Wednesday, January 13, 2010

Uncle Tom's Cabin en die Kwakers - oor die kontemplatiewe en die morele

Ek het in die vakansie-tyd “Uncle Tom’s Cabin” deur Harriet Stowe gelees. Mense dink Thomas A Kempis se Navolging is die gewildste boek naas die Bybel, maar baie beweer dat die boek van Stowe oor 'n getroue slaaf die mees gelese boek in Amerika naas die Bybel in die negentiende eeu was.

Dit bly ‘n merkwaardige boek wat deur historici dikwels genoem word as ‘n mylpaal in die stryd om die vrystelling van slawe. Blykbaar het Abraham Lincoln, wat Stowe ontmoet het, glo gesê: “So dis die vroutjie wie se boek ‘n oorlog begin het” en daarmee verwys het na die oortuiging dat die boek 'n oorsaak of 'n groot faktor in die Amerikaans Burger-oorlog was.

Dit was 'n hoogs merkwaardige boek, wat 'n gemeenskap vir maande lank in oproer gehad het en mense tot diepe nadenke oor 'n onmenslike sisteem van slawerny gebring het. Dit het my nogal aan Poppie Nongena van Elsa Joubert laat dink.

Ek het wisselende emosies gehad toe ek die boek gelees het. Toe ek hom optel, nadat ek vir jare gelees het hoe huidige lesers die boek se paternalistiese en stereotipiese beeld van Afro-Amerikaanse slawe met mening verwerp, was ek vol argwaan en vooroordele. Mense is vandag baie ongelukkig hoe neerbuigend die boek eintlik oor swartmense praat, al is dit so ontfermend oor hulle. Hulle praat soos baie van die kritici wat deesdae kwaai is oor baie van ons ouers wat gepraat het oor getroue bediendes as “ons eie ou aia” wat die gesin so “getrou” gedien het, maar wat volgens die kritici intussen hierdie bediendes uitgebuit het deur vir hulle ‘n minimale loon te betaal en ‘n minderwaardige lewensstyl te laat voer.

En terwyl ek die boek gelees het, was ek soms liederlik afgesit deur sekere van die uitsprake in die boek. Daar is darem gedeeltes in wat lelik meerderwaardig en neerbuigend is.

En tog is daar besonder roerende dele en beskrywings in die boek. Dit is geen wonder dat die boek soveel opslae in die negentiende eeuse Amerika gemaak het. Die behandeling van slawe, beskryf aan die hand van werklike verhale, is skrikwekkend – en dit is moeilik om te dink dis dinge wat skaars twee eeue gelede gebeur het.

Maar wat my ook opval is hoe godsdiens gedurig in die boek na vore kom en ‘n sterk bron van transformasie word. Dit is aangrypend om te sien hoedat spiritualiteit in die boek aan die orde gestel word (o.a. deur die herhaalde verwysings na Metodistiese lieders). Maar godsdiens het nie net die onderdruktes innerlik sterk gemaak nie. Dit het onreg heel prakties beveg. Een gedeelte van die boek gaan oor die Kwakers in Amerika wat ‘n slaaf help om te ontsnap van sy agtervolgers. Die boeiende is egter dat hulle een van die agtervolgers en jagters van die slawe, ‘n gewetenloses skurk wat ernstig gewond word, ook in hulle gemeenskap opneem en versorg totdat hy genees is. As gevolg van die Kwakers se ingryping, kon die slawe hul vryheid vind, maar het die gewetenlose skurk verander sodat hy nie meer slawe gejag het nie. So genees hul toewyding aan God en aan ander nie net die wat veronreg word nie, maar transformeer dit ook die een wat die onreg pleeg.

Die Kwakers, of die Godsdienstige Gemeenskap van Vriende, is by uitstek ‘n mistieke groep. George Fox (1624-1691) was oortuig, skryf Sheldrake, van ‘n oneindige oseaan van lig en liefde in ‘n mens se innerlike wat jou duisternis oorwin. In elke mens is daar die teenwoordigheid van die goddelike Lig wat vir ‘n mens durende, innerlike vrede laat beleef. ‘n Mens ervaar God direk en dit vra van ‘n mens persoonlike heiligheid. Maar naas hierdie innerlike dimensie het Fox ook ‘n eenvoudige, gedissiplineerde en etiese lewenswyse beklemtoon. Byeenkomste vind in stilte plaas waar almal in rustigheid in die teenwoordigheid van God is. Daar is ook geen meerdere leiers nie – almal is op gelyke vlak in die teenwoordigheid van God. Maar vir Fox is dit veral die uitwerking van hierdie mistieke band met God as die Lig wat belangrik is: Kwaker-spiritualiteit is “intens kontemplatief” skryf Sheldrake, maar terselfdertyd ook hoogs eties. Vandaar die groot strewe na vrede en sosiale geregtigheid. Dit is dus heel duidelik deel van die Kwaker-denke om slawe te beskerm, maar om ook hul vyande en agtervolgers te versorg as hulle in nood is. Dit is ‘n wonderlike voorbeeld van die trefkrag van mistiek – nie net na binne nie, maar ook na buite.

Die Kwakers het ‘n sentrum in Kaapstad wat groot werk op die gebied van vrede-navorsing doen. Hulle reputasie as hoogs etiese, maar ook kontemplatiewe mense, is wyd bekend. Teenoor die Puriteine wou hulle nie net moralisties wees nie, maar ook aan die dieper, kontemplatiewe dimensies van godsdiens vashou. By hulle kry ons dus twee opvallende pole – die kontemplatiewe en die morele. Maar die morele kom by uitstek uit in die soek na vrede en die oplossing van konflik.

Ek stel belang in hierdie beweging, vandaar my werk oor ‘n Spiritualiteit van Vrede en my artikels wat ek nou al daaroor geskryf het. Maar ek stel ook belang omdat konflik so geïnstitusionaliseerd geraak het in ons kerke en onder beskaafde mense. ‘n Mens hoor elke dag van bittere verdeeldheid en stryd onder gelowige mense onderling. Ons smag na vrede, maar om een of ander rede ontbreek vrede op groot skaal in ons lewens.

Ek is geroer deur Uncle Tom’s Cabin. As ek al die slegte dele in die boek uitsny, bly daar genoeg oor om vir my verder te oortuig dat die Evangelie, hoe krom en skeef ook al onder mense beleef, besonder kragtig is om onreg te bestry. Waar mense vreesloos, soos Tom, aan die liefde vashou en daarom die onreg afwys, is die gevolge onvoorstelbaar kragtig. Dit was ‘n wonderlike boek om oor die Kerstyd te gelees het – die tyd van vrede.

Nie dat alles nou so honkie-donkie dorie is nie. Daar is ook die dreigende, donker kant aan die geskiedenis van die Kwakers. Hulle was nie altyd gerespekteer en bemind nie. Net soos Stowe woedende reaksies van Christene uit die Suide van Amerika oor Uncle Tom’s Capin gekry het om hul groot slawe-getalle uit die Bybel te regverdig, net so het die Kwakers deur die eeue heen bittere teenkanting en veragting op die lyf geloop. Saam met die Mennoniete vorm hulle die eerste Vredeskerke wat konsekwent geweier het om geweld op enige manier te aanvaar en wat bereid was om eerder tronk toe te gaan as om aan oorlog deel te neem – en baie het daaroor tronk toe gegaan. Ek sou graag met Kwakers en Mennoniete oor Avatar en al sy geweld wou gepraat het (sien vorige blog).

Trouens, ons sal nog die dag beleef dat hulle sieninge wat deur die geskiedenis as afwykend en sektaries en selfs gevaarlik beskou is, in die hoofstroom van die Christendom opgeneem sal word.

Lees die volgende boeiende opmerkings oor die Kwakers by http://www.enotes.com/uncle-toms-cabin/q-and-a/discuss-role-played-by-quakers-abolitionist-76211

The general and the specific overlap in this instance. Beecher Stowe has provided readers with some pertinent insight into the life of the Quakers and why she chose to incoorporate them into the text. In 1853, one year after Uncle Tom's Cabin was published, she released the Key to Uncle Tom's Cabin. We can spare ourselves historical research and go straight to the text ( electronically available, see link below).

Regarding the Quakers she writes the following:

The writer's sketch of the character of this people has been drawn from personal observation. There are several settlements of these people in Ohio; and the manner of living, the tone of sentiment, and the habits of life, as represented in her book, are not at all exaggerated. These settlements have always been refuges for the oppressed and outlawed slave. The character of Rachel Halliday was a real one, but she has passed away to her reward. Simeon Halliday, calmly risking fine and imprisonment for his love to God and man, has had in this country many counterparts among the sect. The writer had in mind, at the time of writing, the scenes in the trial of John Garret, of Wilmington, Delaware, for the crime of hiring a hack to convey a mother and four children from Newcastle jail to Wilmington, a distance of five miles.

Beecher Stowe, of course, was originally from Cincinnati, Ohio where her father was a preacher. Her memories of these specific incidents are a good example of how the life around her entered her writings.

In general, the Quakers were the first whites to denounce slavery in the United States. Here is an excerpt from historian Christopher Densmore read at a Quaker meeting in New York ( available electronically at SUNY Buffalo Special Collections):

Quakers were forbid any act that acknowledged the right of slavery. Quaker meetings in western New York advised Friends not to use any product-- no cotton cloth, no white sugar-- made with the unpaid labor of slaves. Good Quakers used maple sugar in their coffee. When the government passed laws to make aiding fugitive slaves a crime, the Friends' quarterly meeting in Western New York [Farmington] declared that 'any acknowledgement of obligations to such laws is a violation of our testimony against slavery.'

Sources:

http://ublib.buffalo.edu/archives/exhibits/old/urr/Quaker...

http://www.iath.virginia.edu/utc/uncletom/key/keyI13t.html

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.

Blog Archive