Wanneer 'n mens 'n stasie verpas. Oor die sokkerspeler, die paartjie, die gesprek, die doodskiste

Op ons terugreis van ons besondere verrykende ervaring van die konferensie in Leuven, sit ons in die trein toe ‘n jong Afro-Amerikaner in ons wa by ‘n ewe jong paartjie kom sit en aan die praat raak – ten aanhore van almal rondom hulle.

Hy kom sokker speel vir ‘n plaaslike klub in België en hulle twee is op pad na ‘n troue vind ons binne minute almal uit. Hulle het eenvoudig net langs mekaar gaan sit, begin gesels en ‘n treinreis op ‘n gesellige manier met mekaar begin deel. Sommer net so. Spontaan. Hulle praat land en sand, sand en land, aanmekaar, soos vreemdelinge wat dood-nuuskierig is oor nuwe gesigte wat ‘n mens op die reis ontmoet.

Hy het die oggend geland na sy trans-atlantiese vlug van New York na Brussel. Hulle gesprek is ensiklopedies omvattend – hulle praat oor hoe duur vlugte na Amerika is, hoe goedkoop ‘n mens in Europa kan vlieg (“you need to write down the name: ‘Ryanair’”), waar ‘n mens oral met die euro kan betaal (nie in Nederland nie, lig die jong paartjie hom verkeerd in), oor rassisme in Amerika en Europa (“You know – I’m not interested in politics. I just want to play soccer. I don’t care about race. I do not see white or black or pink, I only see human beings”), oor watter lande in Europa die mooiste vroue het en dan, analiseer die drie saam voetbal, sokker, “that strange sport” cricket “which they play with a long stick” en “the real guy-sport” rugby. Hulle noem die name op waar rugby en cricket gespeel word (Asië en Australië, maar nie Suid-Afrika nie).

Dit is ‘n gesellige gesprek wat wissel tussen die sublieme en die vreemde. Nie net hulle het veel plesier aan mekaar en hul gesprek nie, maar ons word aan ons kant van die sitplek ook vermaak. Ek sit my boek eenkant en gee my oor aan wat hom so menslik hier naby ons aan die afspeel is, terwyl ek sommer my sit en verlustig aan die geilgroen landskap van België waardeur ons trein hondsdol jaag.

Dan daag die Vlaamse kondukteur op. Hy ondersoek die kaartjies van die drie gespreksgenote. Hulle is in die verkeerde wa, sê hy vir hulle. “Waarom,” vra hy, “moet hy altyd vir Engelssprekende mense sê hulle sit in die verkeerde wa?” (Ek wonder oor sy woorde...)

Maar hy jaag hulle nie uit nie. Hy het aan die regte kant van die bed uit die vere geklim, daarfdie oggend. Vriendelik, maar met ‘n patroniserende stem wys hy vir hulle die groot nommer op die wa waar ‘n mens kan lees vir watter klas dit bedoel is. Die drie maak asof hulle stokblind is en nog nooit in hulle lewe van sulke nommers gehoor het nie. Vriendelik, verdraagsaam, nie-rassisties, nie-burokraties, met aanvaarding en heel grootmoedig gee die kondukteur hulle toestemming om te bly sit net waar hulle is. Die dag word vir hulle net nog mooier. Vir ons ook.

Onversteurd en amper hartliker gaan die drie met hul gesprek voort. Die trein jaag verby stasie na stasie, die tyd gaan net so gesellig vinnig verby. Voor elke stasie kondig die stem oor die luidspreker die naam aan. Ons is rustig, want ons is voorbereid en ons word getrakteer.

Totdat die Amerikaner, ‘n ware verstrooide tiep – hy is mos net twintig jaar oud en dink net aan sokker (en mooi meisies) – by die venster uitkyk waar die trein stilgehou het en toe al ‘n minuut of wat staan. “O,” sê hy, “ek dink dit is die stasie waar my nuwe sokker-vriende my sal afhaal.” En terwyl hy besluit of sy gedagtes reg is en hy nou gaan afklim of nie, fluit die kondukteur buite sy fluitjie dat die trein gaan vertrek. Hy besluit hy sal wel afklim en haal sy twee doodskiste van koffers van die rak af.

Voor die tweede tas grond vat, sis die trein wreed hard toe die deure toeklap. En ons almal weet dat ‘n Europese trein se toegeklapte deur is stywer as ‘n oester toe. My hart sak in my skoene.

Daar is geen manier waarop hierdie gesellige, vriendelike, verstrooide jongmens nou van die trein kan af nie. Ons sit almal verbysterd die petalje en aanskou. Hy het, immers, Afro-Amerikaan, oor die wye oseaan met twee doodskiste gevlieg om dan nou net hier, op die eerste dag van sy aankoms, ‘n rampsalige koers te moet inslaan na wie-weet-waar.

Die kondukteur lig hom kalm in dat hy nou maar by die volgende stasie moet afklim – en dit is nie sommer net die volgende een nie, want ons ry ‘n Intercity trein wat nie sommer by elke plekkie stilhou nie. Dan moet hy ‘n nuwe kaartjie koop en die pad terugvat waar sy vriende hopelik nog vir hom sit en wag. Eintlik moet hy ook betaal vir die ekstra rit wat hy nou by sy treinreis maak.

Nouja, sweet tap namens hom by my rug af. Wie gaan hierdie arme kind nou help? Ek sit en wonder wat sy nuutgevonde vriende gaan doen. Maar hulle hou almal dapper koers, net so ongesteurd soos hulle spontane gesprek, dra-sleep steunend sy koffers gang af na die deur waar hulle die hele ruimte vol staan (wat, tog, pak ‘n twintigjarige sokkerspeler in sulke twee enorme koffers?).

Ons klim almal af by die volgende stasie vir ons aansluitings na elders, terwyl ek sit en wonder of ek moet inspring en uithelp. Maar dit is nie nodig nie. Die paartjie het sy tasse, die doodskiste, vir hom afgetel, hom rustig eenkant toe geneem en staan toe die treintye en bekyk. Ver van die huis, ver van alle sekuriteite, in ‘n nuwe land met ander dinge, ander gebruike, vreemde mense het hierdie verstrooide sokker-speler mense wat hulle bedagsaam oor hom ontferm. Hulle sien nie ‘n Afro-Amerikaner nie, nie ‘n vreemdeling nie. Hulle sien hom as iemand wat nou hulp nodig het. Wat as ‘n gewone, gedeelde treinreis begin het, word ‘n gedeelde lewensreis gevul met ontferming vir die een in nood.

Soms is die ramp van 'n verpaste stasie die kans vir 'n lewensles... Ek neem ‘n foto van ‘n afstand wat nogal pragtig uitkom (sien ingesluit). Dit is ‘n studie op sy eie. Hierdie drie mense, doodgewone mense wat omgee vir mekaar, uit verskillende kontinente, en iewers, op 'n afstand, die waarnemer uit Afrika. Sal dit lank saam met my dra. Daardie drie wat so intens oor die inligting konsentreer. (Net jammer ek kon daardie doodskiste nie inkry nie.)

Kan ‘n mens pessimisties oor Europa wees, wonder ek, as ek hieroor nadink in die lig van gister se blog?