Geert Grote (ook Groote geskryf) was ‘n ware student, wat, gesien sy ryk familie, in gemak kon studeer tot hy dertig jaar oud geword het. En watter opleiding het hy nie: Hy studeer in wye reeks vakke soos teologie, filosofie, regsgeleerdheid en self medisyne. Maar hy leer ook meer oor astrologie en towerkuns. Hy was ook ‘n harde en toegewyde werker.
Hy het dus as jong man alles gehad wat sy hart kon begeer. Hy het sy lewe geniet – met veel plesier. So lekker het dit gegaan dat hy van sy vakke nie afgehandel het nie.
Maar hy het tog genoeg gehad: Opvoeding, opleiding, kennis, status, voorregte. ‘n Blink toekoms het op hom gewag. Geen wonder dus dat hy inderdaad as professor aangestel word.
En toe, in 1372 ervaar hy ‘n besondere geestelike ervaring wat sy lewe verander. Hy word dodelik siek. Hy vra selfs om die laaste sakrament te ontvang, maar die priester weier dit tensy hy sy boeke oor die towerkuns verbrand. Nadat dit gedoen is, word hy merkwaardigerwys gesond.
Die ervaring transformeer sy lewe. Dit bring hom daartoe om ‘n eenvoudige leefstyl op te soek, die meeste van sy besittings prys te gee en drie jaar in ‘n klooster te gaan bly (sonder om monnik te word) waar hy belangrike teologiese werke gelees het.
Hy begin preek, meestal vir die gewone gelowiges. En hy beklemtoon innerlike vernuwing wat met ‘n opregte passie en eerlike soeke nagestreef moet word. Hier word geen groot teologie bedink en bespreek nie. Dit is die lewenspraktyk wat nagejaag word. ‘n Mens moet jou gedurig inleef in die lewe van Jesus. Lectio divina in ‘n neutedop, ‘n fokus op die Bybel. En dan moet jy hierdie lewe internaliseer en nastreef. ‘n Mens sien hier twee groot strome saamvloei: Dit gaan vir hom om verinnerliking van Bybelse inhoude en die uitleef daarvan na buite in die praktyk.
Dit lyk nie of hy die ryke tradisie van die klassieke mistici voor sy tyd wou oorneem nie. Die mistieke strewe na eenwording met God was nie vir hom in fokus nie. Hy het veel meer prakties gesoek na die uitlewing van die liefde.
Baie mense het sy boodskap so aantreklik gevind dat hulle in groepe bymekaar gekom het en gemeenskappe gevorm het – wat hulle dan ook die Broeders en Susters van die Gemeenskaplike Lewe genoem het. Geen ampte, hoge range of magsstryde nie. Hulle het veral armoede bestry en skole opgerig. Maar in alles het hulle ‘n geestelike lewe van refleksie op die Bybel gevoer.
Mistici is nie gewild nie, maar as jy, soos Geert, dan ook nog die kollega’s van jou tyd kritiseer en boonop soveel aanhang verwerf, kry jy jou deel. En sy deel was dat hy deur sy kerklike kollegas in 1373 amptelik verbied is om te preek. Geert Grote het selfs sy volgelinge gemaan om nie te opstandig daaroor te raak nie, maar om die besluit te aanvaar.
Daar is so baie werke oor Grote geskryf. Thomas a Kempis het al begin met ‘n biografie oor hom. Waarom hier weer oor hom skryf? In my eie lees het dit my opgeval hoe min aandag gegee word aan Grote se werk op die Bybel. Die Bybel was in die hart van sy spiritualiteit. Hy het nie net self die Bybel versigtig gelees nie, maar vir hom was die belangrikste dryfkrag van die nuwe toewyding die lees van die Bybel. Sy volgelinge het onder sy leiding veral die lees van die Bybel as hul hooftaak gesien. Maar Geert Grote het nie net die Bybel opgetel en gelees nie. Dit was vir hom belangrik om ‘n betroubare Bybel te hê. Daarom het hy manuskripte van die Bybel uit kerke en kloosters versamel, hulle met mekaar vergelyk en allerhande foute in die oorgeskrewe tekste uitgeskakel.
Hier het sy besonder bekwaamheid en geleerdheid met sy praktiese geloof saamgevloei: hy het met sy pragtige kalligrafie die betroubare teks van die Bybel met die hand oorgeskryf – iets waarin hy spesifieke vir Thomas a Kempis (sien ‘n ander blog hier onder) beïnvloed het. Hierdie versigtige werk op die Bybel sou later by Nederlandse Universiteit verder gevoer word. Vandag is hierdie universiteite (soos Leiden) bekend vir hul baanbrekende werk – maar eintlik moet ‘n mens agter hulle werk die merkwaardige figuur van Geert Grote raaksien.
Ek het ‘n ruk gelede twee artikels oor Spinoza geskryf – nog ‘n meer omstrede figuur – en daarin aangetoon hoe belangrik Nederlandse universiteite in die sestiende eeu in die totstandkoming van die Bybelwetenskappe was. Deur my leeswerk oor Grote het ek besef wat die ruimte vir daardie werk aan die Nederlandse universiteit geskep het.
Dikwels word gesê dat Grote gestreef het na die verinnerliking en die uitleef van die liefde. Maar dit was nie sentimentele mooi-praatjies nie. Sy taal was dikwels in die weer in en hy het niemand ontsien nie. Maar kyk maar net na sy lewe:
In 1383 breek ‘n groot plaag in Europa uit. Geert Grote gaan op straat uit, besoek die sterwendes en die siekes in wat uiteindelik ‘n verskriklike ramp sou word. Die volgende jaar word die pes hewiger. Geert Grote, besig met die eenvoudige, praktiese verpleging van siekes, word in Augustus self siek aan die pes en sterf kort daarna. Hy is net 45 jaar oud. In die fleur van sy lewe. Jonk. Maar ‘n sleutelfiguur in die geskiedenis van die Christendom.
Ons weet nie hoe Geert Grote gelyk het nie. Maar ons het nog voorbeelde van wat hy geproduseer het:
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.