Wandel met God: Henog en Abraham se geestelike reis. / Walking with God: The spiritual journey of Enoch and Abraham

Genesis 5:21-24 vertel in vier verse die verhaal van Henog, op die oog af byna saaklik. “Toe Henog 65 was, het hy die vader geword van Metusalag. Henog het na die geboorte van Metusalag nog 300 jaar naby God geleef en het seuns en dogters gehad. Henog se ouderdom was 365 jaar. Hy het naby God geleef en toe was hy nie meer daar nie, want God het hom weggeneem.”

Die verhaal is maar net op die oog af saaklik. Eintlik is dit gelaai met geestelike betekenis. Dit kom mens eers agter wanneer die gedeelte in sy konteks gelees word. Genesis is die boek van reise. Van die beste voorbeelde is Abraham se reise waartoe hy deur God geroep is. Hy moes die groot onbekende in, die onverkende ruimtes in, ‘n onseker toekoms in. Genesis 17 begin juis taamlik droogweg met die roeping van God aan Abram: Toe hy 99 jaar oud was, het die Here aan hom verskyn en gesê dat hy God is en dat Abram “voor hom moet wandel en opreg moet wees. Dan sal God die verbond bevestig en sy nageslag grootliks vermeerder. Soos Spiritualiteit ons wys, is dit ook hier God wat die verhouding aanknoop. God neem die inisiatief. God nooi hom saam op reis en verander Abram in ‘n reisiger. Sy geestelike reis bring vir hom ‘n nuwe identiteit, lewe en selfs ‘n nuwe naam. Hy word Abraham, God se verbondsgenoot, die een wat met God wandel en wat met die grootste van alle seëninge in die antieke tye geseën word – ‘n ryke nageslag.

Die reis, soos ons uit spiritualiteit weet, is nie maklik nie. Dit duur en hou aan en vra volharding. In Genesis 22 word hy getoets soos nooit tevore nie: hy word getoets aan sy toewyding tot God. Niks, niemand mag in die pad van sy verhouding met God staan nie. Hy moet sy kosbaarste, sy oudste seun, prysgee as God dit vra. En as hy getrou bly, sy geestelike reis volhardend loop, word sy insette die rede waarom menslike offerandes tot ‘n einde gebring word. Geweld teen mense pas nie in die geestelike reis in nie. Soos met Noag wys God dat sy liefde groter as enige iets anders is. Hier is ook ‘n “reënboog” van God se liefde wat tydens ons geestelike reis die storms wegdu.

In die teks lees ons eintlik dat Henog met God bly wandel het en dat hy vir 300 jaar so volhard het. Soos die eerste mense in die tuin van Eden, bly hy in die teenwoordigheid van God. Hy is ‘n reisgenoot van God. Dit maak sy lewe vol. Anders as Lot, woon hy nie in die beste deel van die land nie en jaag hy nie voorspoed nie. Anders as die omringende volkere is hy en Abraham nie ryk nie.

Om met God te wandel is om alles te verloor om ‘n mens se lewe alleen maar in God te vind.

Genesis 5:21-24 tells a seemingly simple narrative about Enoch. The four verses are presented in a matter of fact manner. “When Enoch had lived 65 years, he became the father of Methuselah. And after he became the father of Methusaleh, Enoch walked with God 300 years and had other sons and daughters. Altogether, Enoch lived 365 years. Enoch walked with God; then he was no more, because God took him away.”

This narrative is everything but matter of fact. It is loaded with spiritual meaning. One appreciates this only when the Enoch narrative is read within its wider context. Genesis is the book of journeys. The best known are the journeys of Abraham. He was called by God to walk into the big unknown, the gaping hole of uncertainty. Thus Genesis 17 also seems to begin rather prosaically with: “When Abram was ninety-nine years old, the Lord appeared to him and said, ‘I am God Almighty, walk before me and be blameless. I will confirm my convenant between me and you and will greatly increase your numbers.” God initiates the intimate relationship with Abram and transforms him to become a traveler – sets him off on a spiritual journey that would change his identity, his life and his name. Thus Abram becomes Abraham, the one who walked with God and who gets blessed with the greatest of all blessings in antiquity: a countless number of offspring. The journey is not easy. He gets tested in Genesis 22 with the most challenging of challenges. He has to sacrifice his oldest son which in antiquity was the most precious of precious. God uses this opportunity to bring human sacrifices to an end. Most touching is how this passage is presented as a travel narrative: it is part of Abraham’s spiritual journey, a new phase of his walking with God to show his total commitment to the one who touched him and transformed him into a follower.

Abraham who walks with God is a simple man. Unlike Lot, he did not choose the prosperous parts of the land. He also could not compete with the surrounding peoples with their wealth, weapons and violence. But his strength was to be found in his faith, in God’s covenantal care for him. So in his simplicity he “walked with God” – like Enoch would also do. And, like the first two people in paradise did.

So Enoch’s walking with God is permeated with spiritual meaning: he lived his faith in the presence of God, like so many of the heroes of faith in Genesis. And, as spirituality teaches us about the spiritual journey, to walk with God requires persistence and endurance from believers. He, actually he “kept on walking” with God.

Wat is spiritualiteit?

Spiritualiteit is ‘n woord wat tans baie gebruik word en wat eintlik baie dinge kan beteken. Dit word gebruik deur sommige mense om te praat van ‘n gevoel van godsdienstigheid. Dan het dit ‘n baie vae betekenis. Ander weer assossieer dit met wat normaalweg as “New Age” verstaan word. Omdat New Age ‘n slegte naam gekry het as iets wat tradisionele godsdiens verwerp en benadeel, maak dit mense agterdogtig. Nog ander dink dit het te doen met alles wat ‘n mens “goed” laat voel. Reiki, refleksologie, joga, aromaterapie en selfs akunpunktuur word dan as aspekte van spiritualiteit verstaan. Ander weer maak die fout om te dink dit het te doen met spiritisme waar kontak met die geeste gemaak word.

‘n Mens kan niemand verbied om woorde te kies nie. Maar spiritualiteit is ‘n belangrike godsdienstige en Christelike beweging wat teruggaan tot in Bybelse tye. Daar is vandag wêreldwyd ‘n groot belangstelling daarin. Baie Christene vind vreugde en lewenssin deur hulle te verdiep in spiritualiteit. As ek oor spiritualiteit (letterlik: dit wat te doen het met die Gees) praat, is dit in hierdie Christelike, Bybelse sin van die woord.

Maar wat is dit dan? Heelwat mense hou daarvan om spiritualiteit heel eenvoudig te verstaan as “geleefde geloof.” Dit is ‘n gewilde siening daarvan. Daarmee word bedoel dat dit te doen het met ‘n mens se verhouding tot God en hoe dit in die praktyk ervaar word. Dit is ‘n nuttige benadering. Maar hierdie siening bly nog ‘n bietjie algemeen en help ‘n mens nie altyd om helder daaroor te praat nie.

‘n Mens bietjie skerper onderskei. Spiritualiteit kan die beste as volg beskryf word.

1. Spiritualiteit het te doen met die verhouding tussen die goddelike en die menslike. Eintlik gaan dit om die verhouding tussen God en die mens of skepping. Prakties beteken dit dat spirtualiteit nie afgewater moet word as geloof wat te doen het met die aanvaarding van allerhande feite oor God of oor die mens nie. Spiritualiteit sal byvoorbeeld nie ‘n polemiek oor die evolusie-leer aan die gang sit en daaroor twis nie.

a. Spiritualiteit beklemtoon dat die goddelike in hierdie verhouding eerste kom. God neem die inisiatief in verhoudinge met die mens en skepping.

b. Spiritualiteit in ‘n Christelike konteks hou ook vas daaraan dat God met ons veral deur die Bybel praat.

c. Spiritualiteit beklemtoon dat die mens deur die eeue heen vir God leer verstaan het in wisselwerking met hul konteks en dat hierdie ervaringe vir ons help in ons eie geloofsreis.

2. Spiritualiteit gaan oor hoe God die mens omvorm. Die sleutelwoord hier is: transformasie. As God ‘n mens aanraak, word die mens radikaal verander. Die mens word omvorm om te word wat sy of hy nie was nie. Daar is ‘n onmiddellike en direkte nuwe lewe waaraan die mens deel kry. Die mens word dus verlos. Die mens word dus nou opgeneem in ‘n heeltemal nuwe sfeer: jy is nie meer deel van die ou lewensbedeling van geweld, vyandigheid, depressiwiteit, ongeërgdheid, besluiteloosheid en kragteloosheid nie.

3. Spiritualiteit beklemtoon dat hierdie transformasie ‘n proses is. Spiritualiteit het te doen met ‘n geloofsreis. In sekere tye en in sommige tekste staan dit ook as heiligmaking bekend. Die mens groei in die geloof en verander gedurig om meer na God se beeld gevorm te word. Die mens moet steeds meer en meer deel kry aan God se heil en vrede. Terwyl ‘n mens deel is van ‘n nuwe lewenssfeer (sien afdeling 2), het die ou lewe nog ‘n houvas op ‘n mens en moet jy dit al hoe meer afsterf om in die nuwe sterker in te groei. Spiritualiteit dink nie tromfantelik oor die lewe nie. Daar is nie maklike oplossings nie. Dikwels is geloof onder druk en moet ‘n mens hard stry om nie die stryd te verloor nie.

Hierdie beskrywing van spiritualiteit help ‘n mens om egte godsdiens te verstaan en om rigting te hou in jou geloofsreis. Hieroor gaan ons meer praat in die volgende dae.

pgdevilliers@mweb.co.za

Menslikheid. 'n Spiritualiteit van vrede in 'n konteks van dierlikheid

Vreemdelinge haat.

Die beelde van die sterwende man, omring deur sy jillende, laggende aanranders sou ‘n mens miskien nog seker iewers oor die lang termyn dalk nog kon verteer. Maar die beeld van ‘n polisielid wat koud, onbetrokke eenkant staan en hom totaal aan sy eie genade oorlaat, brand die prent dieper in ‘n mens se geheue in. En terwyl die man op die grond roggelend af en toe ‘n hulpelose gebaar maak, is die wete dat die kamera van ‘n fotograaf alles klinies vir die wêreldgehoor opneem, selfs nog bitterder. By my kom die verhaal op van moeder Teresa wat in haar kort vertellinkies in haar dun spiritualiteitsboekie skryf oor iemand wat hulle van die strate van Kalkutta uit die moddersloot gered het. Hy was al halfpad opgeëet deur wurms. Sy vertel hoedat hy met hulle gepraat het voordat hy gesterf het: “ek het soos ‘n dier in die straat geleef, maar ek sterf nou soos ‘n engel, omring deur liefde en versorg in liefde.”

Wáár, vra ‘n mens, was die persoon wat hierdie sterwende, verbryselde man kon bystaan? Waar is daardie enkele, laaste gebaar van menslikheid in ‘n oewerlose moeras van dierlikheid?

Ek onthou ‘n soortgelyke ervaring, jare gelede, in ‘n poskantoor op ‘n klein dorpie waar ‘n ywerige lid van die gemeente my bedien het en ons oor geweld begin praat het. Sy het so pas in die koerant gelees van ‘n vrou wat verkrag is en wat gesê het dat sy haar verkragters vergewe. Woedend spu sy die woorde uit: “Sy is mal in haar kop. Sy het dit seker geniet om verkrag te word.” Ek staan verbysterd voor die sissende haat wat in hierdie woorde, in haar lyftaal uitslaan.

Verbysterend dat ons ons menslikheid so deurgrondelik verloor. Nie die gewetenlose psigopate wat verby menslikheid geneties geprogrammeer is nie. Maar dat gewone mense, met ‘n seun of ‘n dogter, ‘n pa of ‘n ma, ‘n man of ‘n vrou, in monsters kan verander. En iewers ‘n hand optel om die Bybel oop te maak, om ‘n geldjie in die kollektebord te gooi, wat gretig aanmeld om in die kerkkoor te sing, wat die dominee vriendelik wil bedien. “Die een wat saam met my sy brood in die skottel insteek, dit is hy wat My sal verraai” (Mt.26:23). Die man wat hierdie week in Gauteng doodgeslaan is en niemand naby hom gehad het om ‘n hand van liefde na hom uit te steek nie, was nie die eerste slagoffer van dierlikheid nie. Hoekom, na 2000 jaar, kan mense nie insien hoe hul ‘n doodsvonnis oor hulself voltrek wanneer hul hul menslikheid verloor nie? Daardie man wat doodgeslaan is, het nie alleen gesterf nie. Die omstanders is die eintlike slagoffers. Hulle het hul lewens verloor. Hulle het die duurder prys betaal. Want hulle is hul mens-wees kwyt.

Eintlik is die vraag dus: waar is die mens wat hierdie dierlike groep tot insig in hul eie verlorenheid kan bring? Hóé word ons in ons land opnuut bewus van die Mens wat lydloos in verset teen die kwaad, tot op die einde geroep het dat ons nie moet moor nie, dat ons nie kwaad met kwaad moet vergeld nie, dat ons mekaar moet liefhê en menslik teenoor mekaar moet wees?

Spiritualiteit van vergifnis. Om dieper te verstaan, om eerliker te glo

Hier is 'n artikel uit die Nederlandse dagblad Trouw, waaroor ek aan die einde wil kommentaar lewer:

Zonder religieuze beleving geen religie – misschien is ze wel de kern ervan. Toch lees je er maar weinig over. In deze rubriek beantwoorden mensen vragen over wat ze op religieus gebied hebben beleefd. Vandaag: Herbert Wevers.

„Tot haar zeventigste is mijn moeder altijd gezond geweest. Ze las Berkhofs ’Christelijk geloof’ met me mee, en we hadden daar emotionele discussies over. Ze was gedreven en had Christus centraal staan, terwijl ik het opnam voor Berkhof, van wie zij vond dat die ’de sluizen te ver openzette’, het geloof teveel aan de cultuur aanpaste.

Ze kreeg een progressieve vorm van de ziekte van Parkinson, en terwijl ze altijd zo communicatief was geweest, kon ze de laatste anderhalf jaar nauwelijks nog praten. Op een dag zat ik aan haar bed, niet wetende dat het haar laatste dag was. Ze woog nog maar 30 kilo. Ik vroeg: ’Mammie, is het nog dragelijk?’ Ze schudde nee. ’Wil je euthanasie?’ Ze schudde weer nee. ’Heb je je geloof nog?’ Ze knikte.

Dat kleine knikje is me door de jaren heen blijven bezighouden. In dat knikje kwam haar gedreven geloof naar voren. Maar zij was het niet alleen die knikte. Tegelijkertijd was het alsof er iemand anders mee knikte. In haar ontstellende kwetsbaarheid heb ik God ervaren. Niet dat hij iets van haar overnam, maar dat hij in zijn liefde haar gebruikte zoals ze is. God maakte gebruik van de situatie om zich even te tonen. Zijn kracht werd in zwakheid volbracht. Ik zag de kracht van haarzelf, en toch was het meer: een getuigenis van God. Met haar knik illustreerde ze de tekst die ze voor haar grafsteen had uitgekozen: ’Uw genade is mij genoeg’. Ze werd tot op het bot afgebroken, maar ze bleef overeind. Soms is er bij sterven niets meer dan leegte, maar hier voelde ik een zachte bries. Ik bevond me op heilige grond.

Nog een keer heb ik zoiets meegemaakt. Tijdens mijn predikantschap in Doorn heb ik eens gepreekt over verzoening met een verhaal van Nico ter Linden over een man die, na door de Amerikanen uit een jappenkamp te zijn bevrijd, in een line up gevraagd werd de kampbewaarder aan te wijzen die hem diverse malen tot bloedens toe had afgerost. Hij keek de beul aan en zei: ’hier is hij niet bij’. Er waren een paar honderd mensen in de kerk, maar de maanden erna merkte ik dat een gepensioneerd CNV’er niet meer kwam. Ik vroeg me soms af waarom, maar liet het omdat de man bij mijn collega onder het pastoraat viel.

Heel wat jaren later werd me tijdens vakantie van mijn collega gevraagd op bezoek te gaan bij de man die nu kanker had en in het ziekenhuis lag. Ik kwam de zaal op en liep naar zijn bed. Voordat ik iets kon vragen begon hij: ’Ik heb in de oorlog in een werkkamp gezeten. Op een dag werden we op transport gesteld naar een vervolgkamp. We stonden met z’n honderden op het perron te wachten. Vlak voor mij stond de kampbeul die ons vaak kapot had geslagen. Toen er een trein kwam aanstormen, heb ik hem een douw gegeven. Dominee’, zei hij, ’als ik die klootzak nog een keer een douw kon geven, zou ik het weer doen.’

Een jaar later, mijn collega was weer met vakantie, werd ik geroepen omdat hij op sterven lag. Ik kwam de flat binnen, moest een lange gang door, deed zijn kamerdeur open en daar lag hij, zo uitgemergeld dat ik hem niet herkende.

Hij zag me en terwijl hij begon te stralen, stak hij zijn armen naar mij uit. Wij pakten elkaars handen en hebben niets gezegd. Alsof God, Jezus of hoe je het noemt, ons optilde. Hij was het, en hij was zo transparant dat ik er Iemand Anders doorheen zag schijnen. Weer stond ik op heilige grond. Die avond overleed hij.”

Wat leerde het u over verzoening?

„Ik had die preek nu meer diepgang kunnen geven, en zo aan die man meer recht kunnen doen. In een debat over ’theologie na Auschwitz’ was er eens een man die opmerkte dat als het aan hem lag, er nooit zo iets verschrikkelijks zou gebeuren. Prof. Ter Schegget stelde toen, dit geen geruststellende gedachte te vinden. Ter Schegget was pas gerustgesteld geweest als de man had gezegd dat hij, als hij zich inleefde in de daders, moest constateren misschien wel hetzelfde te hebben gedaan. Het verschil tussen de twee is de diepte die ik gewonnen heb.

Wat ik ervan geleerd heb, gaat nog verder. Ik kwam uit mijn functie bij die man, en voor die man was wat ik bij hem had aangeroerd ook iets wat boven mijn persoon uitging. We moesten beiden aan diepte winnen. Op dat moment bij zijn sterfbed gebeurde er iets wat boven ons beiden uitsteeg. Op het snijvlak van het leven werden we aan elkaar gegeven. We kwamen tot elkaar door een kracht die groter was dan hij en ik bij elkaar, een kracht met een ongelofelijk grote mildheid. Aan beide keren aan een sterfbed heb ik gezien hoe iets van God in uiterst kwetsbare mensen zichtbaar wordt. Dat moet de kern zijn van het christelijk geloof.”

Herbert Wevers (58) is gepromoveerd bij prof. Berkhof. Tegenwoordig is hij als predikant in algemene dienst regionaal adviseur Zuid Holland van de Protestantse Kerk Nederland.

Ek is geraak deur hierdie artikel in Trouw wat deel is van 'n reeks oor godsdienstige ervarings. Eerstens omdat dit vir my wys dat om jou wreedste vervolger te vergewe, vir sommige mense wonderbaarlik moontlik is. Vir ander kan dit (ongelukkig) nie so maklik kom nie. Tweedens, weet ek hoe maklik ons preek. Ons hou vergifnis voor aan ons bepreekte gemeente terwyl ons die diepte van hul ervaringe nie altyd voor die tyd kan peil nie. Derdens, hoe ongelooflik dat ons interaksie, ons saamsit rondom 'n sterfbed vir ons diepte aan ons geloof gee. Spiritualiteit is geleefde geloof en dit beteken dat ons dieper leer verstaan terwyl ons met ons geloof op pad is. God neem ons aan die hand: "Laat Ek vir jou wys wat werklik hier gebeur." En dan word ons losgemaak van ons sekerhede wat ons tog so triomfantelik preek. En nie na nuwe sekerhede geneem nie. God neem ons na mense. En groot lig en donkerte. Donkerte omdat daar so baie kante is aan die lewe wat ons so graag makliker en anders en na ons sin sou wou kry. Maar lig, helder, stromende lig omdat ons hierdie mens voor ons inniglik leer lief kry. Dit is nie 'n "krag" vir my nie, soos in die artikel staan nie. Eerder, vir my, 'n teenwoordigheid. Ons menslikheid, Levinas se gelaat tot gelaat, ons deel van liefde en leed is wat ons ervaar. Dit is so diep, so fragiel, dat ons dit in ons beperkte woordeskat, al ook so bietjie afgerem in seggingskrag, as die teenwoordigheid van die Gees aanvoel en probeer benoem. Van gelaat tot gelaat: en dan val al ons vooroordele, al ons skanse weg. Ons vingers wat beterweterig die ander in die oog steek en voor sy of haar gesig swaai, sak af en neem die hand van die ander een vas.

Ek sukkel om nie die moordenaar voor die trein in te stoot nie. Alles in my kom in opstand teen wat onreg verteenwoodig. Ek wil graag die een wees wat nie die wreedaard vergeld nie, maar dit kom nie eintlik regtig maklik nie. Miskien is dit juis hierdie artikel wat my dan laat skuif, wat mistiek op my inwerk: waar mense sulke uiteenlopende lewenskeuses maak en daarmee saamleef, waar ek dit in my prediking moet in ag neem en nie goedkoop met die evangelie omgaan nie, daar begin 'n proses van oopmaak en soek. Ek moet eenvoudig altyd maar net weer besef: mense en menslikheid maak saak. En ek moet tog nie te maklik alleen maar aan ander as wreedaards dink nie. Ek skryf juis hier, ek sukkel deur hierdie gedagtes, presies omdat daar ook in my brokke wreedheid is waarvoor ek my oog so gerieflik toemaak.

Daarom het die opmerkings oor Ter Schegget aan die einde van die artikel uiteindelik vir my boeiend. Spiritualiteit vra in die eerste plek dat jy jou in die posisie van die ander moet indink. Bewussyn van die mens wat teenoor en anders as jy lewe. 'n Mens moet kan insak ook in die hart van die mens wat jy nie kan begryp of verdra nie. Dan besef jy dalk met 'n skok: ek sou dieselfde gedoen het. Dan eers kom die diepte: die verslae insig in hoe ons ons menslikheid prysgee en hoe nodig ons God het om weer ons bestemming as mense te leer ken en te soek.

Spiritualiteit en Ontnugtering: Oor die verhouding van goed en kwaad

Ontnugtering

Dit is ‘n byeenkoms van groot geeste by ‘n internasionale konferensie. Die persoon wat vereer word is een van die grotes onder die grotes. Dit word aangebied ter viering van die nuwe, hersiene uitgawe van een van sy boeke. Die atmosfeer is gemoedelik. Die lofuitinge is uitbundig.

‘n Jonger kollega uit ‘n ander kontinent moet ook ‘n reaksie lewer. Hy is ook vriendelik in sy kommentaar, maar noem dan pligsgetrou omdat ‘n mens darem nie net kan lof besing nie, dat die boek dalk miskien tog maar ook kennis kon geneem het van ‘n belangrike wetenskaplike gesprek wat in die wetenskap plaasgevind het.

Die skrywer kry kans om op die opmerkings te reageer. Hy vertel dat hy nie eintlik gedink het daar steek veel in die gesprek nie – vandaar dat hy dit geïgnoreer het.

Ek sit en wonder hoe verslae moet ek nou word omdat ek soveel tyd aan daardie “oppervlakkige” debat spandeer het....

Die grootste deel van sy aanbieding en respons gaan egter oor die geskiedenis van die ontstaan van hierdie lang verwagte tweede uitgawe van sy boek: die duur tantieme wat iemand gevra het vir aanhalings wat in die boek gebruik sou word. Hy en sy ko-skrywer het toe uiteindelik goedkoper opsies ontgin. Verkoopsyfers, haalbare prys, bemarking en kapitaal-praatjies vul die lug.

Ek herinner my hoe ek as ‘n navorser diep beïndruk was deur sy skerp, kreatiewe en unieke wetenskaplike werk. Ek onthou spesifiek sy vriendelike woorde toe ons by hulle aan huis geëet het, die hoogs interessante sitkamer-gesprekke oor al die groot name by daardie wêreld-universiteit – alles steeds gevorm en gedryf deur sy passie vir ‘n behoorlike wetenskapsbeoefening, vir ‘n beter wêreld, vir ‘n sinvoller lewe. Ek onthou sy besoeke aan ons land en al die spesiale ervarings van hom as wetenskaplike, sosiale figuur en plein mens.

Ek begin al hoe meer verstaan waarom ‘n apokaliptiese wêreldbeeld beperkte waarde het. Daar is ook ‘n ander manier om ‘n verstaansgreep op die wêreld te kry: goed staan nie altyd teenoor kwaad nie. Goed is dikwels inniglik verweefd met die kwaad. Wat dit sleg maak, is dat die kwaad dan so weggesteek word.

Dit, hierdie skrywe, help my om myself beter te verstaan.

‘n Lewe wat nie meer beheer kan word nie

Ons hou daarvan om in beheer te wees. Dit is nie vir ons ‘n probleem om in ‘n motor te klim en ver te ry nie, solank as wat ons agter die stuurwiel sit en bestuur. Maar as ons op ‘n vliegtuig klim, ervaar ons onsekerheid – iemand anders is agter die stuurwiel. Ons “beheer” is minder, ons vrese groter.

Soms sit ons in ons lewensmotor en weet ons is nie in beheer nie. Ons hou ‘n stuurwiel vas, maar het geen mag om die motor veilig op die pad te hou nie. Ons lewens het onbestuurbaar geword.

Vreemd dat ons in die meeste gevalle die slagoffer bly van hierdie onbeheerbare situasie. Ons klim nie in ‘n motor wat ons nie kan bestuur nie. Ons sal ook nie aan boord gaan van ‘n vliegtuig wat ‘n vlienier nie kan beheer nie. Maar ons waag dit tog om voort te lewe terwyl ons dit nie meer kan stuur nie.

Wanneer ons dit begryp, is die tyd ryp om hulp te soek.

We enjoy being in control. It is not a problem to embark on a long journey – as long as we are driving. But when we join passengers who board a plane, there is more uncertainty. Someone else is steering.

We are in our car, sometimes, driving while we know that we are not in control. We hold the steering wheerl. But we are not able to keep the car safely on the road. Our life has become unmanageable.

Strange that we remain a victim of this unmanageable situation. We do not drive a car that we cannot steer. And we do not board a plane that the pilot is unable to fly. But we go on with our life though it is running out of control.

When we understand this, it is time to look for help.

Die keuse vir magteloosheid / opting for powerlessness

Ons lewe is ryk, vol baie gedagtes, aktiwiteite en ervaringe. Elk dag bring genoeg nuwe dinge. En tog, soos ‘n klippie in die skoen, kan ons lewe deur een ding gedryf word. Dit is soos om verlief te wees: alles om my word gekleur deur my gedagtes en my verbintenis met iemand vir wie ek lief is. Net so kan die kwaad in ons, sy skaduwee lank oor ons lewens gooi. Oral waar ons gaan, is ons bewus daarvan. Hoe ons ook al staan of kyk, ons weet van die skaduwee. Koning Dawid, die gunsteling van die Here, se sonde is “altyddeur” by hom (Ps.51:3)

Dit is een ding om in duisternis te beland. Om duisternis oor jouself te bring, is die ergste. ‘n Mens kom eers tot daardie punt dat jy regtig weet wat magteloosheid beteken as jy jou eie hand daaraan herken. Die duisternis kom van jou, jy kies daarvoor. Al weet jy van beter, al weet jy hoe sleg dit is vir ander en hoeveel seer dit kan maak, jy laat dit nie net toe nie – jy omarm dit. Dit word dan die grondtoon van jou lewe. Want die gevoel van onmag ondermyn alles wat ‘n mens doen. Ek is magteloos omdat ek magteloos wil wees.

Life is full of many different thoughts, activities and experience. But all the new, interesting and challenging aspects of life can be dominated or overshadowed by one simple thing. It is like being in love. Everything is coloured by a relationship with someone I love. Similarly evil casts a long shadow over my existence. It accompanies me, whatever I do, wherever I go. We know of it. It is a continuous presence, a disturbing companion. The sin of King Dawid, God’s favourite son, “is always before me” (Ps.51:3).

It is one thing to live in darkness. But to invite darkness into your life is the worst. You only understand powerlessness when you begin to realize how you bring it over yourself, how you opt for it. Despite the consequences, despite the sorrow it causes, you allow it and embrace it. One is truly powerless to stand up against it and move away from it. It is the fatal attraction. I am powerless, because I want to be powerless.

Onmag tot die lewe / powerless to live

Wanneer jy jou eie onmag in die oë kyk en as te ware jou eie maak, as dit tot jou deurdring dat jy niks in jou het waarmee jy jou ellende te bowe kan kom nie, is dit ‘n teken van ‘n egte verlange na die lewe. Jy het die blinkheid, die slimmigheid, die voorregte, selfs die liefde van mense om jou, maar jy weet die dieper donker vernietig die lewe in jou. Die duisternis, die onvermoë oorheers alles, dryf jou dag na dag en is soos ‘n knaende pyn wat alles wat jy doen aantas en affekteer. Jou lewe het buite beheer geraak, dikwels oor hierdie een knaende donker pyn wat jy in jou omdra. Om jou pyn jou eie te maak, is om uit te roep dat jy nie langer daarmee wil saamleef nie. Dit is tog nie waaroor die lewe gaan nie. Die egte lewe waarna jy verlang, egte, innerlike vervulling, is buite jou bereik.

Ek is in die donker, Here, ek het myself hier willens en wetens kom opsluit. Ek ken my oortredinge, my sonde is altyd voor my (Ps.51:3).

As you face your own powerlessness and embrace it, as you interiorize the deep feelings of despair about your inability to break loose, it is a sign of an authentic desire for life. I may be prosperous, gifted, even loved by others, but the darkness in me is destroying life. The somber realization that powerlessness resides in you, drives your inner being like a throbbing pain that affects all your deeds and thoughts. To feel the pain, is to call out to be without it. Life is not about suffering. One cries out for authentic life that brings real, inner fulfillment.

I am in darkness. I have incarcerated myself in this place of death. “For I know my transgressions, and my sin is always before me” (Ps.51:2)

Erkenning van eie onmag / admitting one's powerlessness

‘n Mens neem jou eie onmag waar. Jy sien dit keer op keer raak. Jy ervaar dit aan jou bas, aan eie lyf. En tog, al herken jy dit, weier jy om dit te erken. Want erkenning beteken dat jy verloor het. Jy is ‘n “loser.” ‘n Mens is te trots om dit toe te laat.

Om jou eie onmag te erken, beteken dat jy besef en aanvaar dat jy die onderspit gedelf het. Jy gooi die handdoek in. Jy sit in die hoek, verslae en oorwonne.

Vir soveel kere in jou lewe het jy allerhande slim argument gehad, mooi verskonings uitgedink, blaam uitgedeel, die vinger na ander gewys.

Maar as jy jou eie onmag insien en aanvaar, kyk jy diep in jou in ‘n groot duisternis vas. Ek het niks meer om op terug te val nie. Ek val weg in ‘n ewigheid van verlorenheid. Daar is geen veiligheidsnet wat ek gespan het, om my op te tel nie.

Jy aanvaar dus nie jou sondigheid, jou gebreke en jou foute nie. Jy loop dieper as dit, jy omhels as te ware jou totale onvermoë om jou sonde te bowe te kom. Jy weet nou – selfs my slimmighede, my goedpraat van my eie slegtheid, my verskonings vir my leefstyl, dit is tekens van en bevestig net my eie onmag.

One observes your own powerlessness. Time and again you fail. You experience your fallibility. And yet, event though you recognize it, you do not acknowledge it, because acknowledgement implies defeat. You are a loser. And one is too proud to acknowledge.

To acknowledge your own powerlessness, means that you understand and accept that you have been defeated. You give up. You are in your corner, having been counted out.

So many times you had your neat excuses, your ingenious rationalizations, you played the blaming game, pointed the finger to others.

But as you acknowledge your own powerlessness and embrace it, you look deep into an abyss. I have nothing more to fall back on. Nothing from within me can now save me.

One does not accept your sinfulnees, your failures and your mistakes. It goes much deeper than that. Acknowledging your powerlessness, means embracing your complete inability to overcome the darkness in which you have come to live. You realize, even my brightest answers, my rationalization, my excuses, they are all just bad examples of my own powerlessness.

Eie onmag / On understanding one's own powerlessness

Jy het al die wysheid, meriete, prestasie, reputasie, die materiële voorspoed, die kontakte, die tegnologie wat jou ‘n organiseerder maak, ‘n bestuurder, ‘n bekwame mens. Jy kan deur die vinger te klap, dinge gedoen kry.

En tog is jy magteloos. Inherent verslaaf aan ‘n vernietigende mag. Jy het nie raad daarteen nie. Niks in jou help jou om dit te oorwin nie. Jy word telkens daardeur verslaan. In jou dra jy die wete dat dit van jou ‘n slegte mens gemaak het. Niemand kan jou uit die modder laat opstaan nie. Jy het nie die vermoë om jouself uit die greep daarvan los te ruk nie. Jy ontbeer enige innerlike vermoë om dit te oorkom. Jy kan nie ‘ n vinger optel om bo-oor dit uit te styg nie.

Paulus het ook gepraat van al sy groot prestasies. Hy het gepraat van al die “vleeslike” dinge, die konkrete prestasies wat sy ou lewensloop so blink laat uitsien het. En tog het hy op die punt gekom dat hy besef het die dinge was nie vir hom wins nie. Sy lewe is beskadig daardeur. Wat vir hom voorheen wins was, het hy op ‘n dag berouvol besef, is nou vir hom iets waaroor hy hom kwel, waaroor hy skaam is. Dit het hom in ‘n ystergreep vasgeknel. (Fil.3). Hy het nie die krag van Christus en sy opstanding nie geken (Fil.3:10)! Hy weet, in die ou tyd, gedurig wel van sy eie onmag.

God het gewag, geduldig gewag, en hom by hierdie punt gebring. Hy kon nie tot die lewe kom op eie krag nie.

To be wise, to be so meritorious, so successful, with a grand reputation, lacking nothing, networking with the influential, able to pick up a gadget and let the world know you are in charge. Just the flick of a finger, and things get organized. A powerful person.

And yet, one arrives at the point where you understand that you have no real power over the Enemy within you. You lack wisdom, you have no inherent quality that helps you to resist it, not one of your contacts or friends can liberate you from it. You realize that you fail repeatedly, always sinking deeper in the spiral of evil. You lack the inherent power to break free.

Paul speaks of all his great deeds and achievements. They, he came to understand at the deepest and lowest point of his life, were the “rubbish” that cluttered his life (Phil.3:8). He had all that one could wish for, he had won the world. But he was at the same time, a loser. He lacked real power (Phil.3:10).

That was the moment God waited for. Paul had to realise: authentic life is granted, not grabbed or earned.

Fame or love? On the greatest gift of all.

The Dutch tennis player, Sluiter, a well know professional who participated regularly on the world circuit has announced his retirement from professional tennis. He thus joins many others before him – yet his announcement is to some degree unusual. In recent years, he said, he discovered that he lacked the motivation to resume his career after his holidays. He describes himself as a person of feelings, of emotions, who was aware of the cold, often lonely life of the professional tennis circuit. Yet he is someone who is part of a warm, close family that care for relationships. During the serious illness of a family member some time ago, he valued this more than ever before. For two weeks he cried and struggled about her in her illness. Her sickbed made him experience life from a completely different perspective. Though he continued playing tennis for the sake of his family and his ill niece, he fell completely out of touch with himself. As a result he experienced an enormous backlash later on.

We are truly happy not because we have family, I gather from listening to Sluiter talking about his touching insight. But because our family and friends provide us with warmth, closeness, a sense of belonging, of being cared for. Even more, we are truly happy because we can, when it really matters, abandon all our “busy-ness,” our “important” activities, our significant life, for what really matters: to be with people we love. To care for them is even better than to receive it from them.

Sometimes we need to be traumatized in order to understand that our hearts cry out to be with others. If we leave this cry unanswered because of our busy programme and great responsibilities, we sell ourselves to more loneliness and lovelessness.

There is nothing greater than love.

Mistiek 6

Passiwiteit en onmiddellikheid

Die mistieke ervaring gaan op ‘n stadium oor in die aktiewe ingrype van God. Die mens is nie meer die sentrum van sy bestaan nie. God is nou die een wat die mens raak. Die mens word dus in ‘n sekere sin “passief.” Maar dit is nie ‘n dooie passiwiteit nie, want deurdat die mens geraak en beweeg word, gebeur daar iets. Sonder dat die mens enige inisiatief neem of sonder dat die self hom instel of organiseer, werk die diepste oomblik, die kern van die mistieke ervaring in op die mens se self. Die mens “word” deurdat die “U” aktief is, die mens wat aan die word is, is die mens wat “U” aanroep. Die mens het die indruk asof hy of sy nog nooit tevore bestaan het nie, asof hy nou eers gebore word. Die diepste, innigste en wees wesenlike deel van die mens se lewe word in die mens se self aangeraak. Dit gebeur direk. Niks bewerk dit nie. Dit gebeur nie deur iets of deur ‘n beeld nie. Die ervaringskern werk self op die mens in. ‘n Mens word nou deur die ervaringskern en ontword aan alles wat hy of sy tot dusver geword het. ‘n Omsmelting vind plaas.

Hierdie direktheid het niks met stille berusting te doen nie, d.w.s. met ‘n inkering na binne in stilte nie. God is hier aan die werk. God ruk die siel heeltemal tot God toe sodat die mens vreugde vind in God. Die siel laat alles agter, dade, vorme, verlangens, stille bewegings, sy eenvoudige bewoëndheid. Van dan af word die siel deur God beweeg. Die siel word in verrukking en beroering gebring.

Later is hierdie passiwiteit ontwenning, nag, woestyn en eensaamheid genoem. In die verlatenheid word die mistikus geraak. Vir hom of haar is dit die direkte inwerking van God.

Waaijman 63-64

Spiritualiteit as egte menslikheid. Hoe gebeur herlewing?

In Finland het `n leerling van 18 jaar gister met `n pistool deur sy skool geloop en sewe leerlinge doodgeskiet. Hy het ook die skoolhoof afgemaai. Finne is die derde hoogste op die lys van wapenbesit in die wêreld. Trouw rapporteer dat hy die oggend films na YouTube gestuur het om sy planne bekend te maak. Koelbloedige, patologiese moord deur `n skoolkind. Interessant is die lesers se reaksie hierop: die een wys dat dit nog `n sinlose moordparty deur `n puber is. Hoe lyk ‘n huis van so iemand? Wattter waardes het hy tuis opgetel wat so iets moontlik maak? Watter vriende het hy gehad, watter boeke het hy gelees en watter gewelddadige videospeletjies het hy gespeel? Watter geweldstaal hoor en sien hy op die media. Die leser verwys na headbang konserte waar die dood verheerlik word en harde dwelms gepropageer word en sluit af : “Nederland needs a rivival!”

Maar dit is die kommentaar van die ander leser wat my aangryp: Daar is iets drastief fout met die mens. Ons los dit nie op met reëls en wette nie, maar alleen maar deur ‘n drastiese verandering aan die binneste van die mens.

Ons weet almal wette en reëls is nie net bloot maar ‘n uiterlike mag wat mense onder dwang plaas nie. Dit is iets wat ‘n gemeenskap se siel behoort te weerspieël. Só wil ons lewe en só wil ons ons gedrag inrig. Die fout is nie die wette en reëls nie, maar die feit dat ons so selektief daarmee omgaan. Christus het vertel hoe ons die muggies suf en die olifante val deur. En toe het Hy vertel dat daardie moorddadige kyk van ons net so ‘n olifant is soos die geweerskote wat agt kosbare lewens afmaai. Waar kom die herlewing vandaan? Hoe verander ‘n mens drasties van binne? Dit is die vraag. En een antwoord is dat ons ‘n omvattende kultuur van menslikheid moet bevorder. Dit begin by die heel kleinste dinge – hoe ons oor mekaar praat, wat ons vir mekaar in die kombuis doen, hoe ons mekaar in die slaapkamer behandel, hoe ons ons kinders lief het. Dit hoef nie soetsappig te wees nie. Dit hoef ook nie slap te wees nie. Tawwe liefde is ook nodig en eerlike kommunikasie belangrik. Die ondertoon van al hierdie dinge is om menslik te wees in alles wat ons doen. Doen aan ander.... was die ander goue woord van die Een wat verstaan het hoe om tot die dood toe menslik te bly.

Spiritualiteit gaan om ‘n hele proses waarin verhoudinge tussen mense geradikaliseer word sodat dit in lyn is met wie God is en wat God van ons vra. Die mens is alleen maar egte mens wanneer hy of sy na die beeld van God lyk. Egte menslikheid beteken dat ons – soos Jesus – verby alle geweld heen lewe.

Mistiek 5 : onthegting. U moet meer word.... Mysticism 5: detachment

Mistiek 5 : onthegting

Die mistieke ervaring is ‘n proses wat aan die gang kom wanneer iemand bewustelik optree en tot God keer. Wanneer die mistieke ervaring gebeur, skuif die fokus weg van die persoon. Hy of sy sal die mistieke ervaring beleef alleen wanneer daar ‘n losmaking van die self plaasvind. Alles wat die mens bind en heg aan hom- of haarself, moet weggeneem word en wegval. Die mens word ‘n leegte, daar bly niks oor nie. Wat oorbly is nietigheid. Met ander woorde, dit is ‘n proses van “nietiging” (nie vernietiging nie). Die mens is totaal op God ingestel en op niks van die self nie. Voor en by God is die mens niks. Ons word losgemaak van al die konkrete dinge, van al die dinge wat op die ek gefokus is. Ons gaan ‘n ruimte in waarin daar niks is nie – niks van onsself nie. Ons laat die ek agter. Daarom leef nie meer ek nie.... ‘n Groter werklikheid, God self, kom ons lewe binne. Voor God is ons niks. Ons word gevul met God se teenwoordigheid. Ons keer terug tot God – wat alles in almal is! Ons ontdek ons ware bestemming, ons vaar die enigste veilige hawe binne.

U moet meer word... U moet alles word. Slegs dan vind ek my egte bestemming, o Vader van die grootste geheimenis.

Misticism 5 : detachment

The mystical experience is a process that begins when someone consciously acts and seeks God. When the mystical experience happens, the focus shifts away from the person. The mystical experience will only be fulfilled when the person is detached from him – or herself. Everything that binds someone and that he or she is attached to, is removed and disappears. The person becomes empty, nothing remains. What is there, is nothingness. In other words, it is a proces of detachment, of becoming nothing. It means that someone will be completly focussed on God and not on the self. We are detached from all concrete things, everything on which I am normaly focussed. We enter a space where there i nothing – nothing of ourselves. We leave the I behind. Therefore I no longer live.... A greater reality fills my life, God enters. Before God we are empty. We are filled by the presence of God. We return to God who is everthing in everybody. We rediscover our true destiny, our deepest security.

He must become more. You must be my one and all, Father of the deepest mystery.

Cf. also Waaijman 63.

Moeder Teresa, spiritualiteit, dankbaar sterwe

Sterf soos ‘n engel

Moeder Teresa vertel in die boekie (In The Heart of the World) van ‘n vrou wat hulle op straat aangetref het, dodelik siek en wat hulle toe na hul huis toe geneem het. Sy het vir die susters gesê om na die ander drie mense wat hulle ook daardie aand gered het, te kyk terwyl sy die baie sieker vrou self versorg het. Sy het alles wat sy kon vir die vrou gedoen. Sy het haar versigtig versorg. Toe sy haar klaar in die bed gesit het, het die vrou geglimlag en “dankie” geseê. En toe haar oë vir altyd gesluit.

Sy skryf sy kon nie help om haar in die vrou se plek in te dink nie. Wat sou sy gesê het? Die antwoord was eenvoudig: sy sou gesê het sy is honger, sy is sterwende en sy kry koud. Of sy sou gekla het oor een of ander deel van haar liggaam waar sy pyn het. Maar hierdie sterwende vrou het vir Moeder Teresa baie meer gegee, skryf sy. Sy het vir my haar dankbare liefde gegee. En sy het met ‘n glimlag op haar gesig gesterf.

Dit het haar laat dink aan die man wat hulle ook van die straat opgetel het – half opgeëet van die wurms. Die man het hulle vertel: “Ek het soos ‘n dier op straat gelewe, maar ek gaan soos ‘n engel sterf – omring deur liefde en sorg.” Dit was wonderlik, skryf sy, om die grootheid raak te sien van iemand wat so kon praat – sonder om ander aan te val of om te kla omdat hy niks het nie. Hy het soos ‘n engel gesterf.

Mistiek 4: Ekstase, selftransendering en Goddelike teenwoordigheid

Ekstase is vir baie in ons tyd sulke uitsonderlike dinge soos die sien van visioene, die ervaring van uittrede uit jou liggaam, die dra van sigbare wonde en die stort van trane.

Ekstase as deel van die mistieke ervaring is wanneer die mens God nie meer kan vaspen nie. Die mens word deur God se teenwoordigheid van God totaal omvergewerp. Ekstase gaan om die mens wat losraak van hom- of haarself wanneer die mens deur God aangegryp word.

In ‘n sekere sin is dit ‘n verlengstuk van die gebed. Die mens het geen wil meer om iets aan God oor te dra of te vertel nie. Jy dra nie meer jou behoeftes, vertellinge en daaglikse programme aan God op nie. Die fokus skuif weg van jouself, na die Ander. Die mens se innerlike is in die ekstase totaal op God ingestel. Dit gryp jou en neem jou geheel en al in beslag: die hart is in verrukking en in die mens se gemoed brand daar ‘n onblusbare vreugde.

Die mens se siel is buite homself, afgesterf aan die sigbare dinge en bid nou in onuitspreeklike versugting tot God. Met ander woorde, die mens bid ‘n mistieke gebed. Hier vind die aanskouing van God plaas. ‘n Mens staan as te ware weg van hom- of haarself en kom by God te staan. Die koms van die geliefde God lig die mens uit uit enige selfbetrokkenheid. Die is ‘n tyd van vervulling, van brandende verrukking. ‘n Mens word so oorweldig deur die Liefde, dat ‘n mens God se teenwoordigheid in jou voel brand. Gebedswoorde stroom uit ‘n mens se mond, ‘n mens kan nie daarby byhou nie. 'n Mens is nou by die Een wat bo alle dinge verhewe is. Die nietige dinge maak nie saak nie. 'n Mens is nou in die Nuwe Jerusalem - waar God alles in almal is. Ons leef uit en in die Lig. Ons is by God.

(n.a.v. Waaijman, 61-2)

Mistiek 3 / mysticism 3. Die ervaring van God se teenwoordigheid / Experiencing presence

Experiencing God's Presence: the mystical experience beyond everything that always mattered

The mystical experience also means becoming aware that the prayerful longing for God is transformed into experiencing God’s presence. A transformation takes place: In the prayerful longing for God I become aware that God is listening to me. But then, at a moment, the prayer brings the awareness that God is my prayer.

The longing is transformed into presence. The one who prays becomes aware of something deeper and more than him- or herself. The trusted reality, everything that seems so certain and evident, is but a glass beyond which one experiences something deeper and greater. Our reality no longer speaks the final word. We relate to our world in a different way. We now know there is a presence that goes beyond the reality that previously seemed so reassuring and stable.

The consequences are surprising: the “I” moves to the background. I am aware that something changed, a shift has taken place in what matters to me. I am in the presence of something more, of Someone. The mystic says: I am with the Lord, the Most High, the Father, the Word, the Bridegroom, the Loving One, the Source of Life, Light, Fire, the All-One, the Immutable One, Nothing, Presence, Being.

Van "ek" tot "God": die ondeurgrondelike skuif weg van alles wat altyd saakgemaak het.

Daar kom ‘n oomblik dat die mistieke ervaring ‘n nuwe dimensie kry. Die eerste oomblikke van die biddende verlange na God verander tot die ervaring van God se teenwoordigheid. Daar vind ‘n omslag plaas, 'n ingrypende skuif: In die biddende verlange word ‘n mens bewus daarvan dat God na jou luister. Ewe skielik word die gebed onderbreek. ‘n Mens kry die gevoel dat God jou gebed is. Wat ‘n mens bid, dit is God.

Met ander woorde: die verlange word tot teenwoordigheid omvorm. Die bidder word bewus van iets wat meer is as hy- of haarself. ‘n Mens word ook bewus van iets wat meer en groter is as alles wat ‘n mens ooit beleef. Ons kry ‘n nuwe perspektief op ons wêreld wat vroeër vir ons so finaal en seker gelyk het. Ons besef dat daar iets groters as die werklikheid is. Ons staan voor iets diepers, iets wat baie meer is as alles wat ons gewoonlik van dag tot dag ervaar as ons lewenswerklikheid.

Dit het dan ‘n verrassende gevolg: dit is asof my eie ek op die agtergrond skuif. Ek raak ingestel op iets anders, Iemand anders. Ek ondervind ‘n totaal unieke teenwoordigheid. My lewe word skielik volgemaak deur Iemand anders as ek self. Ek voel ek is by die Here is, by my Vader, dat ek luister na ‘n spesiale Woord, dat ek ‘n nuwe Gees beleef, dat ek Nuwe Lewe ontvang. Lig stroom in my lewe, Vuur brand in my, ek voel en weet my lewe word deur die Teenwoordigheid van iets en Iemand gevul.

In U teenwoordigheid word my verlangende hart stil. U kom woon in my onrustige gemoed. U, o God, die ewige, die onverganklike en unieke Here van die lewe.

Is spiritualiteit iets wat verveelde rykes besig hou?

Interessant hoedat oningewydes spiritualiteit beskou as die stokperdjie van welaf westerlinge wat verveeld is en wat nou vir hul eie gerief geestelike verryking jaag. Nou onlangs stuur ‘n geleerde en bekende kollega vir my nog ‘n epos waarin die Nederlander, Dekker, ‘n afgetrede godsdienswetenskaplike die soort van kritiek herhaal.

Spiritualiteit kan, so weet ons almal, op baie maniere verstaan word. Dikwels word dit as wêreldontvlugtend gesien. Mens wil uit hul verstrengeldheid in alledaagse, nuttelose gerondjagery in ‘n innerlike, veilige hawe terugtrek. En dit is in sommige opsigte wel ‘n belangrike aspek van spiritualiteit.

Maar soos die berigte hier onder uitwys, is spiritualiteit lank nie maar net so ‘n wêreldmyding nie. Spiritualiteit loop verder deur en wakker by mense voorts ook nog ‘n sensitiwiteit vir die wêreld aan. Spiritualiteit fokus naamlik op menslikheid, menslike waardigheid, menslike optrede teenoor ander. God bevestig in die mistieke aanraking vir my in my volle menslikheid as beeld van God en roep my om ander ook as beeld van God te ontmoet en te behandel. Dit gaan in spiritualiteit uiteindelik ook om die vermensliking van ‘n maatskappy wat sy menslikheid verloor het en wat deur verontmenslikende dade, prestasiedrang, skeefgetrekte norme en waardes gekenmerk word. Spiritualiteit reik uit na ander in ‘n poging om verhoudinge te genees en om dit te vul met inhoude wat eer bring aan die mens en aarde as God se skepping. Dit wil mense laat deel in ‘n dampkring van menslikheid. Ekologie, sosiale bewussyn, politieke aktivisme, betrokkenheid by welsyn, bevordering van ‘n besigheidskultuur met ‘n morele en menslike karakter is alles temas wat in die spiritualiteit ‘n belangrike plek het. Spiritualiteit, soos die lewens van Nouwen en Mertens bewys, gee om vir die gestremdes, die vervolgdes, die wat op die rand is, wat min het, wat skaars kan oorleef. Dit wil die skade ongedaan maak, heling bewerkstelling en 'n sinvolle bestaan kweek.

In ‘n gesekulariseerde Nederlandse konteks, sou ‘n mens op die mooi ander voorbeeld buite die Christelike kring kon wys: die biddende, bedelende en bedeesde Boeddistiese monnike doer in Burma (of Mianmar soos die kragdadige generaals hul baasskap deur nuwe naam vir hul land bevestig het) met hulle vreedsame, maar besliste verwerping van die gewelddadige magsgrepe van hul landgenote.

Dit is dikwels omdat die tradisionele kerklike lewe en die tradisionele teologie so selfgefokusd en so breinbefoeterd geraak het, dat mense dit afsterf en soek na ‘n geloof wat werklik ‘n verskil maak en die hart aanspreek. Die verlange na God word gevoed deur die wete dat daardie aanraking omvormend werk en ‘n mens se lewe kan oplig. God se aanraking, die ontmoeting met die Oneindige in die plek van alleenheid, raak die mens volledig en verander die mens totaal. Dit werk uit, in wye, uitkringende sirkels om elke aspek van ons menslike bestaan aan te raak en te omvorm. Wie by God is, verval nie in kerklike politieke magspeletjies nie. Wie deur God opgesoek word, kan nie meer terugsit en netjiese teologiese spitsvondighede uitdink nie. Die mistieke ontmoeting tussen God en mens, onderstreep spiritualiteit, sit ‘n proses aan die gang waarin die mens opgeneem word en wat na almal en alles uitkring.

Dit is hierdie misverstand en oningeligtheid van die oningewydes wat wys waarom spiritualiteit so sterk groei. Die “wat weet” leef salig onbewus van eie gebrek.

Uit Trouw van 3 November 2007

Een kwart van de Nederlanders is ’ongebonden spiritueel’, stellen Martijn Lampert van bureau Motivaction en Gerrit Kronjee van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) vast. De gangbare theorie dat spirituele mensen vooral oude hippies zijn –de flowerpower- adepten van weleer– en dat ze vanzelf wel uitsterven, klopt volgens hen niet. „Ons onderzoek laat zien dat spirituele mensen ook onder jongeren goed vertegenwoordigd zijn. Gemiddeld zijn ze 42 jaar en bovendien zijn het blijvertjes."

Uit het onderzoek blijkt eveneens dat de ’ongebonden spirituelen’ (mensen die naar eigen zeggen spiritueel zijn, maar zichzelf tot geen enkele groepering rekenen) niet alleen maar met hun eigen spirituele verrijking bezig zijn. Spirituelen zijn juist betrokken bij milieubescherming, mensenrechten en vluchtelingen, en ze geven gul aan goede doelen.

Volgens emeritus hoogleraar godsdienstsociologie Gerard Dekker (Trouw, 27/10) is spiritualiteit een weeldeartikel geworden, iets voor het slag mensen dat alles al heeft en nu nog wat aan het geestelijk welbevinden doet, geheel voor het eigen gerief en dus zonder dat de wereld er wat aan heeft. Kronjee snapt die kritische noot, ’maar onze empirische gegevens ondersteunen hem niet’.

In het onderzoek ’God in Nederland’, waaraan Dekker meewerkte, werd eerder dit jaar al vastgesteld dat spirituelen vaak vrijwilligerswerk doen en niet zo ’ik-gericht’ zijn. Ook Lampert en Kronjee signaleren nu dat ze houden van yoga, mental coaches en van hun intuïtie. Maar van een naar binnen gekeerde geestelijke zelfbevrediging blijkt niets.

Spiritualiteit en gawes

Ons gawes aan ander is dikwels gekleur deur ‘n verborge agenda. Ons gee omdat ons eintlik iets oor onsself wil wys. Ons wil wys hoe grootmoedig of hoe vrygewig ons is.

Soms gee ons aan ander om vir hulle te wys dat hulle sonder ons nie sal klaarkom nie. As ons nie vir hulle sorg nie, sê ons dikwels in soveel woorde, wié anders sal dit dan doen. “Ek sloof my af vir jou,” word in menige familie vir die afhanklike gesinslede vroom vertel, “en ek moet al weer vir jou uit die ellende help.” Dit is ‘n gawe wat die ander seer maak en skade aandoen.

Ons gee aan ander sodat hulle onder ‘n verpligting teenoor ons voel en van ons afhanklik raak. Dan, glo ons, sal hulle ons nie enige skade aandoen nie. Ons neem hulle uit vir ‘n ete, stuur vir hulle ‘n kersgeskenk, gee vir hulle ‘n onverwagte presentjie met die wete dat hulle dieper by ons in die skuld raak.

Deur só te gee, stel ons ander mense in ‘n ongelyke posisie teenoor ons.

Laat jou linkerhand nie weet wat jou regterhand doen nie. Om te gee, beteken nie om rekening te hou nie. Egte gawes het nooit die bedoeling om die ander persoon te “gebruik” tot ‘n mens se eie voordeel nie.

U, die Groot en Genadige Gewer, het U gawes nooit op my afgedwing nie. U gee dit aan my om my vry te maak. Wat ek uit u hand ontvang, hoef nie na U terug te gaan nie. Duisende goeie gawes kom so oor my pad, elke dag. Juis omdat U gee sonder om vir my te vertel hoe vrygewig U is, om my van U afhanklik te maak, om my minderwaardig te maak, is U gawes eg goddelik.Ek wil soos U wees. Ek wil ook gee uit liefde, onvoorwaardelik, steeds weer in sensitiwiteit vir en erkentlikheid teenoor die ander, vir die een wat van my ontvang. Gee dat my gawe my medemens nooit sal verontmenslik nie, sal manipuleer nie. Gee dat my gawe aan ander in hul menslikheid sal bevestig. Gee, Here, dat ek nie ter wille van myself sal gee nie, maar bloot net uit liefde vir die ander.

Spiritualiteit:. Mistiek 2: Mistiek en gebed / mysticsim 2 Mysticism and prayer

Biddende verlange

‘n Mens hoef nie woorde te sê om te bid nie. Jy kan stil wees en nog steeds bid. Die verlange van jou hart na God is al ‘n gebed. In die verlange reik die hart uit na God. In die verlange praat die diepe begeerte na God. Augustinus het geskryf dat die verlange `n gebed is – al swyg die mens. As jy verlang, bid jy.

God reageer op die mens wat biddend verlang na God. God hoor die mens, dikwels lank voor ‘n woord gesê word en soek die mens op. God word nie deur die regte getal woorde of die mooi kwaliteit van klanke beweeg nie. In die spreke van die mens, selfs sonder die praat van die gebed, nader God haastig die mens. God sien die hande wat uitreik in afhanklikheid, die oë wat toegemaak is in afwagting, die hart wat klop in die behoefte aan die dieper en groter ontmoeting.

Gebed as biddende verlange en God se mistieke aanraking is diep verweef met mekaar. Die twee hoort bymekaar. Dit is soos `n eier en sy dop, soos die reënboog teen die hemel.

Die Heilige Gees tree vir my in met onuitspreeklike sugtinge. Die versugting in my is na U, na U koms, na U inwoning. Die verlange wat in my roer, is na U, na U teenwoordigheid, na U aanraking. Die begeerte in my roep na U, na U salwing, na u vrede. Terwyl ek soek na woorde, rondtas na die regte taal, wonder oor die goeie uitdrukkings, roep my hart aanhoudend na U. Kom heel my, kom hoed my, kom hou my vas, o God.

Prayerful longing

You do not need words to pray. One can pray without speaking a single word. The longing of the heart itself is prayer. In longing, the heart reaches out to God. In longing, there is a deep yearning for God. Augustine wrote that longing is prayer – even if one is silent. In longing, one prays.

God responds to the one who longingly prays to God. God often answers long before a single word is spoken and rushes to meet the one who prays. God is not moved until enough words are uttered or beautiful words convinces. In praying, even without saying a word, God hastens to meet the one who prays. God sees the hands reaching out, notices the eyes that are closed in anticipation, feels the heart that pulses in the need for the deeper and greater encounter.

Prayer as longing and the mystical touch of God are intricately connected. The two belong together. It is like an egg and its shell, as a rainbow that hangs in the sky.

Oh God, the longing in me, is for You, for your coming to me, your being in me. The longing that fills me, is for your presence, for your touch. I long for you, for your peace, for your healing. My longing heart is there for you to touch. Lord, touch me, be with me, embrace me, let me be with You, now and forever more.

This series on mysticism represents a free interpretation of Kees Waajman's article on Mystical Experience and the Mystical Way, in Encyclopedie van de Mystiek (2003)