Selfsug en nederigheid.

Filippense 2:3 het ‘n uitdruklike verwysing na selfsug. Paulus skryf:  Moet niks uit selfsug of eersug doen nie…

Selfsug staan langs eersug. In die ou vertaling is dit “ydele eer.” Of, in die Grieks “leë” eer.  In albei selfsug en eersug is die gerigtheid van ‘n mens se lewe op jouself, op watter voordeel jy kan trek uit alles om jou.  Selfsug is om uitsluitlik vir jouself te leef.

Die onderliggende dryfkrag van selfsug is die bekende incurvatum in se, die self-ingekeerdheid. Jy is vir jouself die mooiste mens, die sentrum van die heelal, die kroon van God se skepping – eintlik goed genoeg om God te wees. Dit is die oersonde: die mens gryp na God se rol.  Skepping en skepsel wil God as Skepper se plek inneem. Dit is die groot hoogmoedsgreep van die Sataniese. In Openbaring is die vyande van God so boos omdat hulle vir hulleself aanbidding opeis en aanbidders van God verlei om ander gode te volg (Openbaring 12-13). Die draak vermom homself as God, die eerste dier vermom homself as ‘n Christus (hy het ‘n wond), en die tweede dier is ‘n vals profeet – hy boots die Heilige Gees na.  Die bose word gejaag deur die passie om God te onttroon.

Paulus verstaan dit te goed: die mens wil in ydelheid God wees. Maar Paulus gaan nog verder. Hy spel in Filippense, die vreugdebrief, vir sy lesers ‘n nog dieper insig uit. Die mens kan nooit God se rol oorneem nie. Maar ook kan die mens nooit ten koste van ander mense leef nie. Daarom is die teendeel van selfsug en ydele eer vir Paulus: Maar in nederigheid moet die een die ander hoër ag as homself.

Vergelyk nou hiermee ons daaglikse praktyk: in ons gebroke samelewings is dit ‘n keiharde stryd waarin die een die ander min, indien nie niks, gun nie.

Die Ander een is egter in ‘n gelowige konteks belangriker. Die Ander kom eerste.  Ander mense word deur die gelowige mens hoog geag en hoog vereer. Paulus spel dit so helder uit in vers 4: “Julle moenie elkeen aan sy eie belange dink nie, maar ook aan die van ander.”

Die daaglikse praktyk leer dit tog vir ons: ons kan nie ander mense beheer en stuur nie.  Mense kan nie die skepping bestier nie, vir God beslis ook nie. Trouens, nugterheid sal my leer dat ek nie eers in beheer van my eie lewe is nie.

Selfsug kan dus beter verstaan word deur dit te vergelyk met ‘n teenoorgestelde geestelike houding van nederigheid en erkentlikheid.

Dit het ek dikwels gesien: onselfsugtige mense, aantreklike mense, mense wie se lewe diep in God geanker is, is nederige mense wat gedurig vriendelik, bedagsaam en erkentlik teenoor ander is. Hulle sal hul eie belange steeds ondergeskik stel aan ander mense s’n.

Filippense 2 is tog ‘n merkwaardige spirituele teks. Want as Paulus die hoofstuk begin, paat hy oor Christus, troos, die liefde, gemeenskap van die Gees, innige teerheid en ontferming, eensgesindheid, dieselfde liefde, een van siel en sin (Fil.2:1-2).  Kyk net hou word in hierdie eerste verse godsdienstige en teologiese begrippe in ‘n geestelike ervaring ingetrek: Christus “troos”, liefde “spoor aan”, die Gees bring gemeenskap, rig koinonia op. En kyk net na sy geestelike begrippe van “innige meegevoel” en “meelewing”.  En let op hoe hy in vers 2 sy lys van geestelike waardes afsluit met “een in liefde, een van hart, een in strewe.” Dit is die taal van spiritualiteit – van mense wat in ‘n verhouding met God staan en in ‘n verhouding met ander ingetrek word, wat verander, getransformeer word, gedurig steeds in ‘n proses.  Verbind aan Christus, een en eens met ander, in die diepste en mees intieme lewenssfere – dit is waaroor geloofservaring gaan.

Maar dit is net die begin. Paulus spit maar nog net die aarde om vir wat volg. Hy, gesoute skrywer, is met sy dialogiese denke in gesprek met sy lesers. Hulle sou kon sê: Hierdie geestelike houdings en waardes waartoe hy oproep, klink mooi.  Baie mooi. Ons hou daarvan en ons geniet dit.

Maar Paulus weet die saak moet beklink word. As ons dan nie altyd verstaan uit die gewone lewe hoe onmoontlik dit is om net vir onsself te lewe nie en hoe ons ander nodig het nie, kom ons kyk dan bietjie dieper. Die geestelike gesindheid wat hy bepleit, vervolg hy dan, het diep wortels wat dit baie meer as net ‘n saak van skoonheid maak. 

Hy neem dan ‘n ou lied in die kerk oor: Filppense 2:5-11 is ‘n Christushimne wat Paulus uit die liturgiese tradisie van die gelowige gemeentes oorneem. Keer op keer het hulle dit gesing. En daarmee vir hulleself ingeanker in die gesindheid van Christus (The Mind of Christ). Ons weet tog hoe dit wat ons sing ons leef vorm en stuur. En die kerk het Christus se selflose, opofferende liefde besing om daarmee ingetrek te word in die wese van die goddelike lewe.

Hoor my lied, skryf Paulus. En vertel dan van Christus, wat hoog, aan God gelyk was. En tog, het hy hom, soos mense sou sê: “verneder.” Hy het “slaaf” geword. Aan mense gelyk - so laag het Hy gedaal. Hy het nie aan sy goddelikheid vasgeklou nie. Twee keer ondersteep Paulus hoe Christus homself verneder het.

God is só: onselfsugtig, nederig, terwyl God die belange van die ander hoër ag.  Dit is dus nie net ‘n mooi saak nie. Dit is die hart van godsdiens wat hier ter sprake is.  Want as God só is, is dit ‘n krag wat in die lewe van mense na vore wil beur. As 'n mens uit niks anders wil leer nie, leer dan tog ten minste van God.

Laat dit toe, laat dit toe – moedig Paulus aan. Maak my bly, so bly.

Filippense is die vreugdesbrief wat Paulus aan sy vriende geskryf het om vir hulle as mistagoog te laat ervaar hoeveel oneindige vryheid en vreugde daar is in self-prysgawe. 

Hoe kan dit dan ook anders wees as dat 'n mens stil raak by die lees van Filippense 2. Hier is egte spiritualiteit.