Om Jesus te sien sonder om Hom te herken. Oor die leegheid van ons godsdiens.

Die verhaal van die Emmaus-gangers is in meer as een opsig pragtig. Luke as meester verteller het geweet hoe om sy teks goed te skryf. Deel van die teks se skoonheid is te vinde in die manier waarop Lukas die verskillende dele daarvan in ‘n balans met mekaar plaas. As ‘n mens dit versigtig lees, sien ‘n mens hoe netjies Lukas dit opgebou het:

Die storie begin en eindig met ‘n beskrywing van die twee dissipels op weg. In vers 13 word vertel hoe hulle op die opstandingsdag, laat middag, (“dieselfde dag”), na hulle dorp, 12 kilometer weg van Jerusalem reis terwyl hulle in ‘n diep gesprek met mekaar gewikkel is. Die gedeelte eindig terwyl hulle na Jerusalem terugkeer, maar dan praat hulle met die ander dissipels oor hul ontmoeting met Jesus (verse 33 tot 35). Hulle vertrek “van Jerusalem” en keer terug “na Jerusalem.” Lukas beklemtoon hierdie reis-motief baie versigtig en maak seker dat ons sien dat dit ‘n reis weg van Jerusalem en terug na Jerusalem is. Hy herhaal die motief in vers 32 waar die dissipels self vertel wat met hulle gebeur het “toe hulle op pad was.” En in vers 35 vertel hulle wat met hulle “op pad” gebeur het. Die verhaal van die twee dissipels is dus ‘n reisverhaal. En dit pas, weer eens, goed in in die geheel van Lukas se Evangelie en Handelinge. In die Evangelie reis Jesus byvoorbeeld van Lukas 9:51 na Jerusalem om “opgeneem” te word (in die hemel), wat dan ook uiteindelik aan die slot gebeur (Luk 24:50-53 – vergelyk vLuk 24:26 waar Jesus self praat oor sy “heerlikheid ingaan”). As ons dit onthou, word die Emmaus-episode nogal dramaties en veelseggend: Lukas omsluit die verhaal deur ‘n reis-raamwerk om daarmee eintlik te vertel dat hulle Jesus se reis na die hemel vanuit Jerusalem nie meer verwag het nie. Hulle geloof is dus tot niet. Hulle verlaat Jerusalem, die plek waar alles tot ‘n hoogtepunt sou kom. As ‘n mens vanuit Handelinge hierna kyk, het hulle amper nie gedeel in die groot getuienislewering tot aan die eindes van die aarde nie (Hand.1:6-8). In Handelinge reis mense die wêreld in, vanuit Jerusalem, om die groot vernuwing aan te kondig. Die klein reisverhaal van die Emmausgangers word nog meer dramaties as ons dit in die lig van die groot reisverhaal sien: hoe God Jerusalem gebruik as die knooppunt vir die groot dinge van die Here. En byna-byna is die Emmausgangers hul aandeel in hierdie dinamiese gebeure kwyt – was dit nie vir Jesus wat hulle gaan haal het nie. Ons herken dadelik hierin ‘n dieper element: hulle reis is ons geestelike reis. En ons geestelike reis het sy dieptes van moed en hoop opgee. Maar gelukkig is daar Een wat ons agterna sit en kom terughaal....

Maar dit is nog net die buitenste raamwerk van die verhaal. Daarin voeg Lukas nou ‘n verdere raam wat netjies gebalanseer is. In die nuwe deel, terwyl die twee op reis is, kom Jesus by en sluit by hulle aan (Hy reis steeds agter sondaars aan!). Maar hulle herken hom nie (soos altyd...; verse 15-16). Daar is hierdie merkwaardige opmerking: Hulle oë is weerhou, sodat hulle hom nie herken het nie. Lukas maak seker dat ons sien hoe geslote hulle is vir wat hulle voor hulle sien. Hierdie gedeelte word gebalanseer met verse 31-32. Wanneer Jesus die brood vir hulle breek, gaan hulle oë oop. Gebrek aan sig kontrasteer met die sien en herkenning van die goddelike.

Daar is dan nog ‘n derde raam wat binne in die tweede raam ingebou is: Op ‘n seker stadium van die reis nader Jesus hulle (al herken hulle Hom nie) en vra hulle uit oor hul gesprek. Hulle gaan dan met ‘n somber gesig staan (vers 17). Weer eens balanseer Lukas dit met ‘n gedeelte in verse 28-29. Hier nader die twee dissipels vir Jesus: hulle wil hê Hy moet by hulle bly. Hulle gaan sit aan tafel en Jesus breek brood vir hulle. Jesus sluit aan by hulle, wat kontrasteer met Jesus wat verder wil reis. Jesus praat met hulle, wat kontrasteer met hulle wat met Jesus praat en hom uitnooi om oor te bly.

In die middel van die storie is ‘n direkte gesprek wat uit twee dele bestaan – maar nou tussen die twee dissipels en Jesus. Dit is ‘n hoogs ironiese gesprek: hulle praat met Jesus oor die afwesige Jesus! Die leser is so bietjie verslae: hoe is dit moontlik dat hulle kan praat met Jesus sonder om hom te herken? En kyk net hoe bly hulle aanmekaar en praat met Jesus. Vanaf vers 19 tot 24 praat hulle – en nog meer ironies, die gesprek met Jesus is oor die leë graf. Kon hulle dan nie eers vir ‘n oomblik die kloutjie by die oor bring nie, veral omdat hulle van die leë graf geweet het? En selfs nog meer ironies eindig hulle gesprek: die ander dissipels in Jerusalem wat by die leë graf was, het Jesus nie “gesien” nie. Hulle sien Jesus, maar sien Hom ook nie. Hulle gepraat word dan gebalanseer met Jesus se antwoord as die tweede deel van die gesprek. En Jesus praat deur die Skrif, soos hy gedurig gedoen het toe hy nog met hulle was. Hy doen eksegese, hy verklaar die Bybel. Hy “mediteer” met hulle oor die betekenis van God se Woord.

Lukas vertel dus vir ons ‘n storie van twee dissipels wat wegloop van die plek waar Jesus die einde van sy aardse lewe verwag het en die begin van die nuwe dinge van God sou gebeur. Terwyl hulle al pratende reis, kom Jesus by – maar sonder dat hulle Hom herken. Hulle praat met Jesus. Hulle word deur Jesus gehelp met verduidelikings. En tog, ervaar hulle nie ‘n uitweg uit hul ellendige somberheid nie. En dan kry hulle ‘n laaste kans. Jesus toets hulle. Hy maak of hy wil verder reis, weg van hulle. Maar hulle nooi hom binne, teen skemeraand, as dit reeds op hul geestelike reis donker word. En Jesus deel hulle gasvryheid, terwyl Hy ook weer die een is wat die Gasheer word. Hy gee vir hulle ‘n teken: hulle kan die breek van die brood beleef. En dan val die skille van hul oë en is hulle weer terug op pad na Jerusalem om oor Jesus te getuig.

Deur die verhaal so te ontleed, daaroor te mediteer, die betekenis daarvan ook op formele vlak te ontrafel, ontdek ons meer van die doel daarvan. Voorheen het die twee dissipels gehoor van die leë graf. Maar die ervaring het nie die dissipels getransformeer nie, al het Jesus hulle jare daarop voorberei. Daardie episode eindig met die opmerking dat hulle Jesus nie “gesien” het nie (vers 24). Nou, met hierdie verhaal, word Jesus vir die eerste keer gesien. Maar selfs hierdie “sien,” vertel Lukas, is nog nie transformatief nie. Die egte verandering en omvorming kom eers wanneer hulle aan Jesus herberg gee, met hom aan tafel gaan, die brood gebreek word. Al hul gepraat, al Jesus se gepraat bring nie die omvorming nie, totdat die brood breek. Deur so na te dink besef ons ook meer van die antwoord op ons skokkende ervaring dat die Emmausgangers ‘n spieëlbeeld van ons eie geestelike reis is: ons hoor van wonderbare dinge oor Jesus, maar ons sien hom nie. Ons sien Jesus, ons praat met Jesus selfs, maar ons herken hom nie. Wat is die oplossing? Daar moet aan ons die verborge moment gegun word, die oomblik wanneer Jesus uit genade vir ons voed, dat ons tot herkenning kom en omkeer na waar God ons wil hê. Maar al kan ons dikwels nie die genade afdwing nie, kan ons bly soek daarna, vir Jesus bly uitnooi – al wil Hy skynbaar aanreis sonder ons.

Deur ons versigtige lees van die teks word ons gebring by die punt waar ons die kontemplatiewe kan kontempleer – hoe ons, op ons geestelike reis, die goddelike kan “aanskou,” hoe ons antwoorde kan vind op die skokkende ervaring dat ons, soos die Emmausgangers, naby aan Jesus kan wees sonder om dit te besef en sonder dat dit ‘n duit verskil aan ons lewens maak.