Oor egte vroomheid en pilaarbyters

Ek lees vanoggend in Trouw hierdie funny artikel oor pilaarbyters. Die mooiste is vir my egter die prentjie van so ‘n “pilaarbyter” wat in die artikel in Trouw afgebeeld word en wat in Haarlem in ‘n katedraal hang. Dit is ‘n stoute afbeelding van iemand wat met sy tande en kuifie en ‘n reusestel bidkrale angstig aan ‘n paal kou.

Vir ‘n Protestant is die spotnaam vir ‘n geesdrywer uit die Roomse tradisie vreemd. Ons geskiedenis van die beeldebestorming het ons kerke kaal gelaat van skilderye en beeldhouwerke wat die geestelike lewe kan verryk. ‘n Pilaarbyter is blykbaar iemand wat gedurig vroom in ‘n katedraal by ‘n pilaar sit en bid voor een of ander kunswerk. Die woord “pilaarbyter” is dan eintlik ‘n parodie op ‘n “pilaar bidder.” In die digitale bibliotheek voor Nederlandse letteren word as soortgelyke Duitse uitdrukking verwys na ‘n vrou wat gedurig by die venster uitstaar as ‘n raamvreter (raamvreetster) of ‘n vensterbyter.

Dit is 'n baie ou uitdrukking - wat teruggaan op (die ouer) Brueghel se skildery.



Dit is inderdaad ‘n kort entjie verskil tussen ‘n pilaarbidder en ‘n pilaarbyter.

In ons godsdienstige tradisies, immers waarin ek grootgeword het, word vroomheid dikwels met lede oë gadegeslaan. Ons gesonde skote humor maak kort mette met ‘n geesdrywery wat nie uit ‘n verlangend hart opkom nie. Misplaaste vroomheid kan sieldodend wees.

Ons deel ons humor en ons argwaan met ons kaas-voorouers. Hulle het selfs ‘n biertjie wat die naam Pilaarbyter het. (Interessante webwerf – die een oor die Vlaamse bier. Sien die skakel hieronder).



Ons probleem is natuurlik dat ons in ons afkeer oor pilaarbyters te min kan maak van egte vroomheid en toewyding. Of so maklik pilaarbyters rondom ons uitwys. En te min raaksien hoe my eie tande kerklik “onvroom” in pilare vasslaan, maar origens ook hoe ek my tande wys en wyd en syd ander raakbyt en uitbuit. Miskien is die groot kwessie dat ons so dikwels wil wys ons is nie soos pilaarbyters nie, dat ons dit op ‘n onvroom manier wil wys en dan wêreldser as die wêreld wees.

Dit bly ‘n lyding om na binne te kyk en te besef hoeveel ‘n mens aan self-bedrog in jou koester en daarmee die eie pilaarbytery miskyk. Dit is iets wat God in ons wil genees – pynlik, soms. Maar op die ou end bevrydend.

Hier is so ‘n uittreksel van leesstof oor pilaarbyters in kaasland:

Die naam:
Het is een spotnaam voor iemand, die altijd in de kerk zit en voortdurend biddend of prevelend opziet tegen een pilaar, waaraan bijv. een schilderij van den een of anderen heilige hangt (http://www.dbnl.org/tekst/stoe002nede01_01/stoe002nede01_01_1894.htm)

En die artikel uit Trouw.
Het gaat om houtsnijwerk in de Bavokerk aan de Haarlemse Grote Markt. Toen ik, voorovergebogen, probeerde vat te krijgen op dat wanstaltige mannetje, liep een gastvrouw van de kerk op me af en zei, zonder enige introductie en zonder verdere uitleg: ‘dat is een pilaarbijter!’ Ik schrok, want ik kon het woord niet thuisbrengen en niet relateren aan wat ik voor me zag.

Thuis keek ik in van Dale’s woordenboek. Een pilaarbijter is ‘iemand die overdreven druk naar de kerk loopt, een schijnheilige, een femelaar’. Zo roept het ene schitterende woord het andere op … een femelaar is ‘een zoetsappige zeurkous, een kwezel die temend spreekt’ … en een kwezel is een ‘overdreven vroom persoon’, een ‘sufferd’ … en als je ‘teemt’, dan spreek je op ‘zeurderige toon’. Een ketting van wonderlijke en naargeestige woorden … wat kan taal mooi zijn! Het lijkt wel of ze, om extreme situaties uit te kunnen drukken, over haar eigen grenzen reikt, diep in het onderste van de kan. Stel je eens voor: je bent in de kerk, of op het plein, in een gemeenschap waar je bijhoort, waar dan ook. Je ziet dat er over je gefluisterd wordt. Dan klinkt het harder en harder, tot het woord tot je doordringt en als een dolk in je rug steekt: ‘pilaarbijter!’. Vroeger, toen de taal krachtiger was, en betekenisvoller, moet zo’n woord geklonken hebben als een veroordeling, een openbare terechtstelling. Want huichelachtige schijnheiligen die in de steunpilaren van de gemeenschap bijten, horen er niet bij. De excommunicatie is onvermijdelijk. Iedereen kent deze dynamiek van groepen of gemeenschappen. Denk maar even na, en je weet een voorbeeld te noemen. Want de pilaarbijter vertegenwoordigt een universele menselijke eigenschap. Het gaat om een archetypische figuur die duizendvoudig voorkomt, vroeger en nu, in duizendvoudige gedaantes, buiten je om, en, als je eerlijk bent, ook in jezelf.

http://www.trouwcommunities.nl/religie-filosofie/opinie/blogs/2351/11144.html


http://biervanhier.skynetblogs.be/post/5241596/pilaarbijter


Die foto's is oorgeneem uit die links wat hier genoem is.