Geskok by die lees van Lukas se verhaal oor die Emmausgangers (Luk.24).

Die verhaal van die Emmausgangers in Lukas 24:13-33 het my die afgelope paar jaar al hoe meer geboei. Lukas was ‘n uitsonderlike skrywer. Hy het vir ons die gelykenis van die verlore seun gegee – een van die mooiste verhale oor liefde en die gebrek aan liefde wat ooit in die wêreldliteratuur geskryf is. En net hy vertel vir ons die boeiende storie van Saggeus en Jesus se merkwaardige ontmoeting. Sy geboorteverhale is ook uniek, om nie eers van sy meesterlike vertelling van die Handelinge van die apostels te praat nie.

En dit is maar ‘n paar voorbeelde uit sy werke. Geen wonder mense het gedink die boek het besondere kwaliteit en gesag nie. Lank voordat ‘n mens dit ontleed het, deur net die boek te “lees” (lectio), bewonder ‘n mens dit al.

Onder al hierdie verhale, staan die een oor die twee dissipels op pad na Emmaus op die dag van Jesus se opstanding vir my al hoe meer uit – as waarskynlik die mooiste van Lukas se verhale.

Om die Emmausgangers uit te sonder, is al ‘n groot aanspraak. Maar ek doen dit om verskeie redes:

Eerstens is dit ‘n opstandingsverhaal waarvan daar net vier in Lukas se evangelie is en waarvan hierdie een verreweg die langste en mees intense een is. Lukas, net soos met die geboorte van Jesus, vertel vir ons iets oor die opstanding wat ons nêrens ander lees nie.

Tweedens kom dit aan die einde van sy evangelie. Hier is die kans vir Lukas om die hele verhaal van Jesus se lewe en bediening af te rond, tot closure te bring. En nie net die lengte nie, maar ook die inhoud van die verhaal wys dat hy deur die gebeure met die twee dissipels die verhaal van Jesus wonderlik afrond.

Derdens is dit so ‘n eenvoudige verhaal. As ‘n mens dit lees (lectio), raak iets in die verhaal jou elke keer op ‘n nuwe manier. Ons weet almal dat ‘n meester-verteller iemand is wat ‘n uitsonderlike vermoë het om iets eenvoudigs te vertel. Ons weet ook dat sulke eenvoud dikwels bedrieglik is. In werklikheid, soos ons sal sien, is dit ‘n baie komplekse verhaal met wonderlike nuanses.

Vierdens is die verhaal meesterlik in sy detail, wat 'n besondere werking op die leser het. Toe ek vandag weer die verhaal lees, tref dit my byvoorbeeld hoe die twee dissipels “ernstig” met mekaar loop en praat (vers 17). En onmiddellik daarna vertel Lukas hoe in ‘n klein detail opmerking hoe hulle “met somber gesigte” gaan staan het (ves 17). Ons kan dit nie mis nie. Ons loop saam met hierdie twee dissipels die twaalf kilometer na hul dorpie en “voel” met die lees daarvan hoe hulle deur die verborge gebeurtenisse geraak is. En behalwe dat hierdie beskrywing vir ons in ‘n bepaalde atmosfeer van radeloosheid intrek, word dit soveel aangrypender as ‘n mens dink hierdie “ernstigheid” en “somberheid” kom oor hulle nadat hulle gehoor het Jesus het verskyn aan sommige dissipels (vers 23). En as ‘n mens dit lees en jou inleef in hulle omstandighede, skryf Lukas nog verder hoe Jesus hulle vasvat oor hulle gebrekkige insig en hul traagheid (vers 25). Jesus het opgestaan, verstaan ons so maklik. Maar nie vir hierdie twee nie. Vir hulle het Jesus nie opgestaan nie. Ons “lees” van die teks raak iets in ons en maak ons onseker oor hoe ons hulle moet verstaan.

‘n Mens “lees” hierdie klimaktiese verhaal, geskryf wanneer alles waarvoor Jesus gekom het, tot ontknoping kom, dus geboeid. Lukas trek ons deur sy woorde tydloos in ‘n atmosfeer in asof daar nie twintig eeue verloop het sedert dit gebeur het nie. Dit is ‘n mistieke ervaring: ‘n mens “lees” die verhaal en jy verloor enige sin van distansie tussen die Stellenbosch waarin jy sit en lees en die Emmaus waarheen die dissipels op pad is. Want, as jy nou mooi gaan terugsit en dink, selfs net oor hierdie paar trefwoorde van somberheid, kan die blote lees van die teks jou skielik soos ‘n vuishou in die maag tref.

Skielik besef ons waarom ons so ongemaklik voel oor die twee dissipels: alles wat ons altyd van Jesus hoor, uit Jesus se mond self, uit Bybelskrywers se mond, uit God se woord, van Moses, van die profete (vers 27), van die groot Bybelverklaarders deur die eeue, van ons geloofsgenote, ons ouers, ons predikante en almal wat bydrae tot ons geestelike reis, dit alles gaan eintlik by die een oor in en by die ander oor uit.

Ons is soos hierdie Emmausgangers, gelowiges, dissipels van Jesus, maar met somber gesigte en ‘n trae gees. Hierdie twee: dit is ek.

Wanneer ons hulle storie lees, weet ons in ons hart dit is eintlik ons storie. Deur net die teks te lees, is dit asof die teks vir ons sê: hier loop jy. Hier praat jy. Hier reageer jy op Jesus se opstanding. Dit is jou traagheid. Dit is jou somber gesig.

Net om die teks te lees, is dus al ‘n mistieke ervaring (lectio en contemplatio moet dus nooit geskei word nie – selfs lectio kan kontemplatief werk). En skielik is daar iets wat in ons harte vir ons herinner om terug te blaai deur Lukas se boek. Die Gees herinner ons dat ons nie net stukkies van Lukas moet lees nie. Lectio is nie maar sommer net ‘n vinnige kykie in die Bybel nie. Ons lees volledig, want as ons so omvattende lees, word ons dieper ingetrek in die verborge werking van God se Gees. Ons lees mos Lukas se spiritualiteit, sy geestelike ervaring van Jesus – en ons mag niks daarvan verwaarloos nie. In hoofstuk 1 lees ons hoe versigtig Lukas al hierdie dinge gaan ondersoek het. Nie om ‘n historiese boek aanmekaar te slaan nie, hoewel dit sekerlik vir hom nie onbelangrik was nie. Maar sodat ons “seker kan weet” dat alles waaroor ons onderrig is, “betroubaar is” (Luk.1:4). Lukas trek ons in deur sy meesterlike vertelling om met ons oor ons geloofstryd te praat. Daar is baie dinge waaroor ons wonder, waaroor ons ernstig loop en gesels. Daar is groot dinge in ons lewe wat ons gesigte somber laat lyk. Maar as ons tog net lees, goed lees, sal ons God se verborge werking wel ervaar, tot sekerheid kom.

Onmiddellik dus, as ons die teks “lees” verander iets in ons. Ons is nie meer net belangstellende lesers nie. Ons is betrokke lesers. Ons wil nou “meer” ervaar, meer “lees”, mediteer, bid en kontempleer. Ons is deur ons lees geprikkel, vasgevang in ‘n geestelike proses, wat nog lank nie geëindig het nie. En daarom sal ons meer aandag aan die Emmausgangers moet gee – aan al die baie ander dimensies van hierdie verhaal wat so ‘n sterk houvas op ons begin kry het. Hopelik kan ons dit in die volgende blogs doen.

Deur die teks te “lees” word ons so ingetrek, so betrek, dat ons sê: Wat nou? Hoe nou gemaak met ons skok en ontnugtering? En daarmee begin ons geestelike reis in al sy baie fasette.