Kristalnag, noem
hulle oor die wêreld heen, die historiese geleentheid van 9 tot 10 November
1938, toe die Jode in Duitsland se stede aangeval is. Oor twee dae is die
huise, skole, hospitale en besighede van Jode vernietig.
Die staat het sy stormtroepe hiervoor ingespan. Maar op die strate was daar baie, baie gewillige mede-stormers en -haters uit die burgery.
Toe is byna honderd
Jode doodgemaak, maar 30 000 mense is gevang en na konsentrasie-kampe gestuur.
Een van die meer ikoniese uitbeelding van die nag, is die volgende foto:
Stel jou voor dat jy op 'n dag in jou plek van aanbidding in jou tuisdorp aankom en dit lyk so? Die plek waar jy gedoop, getrou en waaruit jou ouers begrawe is? Deur jou eie mense, deur jou bure en jou voormalige vriende?
Later sou, nog
erger, ses miljoen Jode in die Jodeslagting sterf. Die spiraalgang van geweld, eenmaal aan die gang, word moeilik gestuit.
En dit in een van
die mees beskaafde lande van die wêreld, met een van die belangrikste
Christelike tradisies van modern tye: die land van Luther en die tuiste van die
bekendste teoloë van ons tyd.
Ondraaglik, sê
sommige Duitsers vandag nog, is hierdie geskiedenis. ‘n Mens kan nie daarmee
saamleef nie.
Op die Nederlandse
televisie is daar ‘n onderhoud met ‘n 83 jarige vrou oor die gebeurtenis. Helder, samehangend en
met ‘n beheerste waardigheid vertel sy dat sy as 8-jarige dogtertjie nog goed
onthou wat daardie aand gebeur het.
Sy was saam met
haar ouers, wat bekommerd was oor die toenemende vyandigheid teenoor hulle.
Toe hulle tuiskom,
is hulle huis in wanorde: hulle besittings is vernietig. Borde, koppies,
meubels en alle inhoud is flenters geslaan. Selfs die klavier was in stukke.
Haar ouers het haar
kort daarna Nederland toe gestuur. Sy het maar te goed geweet dit is nie regtig die
vakansie wat hulle dit genoem het nie.
Sy sou nooit weer
haar ouers sien nie.
Haar hele lewe deur
het sy nooit oor daardie ervarin gepraat nie. Eers onlangs het sy vir die eerste keer begin
om te vertel hoe sy dit beleef het. Sy doen dit sodat kinders kan aanvoel hoe
dit mense geraak het. Anders beskou hulle dit te maklik as “geskiedenis” wat
verby en afgehandel is.
Ondraaglik word dit
vir my om hierdie vrou te hoor praat van wat met haar as ‘n agtjarige kind
gebeur het.
Jy besef, met 'n gevoel van yskoudheid teen jou rugraat af, dat dit nie maar net geskiedenis was nie.
Hoe gaan ‘n mens
deur die lewe, beroof deur naakte rassisme, van jou ouers, jou tuiste en alles
wat normaalweg vir ‘n mens sekuriteit en lewensvreugde bied?
Hulle noem daardie
gebeurtenis van 75 jaar gelede “kristalnag.” Dit verwys na die stukkende glas
wat oral bly lê het nadat mense se besittings verwoes is.
In vele plekke word
vandag die beeld van ‘n stukkende glasstuk gebruik in ‘n poging om daardie nag
simbolies te herdenk.
Maar hoe beeld ‘n
mens ‘n stukkende lewe uit? Wie kan maar
selfs probeer om dit te doen?
Dit is die gevoel
wat ek kry nadat ek luister na die afgetrokke, maar dodelik intense klein
verhaal, die petits recit, van ‘n 83 jarige vrou.
Net in Duitsland? Groepshaat, rassisme, dodelike veragting van die "ander", weet ons uit ons eie geskiedenis - lank terug, maar ook onlangs - lê nie daar ver nie. Dit is naby. So naby as in ons eie hart.
