In plaats van een rustige voorbereiding op het naderende afscheid, zijn ze genoodzaakt met hun gestorven vader te gaan leuren. De ¿ psychische ¿ schade die de pastoor met zijn 'nee' deze mensen heeft berokkend, is vele malen groter dan wat de weigerambtenaar veroorzaakt bij het aanstaand echtpaar dat hij niet trouwen wil.
Twee kanttekeningen plaats ik bij het kerkelijk besluit als zodanig. De ene is dat de doden begraven, evenals bijvoorbeeld het voeden van wie honger lijdt en het huisvesten van de vreemdeling, hoort tot de zeven werken van barmhartigheid. Met de richtlijn een uitvaart van de hand te wijzen na euthanasie is de kerk dus op zijn minst met zichzelf in tegenspraak.
Een tweede kanttekening heeft te maken met de marginale rol die de kerk tegenwoordig speelt in de samenleving. De scharniermomenten van het leven ¿ geboorte, een levenslange verbintenis, overlijden ¿ zijn bij uitstek momenten waarop de kerk nog wél iets voor mensen betekenen kan. Zij heeft een enorme schat aan teksten, rituelen, symbolen en muziek in de aanbieding. De verlegenheid en het analfabetisme zijn groot als mensen zelf verantwoordelijkheid dragen voor een viering. Familieleden zijn werkelijk opgelucht als iemand de vraag stelt of het wel zo'n goed idee is om het lied van de voetbalclub te draaien als de kist wordt uitgedragen. Dat je dan het risico loopt in polonaise de zaal te verlaten, was niet bij hen opgekomen. De regelgeving van de kerk blijkt een obstakel te zijn om haar rijke traditie te delen met anderen. Zonde.
Of er aan protestantse kant ook weigerdominees bestaan, weet ik niet. Regelgeving daarover is mij niet bekend. Een oplossing zoals bij euthanasie: spreek er tijdig over met je arts, zodat je elkaars standpunt kent, is voor katholieke voorgangers in ieder geval geen begaanbare weg. Want dan zou je van de priester of pastoor vragen aan te kondigen dat hij van plan is de regels te overtreden. Misschien is hij daartoe wel bereid, maar hij zal dat nooit hardop zeggen.
De weigerpastoor heeft met zijn besluit om de man die is gestorven na euthanasie, niet te laten begraven vanuit zijn eigen parochiekerk, de kerk van haar meest liefdeloze en onbarmhartige kant laten zien. Het stemt me deze dagen niet trots dat ik deel uitmaak van diezelfde, christelijke, geloofsgemeenschap.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.