Ruusbroec en die gevare van die mistiek

Sheldrake het ‘n kort maar interessante bespreking van die vlaamse mistikus, Ruusbroec (sien elders op hierdie blog) – een van die grootste mistici van alle tye. Ek lees Sheldrake se beskrywing veral vanuit die hoek van die kompleksiteit van mistiek. Mistiek kan op baie maniere verstaan word, maar mistici kan ook dikwels ten onregte van dwalinge verdink word. Vanuit hierdie hoek tref sekere aspekte van Ruusbroec se mistiek, soos Sheldrake dit verstaan, my.

Ruusbroec wat in die veertiende eeu leef, het eers op ‘n baie laat leeftyd, toe hy al vyftig was, die kontemplatiewe lewe opgesoek toe hy in ‘n klooster ‘n nuwe gemeenskap saam met twee vriende gevorm het. In Sheldrake se bespreking tel ek weer sekere nuanses oor die mistiek op wat ‘n mens steeds weer in gedagte moet hou.

Mistiek het baie kante en dimensies. In die geval van Ruusbroek soek hy afsondering op omdat hy groot waarde heg aan die eenheid met God. Vir Ruusbroek word die mens volledig een met God sodat die mens op God lyk. Maar hier moet ‘n mens onderskei tussen ‘n natuurlike eenheid met God waarin die mens in God opgaan en ‘n Goddelike natuur kry (wat Ruusbroek duidelik nie nastreef nie) teenoor die ander sy, waarin die mens deel kry aan God in ‘n gemeenskap van liefde. Dit is vir my ‘n waardevolle onderskeid: ‘n mens word ononskeidbaar en wesenlik verenig met God se liefde. Die mens dra die liefdesbeeld van die Drie-enige God in hom of haar.

Hieroor het Ruusbroec baie gedink – dit was vir hom ‘n saak wat hy van alle kante beskryf het. ‘n Mens sou kon sê dat hy hieroor meer teologies as bevindelik nagedink het. Die deelname aan die Goddelike liefde was vir hom ‘n belangrike kwessie vanuit ‘n teologiese hoek. Sy liefdesmistiek is vir hom nie maar sommer net ‘n verbygaande item op sy agenda nie. Die wese van kontemplasie is om opgeneem te word in die liefdevolle teenwoordigheid van God. Al bly God God en die mens mens, is daar ‘n intieme band tussen hulle wat hulle op die allernouste manier met mekaar verenig.

Die ander saak wat my tref in Sheldrake se bespreking van Ruusbroem is die klem wat Ruusbroek daarop lê dat kontemplasie nie wêreldontvlugtend is nie. Om te leef in ‘n intieme eenheid met God transformeer ‘n mens se lewe en laat jou deel aan die gemeenskap van gelowiges. Om met God een te word bring vir 'n mens ‘n nuwe lewe in die kerk en die wêreld.

Ruusbroec is dus ook ‘n mistikus wat nie misverstaan moet word nie. Sy mistiek vier die band tussen God en mens wat in die liefde bestaan en wat die mens ‘n verantwoordelike, liefdevolle persoon teenoor ander maak. Hy is duidelik skepties teenoor ‘n verwronge, selfs gevaarlike mistiek.