Weg van die kerk na ‘n nuwe toewyding....

Ek was nog altyd geïnteresseerd in die feit dat die Navolging van Christus wat so ‘n enorme invloed op die kerklike lewe gehad het, van alle plekke in Nederland geskryf is. Die skrywer was deel van ‘n taamlik onbekende deel van hierdie letterlike klein landjie. In hierdie deel was daar 'n paar sterk kleiner stede. Hulle word nie altyd raakgesien nie, want Amsterdam as wêreldstad met sy beroemde geskiedenis (die Here 17!) kry meestal al die aandag.

Hier in die deel van die land ontstaan ‘n godsdienstige herlewingsbeweging wat later sou uitloop op die groot reformasie van Luther en Calvyn. Dit het alles begin in ‘n paar kleinerige stede in die Ooste van Nederland.

Thomas A Kempis se Navolging van Christus kan nie verstaan word as ‘n mens nie die konteks waarin hy geleef het in ag neem nie (sien vorige blog). Dit geld veral vir die ekonomiese situasie van die Nederlandse area waar hy geleef en gewerk het. Daar was ‘n paar stede soos Kampen, Zwolle, Zutphen en Deventer wat sterk handelssentra was. Hulle was Hansa-stede, deel van die beroemde Hansa Konfederasie. Hierdie stede was nie naasteby so groot soos byvoorbeeld Amsterdam nie, maar hulle het internasionaal handel gedryf en het ekonomies vooruitgegaan. Daarbenewens was hulle mense wat hul onafhanklikheid nogal hoog geag het. Hulle het hulle nie maklik laat rond-order deur ander nie, wat ‘n mens van die kaaskoppe nogal nie verbaas nie.

In so ‘n situasie bly die geestelike lewe gewoonlik nie agter by die ekonomiese situasie nie. As ‘n mens handel dryf met ander lande, verkoop jy nie bloot hulle ware nie. Iewers word jy op baie ander fronte aan verskillende invloede blootgestel. Op die manier het byvoorbeeld baie geestelikes na die Hansa-stede gekom om vir die plaaslike mense te preek. Hulle het veral gehelp met die opvoeding van die plaaslike inwoners, maar was ook betrokke in maatskaplike opheffing van die armes.

Van hierdie werkers was veral bekommerd oor die geestelike toestand van die kerk. Hulle het sterk gevoel dat daar verandering in die kerk moes kom. Hulle het die kloosters gekritiseer oor die uitspattige lewenswyses, maar hulle wou ook dat die gewone mens ‘n geestelike verdieping ervaar. Bygelowigheid, onverskilligheid en geestelike oppervlakkigheid onder hulle tydgenote het hulle diep gekwel. Vir hulle was dit duidelik dat die tyd ryp was vir ‘n nuwe toewyding, vir wat ons vandag ‘n geestelike herlewing sou noem. Die kerk, het hulle gedink, het sy geestelike karakter kwytgeraak.

Hierdie nuwe beweging het bekend geword as die Nuwe Devosie / die Nuwe Toewyding. Hulle het veral gefokus op die praktiese geloofservaring. Hulle het veral godsdienstige getwis en intellektuele haarklowery afgewys. Vir hulle was die tradisionele praktiese Bybelse wysheid die hart van die geloofslewe. Daarom het hulle sterk klem gelê op die geestelike lees van die Bybel.

Dit is veral die fokus op die “gewone mens” wat my opval. Alles wat die priesters, monnike en geestelikes altyd moes gedoen het, het hulle geredeneer, moes die gewone mense ook kan ervaar. Hier word dikwels van die demokratisering van die geloofservaring gepraat. Die kerk gaan dus nie meer oor die hoge geestelikes nie, maar almal in die kerk moet geestelike groei en verdieping soek.

Die belangrike van al hierdie detail is dat Thomas A Kempis nie op sy eie gekom het tot die skryf van sy boek nie. Die skryf van die boek begin eintlik al voor sy tyd. Hy maak eintlik deel uit van die nuwe toewydinsgbeweging waaraan baie mense deel gehad het en waarin ‘n hartseer verhaal hom ontvou het. Hy skryf in ‘n tyd dat mense voel die kerk en teologie het hulle in die steek gelaat. Dit is ‘n treurige verhaal – hierdie wye gevoel van vervreemding onder kerklidmate. Die kerk wat die ruimte moet wees vir ‘n egte geloofsbelewing, het ‘n woestyn geword waar mense honger en dors na dieper dinge. En dit alles gebeur ook boonop kort nadat Thomas Aquinas sy hoogs geleerde teologie geskryf het. Die teoloë sou gesê het: al die antwoorde is dan daar! Vertel tog maar vir die mense meer teologie...

En tog, al die geleerdheid ten spyt, was die harte honger na ‘n nuwe toewyding, na nuwe vorme van geloofsbelewing.

Laat ‘n mens dink. Laat ‘n mens diep dink. Want die geskiedenis het die neiging om hom steeds te herhaal....