Wat is mystiek? Nog 'n paar beskrywings.

Ek het al uitgebreid geblog oor maniere waarop die mistieke ervaring en weg beskryf word. Daar is baie sieninge hieroor. Een van die volledige, betere, maar moeilike uiteensetting is gegee deur Kees Waaijman in Encyclopedie van de Mystik, wat ek ook voorheen hier bekyk het.

Dit bly egter altyd verrykend om weer te sien hoe ander mense mistiek verstaan. Ek loop weer ‘n paar sulke siening op die webwerf, http://www.zinrijk.nl/mystiek, raak wat weer sekere waardevolle punte uitlig. Hier is dit, in Afrikaanse vertaling:

Streng skryf oor die westerse mistiek in 1982:

Mistiek is om deur die Goddelike aangeraak te word, d.w.s. deur iets wat groter is as onsself. Alle mense het hierdie ervaring al gehad. Hierdie aanraking word iets wat ‘n mens se hele lewe bepaal en wat ‘n mens daartoe bring om op ‘n geestelike reis te gaan waarin ‘n mens oop is vir en verlang na die Goddelike aanraking. Die mistikus reageer op die Goddelike aanraking en doen mee. Dit is egter ook ‘n reis wat steeds weer verdieping bring. Op hierdie geestelike reis ontdek die mistikus gedurig nuwe dieptes. En hierdie ontdekking werk deur op sy of haar hele godsdienstige lewe.

Mommaers skryf in 1977:

Die mistikus is iemand wat op ‘n oorweldigende manier die teenwoordigheid ervaar van iets wat groter as hy of sy is, en wat veel meer werklik as hy of sy is. Die “normale” werklikheid word deursigtig: die mistikus sien deur die normale werklikheid heen ‘n ander, dieper werklikheid. Saam hiermee ervaar die mistikus hoe sy eie “ek” op die agtergrond raak en verdwyn. Sy/haar ingekeerdheid in haar-/homself word deurbreek en opgehef.

Underhill, weer, beskryf dit as volg:

Mistiek bring tot uitdrukking die ingebore tendens van die menslike gees tot volmaakte harmonie met die transendentale orde. In die groot mistici is dit ‘n tendens wat stadigaan beheer oor sy of haar lewe oorneem en sy bewussyn in beslag neem. Dit is ‘n dinamiese proses, nie ‘n intellektuele haarklowery nie. Die mistieke bewussyn is die hoogste vorm van ontwikkeling van die menslike bewussyn.

Dit beteken nou nie dat die mistiek iets ekstaties of sensasioneel, of selfs ‘n swewerig ervaring is nie:

Borchert skryf in 1984 in die lyn:

Mistiek is nie so uitsonderlik nie. Daar is wel soms uitsonderlike ervaringe en daar is ook ‘n paar “groot mistici”. Maar daar is baie onopvallende mistieke ervaring en mense wie se lewens gerig is op die mistiek. En dan is daar nog vele ander mense wat mistieke ervaringe aanhoor en weet waarom dit gaan.

Louis Dupre, weer, skryf as volg oor die onopvallende mistiek:

Ons ken almal ervarings wat lyk op mistieke belewenisse. Dink maar aan die nabyheid van die Verborgene tydens kersfees, aan die onverklaarbare vreugde van Paassondag, of aan die stilte van ‘n verlate kerk oor die middaguur. Dit is gewone ervaringe, maar hulle is verwant aan die mistieke ervaringe waaroor die meesters van die geestelike lewe praat. .

Hier is die Nederlandse oorspronklike:

Mystiek is het geraakt zijn door het Goddelijke (= iets dat ons overstijgt; alle mensen kennen de ervaring daarvan wel) als allesoverheersend godsdienstig ideaal (dus de mysticus dóet er iets mee, gaat een mystieke weg!), waarin en waardoor voortdurend nieuwe diepten ontdekt worden => levende inspiratie voor andere aspecten van godsdienstig leven (liturgie, ethiek, dogmatiek).

- J. Streng, 'Voorbij het denken. Verkenningen in de westerse mystiek', Haarlem 1982² -

De mysticus is iemand die op een overweldigende wijze de tegenwoordigheid ervaart van iets dat hemzelf overstijgt en veel werkelijker is dan al hetgeen men doorgaans voor werkelijk aanziet. De 'normale' werkelijkheid wordt transparant voor een andere, uiteindelijke werkelijkheid.
   Een tweede kenmerk, dat complementair met het vorige gepaard gaat: de mysticus voelt zijn ikheid verdwijnen, zijn opgeslotenheid in zichzelf wordt opgeheven.

- P. Mommaers, 'Wat is mystiek?', Nijmegen 1977 -

Mystiek is de uitdrukking van de ingeboren tendens van de menselijke geest naar complete harmonie met de transcendentale orde toe, hoe deze orde theologisch ook opgevat mag worden. Deze tendentie neemt in grote mystici geleidelijk aan het hele bewustzijn in beslag. Beslissend is verder nog dat het hierbij gaat om een levend proces, en niet om intellectuele speculatie. Het mystieke bewustzijn is de hoogste vorm van ontwikkeling van het menselijk bewustzijn.

- E. Underhill, 'Mysticism', New York 1974 -

Soms vragen mensen mij wel eens: "Waarom zouden wij mystieke teksten lezen? Is dat niet heel zweverig, ver weg van ons gewone, alledaagse bestaan?" Onderstaande citaten kunnen hier wellicht een antwoord op geven:

Mystiek is niet zoiets uitzonderlijks. Er zijn uitzonderlijke mystieke ervaringen te melden en er zijn een beperkt aantal 'grote mystieken', maar onopvallende mystieke ervaringen en mystiek georiënteerde levens, die zijn er vele. En mensen die zich herkennen in mystiek zonder zelf herinneringen te hebben aan sterke ervaringen, die zijn er nog meer.

- Bruno Borchert in "Tijdschrift voor het gezin", 1981/4, p.90-92 -

We kennen allen ervaringen die verwant zijn met de mystieke beleving. Denk maar aan de nabijheid van het mysterie tijdens een kerstnacht, aan de onverklaarbare vreugde van een paasmorgen of aan de stilte van een verlaten kerk op het middaguur: zo bescheiden als ze zijn, zijn ze niettemin verwant met de mystieke ervaringen waarover de meesters van het spirituele leven spreken.

- Louis Dupré in 'Licht uit licht. Een inleiding in de christelijke mystiek', Kapellen 1983, p.12.