Jesus se opstandingskrag

Die debat oor Jesus se opstanding het weer opgevlam. ‘n Mens moet net die berigte in die koerante lees en kyk na die kommentaar van gelowiges om te besef hoe na die saak aan mense se hart lê.

Een baie gewilde opvatting onder gelowiges wat hulleself as denkende mense beskryf, is dat die Evangelies Jesus se opstanding voorstel op dieselfde manier as wat heidene in hulle tyd oor hulle gode gedink het. Daar word dan na kultusse soos die van Isis en die van Mithras verwys waar die god van daardie kultus vereer word as ‘n god wat sterf en opstaan. Hierdie mite’s van die heidense kultusse was vegetasie-mite’s wat die gang van die natuur in seisoene op ‘n mitologiese manier uitgebeeld het. Die herfs/winter is die sterwe van die god en die lente bring sy opstanding.

Hierdie denkende gelowiges redeneer nou as volg: Jesus se opstanding is ‘n deel van die dissipels en Paulus se sendingboodskap aan ongelowige mense. Hulle sê eintlik vir die mense, kyk, julle het gode wat sterf en opstaan. Ons het ook so ‘n god. Hy is Jesus wat ook sterf en opstaan.

Dit is ‘n gewilde opvatting, maar nie baie geleerd nie. Daar was wel baie gode in die Bybelse tye waarvan vertel word dat hulle gesterf en opgestaan het. Maar, daar is opvallende verskille tussen die Bybelse verhale met hul sterk Joodse inslag en die heidense verhale met hul Griekse karakter.

Die Joodse volgelinge van Jesus was so duidelik soos daglig. Jesus het een maal gesterf. Dit het op Golgota gebeur. Hy was vir ‘n lang tyd dood. En toe, skielik, uit die bloute en tot hul groot skok het hulle ontdek hy het opgestaan. Die heidense gode het elke jaar, herhaaldelik, gesterf en opgestaan. Jaar na jaar het mense die natuurprosesse op ‘n “goddelike” manier verklaar – soos hulle met baie ander gebeurtenisse gedoen het. Dit was juis vir hulle 'n ritueel, nie 'n gebeurtenis nie.

Jesus het, verder, volgens die Evangelies, liggaamlik opgestaan nadat hy ‘n tyd lank dood was. Daarteenoor gaan die heidense gode gaan nie letterlik en liggaamlik dood nie. Hulle daal neer van die aarde na die doderyk onder die aarde en keer dan weer terug. Dit kan op geen manier van enige van die heidense gode vertel word dat hulle liggaamlik dood is en toe na die liggaam opgewek is nie. As daar iewers in Griekse tekste van iemand se dood en opstanding gepraat word, is dit altyd sy of haar se siel wat sterf.

Dit is nogal ‘n verskil.

Dit is maar ‘n paar van die belangrike verskille wat hier net kortliks weergegee kan word.

‘n Mens kan verstaan waarom denkende gelowiges worstel met die opstanding. Hulle is nie die eerstes nie. En die opstanding is nie die enigste struikelblok vir mense wat graag ook met hulle verstand wil glo nie. Daarom het baie mense die wonders “natuurlik” verklaar. Jesus, redeneer hulle byvoorbeeld, het mense genees omdat hy as sensitiewe mens hulle deur vergifnis vir hulle van hul psigo-somatiese kwale bevry het. Net so word die opstanding hier ook “natuurlik” verklaar. Die dissipels, dink hierdie denkende gelowiges, praat oor Jesus in terme van wat “natuurlik” vir hulle tyd was. Hy is soos heidense gode wat sterf en opstaan.

As ‘n mens Handelinge en Paulus lees, kom jy agter dit is darem nie so maklik nie. Mense uit die Griekse wêreld wou die piep kry omdat Petrus en Paulus die opstanding verkondig het. Sommige op Pinksterdag het gedink Petrus is gesuip en het hom bespotlik gemaak. Hulle het nie gedink dit was interessant dat Jesus nou ook soos die heidense gode sterf en opstaan nie. Op die Areopagus het Paulus vir die slimmes onder die slimmes, die filosowe, vertel van Jesus se opstanding en hulle het ook gedink hy is laf. En dit terwyl die tempels van die sterwende en opstaande gode dik in rye om hulle in Athene gebou was. As daar mense was, wat Paulus se boodskap op ‘n “natuurlike” manier kon verstaan, was dit hulle. En Lukas het juis beklemtoon dat die God wat Paulus verkondig en sy dade in Jesus anders was as al hulle gode in hul vroom stad.

Jesus se opstanding kan nie met die heidense gode se opstanding vergelyk word nie. Dit sou intellektueel oneerlik wees om die groot verskille en dit absolute afstand tussen die Jesus van Palestina en die gode van Athene te misken. Jesus se opstanding is ‘n verborgenheid, 'n groot misterie wat in die hart van die kerk se belydenis staan (lees maar die Apostoliese Geloofsbelydenis) en wat niks met 'n griekse boodskap onder 'n vroom lagie Jesus-vernis te doen het nie.

Daar is nou ‘n klomp gelowiges wat uit woede teenoor denkende gelowiges na die ander kant reageer. (Ek sien ook maar min verdraagsaamheid in kommentaar teenoor hulle opponente en soms liederlike hatigheid). Hulle maak dan asof Jesus “letterlik” met sy ou liggaam uit die dood opgestaan het. As hulle bedoel dat Jesus met dieselfde liggaam opgestaan het as waarmee hy dood is, moet hulle vir ons verstel hoe Jesus deur toe deure kon beweeg en voor die dissipels se oë sommer net kon verdwyn. Hulle moet ook verklaar hoekom Maria en die Emmaus-gangers hom nie herken het nie.

In die Evangelies is nooit enige sprake dat Jesus nie na sy liggaam opgestaan het nie. Hy het. Die heel belangrikste is die dissipels, en dit weet ons wel, het hulle vaal geskrik toe hulle op een of ander manier sy liggaamlike teenwoordigheid konkreet beleef het. Hulle het nie vir ‘n oomblik aan heidense gode gedink toe hulle hom gesien het nie. Daaroor kan 'n mens die Bybel nie misverstaan nie. Ons kan egter wel vra hoe Jesus se liggaam gelyk het. Die probleem is so bietjei dat terwyl ons deesdae vra hoe het sy liggaam gelyk, die Bybel nie duidelik daaroor is nie. Die Bybel wil nie oor die liggaam van Jesus allerhande detail-praatjies maak nie, maar wil vertel wat die liggaamlike opstanding van Jesus aan die aarde waarop ons lewe verander. Wat beteken die liggaamlike opstanding, wil hulle vertel.

Paulus, wat baie Griekse gedagtes in hom omgedra het, het op die grond platgeval toe hy die opgestane Jesus ontmoet het en, om dit platterig te stel, nie gaan sit en nadink oor die verhouding van sy ervaring met Griekse opstandingsberigte nie. Hy het besef hier gebeur iets ongehoords met hom. En later het hy geskryf dat hy soos ‘n swaap voel om daaroor te praat, veral omdat baie denkende mense ‘n geloof in die opstanding as onnosel beskou.

Jesus het as ‘n verheerlikte mens met 'n verheerlikte liggaam aan hom verskyn. Die lig wat oor Paulus geskyn het toe hy Jesus beleef het, was vir hom die teken van God se heerlike teenwoordigheid wat alles in sy lewe radikaal omgekeer het. Selfs op liggaamlike vlak het Paulus geglo het Jesus 'n verskil gemaak. Later sou Paulus in 1 Korintiërs praat van die “heerlike” liggame wat ons met die opstanding sal kry en van die glans van daardie liggame, ons gaan op 'n heel nuwe manier 'n liggaamlike bestaan voer. Die glans van die liggaam was vir hom ‘n teken van die heerlike werking van God in die lewe van mense. Ons kry nie ons ou liggame terug nie, dankie tog – sal baie menses ê. Paulus het ook besef dat sedert Jesus se opstanding hy ‘n ander manier van bestaan het as alles wat ons gewoonlik verwag en bedink. En hy redeneer dat ons bestaan ook eendag baie wonderliker sal wees as wat dit ooit was. Paulus wou veral oor een ding praat en dit is dat God aan die werk is in ons lewens en dat deur God se werking ons beperkte menslike insigte totaal oorweldig word. En dit het alles vir Paulus by Jesus se opstanding begin. Jesus se verheerlikte liggaam is vir ons ‘n teken van ons nuwe lewe in Hom.

Die heel belangrikste vir Paulus is dat Jesus se opstanding ‘n krag in ons lewens losmaak wat alles in en om ons verander. En die geskiedenis van die Christendom bewys dit. ‘n Klein, klomp angsbevange en verskrikte Joodjies in Jerusalem het op ‘n dag uit hul kamertjie gestap en die wêreld met ‘n boodskap van onstuitbare krag aangevat. En, ten spyte van al die foute en mislukkings van hierdie boodskappers, Paulus en Petrus inkluis – met al hulle bakleierye, het God ‘n reguit hou met ‘n krom stok geslaan, het die Evangelie krag en troos en vreugde in miljoene mens se lewens oor die aardbol heen gebring lank nadat die sterwende en opstaande gode van die Grieke in die niet verdwyn het.

Ek self wil nie graag my geestelike reis in die geselskap van die gode van die skadu-agtige Griekse onderwêreld onderneem nie. Die evangelie bevry my te duidelik van daardie flouerigheid. Die evangelie is nie vir my 'n skrale troos nie.