'n Mistieke ervaring maak nog nie van iemand 'n mistikus nie.

Die behoefte aan godsdiens is universeel. Alle mense het op een of ander stadium ‘n begeerte na iets gewyds. Selfs by ateïste, skryf die Belgiese ateïs, Leon Apostel, word godsdienstige ervarings nie uitgesluit nie. Die kerke kan nie godsdienstige ervaringe monopoliseer asof dit aan hulle behoort nie. En baie mense, in en buite die kerk ervaar dan ook by tye sulke spesiale oomblikke.

Leon Apostel skryf dat mense by tye ‘n behoefte het om alleen of saam met mekaar terug te staan van alles wat hulle gewone lewe besig hou om in stilte, besinning, rus en oorgawe kontak te soek met die hele werklikheid en met sy grondslae. Selfs ‘n ongelowige mens kan hierdie behoefte hê. En dikwels gebeur dit ook dat mense iets ongewoons ondervind - iets wat anders is, wat verskil van hul alledaagse belewenisse.

Die gedagte het my onwillekeurig laat dink aan die baie algemene beskrywing van spiritualiteit wat Sandra Schneiders gee voordat sy uitkom by wat Christelike spiritualiteit is. Spiritualiteit is ‘n ervaring dat ‘n mens bewustelik deel het aan ‘n integrasie-proses. Alles wat ‘n mens doen word bymekaar uitgebring en bekyk in terme van ‘n hoogste waarde. Dit is dus die oomblik van ontdekking. Maar daar is meer: ‘n Mens gee jouself bewustelik oor aan hierdie soeke na die hoogste waarde. Met ander woorde: jy ontdek hoedat jy deel is van ‘n gefragmenteerde, onrustige bestaan en jy kyk met nuwe, ander oë na alles wat jou lewe so onvervuld volmaak. Dit maak in ‘n mens die verlange na volwassenheid, na geïntegreerdheid, na gesond-wees, van volmaak-wees wakker. Jy verlang na dit wat al die los dele van jou lewe bymekaar kan bring, wat vir jou help om met 'n gemoed vol rus sin raak te sien en te ervaar. En dan word jy deel van 'n hele lang proses dieper delf, dieper ervaar.

In Christelike spiritualiteit is God hierdie hoogste werklikheid wat die lewe sinvol integreer. Die geestelike mens ontdek vele gesigte van God - in Jesus, in die Gees en in al die genadegawes vir die mens. Dit is hierdie God waarna ‘n mens met die diepste oortuiging verlang. Alles wat ‘n mens ervaar, die totale werklikheid word in die lig van hierdie Christelike perspektief beleef. ‘n Mens transendeer jouself, kyk verby jou eie lewe en sien alles in die lig van die groter geheel, van God se verhouding met die wêreld en mens. As 'n mens tog net by God kan wees, sal alles wat so deurmekaar en onhanteerbaar lyk, bymekaar kom. Om by God te wees, is dan genoeg. 'n Mens het nie behoefte aan al die los gebrokenhede wat soveel geraas in jou wakker maak nie.

Hierdie insigte raak in ‘n sekere sin selfsug aan. Die geestelike mens kan nie in homself die finale antwoord op sy geestelike verlange vind nie. Hy of sy moet altyd verby homself na iets groters kyk. Die geestelike mens besef dat daar méér is as net die gejaag van die dag. Verby ‘n mens se gejaagde lewe, moet daar stille rus wees, moet daar vrede te vind wees in die Grotere, die Verborgene.

Dit gaan dus om ‘n verhouding wat jou self transendeer.

Baie, baie mense het mistieke ervaringe. Elke mens het een of ander tyd ‘n oomblik wat hy of sy besef dat daar meer aan die lewe is as wat ‘n mens se daaglikse, gewone ervaringe te kenne wil gee.

Maar, skryf Baers, dit maak nog nie van iemand ‘n mistikus nie. ‘n Mistikus is iemand wat ‘n spesiale oomblik nie laat verdwyn nie. Hy of sy hou vas aan daardie ervaring, ondersoek dit, bedink dit en wil daarmee saam leef.

Dit is soos die tien melaatses waarvan Lukas 17:11-19 praat. Nege het die pad gevat en nooit weer teruggekyk nie. Die een, die dankbare een, het teruggekom na Jesus. Hy het besef dat daar met hom iets gebeur het wat sy lewe onherroeplik omgekeer het en hom in 'n nuwe rigting intrek het. Die oomblik wat hy, saam met die ander nege beleef het, die oomblik waarin hulle hul verlange na ontferming vervuld gesien het (vers13), was vir hom transformerend. Hy het Jesus gehoorsaam en homself aan die priesters loop wys - maar toe hy gesond was, het hy teruggekom om voor Jesus se voete neer te val en - God te dank. Hy het besef dat die oomblik van ontferming verstaan moet word as God se aanraking.

Al daardie klein, kort oomblikke in ons lewe wat vir ons van die diepere dinge ‘n kykie gee, word deur ‘n geestelike mens herkou. Die oomblikke word transformerend – dit bring ‘n nuwe lewenswyse tot stand. 

Daar is min, min wat hierdie geestelike reis aanpak. Onder die tien melaatses was daar nie een van Jesus se tydgenote nie. Nie een nie. Hulle het selfsugtig koers in hul ou lewe ingeslaan. 

Die enigste een van daardie groep wat op so 'n mistieke manier deur God getransformeer is, wat God geprys het, was, helaas, 'n Samaritaan. Hy kon nie meer die ou dinge voortsit asof alles maar net dieselfde is nie.