Die geestelike lees van die Bybel: Oor hardop lees (lectio)

By skoolkonserte en eisteddfodd’s word gedigte “voorgedra” of opgesê. En dit bly boeiend om te sien hoe verskillende mense dieselfde gedig verskillend kan aanbied.

Iemand wat ‘n geskrewe gedig goed kan voordra, help nie net om so ‘n gedig makliker te verstaan nie, maar maak dit ook vir ‘n mens ‘n spesiale ervaring. Rietfontein se leidam is ‘n pragtige voorbeeld van ‘n gewilde gedig wat iemand dan spook-agtig voordra om by die inhoud te pas. Dit word ‘n lekker, “angsaanjaende” ervaring om daarna te luister. As dit baie goed gedoen word, loop jy maar vinnig na die konsert in die donker saam met jou pa en jou ma na die motor. Die gedig se spokerigheid bly jou nog so bietjie bang maak.

Met spesiale geleenthede soos Pase of Kersfees geniet ‘n mens dit net so om na ‘n pragtige stem te luister wat Bybel-gedeeltes voorlees. Om nie te vergeet van musiek wat dit nog mooier maak nie. Dit maak die dag spesialer as ons met woorde, musiek en deesdae selfs met beelde ons kan inleef in die Bybelse teks.

Die Bybel was oorspronklik bedoel om gehoor te word. Min mense kon in Bybelse tye lees. Hulle moes daarom luister na hoe die enkelinge wat kon lees, die gedeeltes vir hulle voorlees. Joodse lesers van die Bybel het meestal in ‘n kring gesit en dan is Bybeltekste hardop aan hulle voorgelees. Jesus se luisteraars in die sinagoge in Lukas 4 het nie Bybels gehad nie. Jesus het ‘n rol geneem en vir hulle hardop daaruit voorgelees. Net so vertel Openbaring 1 vir ons dat dit ‘n boek is wat voorgelees moes word. Dit beteken dat die Bybel eintlik geskryf is om mondelings aangebied te word. As ‘n mens dus die Bybel “hoor”, ontvang jy dit in die medium waarin dit bedink is.

Selfs mense wat wel kon lees, het ook nie stil gelees nie. Hulle het eintlik die teks vir hulself half hardop gelees. Vandag kyk ‘n mens vreemd op as iemand ‘n teks half hardop lees. Ons sien dit eintlik nog net by kinders. Dit is jammer, want op die manier het “lees” dikwels vir ons ‘n brein-saak geword. Dit gebeur daarom nie maklik dat ons “hart” aangeraak word nie.

‘n Teks kry besondere betekenis wanneer ‘n mens dit hardop vir jouself voorlees. ‘n Mens is in die eerste plek daardeur meer betrokke by wat jy doen. Deur ‘n teks te lees, word ‘n mens se brein, tong, mond en jou hele liggaam betrek. Daarom maak dit sin om partykeer die Bybelse teks eers vir jouself hardop te lees. Dit help vir konsentrasie, maar dit help ook om die teks se betekenis uit te lig. Soos ‘n mens lees, moet jy die woorde weeg voordat jy hulle uitspreek. Kyk byvoorbeeld die sinnetjie: Ek loop deur die huis. Vyf mense kan die sin verskillend lees – “ek” loop deur die huis, ek “loop” deur die huis, ek loop “deur” die huis, ek loop deur “die” huis, ek loop deur die “huis” gee iets van die effek deur: elkeen van die vyf sou eintlik iets anders kon sê deur die klem te plaas op die woord wat tussen aanhalingstekens is. En dit alles gebeur net omdat die teks hardop gelees word.

Bybellees is daarom nie so eenvoudig soos wat dit klink nie. ‘n Mens moet maar goed oplet hoe jy “lees.” Dit kan nogal ‘n wêreldse verskil aan jou godsdiens maak. Dit kan ‘n Bybelse teks op ‘n spesiale manier vir ‘n mens laat lewe.

Ek het voorheen hier geskryf oor die leeshouding wat pas by 'n geestelike lees van die Bybel. As 'n mens die regte instelling het, naamlik dat die Bybel 'n transformerende godsdienstige boek is, is die vraag wat dan? 'n Regte leeshouding word opgevolg deur die eenvoudigste leeshandeling: naamlik om die teks reg te "lees". Lank voordat 'n mens die teks begin verstaan, moet jy dit eers goed hoor. En om dit goed te hoor, moet jy dit hardop lees.

Dit is interessant dat hierdie eerste stap later weer oorgedoen kan word. Dikwels gebeur dit dat 'n mens die Bybel oordink en beter verstaan. As 'n mens dan teruggaan na die teks, sal dit soms beteken jy lees dit anders as wat jy dit aan die begin gedoen het. Maar waar hierdie stap ook al inpas, die verstaan van die Bybel begin altyd eers by die eenvoudigste van alle stappe: om dit duidelik te lees.