Verlangend om God te sien. Saggéüs in Lukas 19:1-10 vanuit 'n spiritualiteitshoek

EN Hy het in Jérigo gekom en daar deurgegaan. 2. En daar was ’n man met die naam van Saggéüs, ’n hoof van die tollenaars en ’n ryk man. 3 En hy het probeer om Jesus te sien, wie Hy was; maar vanweë die skare kon hy nie, omdat hy klein van persoon was. 4 En hy het vooruit gehardloop en in ’n wildevyeboom geklim, sodat hy Hom kon sien, want Hy sou daarlangs verbygaan 5 En toe Jesus by die plek kom, kyk Hy op en sien hom en sê vir hom: Saggéüs, maak gou en klim af, want Ek moet vandag in jou huis bly. 6 Hy maak toe gou en klim af en het Hom met blydskap ontvang. 7 En toe almal dit sien, het hulle gemurmureer en gesê: Hy het by ’n sondige man tuisgegaan. 8 Maar Saggéüs het gaan staan en aan die Here gesê: Here, kyk, die helfte van my goed gee ek vir die armes; en as ek van iemand iets afgepers het, gee ek dit vierdubbel terug. 9 Toe sê Jesus aan hom: Vandag het daar redding vir hierdie huis gekom, aangesien hierdie man ook ’n seun van Abraham is. 10 Want die Seun van die mens het gekom om te soek en te red wat verlore was.




Saggeus bly vir my een van die mooiste verhale in die Nuwe Testament en baie spesiaal in die Lukas Evangelie. Ek dink ‘n mens sou ‘n wonderlike reeks oor hom kan maak, As ‘n mens die vertelling vanuit die hoek van spiriutaliteit lees bied dit boeiende insigte. Hier twee daarvan:

1. Die God-mens verhouding:
Die verhaal is vir ons bekend: Jesus die rondreisende prediker op pad deur Jerigo vertel vir die kinders van Abraham, sy Joodse tydgenote, van God se nuwe planne met sy volk. Maar kyk veral watter nuwe Godsbeeld dra hy uit. Hy praat anders, ongewoond oor God. Sy God lyk ‘n bietjie anders as waaraan sy luisteraars gewoond is. Hulle netjies idee’s oor wie God is, sê Jesus, kop nie regtig met wie God is nie. Daar is iets dringends wat God dryf om die wêreld anders te maak. God “red”, “nou”, “vandag”, maak ‘n verskil, bring die buitestaanders in, die veragtes van die land. Hulle wat ‘n siniese, hol gelag onder die Jode veroorsaak het (“julle gemene, diefagtige tollenaars!”), hulle is “ook” ‘n seun van Abraham. Die gif is in die stert van hierdie verhaal!

En Jesus se fokus is verder op die herstel van die verhouding met God: Die Menseseun, Hy, die vleesgeworde, wat so naby aan ons gekom het, wat ons menslike bestaan van binne kom bewoon het, se hele bestaan was ingerig op hierdie redding, die verlossing, die vrymaking van die verlorenes, die veragtes, die wat uitgesluit is van die binnekring van die “egte Jode.” God se hart is uitverkoop aan die boodskap van insluiting, vernuwing, omhelsing. Dit is wat Hy kom doen...


Dit is mooi gedagtes. Ons hou daarvan, veral in ons tyd waar ons bewus raak van die grense wat ons maar al te dikwels so subtiel en minder subtiel neerlê om die ongewenstes uit te sluit en van ons weg te hou.

Maar deesdae sien ek nog ‘n verdere boeiende dimensie raak: hoe die mens smag na ‘n verhouding met God. Saggeus, wat alles kon kry wat sy hart begeer, wat alle mag besit het, wat niks en niemand in sy pad laat staan het nie, wat die armes verag en afgepers het sonder om die gevolge te vrees, soos hy self bely, het in sy hart ‘n leegheid. Iewers maak sy bestaan nie meer sin nie. Ons sien hom hier, ironies genoeg, rondskarrel agter Jesus aan. Hy wat die armes kan rondorder, hardloop ywerig agter die stil Jood, die eenvoudige man wat oral rondreis en preek sonder om ‘n pennie te besit of ‘n plek het om in te slaap nie.

Dink net hoe het sy dorpsgenote die petalje bekyk. Hulle sien hier met hul eie oog wat baie so mooi filosofies bedink: Die verlange na die dieper dinge maak mag betekenisloos en rykdom waardeloos. Hoe diep slaan ons begeerte na God in ons binne-hart in.

Hy het gehoor van Jesus, genoeg om hom besig te hou (lectio). Iewers het daar in sy hart ‘n biddende verlange begin ontbrand. Kyk Lukas se taal: Ek wil hom graag “sien,” het hy begin dink toe hy hoor Jesus is op pad deur sy dorp. En dan die sleutel: ek wil hom sien vir “wie Hy is.” Dit is nie maar net ‘n nuuskierige kyk na Jesus nie, maar ‘n blik op sy gelaat (τίς ἐστιν).Laat ek hom in die gesig kyk, laat ek sien wie dit is waaroor almal in verwondering praat, laat ek vir myself uitvind.

En hierdie verlange bly brand in hom: hy veg deur die samedrommende skare, maar sy portuur tel teen hom. Hy hol na ‘n boom, vertel Lukas weer, want hy wou Jesus “sien.” Hy het dit alles mooi bedink, die meditatio: hy het Jesus se roete uitgewerk, dat Jesus by die boom sou verbyloop. Hy soek na Jesus, reik uit na hom. Sy boomklim is sy gebed, sy oratio, sy klein, wankelrige, feilbare, sondaars-soeke na die gesig van die Here.

2. Die transformasie:
En dan is daar die groot oomblik waar God en mens se bestaan mekaar kruis: Hier volg die oomblik van herkenning: let op hoe word die verhoudinge dramaties weer eens omgekeer. Terwyl Saggeus na Jesus verlang het en hom wou sien, is dit Jesus wat gaan staan, na hom kyk en hóm sien. Die swetende, hygende Saggeus wat as grootmens boomklim agter Jesus aan, sien Jesus “stil” staan. Hy dog nog hy gaan Jesus bekyk, sy blik daal dwalende oor die gesig van Jesus. En dan volg die lewe-wekkende oomblik – Jesus sien hom. Terwyl hy nie eers droom dat Jesus hom sou merk nie, het Jesus al geweet hy sit daar. Die blik van Jesus is deurtastend. Jesus ken hom en noem hom by die naam.

In meditatio sou ‘n mens hier veel emosie kon ervaar. Malende skare, reisende Jesus, dan die plek, Jesus wat stilstaan op daardie “plek” onder die wildevyeboom, die krioelende skare wat saam het hom in die boom opkyk na die ryk man, die een wat so oor almal baasgespeel het, en wat nou in ‘n boom sit! Hulle stilte, want Jesus praat met daardie man. Maar geen spot, soos ander Hom sou bespot toe hy gekruisig was nie, maar ‘n roep op die gehate mishandelaar se naam. Ek het jou by die Naam geroep... kom in ‘n mens se gedagtes onvermydelik op.

En dan die oproep tot navolging: “klim dadelik af.” Kom, ek maak plek vir jou. Gou, Saggeus, gou, gou. Die goddelike hart is ongeduldig, die soeke na jou is groter, dringende, verlangender as jou soeke na my.

Met die mistieke woord wat dan volg: “ek moet vandag by jou tuisgaan.” Die contemplatio. Die aanskoue. Die lewe in die tuiste van God. Die omhelsing en soene van die verlore seun deur die hardlopende Vader. Die Vaderhart wat nie anders kan as om lief te hê nie. Gedrewe deur die liefde.

En die donker kant – die prys wat dit vra – is ook geskilder. Die kruis werp sy skadu dreigend, want die donker dryf die liefde uit. Daar is in Lukas se verhaal die duidelike ondertoon van Jesus wat met die sondaars meng en nie kan wag om God se seën met hulle te deel nie (Die Menseseun kom om te red; jy is ook ‘n seun van Abraham en dus God s’n).

En wat maar net te verwagte is, gebeur inderdaad: die mense mor en dreig dat Jesus so na sondaars uitreik. Terwyl Saggeus op soek is, agter hom aanhardloop, hom wil sien “wie Hy is”, wil die “heiliges en vromes” vir Jesus voorskryf en dreig. Die profiel van Saggeus kry sagter kleure met hierdie vergelyking. Die soekende teenoor die siedendes. Die velangende teenoor die verwytendes. En wie word getransformeer? Wie se houding teenoor Jesus, ten spyte van al die lewenslas wat hy dra, is uiteindelik die houding wat die deur vir die kloppende Jesus oopmaak? Wie se hart is aangenaam voor die lewende God?

Maar die diepste moment bly daardie “ek moet by jou tuisgaan...” “Ek kan nie anders nie”, sê die Here. “My goddelike hart dryf my uit na jou toe.” Saggeus wil Jesus sien om uit te vind: Wie is Hy? En die wonderlike dubbelsinnige antwoord is: “As jy my sien, sien jy eintlik die Een wat nie anders kan nie. Hy moet by jou wees.” Hier in die eenvoudige plek, onder die wildevyeboom, staan God oop-arms om by jou tuis te kom. Só is God se Vaderhart, gedrewe deur ontfermende liefde.

Nog so baie om te vertel van hierdie verhaal se boeiende slot... maar dan op ‘n ander keer.