Mense sukkel om "spiritualiteit" uit te spreek. Oor Spiritualiteit en teologie.

Dit val my steeds op hoe mense “struikel” oor die woord “spiritualiteit.” Dit is vir ‘n Afrikaanse oor ‘n vreemde woord. Onlangs is ek by mense wat vir my vra: “Nou waaroor gaan spiritualisme?” Ek het dadelik teruggeskrik van so ‘n vraag. Die eerste reaksie was: “Nee, ek werk nie met spiritualisme nie, dit gaan vir my oor spiritualiteit. Spiritualisme het allerhande konnotasies soos die oproep van geeste, kontak deur mediums met die geesteswêreld en al sulke bizarre verskynsels.”

Min mense sukkel egter om te verstaan dat jy ‘n teoloog is wat met teologie werk. Nie dat hulle bietjie versigtig is vir ‘n teoloog nie. Vir heelwat mense is ‘n teoloog ‘n slimmerige ou wat taamlik baie kan sê oor wat ‘n mens behoort te glo en wat nou nie aanvaarbaar is nie. Teoloë is mense wat een of ander teorie oor die Bybel bedink, gewoonlik in ‘n bepaalde tradisie (Protestants, Gereformeerd, Luthers, Katoliek of Charismaties). Hulle kan vir jou mooi verduidelik wat “geloof.” die “nagmaal”, die “doop” en vele ander onderwerpe is. Hulle ontwerp na aanleiding van sekere groot denkers in hulle tradisie ‘n teorie aan die hand waarvan hulle sekere inligting en antwoorde oor die Bybel kan verskaf. Laat Jesus nou egskeiding toe of nie? Kan ‘n mens aborsie goedkeur of nie? Wat is die Bybelse siening oor die verhouding tussen kerk en staat? Dit is die soort van vrae waaroor teoloë hulle ondere andere mee besig hou. Dit is vrae oor hoe ons moet dink en hoe ons “reg” moet leef.

Spiritualiteit is anders as teologie. Hoewel ‘n mens in Spiritualiteit sekerlik ook teologies besig is, is ‘n mens se fokus anders. Spiritualiteit stel belang in wat gebeur wanneer mense glo en hoe glo mense, meer as die teologie wat veral wil weet en praat oor die dinge wat mense glo. Spiritualiteit vra: Wat is mense se ervaring wanneer hulle deur God aangeraak word? Wat gebeur, hoe groei hulle geloof, hoe verander dit hulle lewe, hoe raak dit hulle godsdiens? Maar daar is ook ‘n verdere belangrike motief, soos Schneiders dit sien: spiritualiteit stel nie net belang in hoe gelowiges omvorm word deur God nie, maar die mens wat meer wil weet oor die ervaring van God by ander mense, stel homself of haarself oop om verander te word. Deur te sien wat met ander gebeur, word die student van Spiritualiteit self ‘n veranderde mens. Hy of sy word geraak, beïnvloed, betrek en meegesleur deur wat met ander gebeur. Daar is ‘n empatie, ‘n oopheid, ‘n bereidwilligheid om die ander een ruimte ge gee en om deur die transformasie van die ander verryk te word. Spiritualiteit wil baie meer as kennis verwerf, baie meer as net nuuskierig vra wat gebeur wanneer ander glo – dit wil veral vra hoe word ek geraak deur mense vir wie God so merkwaardig aanraak en verander..

Schüssler-Fiorenza het ook oor die studie van godsdienstige ervaring geskryf as iets wat spesiaal is. Ons kan nie ander mense se ervaring van God verstaan en beleef as ons ervaring nie oorvleuel met hulle s’n nie. ‘n Mens kan byvoorbeeld nie die boek Openbaring begryp as jou wêreld nie iewers kan identifiseer met die lyding, angs en benoudheid wat die lesers van Openbaring beleef het nie. Jou ervaring en hulle ervaring is nie identies nie, maar is soortgelyk. En daarom kan ‘n mens troos en moed put uit die boodskap van Openbaring. 'n Spirituele lees van Openbaring sal daarom nie fokus op die christologie, die duisendjarige vrederyk, die 144,000 en hulle identiteit nie, maar op die geloofsituasie in die boek: waarom wil die skrywer met sy lesers kommunikeer in hul unieke situasie en geloofsreis - en hoe word ons dan so meegevoer deur wat in hierdie boek geskryf is?

Spiritualiteit kyk na hoe mense vir God ervaar. Luther was ‘n toegewyde katoliek wat iewers op ‘n dag radikaal in sy diep godsdienstige belewenis verander is. Soos Paulus was hy ook intens godsdienstig wat roerend en soekend na God gevra het. En dan, op ‘n dag, raak God hulle aan en hulle sien die lewe totaal anders. Die Gees van God neem hulle in ‘n totaal ander rigting. Ons sien hoe hulle God op ‘n nuwe manier ervaar. Luther het Paulus bestudeer en toe hy Romeine 1 gelees het, het hy skielik in ‘n oomblik van helder lig gevoel wat Paulus gevoel het: hoe God se genade ‘n mens vry kan maak en jou angs in ‘n diepe liefde kan omsmee. Luther se lewe het oorvleuel met Paulus s’n. Later het Luther dit alles in teologiese werke uitgewerk en Spiritualiteit sal hierdie teologie in die lig van Luther se geestelike ervaring wil verstaan. Maar uiteindelik gaan dit om die konkrete ontmoeting met God in die lewe van mense wat geworstel het om God se wil te verstaan. Nie wat hulle teologies netjies uitgelê het, is die eerste fokus van Spiritualiteit nie. Die eerste fokus is hoe die ervaring van God hulle getransformeer het en ‘n nuwe geestelike reis met God begin het. Luther die Katoliek het Luther die Protestant geword. In die proses het hy sy eie geestelike reis begin wat hom baie verder geneem het as wat Paulus se reis verloop het. Hy het vir Paulus gelees en gevra hoe Paulus se toewyding aan God sy lewe as ‘n rooms-katolieke priester beïnvloed. En hy het uiteindelik 'n groot prys betaal om sy nuwe ervaring van God so te verkondig dat ander daardeur bevry kon word. Op die manier het Luther die Rooms-Katoliek Luther die Protestant geword.

Dit alles beteken vir my dat Spiritualiteit ten nouste verweef is met konkrete belewenisse. Ons dink na oor die lewens van mense wat deur God geraak is en met God ‘n geestelike reis begin waag het omdat ons oop is dat dit ook met ons kan gebeur en dat ons ook gereed is om so ‘n reis te begin.

Dit alles beteken dat ons geloofsreis nie los staan van hoe ander mense God ervaar het. Daar is ‘n interaksie van baie momente tussen ons ervaring van God en ander gelowiges s’n, maar op die ou end is elkeen van ons se eie geestelike reis totaal uniek. Gelukkig. Want dit illustreer vir ons hoe spesiaal God se verhouding met mense is. God bring mense nie maar net om sekere belangrike dinge oor God te dink nie. Maar elkeen van ons word geïnspireer om nuut en vars in die geloof met God te wandel. Dit is baie opwindend, maar dit is ook uitdagend. Ons moet nie nuwe wyne in ou sakke gooi nie....

Eintlik is Spiritualiteit ‘n pragtige woord as ‘n mens dink aan hoe Jesus die Gees vir sy volgelinge beloof het en bygevoeg het dat ons groter dinge sal doen wanneer die Gees oor ons kom. En die kerkgeskiedenis wys dit vir ons uit: toe die Gees (die “Spirit”) mense getref het, dwarsdeur Handelinge heen, het daar elke keer merkwaardige dinge gebeur. Dit is hierdie merkwaardige dinge waaroor ons gedurig nadink in Spiritualiteit sodat ons ook gereed is om met God op reis te gaan soos ons voorgangers in die geloof wanneer die Gees op ‘n dag deur ons lewens waai.

Spiritualiteit gaan oor die Heilige Gees - oor ons verwondering dat die Gees waai waar Hy wil en oor ons afwagting dat die Gees ook in ons lewens waai.