Hemelse en aardse wysheid. Oor die inhoud van spiritualiteit

Jakobus is die boek van lewenswysheid. Die wyse en verstandige mens wys uit sy goeie lewenswandel sy “sagmoedige wysheid” skryf Jakobus in 3:13. Dit is ‘n wysheid wat van “bo” kom. Hier is ‘n lysie van geestelike kenmerke wat Jakobus aan hierdie hemelse, geestelike lewenswysheid toeken: dit is

1. rein, (sonder bybedoelings, pure)
2. vredeliewend, (vredeliewend; peace-loving)
3. vriendelik, (inskiklik; considerate)
4. geseglik, (bedagsaam; submissive)
5. vol barmhartigheid (vol medelye; full of mercy)
6. en goeie vrugte, (goeie vrugte; good fruit)
7. onpartydig (onpartydig; impartial)
8. ongeveins (opreg; sincere)

Ek lees die Griekse teks en merk hoe die vertalers bietjie sukkel om hierdie geestelike eienskappe te vertaal. Ons moderne woordeskat gee nie maklik ekwivalente hiervoor aan nie. Sê dit iets van wie ons is as ons taal hierdie geestelike inhoude nie meer sommer vinnig kan vasvang nie?

Teenoor die goeie lewenswandel teken Jakobus die “aardse, natuurlike, duiwelse wysheid (aards, sinlik, demonies).” Die NIV vertaal dit as “earthly, unspiritual, from the devil.” Sulke wysheid kom nie “van bo” nie, is ‘n teken van ‘n gebrek aan spiritualiteit.

Maar kyk nou die kenmerke van hierdie aardse lewe: bittere afguns en selfsug (vers 13). In vers 16 kom Jakobus weer daarop terug. Hy wil beklemtoon hoe sleg naywer en selfsug is deur dit te herhaal. Twee keer, dus, verwys Jakobus na selfsug as ‘n kenmerk van ‘n aardse, ongeestelike lewensstyl. En elke keer verbind hy dit met naywer.

Meer nog, hy spel die gevolge uit: waar daar naywer en selfsug is, daar volg wanorde en gemene dade.

Ek sou graag baie meer wil lees oor die geestelike inhoude wat Jakobus met die goddelike lewensweg verbind. Ons praat baie oor spiritualiteit as ‘n proses waarin die mens toenemend deur God omvorm word. Die is die vorm wat eie is aan spiritualiteit: God raak die mens aan, omvorm die mens en neem die mens op ‘n lewensreis.

Maar wat beteken dit nou alles prakties? Wat neem God uit mense se lewens weg en waartoe vorm God die mens? Hoe wil God hê moet ons lyk?

Hoe lyk spiritualiteit inhoudelik? Wat is die materiële inhoude daarvan?

Net uit Jakobus se lys blyk hoe omvattend God se wil en wens vir die geestelike lewensweg is. Net uit die paar verse duik ‘n klein, ryk konfigurasie van trekke op: Vriendelikheid, bedagsaamheid, opregtheid, ontferming, vredeliewendheid.

Ek lees dit en vra – hoe dikwels praat en preek ons hieroor? En hoe vriendelik is die kerk, hoe bedagsaam die gemeente, hoe opreg die predikant en hoe vol medelye die gemeentelede?

En dan lyk dit of Jakobus heel ingrypend fokus as dit by die negatiewe kom: teenoor al die ryk eienskappe van die geestelike lewe fokus hy veral op twee negatiewe, ongeestelike trekke. En hul lyk nogal na mekaar: naywer en selfsug. Waar hulle voorkom, val dinge uitmekaar, is daar wanorde. Waar mense jaloers en selfgerigd leef, daar volg gemene dade.

Spiritualiteit, is soos Geyser dit in sy voorwoord tot sy vertaling van Thomas a Kempis se Navolging van Christus stel, die Christelike lewenskuns. Die mens word deur God aangeraak om soos ‘n kunstenaar aan sy lewe nuwe vorm te gee. En een van die vertrekpunte vir hierdie skeppingstog is om selfsug kwyt te raak – om vir die Ander te leef. Vir Jakobus is dit deel van die kern van spiritualiteit.