Ek het gister 'n berig uit Trouw aangehaal oor die ongelukkigheid in
Nederland oor die opmerkings van die aartsbiskop van Utrecht. Hy het intussen
ontken dat hy sou gesê het dat Protestante nog steeds vervloek is. Hoe
sensitief die verhouding tussen die twee tradities is, blyk uit
die geskiedenis van die moderne tyd waarin deur belangrike groepe aan
'n dialoog gewerk word. Die opvolgberig hier onder is dus ook interessant. Wanneer 'n mens dit deurlees, besef 'n mens hoe kosbare verhoudinge op 'n jammerlijke wyse vir eeue vernietig kan word waar die egte wil om mekaar te verstaan en om ruimte vir die ander te skep, skynbaar ontbreek.
Dit bring my by die eintlik onderstroom waaraan die kerk aandag behoort te gee: die dae van konfrontasie en die onderlinge wenkultuur is lankal verby. Die polemiese aanpak en die wil om die opponent uit te skakel, het geen plek in die menslike bestaan nie, veral nie in die kerkelike lewe nie.
Ek kan dink aan vele bitter stryd-kwessies op makro en mikrovlak in die kerklike lewe wat onnodig, onverkwiklik en jarelange onnodige verwydering veroorsaak.
Wanneer mense eers aan die baklei raak, word die manier waarop hulle met mekaar verskil tot almal se nadeel nie genoeg bedink nie. Sou dit maar net meer gebeur, sou die kerklike beeld in die samenlewing nie so droewig wees nie. Op mikrovlak sien 'n mens die venijnigheid in die straatpraatjies van gemeentelede, maar ook in die meningskolomme van kerklike tydskrifte en in lesersreaksies op godsdienstige kwesties.
Hier is die insiggewende berig:
Hier is die insiggewende berig:
Aartsbisschop
Wim Eijk van Utrecht stelde in een interview dat veroordelingen uit de tijd van
de Reformatie nog steeds geldig zijn. Tot boosheid van prominente Nederlandse
protestanten: zij noemen de uitspraken 'hard' en schofferend. Zijn protestanten
in de ogen van Rome nog steeds vervloekt?
Eijk
sprak vorige week in een interview met het Reformatorisch Dagblad over het
Concilie van Trente (1545-1563). Die kerkvergadering oordeelde dat mensen
vervloekt waren als ze 'met kennis van zaken, in het volle besef van de
waarheid en met een vrije wil' de geloofswaarheden van de kerk verwierpen. Eijk
stelde dat de besluiten nog geldig waren (al was het 'een theoretische
kwestie').
Voorzitter Gerrit de Fijter van het protestantse platform Nationale Synode noemde uitspraken vrijdag 'het betonrot in de oecumene'. 'Eijk bezorgt het gewone kerkvolk nog eens een burn-out', meende De Fijter.
Bas Plaisier, voormalig scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), vond Eijks opmerkingen 'formeel en hard'. Plaisier snapte naar eigen zeggen 'niet waar de aartsbisschop mee bezig is'. De PKN wilde niet publiekelijk op de uitspraken reageren.
'Eijk laat bijna alle context weg'
Volgens kerkhistoricus Peter Nissen, tot voor kort rooms-katholiek maar nu remonstrants, gaat Eijk erg kort door de bocht. Uitspraken van concilies zijn onherroepelijk en eeuwig geldig, vertelt Nissen. 'Daar kan Eijk niets aan veranderen.'
Nissen: 'Toch laat hij hier bijna alle context weg. Daardoor doet hij geen recht aan de inzichten van historici en alle gesprekken die tussen katholieken en protestanten zijn gevoerd.'
Eijk had er volgens hem ook op kunnen wijzen dat recente concilies een veel mildere toon aansloegen. Nissen: 'Vijftig jaar geleden, tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie, heeft de kerk de besluiten van Trente genuanceerd. En paus Johannes Paulus II verspreidde een tekst waarin hij zei dat we zo onbevangen mogelijk moeten kijken of de veroordelingen nog wel adequaat zijn.'
Voorzitter Gerrit de Fijter van het protestantse platform Nationale Synode noemde uitspraken vrijdag 'het betonrot in de oecumene'. 'Eijk bezorgt het gewone kerkvolk nog eens een burn-out', meende De Fijter.
Bas Plaisier, voormalig scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), vond Eijks opmerkingen 'formeel en hard'. Plaisier snapte naar eigen zeggen 'niet waar de aartsbisschop mee bezig is'. De PKN wilde niet publiekelijk op de uitspraken reageren.
'Eijk laat bijna alle context weg'
Volgens kerkhistoricus Peter Nissen, tot voor kort rooms-katholiek maar nu remonstrants, gaat Eijk erg kort door de bocht. Uitspraken van concilies zijn onherroepelijk en eeuwig geldig, vertelt Nissen. 'Daar kan Eijk niets aan veranderen.'
Nissen: 'Toch laat hij hier bijna alle context weg. Daardoor doet hij geen recht aan de inzichten van historici en alle gesprekken die tussen katholieken en protestanten zijn gevoerd.'
Eijk had er volgens hem ook op kunnen wijzen dat recente concilies een veel mildere toon aansloegen. Nissen: 'Vijftig jaar geleden, tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie, heeft de kerk de besluiten van Trente genuanceerd. En paus Johannes Paulus II verspreidde een tekst waarin hij zei dat we zo onbevangen mogelijk moeten kijken of de veroordelingen nog wel adequaat zijn.'
Die
nuances zijn heel terecht, vindt Nissen. 'In het tumult van de Reformatie was
het misschien nodig om duidelijke theologische grenzen te trekken. Nu kan de
kerk beter zoeken naar wat katholieken en protestanten gemeen hebben.'
Rome kijkt al anders naar Luther
Volgens Hendro Munsterman, katholiek theoloog aan de universiteit van Lyon, berusten de oude veroordelingen deels op een misverstand. Hij spreekt van een 'erg theologische kwestie'.
Munsterman: 'Reformator Luther stelde dat mensen alleen door geloof gered konden worden. De rooms-katholieke kerk nam daar aanstoot aan, want Luther zou veel te weinig waarde hechten aan het doen van 'goede werken'; morele en liefdadige handelingen. In de jaren '70 constateerde Rome dat ze Luther verkeerd begrepen had: hij vond 'goede werken' helemaal niet zo onbelangrijk als het Concilie van Trente destijds dacht.'
'Aartsbisschop Eijk heeft dat voortschrijdende inzicht kennelijk gemist', vertelt Munsterman. 'Hij maakte terecht duidelijk dat de veroordelingen van het Concilie van Trente niet direct van toepassing zijn op hedendaagse protestanten. Maar hij impliceert wel dat protestantse ideeën nog steeds worden veroordeeld. Ik kan me goed voorstellen dat protestanten daar boos om worden.'
De bisschoppenconferentie zegt erg geschrokken te zijn. Volgens een woordvoerder was Eijk er absoluut niet op uit om protestanten te schofferen. De vervloeking zou enkel betekenen dat iemand geen praktiserend lid van de rk-kerk kan zijn.
Rome kijkt al anders naar Luther
Volgens Hendro Munsterman, katholiek theoloog aan de universiteit van Lyon, berusten de oude veroordelingen deels op een misverstand. Hij spreekt van een 'erg theologische kwestie'.
Munsterman: 'Reformator Luther stelde dat mensen alleen door geloof gered konden worden. De rooms-katholieke kerk nam daar aanstoot aan, want Luther zou veel te weinig waarde hechten aan het doen van 'goede werken'; morele en liefdadige handelingen. In de jaren '70 constateerde Rome dat ze Luther verkeerd begrepen had: hij vond 'goede werken' helemaal niet zo onbelangrijk als het Concilie van Trente destijds dacht.'
'Aartsbisschop Eijk heeft dat voortschrijdende inzicht kennelijk gemist', vertelt Munsterman. 'Hij maakte terecht duidelijk dat de veroordelingen van het Concilie van Trente niet direct van toepassing zijn op hedendaagse protestanten. Maar hij impliceert wel dat protestantse ideeën nog steeds worden veroordeeld. Ik kan me goed voorstellen dat protestanten daar boos om worden.'
De bisschoppenconferentie zegt erg geschrokken te zijn. Volgens een woordvoerder was Eijk er absoluut niet op uit om protestanten te schofferen. De vervloeking zou enkel betekenen dat iemand geen praktiserend lid van de rk-kerk kan zijn.
